MUTLEQ OXU - Ananın övlad üzerinde haqqları ve övladın ana üzerinde haqqları - www.DiniFetvalar.com
Abu Hamza
Ananın övlad üzerinde haqqları ve övladın ana üzerinde haqqları - MÜTLEQ OXU
Sual: Valideynler mövzusunda menim bir neçe
sualım var.
1. Anamın menim üzerinde haqqları hansılardır?
2. Menim anamın üzerinde haqqlarım hansılardır?
3. Anam müdaxile etmeden özümün serbest edeceyim (elbette
ki, mübah) işler hansılardır?
4. Bu mövzuda atanın son sözü ne zaman
gerçekleşir?
Anamı olduqca çox sevirem. O hedden artıq qısqancdır
ve buna göre de, bezen özümü zencirlenmiş,
sıxılmış hiss edirem. Bilirem ki, anam mene qarşı
beslediyi böyük sevgi hissinden dolayı bu cür reftar edir.
Anama nece söyleyim ki, mene de öz heyatımda seçim
etmekde müeyyen qeder azadlıq lazımdır?
Cavab: Hemd Allaha mexsusdur.
Evvela:
Bir ananın övlad üzerinde haqqları:
Ananın övladı üzerinde bir çox böyük
haqqları var. Bu haqqları saymaqla qurtarmaq olmaz,
saysız-hesabsızdır, lakin biz
aşağıdakıları qeyd etmekle yetineceyik:
1.Anaya qarşı mümkün olduğu, bacardığı
qeder nefsinde, qelbinde sevgi ve hörmet beslemek. Çünki,
övladının en gözel dostu olmağına, gözel
reftarına layiq insan anadır. Ebu Hüreyra, Allah ondan razı
olsun, demişdir: “Bir nefer Allah Resulunun sallallahu aleyhi ve sellem
yanına geldi ve soruşdu: “Ey Allahın elçisi! En
çox kime qayğı gösterilmelidir?” Dedi:
“Anana!” (Yene) soruşdum: “En çox kime
qayğı gösterilmelidir?” Dedi: “Anana!” (Yene)
soruşdum: “En çox kime qayğı
gösterilmelidir?” Dedi: “Anana!” (Yene) soruşdum:
“En çox kime qayğı gösterilmelidir?” Dedi:
“Atana!”. Buxari, (5626); Müslim, (2548)
Ananız sizin üçün öz betnini mekan etmiş ve
öz sinesinden sizi yedizdirmişdir. Sizin onu sevmekden başqa
seçiminiz yoxdur. İnsanın fitreti ananı sevmeye sesleyir.
Ana ile övlad, övlad ile analar arasında sevgi Allah
tealanın heyvanlarda bele yerleşdirdiyi bir fitri hissdir. Ona
göre de, insan övladları buna daha layiq ve xüsusile de
müselman bir kes bütün bunlara daha haqlı ve daha layiqdir.
2. Ananın qayğısına qalmaq ve ehtiyacı olan
işleri ile maraqlanmaq; daha doğrusu bu övladın
çiyinlerine düşen bir borc, öhdelikdir. Meger övlad
körpe olarken anası onun qayğısına
qalmırdımı ve yaxud gece onunla birge oyanıb
bütün bu eziyyetlere, cefaya sebrle metanet nümayiş
etdirmirdimi?
Allah teala buyurur: “Biz insana ata-anasına yaxşılıq
etmeyi (valideynlerile gözel davranmağı, onlara yaxşı
baxmağı) tövsiye etdik. Çünki anası onu (doqquz
ay betninde) zehmetle gezdirmiş, eziyyetle doğmuşdur. Onunla
(ana betninde) daşınma ve (südden) kesilme müddeti otuz
aydır. Nehayet, (insan) kamillik heddine yetişib qırx yaşa
çatdıqda bele deyer: “Ey Rebbim! Mene hem menim
özüme, hem de ata-anama eta etdiyin nemete şükür etmek
ve Sene xoş gedecek yaxşı emel etmek üçün ilham
ver, neslimi emelisaleh et. Men (günahlardan) Sene tövbe etdim ve
şübhesiz ki, men müselmanlardanam! (Özümü
cani-dilden Allaha teslim edenlerdenem!)” (el-Ehqaf 46:15).
(Ferzi ayn olmayan) cihad ile anaya qayğı göstermek
arasında ixtilaf olarsa, bu mesele (anaya qayğı göstermek)
cihad üzerinde bele üstünlük teşkil edir.
Abdullah ibn Amr, Allah ondan razı olsun, demişdir: “Bir nefer
Peyğemberin sallallahu aleyhi ve sellem yanına geldi ve cihada
getmesi üçün ondan icaze istedi. O, sallallahu aleyhi ve
sellem, dedi: “Valideynlerin sağdırmı? O dedi:
“Beli”. O sallallahu aleyhi ve sellem dedi: “Ele ise senin
cihadın onların yanındadır”. Buxari, (2842);
Müslim, (2549).
