Vlamingen en hun taal in de VS : 'Gazette van Detroit' bestaat 90 jaar
Filip
Eerste nummer van enige Vlaamse krant in de Verenigde Staten verscheen
90 jaar geleden
Op 13 augustus 1914 stonden ze er in Detroit, Michigan, naar te
kijken, zo fier als een gieter: het allereerste exemplaar van de
Gazette van Detroit, the only Belgian newspaper in America. Vandaag
viert de Gazette zijn negentigste verjaardag. West-Vlaming Ludwig
Vandenbussche is dit jaar een kwarteeuw correspondent. "Maar of we
honderdste jaargang halen, dat geloof ik niet."
Het ontstaan van de Gazette van Detroit heeft alles te maken met
Camille Cools uit het West-Vaamse Moorslede. Cools was in 1889 naar
Amerika geëmigreerd om er in 1905 in Detroit een meubelfabriek op te
richten. Een tijd lang was hij er correspondent voor de Gazette van
Moline. De West-Vlaming was een cultuurmens. Hij zorgde er voor dat de
Vlamingen in Detroit Vlaamse boeken ter beschikking kregen. Hij
verzette zich tegen het Frans van de Belgische diplomaten en in 1913
publiceerde hij een Vlaamsche Almanak. Cools droomde van een eigen
Vlaams krantje en nadat hij voldoende geld bij elkaar had gekregen,
rolde het eerste exemplaar van Gazette van Detroit van de persen. Het
was 13 augustus 1914.
Er kwam wat concurrentie opzetten, maar toch groeide de Gazette van
Detroit uit tot een stevig blad, wekelijks acht pagina's
krantenformaat, met nieuws dat bij elkaar werd geschreven door twintig
correspondenten in de VS en Canada.
Begin van de jaren '70 kwam het voortbestaan van de Gazette van
Detroit in gevaar. Belgian Press, de drukkerij en uitgeverij die tot
dan de krant had gedrukt en uitgegeven, zat in financiële problemen.
In 1974 werden de activiteiten van de Gazette verdergezet door een
vzw, de Belgian Publishing Company. Sinds december 1977 wordt de
Gazette van Detroit gemaakt in de kelders van de Father Tailleu
Residence, een bejaardenhome met Vlaamse roots in Roseville, Michigan.
De Gazette wordt er geleid en gemaakt door vier krasse dames:
Gabriëlle Casteleyn, Martha Vandenbergh, Margaret Roets en Margaret
Decraene. De Gazette verschijnt nu in het Engels en het Nederlands, en
tweewekelijks op een oplage van 1.200 exemplaren. Honderd daarvan
vinden in Vlaanderen hun weg.
"Ik denk nog wel eens aan emigreren"
De dames in Roseville worden bijgestaan door hun correspondenten in
Vlaanderen: André De Ké in Aalter en Ludwig Vandenbussche in Leke
(Diksmuide). Vandenbussche (51), in het dagelijkse leven werkzaam bij
de federale politie, is dit jaar 25 jaar correspondent voor de
Gazette. Hoe het begon, dat herinnert Vandenbussche zich nog levendig.
"In 1979 organiseerde Gerard Vandenbussche, een uitgeweken
West-Vlaming die in de tabaksteelt in Canada een nieuwe toekomst had
gevonden, een reis naar Canada voor familieleden die in Vlaanderen
waren achtergebleven. Ik ging mee. Het gezelschap deed Detroit in de
VS aan, waar ze onder meer kennismaakten met René De Seranno, een
industrieel uit Tielt, Belgische consul en in Detroit ook begaan met
de Belgische kerk. De Seranno wist dat ik thuis correspondent was voor
De Weekbode en Het Wekelijks Nieuws en vond mij een geschikte
kandidaat voor de redactie van de Gazette van Detroit. Ik kon naar
Detroit komen, zei hij. In de voormiddag kon ik aan de slag als
bediende in zijn bedrijf waar bouten en moeren werden gemaakt, in de
namiddag zou ik op de redactie van de Gazette werken."
Terug thuis maakte Ludwig Vandenbussche zijn emigratiepapieren klaar.
Maar toen kwam Gerard Vandenbussche nog eens op bezoek. "Gerard zei
tegen mijn ouders dat hij nooit meer opnieuw naar Canada zou
emigreren. En hij voegde er aan toe dat het in Vlaanderen eigenlijk
nog zo slecht niet was, en dat hij in het verre Canada vaak naar huis
verlangde. Dat alles heeft mij doen twijfelen. En toen heb ik beslist
om toch maar niet te emigreren."
"Ik heb toen de juiste beslissing genomen, denk ik. Maar het steekt
nog altijd om naar ginder te gaan. Ik kan er zo aan de slag bij
Vandenbussche Irrigation bijvoorbeeld. Nu kan ik hier niet weg, maar
eens de kinderen de deur uit zijn."
"Veredeld parochieblad''
Ludwig Vandenbussche is dan maar correspondent geworden van de Gazette
van Detroit. Hij en Aalternaar André De Ké leveren aan de Gazette
stukjes die in Detroit worden gedrukt en gelezen. Sinds 1998 doen
Vandenbussche en zijn echtgenote ook de abonnementen. En dat is
allemaal vrijwilligerswerk.
Voor Ludwig Vandenbussche is de Gazette van Detroit niet meer dan een
veredeld parochieblad. "Er staan wat toeristische nieuwtjes in, we
schrijven over dingen die met hier en ginder te maken hebben. Ja, we
hebben een beetje een oubollig imago. Ik heb ooit eens geprobeerd om
er wat meer schwung in te krijgen, de lay-out wat moderner te maken,
maar de mensen willen dat niet. De oude Vlamingen in Amerika en Canada
leven nog steeds met het beeld van Vlaanderen van veertig, vijftig
jaar geleden. Ze denken dat Vlaanderen na hun vertrek is blijven
stilstaan. De generaties na hen verliezen stilaan dat contact met
Vlaanderen, ze spreken al geen Nederlands meer. En de jonge Vlaamse
emigranten hebben de Gazette van Detroit niet nodig om contact te
houden. Die hebben internet en satelliettelevisie."
"Ik vrees dat Gazette van Detroit zal sterven met onze taal ginder,
maar wellicht nog eerder: met de mensen die vandaag in Detroit de
Gazette maken. Dat zijn allemaal bejaarden. Wie blijft dat doen, twee
dagen in de week, en onbezoldigd? Eerlijk gezegd, het verbaast me
eigenlijk wel dat we vandaag nog de negentigste verjaardag van de
Gazette kunnen vieren. Honderd zal moeilijk worden, héél moeilijk."
Op 25 en 26 september wordt de 90ste verjaardag van Gazette van
Detroit gevierd met een tentoonstelling en een feest in Leke
(Diksmuide). Daar wordt ook het beeld 'De Vlaamse Emigrant' van
beeldend kunstenaar Patrick Steen voorgesteld. Dat beeld zal later een
definitieve stek krijgen in het Heritage Center in Delhi (Ontario,
Canada), het hart van de tabaksstreek waar vandaag meer Vlamingen
wonen dan in Detroit. Informatie bij Ludwig Vandenbussche:
051-50.37.09 of luk...@pandora.be .
Dirk MUSSCHOOT
Het Nieuwsblad, vrijdag 13/08/2004
