روزنامههاي تبريز
andayesh.s
تبريز در زمان انتشار اولين روزنامهها (در زمان قاجار) به عنوان دومين شهر سياسي کشور و اولين شهر اقتصادي ايران نام گرفته بود. در زمان انقلاب مشروطيت و قيام شيخ محمد خياباني و تصويب 52 مادهاي قانون مطبوعات؛ روزنامهها در هدايت افکار عمومي، هماهنگي و سازماندهي نيروها در زمان قيام مشروطيت نقش بسزايي داشتند. اينک به شرح چند روزنامه چاپ شده در تبريز ميپردازيم.
1) ملتي: اولين روزنامه محلي به نام روزنامه ملتي که يک روزنامه دولتي بود در سال 1275 ه. ق در شهر تبريز با چاپ سنگي منتشر شد.
روزنامه ملتي به نامهاي ديگر از جمله (روزنامه اخبار دارالسلطنه آذربايجان، روزنامه ملتي ممکت آذربايجان و روزنامه وقايع شهر مملکت آذربايجان ناميده شده است.
اين روزنامه اولين نشريه فارسي شهرستاني و چهارمين نشريه ادواري چاپي ايران است که نخستين خبر انتشار آن در روزنامه وقايعالتفاقيه درج شده است (روزنامه اتفاقيه شماره 420، 13 رجب 1275)
2) ادب: اين روزنامه در طول سالهاي 17-1316 به مديريت ميرزا صادق خان اديبالممالک به صورت چاپ سنگي در تبريز منتشر شد.
3) اميد: اين روزنامه در طول سالهاي 25-1324 به مديريت حاجيآقا تبريزي و جمعي از محصلين مدرسه لقامينه به صورت چاپ سنگي در تبريز منتشر شد.
4) آذربايجان: اين روزنامه در سال 1325 به دو زبان فارسي – ترکي به مديريت عليقليخان تبريزي و ميرزا آقا بلوري به صورت چاپ سنگي در تبريز منتشر شد.آذربايجان نخستين روزنامه فکاهي در دوره مشروطه بوده است.
5) مجاهد: در 29 شعبان 1325 در تبريز، در 22 شماره منتشر گرديد و سپس با محکوميت سيد محمدشبستري تعطيل گرديد.
6) مساوات: در سال 1326 در تهران منتشر گرديد و پس از وقفهاي کوتاه 6 شماره آن در تبريز منتشر شد.
7) بوقلمون: در سال 1327 به مديريت محمود غنيزاده به دو زبان فارسي و ترکي با مضامين فکاهي و انتقادي در تبريز منتشر شد چاپ آن به صورت سربي و دو روز در ميان بوده است.
8) محک غيرت: اين روزنامه به صورت شبنامه و با چاپ سنگي تهيه ميشده است.
9) مدنيت: در سال 1301 به صورت مذهبي توسط آژانس ارامنه ملقب به صدرا به صورت هفتگي منتشر ميشد.
10)برگ سبز: در سال 1326 به مديريت فضلالله شيخالاسلامزاده در اردبيل منتشر گرديد.
11)نداي حق: در سال 1332 در خوي منتشر شد.
12)انجمن تبريز: روزنامه انجمن تبريز در رمضان 1324 شروع به فعاليت کرده بود و به دليل فراهم آوردن اطلاعات سياسي، اقتصادي، اجتماعي و فرهنگي در ايران در دوران مشروطه و استبدار صغير مورد توجه محققان معاصر قرار گرفته و آنان نسخههاي به دست رسيده از آن را با ارزشترين اسناد براي مطالعه دوران استبداد صغير ميدانند.
اهميت اين روزنامه در اين است که مردم تبريز پس از شنيدن خبر بمباران مجلس به مبارزه عليه محمدعلي شاه پرداختند و در زماني که حکومت مرکزي تقريباً تمام جرايد را تعطيل کرده بود که اين روزنامه به کار خود ادامه داد.
سه روزنامه ديگر در سال 1328 ق در خوي به نامهاي اتحاد، شفق و نجات نيز منتشر ميشدند.
از روزنامهنگاران مهم عصر مشروطيت تبريز ميتوان از سيدحسينخان عدالت – عليقلي خان صفروف، ميرزا آقا نامه ملت، ميرزا صادق خان اديبالممالک، فضلاله شيخالاسلامزاده، سيدمحمد شبستري، ميرزا آقاخان بلوري و عليقليخان تبريزي را نام برد.
از کتاب: تاريخ مطبوعات ايران تبريز: رضا دهقان
کتابخانه، موزه و مراکز اسناد مجلس شوراي اسلامي: محمود محمدزاده
با تشکر
اندایش
عضو گروه علم اطلاعات و دانش شناسی دانشگاه خلیج فارس