3. Onlara eziyyet vermemek ve yaxud onların eşitmeyi
xoşlamadığı sözü söylememek ve yaxud emeli
etmemek;
Allah teala buyurur: “Rebbin yalnız Ona ibadet etmeyi ve
valideynlere yaxşılıq etmeyi (onlara yaxşı baxıb
gözel davranmağı) buyurmuşdur. Eger onların biri ve ya
her ikisi senin yanında (yaşayıb) qocalığın en
düşkün çağına yeterse, onlara:
“Uf!” bele deme, üstlerine qışqırıb
acı söz söyleme. Onlarla xoş danış!”
(el-İsra 17:23).
Allah teala bizlere “uf” kelimesini söylemeyi haram edibse,
ele ise valideynlerini vuran, onlara el qaldıran kesin halı necedir
göresen?
4. Ananın ehtiyacı varsa ve ona xerclemek üçün heyat
yoldaşı yoxdursa ve yaxud kasıbdırsa övlad öz
malından, pulundan ona xerclemelidir; çünki salehler
üçün anaya xerclemek ve onu yedizdirmek öz
övladlarını yedizdirmekden onlara daha deyerli, ezizdir.
İbn Ömer (Allah ondan razı olsun) revayet edir ki, Allahın
Resulu sallallahu aleyhi ve sellem dedi: “Üç nefer piyada
yola çıxırlar ve yağışa
düşürler. Bir dağın içinde mağaraya daxil
olurlar, sonra arxasınca bir qaya parçası düşerek
mağaranın girişinin ağzını tutur. Onlardan bir
birine dediler: “Etmiş olduğunuz en feziletli emel ile Allaha
dua edin. Onlardan biri dedi: “Ey Allahım, menim qoca, ixtiyar
valideynlerim var idi ve men bayıra çıxıb
sürüme teref yollanardım, onları sağıb
südünü içmek üçün valideynlerime
getirirdim, sonra ise bir az da öz uşaqlarıma (aileme,
zövceme) verirdim. Bir gece eve gec geldim ve gördüm ki, onlar
(valideynlerim) yatıblar. Onları oyatmaq istemedim,
uşaqlarım ise ayağımın yanında
ağlayırdılar. Gözlemeye başladım ve uşaqlar
şefeq sökülene qeder ağlamağa davam etdiler. Ey
Allahım, bunu eger Senin razılığını qazanmaq
üçün etmişemse ele ise bizim üçün bir
çıxış yolu aç, bununla semanı görek.
Bunu söyleyer-söylemez onlar üçün bir yol
açıldı...” Buxari, (2102); Müslim, (2743)
5. Meruf (yaxşı, xeyir) bir şeyi emr etdikde anaya itaet etmek
ve onunla meslehetleşmek. Lakin, ana övlada şirk kimi şer
bir emeli emr ederse o zaman Yaradana asilik ehtiva eden bir şeyde
heç bir mexluqa itaet olunmur.
Allah teala buyurur: “Eger (ata-anan) bilmediyin bir şeyi Mene
şerik qoşmağına cehd gösterseler, (bu işde)
onlara itaet etme. (Qalan) dünya işlerinde onlarla gözel
keçin (onlara itaet et). Tövbe edib Mene teref dönenlerin
(islamı qebul edenlerin) yolunu tut. Sonra (qiyamet günü) Menim
hüzuruma qayıdacaqsınız. Men de (dünyada) ne
etdiklerinizi (bir-bir) size xeber vereceyem!” (Loğman 31:15).
6. Ananız dünyasını deyişdikden sonra onun
üzerinde olan her hansı keffareni, ehdi yerine yetirmek ve onun
adından sedeqe vermek, hecc etmek ve ümre etmek sünnetdir.
İbn Abbasdan, Allah ondan razı olsun, revayet edilir ki, bir
qadın Cüheyneden Peyğemberin sallallahu aleyhi ve sellem
yanına gelerek dedi: “Anam hecce getmek üçün nezir
etmişdi, lakin bunu yerine yetirmeden vefat etdi. Onun adından men
hecc ede bileremmi? O dedi: “Beli, onun adından hecc et. Meger
ananın borcu olsa idi, bunu ödeyib vermezdinmi? Onun Allaha olan
borcunu yerine yetir, çünki Allah Ona olan borcun ödenmesi
üçün buna daha haqqlıdır”. Buxari, (1745)
7. Ananız dünyasını deyişdikden sonra elaqe
saxladığı qohum-eqreba ve yaxud dostları ile elaqe
saxlamaqla ona hörmet göstermek.
