some questions on Naiyayikas' theory of shabda and its temporaryness

[Veeranarayana Pandurangi]

Dear all 

this is I have written on temporaryness of shabda according to nyaya. please let us enlighten something on this difficult point

क्षणिकविशेषगुणवत्त्वम् आकाशे इति नैयायिकाः

प्रथमशब्दस्य द्वितीयशब्देन नाशः, योग्यविभुविशेषगुणानां स्वोत्तरवृत्तिविशेषगुणनाश्यत्वनियमात्। तथा च आकाशे शब्दस्य क्षणद्वयमात्रावस्थायित्वमिति तदाशयः।

          अत्रेदं चिन्तनीयम्- कथं क्षणिकविशेषगुणवत्त्वम् आकाशे संभवति। आत्मनि तु भवतीदम्, आत्मनामनन्तत्वात् एकस्मिन्नात्मनि एकदा ज्ञानद्वयासंभवेन क्षणद्वयमेकं ज्ञानम्, युगपज्ज्ञानानुपपत्तेः उत्तरज्ञानेन पूर्वज्ञानं नश्यतीति तत्संभवात्। शब्दद्वये तु नाश्यनाशकभावः कथम्? आकाशस्यैकत्वात् एकश्मिंश्चाकाशे एकस्मिन्नेव प्रदेशे एकावच्छेदेनैव सहस्रशो जनेषु युगपत्कोलाहलं कुर्वत्सु एकैकस्मिन्नपि क्षणे तद्विभागेषु अवान्तरक्षणेषु वा पूर्वपूर्वशब्देषु सत्स्वेव उत्तरोत्तरशब्दानामपि उत्पत्तिस्थित्योस्संभवेन तेषां परस्परं नाश्यनाशकभावासंभवात्।

पूर्वोत्तरशब्दानां नाश्यनाशकभावासंभवे कथं तर्हि शब्दानां नव्यतरमते नाश इति चेत् संयोगादिवत् स्वत इति ब्रूमः। यावत्कालं तदाधारभूतो वायुः तावत्पर्यन्तं शब्दस्तिष्ठति। दीर्घतरोयं शङ्खशब्दः श्रूयते ह्रस्वतरोयम् इत्याद्यनुभवात्। ह्रस्व-दीर्घ-प्लुतादिभेदश्च द्विक्षणावस्थायित्वे न स्यात्। 

क्षणादिस्वरूपम्

कश्चायं क्षण इत्यपि चिन्तनीयम्। (कालः) “क्षण-लव-निमेष-काष्ठा-कला-मुहूर्त-याम-अहोरात्र-अर्धमास-मास-ऋतु-अयन-संवत्सर-युग-कल्प-मन्वन्तर-प्रलय-महाप्रलयव्यवहारहेतुः” इति प्रशस्तपादोक्तदिशा

क्षणद्वयं लवः प्रोक्तो निमेषस्तु लवद्वयम्।

अष्टादश निमेषास्तु काष्ठास्त्रिंशत्तु ताः कलाः।।

त्रिंशत्कलो मुहूर्तस्स्यात् त्रिंशत् रात्र्यहनी च ते[1]।

अहोरात्राः पञ्चदश, पक्षो मासस्तु तावुभौ।।

ऋतुर्मासद्वयं प्रोक्तमयनं तु ऋतुत्रयम्।

अयनद्वितयं वर्षो मानुषोयमुदाहृतः।।

एष दैवस्त्वहोरात्रस्तैः पक्षादि च पूर्ववत्।

देववर्षसहस्राणि द्वादशैव चतुर्युगम्।।

चतुर्युगसहस्रं तु ब्रह्मणो दिनमुच्यते।

रात्रिश्चैतावती तस्य ताभ्यां पक्षादिकल्पना।। इति किरणावल्युदाहृतकारिकाभिश्च क्षणो नाम अत्यन्तं सूक्ष्मः कालखण्डविशेषः। एकस्मिन् क्षणे एव शतपत्रशतभेदनं संभवतीति नैयायिकाः।

एवं सति कथं वा शब्दः केवलं द्विक्षणावस्थायीति वक्तुं शक्यते।

---

[1] निमेषा दश चाष्टौ च काष्ठा त्रिंशत्तु ताः कला   ।

त्रिंशत्कला मुहूर्तः स्यादहोरात्रं तु तावतः   । । मनु. १.६४  । ।

http://en.wikipedia.org/wiki/Sound_wave#Longitudinal_and_transverse_waves

--

Veeranarayana N.K. Pandurangi
Head, Dept of Darshanas,
Yoganandacharya Bhavan,
Jagadguru Ramanandacharya Rajasthan Samskrita University, Madau, post Bhankrota, Jaipur, 302026.

अथ चेत्त्वमिमं धर्म्यं संग्रामं न करिष्यसि।

ततः स्वधर्मं कीर्तिं च हित्वा पापमवाप्स्यसि।।

तस्मादुत्तिष्ठ कौन्तेय युद्धाय कृतनिश्चयः।

निराशीर्निर्ममो भूत्वा युध्यस्व विगतज्वरः।। (भ.गी.)

[desikan desikan]

नमो महद्भ्यः।  ममेदं भाति यत्,  युगपद्ज्ञानानुत्पत्तिर्मनसो लिङ्गमित्यनेन एकस्मिन्नात्मनि एकक्षणावच्छेदेन नानाज्ञानं नोत्पद्यते।  आत्मानो नाना। आकाशस्य तु  एकत्वात्  ,एकाक्षणावच्चेदेन  नानाशब्दानां एकत्र युगपदुत्त्पत्तौ  दोषो नास्ति। अन्यत्सर्वं विभुविशेषगुणभूत ज्ञानेन साम्यमेव भवति शब्दस्य,अर्थात्  स्वोत्तरवर्त्तिगुणनाश्यत्वं समानमेव।

पूर्वपूर्वशब्देषु सत्स्वेव उत्तरोत्तरशब्दानामपिउत्पत्तिस्थित्योस्संभवेन तेषां परस्परं नाश्यनाशकभावासंभवात्।

एकस्यैव शब्दस्य उत्पत्तिस्थिती  नैकस्मिन्क्षणे संभवतः। पूर्वक्षणोत्पन्नशब्दस्य स्थितिः  द्वितीयक्षणे,तत्र शब्दान्तरस्यैवोत्पत्तिः संभवति। सह वृत्तिनोः नाश्यनाशकत्व स्वीकारे  प्रतिबध्यप्रतिबन्धकभाववत्   दोषो नास्ति। नाशकस्य नाशं  प्रति कारणत्वात् तस्य पूर्वक्षणवृत्तित्वमावश्कम्। यत्र शब्दान्तरं नोत्पन्नं तत्र  स्वस्यैव नाशकत्वमिति। श्रीदेशिकदासः --- On Wed, 8/2/12, Veeranarayana Pandurangi <veer...@gmail.com> wrote:

--

निराशीर्निर्ममो भूत्वा युध्यस्व विगतज्वरः।। (भ.गी.)

to subscribe go to the link below and put a request https://groups.google.com/group/bvparishat/subscribe To unsubscribe from this group, send email to bvparishat+...@googlegroups.com

[narayanan er]

विद्वद्भ्यो नमः।

शब्दगुणकमाकाशमित्युक्ते, आकाशे क्षणिकविशेषगुणवत्त्वमित्युक्तेऽपि किमिदमाकाशं नामेति संशयः। शब्दो गुणः क्षणिकश्चेत् गुणिनाऽऽकाशेन सह कथं समवायः? समवायस्य नित्यत्वात्। एतत्क्षणवर्ती शब्दो गुण आकाशेन समवेतः, क्षणान्तरे नष्ट इति गुणाभावत् कथं गुणित्वमाकाशस्य? नूतनास्तु वदेयुर्यथा-

Sound is a mechanical wave that is an oscillation of pressure transmitted through a solid, liquid, or gas, composed of frequencies within the range of hearing and of a level sufficiently strong to be heard, or the sensation stimulated in organs of hearing by such vibrations.