Abdullah ibn Ömerden, Allah ondan razı olsun, revayet edilir ki,
Peyğember sallallahu aleyhi ve sellem dedi: “Bir kesin etdiyi en
xeyir emel atası vefat etdikden sonra atasının dostları ile
elaqe saxlamağıdır”. Hedisi Müslim (2552) revayet
etmişdir.
Ananız üzerinde sizin haqqlarınız:
- Körpe iken sizin qayğınıza qalmalı, süd vermeli
ve beslemelidir. Bu insan tebietinin her kese melum olan bir aspektidir ve
yaradılışdan beri davam etmekdedir.
Allah teala buyurur: “Analar (ister boşanmış, isterse de
boşanmamış olsun) uşaqlarını emizdirme müddetini
tamamlatmaq isteyen (atalar) üçün tam iki il emizdirsinler.
Anaların yemeyi ve geyimi öz qüvvesi dairesinde
(uşağın) atasının üzerine
düşür” (El-Beqere 2:233).
- Ana övladına gözel, saleh terbiye vermelidir. Qiyamet
Günü o buna göre Allah qarşısında cavab
verecekdir. Çünki, siz onun “sürüsünden”
sayılırsınız ve ananız ise sizin
“çobanınızdır”.
Abdullah ibn Ömerin, Allah ondan razı olsun, bele söylediyi
revayet olunur: “Sizlerden her biriniz bir çobandır ve her
biriniz reiyyetine göre mesuliyyet daşıyır. Dövlet
başçısı (imam) bir çobandır ve öz
idaresi altında olanlara (reiyyetine) göre mesuliyyet
daşıyır. Kişi öz aile üzvlerinin çobanıdır
ve onlara göre mesuliyyet daşıyır. Qadın erinin evinde
çobandır ve uşaqlarına göre mesuliyyet
daşıyır. Xidmetçi/işçi öz
ağasının (işe götürenin) malının
çobanıdır ve onlara göre mesuliyyet
daşıyır. Hesab edirem ki, o, sallallahu aleyhi ve sellem bunu da
dedi: “Kişi atasının malının
çobanıdır ve buna göre mesuliyyet daşıyır.
Her biriniz çobansınız ve reiyyetine göre mesuliyyet
daşıyırsınız”. Buxari, (853); Müslim,
(1829)
Ana müdaxile etmeden, qarışmadan övladın etmesine
icaze verilen meseleler:
Mübah şeyler meselen yemek, içmek, paltar, neqliyyat
vasiteleri ve s. kimi anaya aidiyyatı olmayan meselelere geldikde,
istediyi ve xoşladığı kimi bu kimi meselelerde ananın
serbest qerar vermeye haqqı yoxdur.
Hemçinin (gelecek heyat yoldaşı) zövce eger salehdirse
onun seçiminde- bu mesele ile bağlı Allaha asilik
etmirsinizse, bu işe müdaxile etmek haqqı yoxdur. Bununla
yanaşı hetta zövce seçiminde bele, size zerer
getirmeyecekse, ananız size nesihet edirse, ananızı razı
salmağınız islamda icaze verilen bir emeldir.
Menzilden bayıra çıxmaq ve yaxud eve gelmek ve ya axşam
dostlarınız ile bayıra çıxmaq kimi bu cür meselelere
qarışmağa geldikde: her iki valideyn bu meselede
övladlarına nezaret etmelidir ki, nezareti itirmesinler ve
övladlarının pis yoldaşlar, dostlar terefinden
yollarını azmasına imkan vermesinler. Ekser hallarda genclerin
yollarına azmasına sebeb pis dostlar ile otuturub
durmalarıdır. Bu mesele baresinde Peyğember sallallahu aleyhi ve
sellem demişdir: “Kişi dostunun dini üzerindedir. Ele ise
her kes baxın görsün ki, kiminle dostluq edir”. Tirmizi,
(2387); Ebu Davud, (4833). Bu hedisi Tirmizi hesen ve Nevevi ise sehih olaraq
tesnif etmişdir. Tuhfat el-Ehvezi, 7/42.
Uşaqlar bayıra çıxdıqda ve geldikde valideynler
hemçinin onlara nezaret etmelidir. Çünki övladlar saleh
deyilse, xüsusile onları başlı-başına buraxmaq
olmaz.
Siz onlara bir şexsiyyet kimi qiymet vermeli ve onlara hörmet ile
yanaşmalı, Allah tealanın icaze verdiyi, mübah etdiyi
meseleler size ağır gelse bele onlara qarşı gözel
dost, yoldaş olmalısınız.