इत्यादिनाऽपि कम्पितमर्दितानामुत्पन्नानां तरङ्गविशेषाणां तच्छ्रावकत्वं प्रति क्षित्यब्वाय्वाश्रितत्वम्, इतरत्र क्षित्यादित्रिकविरहे श्रावकत्वाभावात् किमिदमाकाशत्वं नाम? क्षित्यादित्रिकानामप्यन्यथासिद्धत्वं न कल्पनीयम्, उत्पत्तिविनाशवतः क्षणिकस्य

हि शब्दस्य क्षित्यादिकम्पमर्दजन्यतया तरङ्गसंस्कृतेः श्रवणान्तमुपस्थितेः, पूर्वपूर्वतरङ्गानामुत्तरोत्तरतरङ्गान् प्रति कारणत्वेन कर्णचर्मपुटशष्कुल्यादीनामपि क्षित्यादित्रिकत्वात् श्रावकत्वस्य कार्यस्य सिद्धिः, क्षणिकत्वं च कारणनाशेन कार्योत्पत्तिरिति क्रमेण श्रवणसंस्कारः श्रुत्यन्तः, तत्राकाशत्वं किमिति न बुध्यामहे। एवं क्षित्यादित्रिकजन्यत्वे सति क्षित्यादित्रिकसंस्कृतत्वे सति श्रावकत्वं शब्दत्वमिति फलितम्।

नारायणः।

[Surendra Mohan Mishra]

k.sityaadi-trikaanyatama-janyatve sati kar.na-s'a.skuli-graahyatve
sati s'ravyatva.m s'abdatvam iti syaad vaa bhavanmate ?
'k.sityaadi-traya-sa.msk.rtatve' iti naavas'yaka.m manye/etat tu
aadhunika-vij~naanavidaa.m matam /
vis'e.sa-gu.naas tu aagantukaa bhavanti tena vinaas'as'iilaa api /
'aatmaano bhuuta-vargaas' ca vis'e.sa-gu.nayogina.h '/tena na
haani.h/rakta-gha.te'pi rakta.m ruupa.m parak.sa.ne udeti,gu.nina
utpatter anantara.m gu.naa utpadyanta iti niyamaat /
s'abdasya paaris'e.syaad gu.natva-pratipattau katama.m dravya.m
tatsamavaayi kaara.nam iti tatra aakaas'a.h kalpita.h /
para.m koyam aakaas'a iti punar vicaaram arhati.
saadaram,

> --

> निराशीर्निर्ममो भूत्वा युध्यस्व विगतज्वरः।। (भ.गी.)

> to subscribe go to the link below and put a request
> https://groups.google.com/group/bvparishat/subscribe
> To unsubscribe from this group, send email to
> bvparishat+...@googlegroups.com
>

--
*****
Surendramohan Mishra
Dept of Sanskrit,Pali & Prakrit
Faculty of Indic Studies,Kurukshetra University
KURUKSHETRA-136 119,Haryana,INDIA
Tel : (Off.)01744 238410(extn.)2504
(Mob.)098960 86579;(Res.)01744-238567
Blogs : http://surendrashastram.blogspot.com
http://surendra-shaastram.blogspot.com

[S.R.Krishnamurthy]

Sir,

 

I do not speak for the naiyayikas. But since it touches the bounds of science, I would like to clarify the physics involved.

 

sound is a form of very weak energy; it travels in space in wave form all round. Even within the ear, there is space. so if some sound is created, say by utterance or by the clink of a vessel or the ring of a bell, it travels all around in waves and enters the ear-space of one within reach.

 

The sound waves are not audible by themselves. But when the sound-waves enter the ear-space the waves strike the walls of the ear and get deflected towards the diaphragm within, which is super sensitive to even mild waves and oscillates, thereby activating the motor nerves to transmit the message to the brains, where the message is converted into sound that we recognise.

 

Here what is to be noted is that the sound wave by itself is not audible; and does not produce sound. It is the resonance of air in a bounded space that produces sound. This is experimentally verified and demonstrated in classes. Every day, aeroplanes fly past us, but we do not hear them. But in a cloudy atmosphere, you hear the aeroplane. The more cloudy the space, the louder will be the sound. Because in the bounded space, there will be reverberations, the clash of waves to and fro, that create the sound. They same principle works in the ear also.

 

s.r.krishna murthy

2012/2/11 Surendra Mohan Mishra <dr.surendramo...@gmail.com>