Allah teala valideynlerimize gözel davranmağı emr etmişdir,
hetta onlar şirke çağıran kafirler olsa bele! Ele ise,
onlar sidqi-ürekden xeyirli, yaxşı olduğunu
inandıqları bir şeye bizi devet edirlerse, onda nece? Hetta
bezen sizin haqqınız olduğu bir şeyi etmek ile
bağlı meselelerde onlara tabe olmaq size müeyyen qeder
ağır gelse de, en yaxşısı onlara itaet etmek ve
onların isteklerini yerine yetirmekdir. Hetta haqqınız
olduğu meselelerde onlara tabe olmaq size vacib olmasa bele, bu bir
növ fedakarlıq ve valideynlerinizin isteklerini (şeriete zidd
olmamaq şertile) öz isteklerinize üstün tutmaqdır.
Çünki en gözel davranmağa ve reftar edilmeye layiq
valideynlerdir. Qurani Kerimde Allah teala Özüne ibadet etmeyi emr
etdikden derhal sonra valideynlere itaeti emr etmişdir. Bununla Allah
teala valideynlere itaetin uca meqamını beyan edir.
- Mesuliyyet, cavabdehliyin ehate dairesine daxil olan her bir meselede son
qerar vermek hüququ atanıza mexsusdur. Meselen, atanın himayesi
altında olan övladın hansı mektebde tehsil
alacağına dair bu meselede qerar vermek hüququ ataya aiddir.
Hemçinin, mülk, onun minik vasitesinden istifade etmek, pulunu
götürmek ve s. benzer meselelerde son söz ataya aiddir.
Lakin yetkinlik yaşına çatan böyük ve müsteqil
heyat terzi süren övlada geldikde, Allah tealanın mübah
etdiyi meselelerde qerar vermek hüququ ona aiddir. Allahın emrlerine
ziddiyyet teşkil etmediyi müddetce övladın
atasını razı salması şerietde buyurulan bir emeldir.
Ne qeder yaşa dolduğundan asılı olmayaraq övladın
atasına yaxşlıq, ehsan etmesi vacibdir. Çünki bu
mesele valideynlere ehsan, hörmet ve onlar ile gözel davranmaq
başlığına aiddir. İbn Ömerin bele söylediyi
revayet olunur: “Men heç vaxt içerisinde atamın
olduğu evin damına çıxmadım”.
Ata övladına yaxşı bir iş görmeyi ve yaxud
şeriete zidd olmayan bir şeyi (mübah bir işi) etmeyi emr
edirse, bu övlada heç bir zerer vermeyecekse, atasına bu
meselede itaet etmelidir.
- Ananızın size daha çox müsteqil addım atmaq
haqqını vermeyini isteyirsinizse, buna aşağıdakı
söz ve emeller ile nail olmaq olar.
Emeller
Emelleriniz ile ananıza artıq evvelki kimi bir genc
olmadığınızı ve artıq mesuliyyet hissi
daşımağa qadir bir kişi olduğunuzu ve
özünüzü esl kişi kimi
apardığınızı sübuta yetirdikden sonra ve
ananız da bunları davamlı şekilde şahid etdiyi halda,
size güvenecekdir. Bundan sonra işler qaydasına
düşecek ve ananızın gözünde sizin
meqamınız, hörmetiniz daha da artacaqdır.
Sözler:
Buna aydın şekilde sübut etmek yolu ile, sakit terzde
müzakire etmekle ve yumşaq davranmaqla, gözel
exaqınıza dair nümuneler vermekle nail olmaq olar. Belke bununla
Allaha teala ananızın qelbini açsın ve sizinle
ağıllı, yetkin, derrakeli bir kişi kimi davranmağa
müveffeq etsin. Esas odur ki, bu sadalanan xüsusiyyetler sizde
öz eksini tapsın.
Allaha dua edirik ki, bizi, sizi ve valideynlerinizi
doğru-dürüst yola hidayet etsin. Allahın salavatı ve
salamı Peyğemberimiz Muhemmedin üzerine olsun.
Muhammad Saleh elMuneccid
Menbe: http://www.dinifetvalar.com/fetva.pl?id=1216
Allahım Senden ona
göre isteyirik ki, Sen tek ve Qüdretlisen, Sen Uca . Böyük
ve Qüvvet sahibisen. Ey buludları herekete getiren, kitabı nazil
eden , toplumları meğlubiyyete uğradan yehudileri meğlub et
ki, onlar zelil veziyyetde qaçsınlar. Allahım onlara zelzele
gönderib qelblerini qorxuya sal, onları darmadağın et.
Allahım onların mallarını ve canlarını
müselmanlara qenimet et, Allahım onları birce-birce mehv et, ey
alemlerin Rebbi, ezabını şiddetli et, onları tefriqeye
sal,onları pis veziyyetden qurtarma, Allahım onların
gözlemediyi yerlerden onlara hücum et. Allahım onları sert
bir şekilde öldür, Allahım onların üzerine
öz terefinden ordu gönder, Allahım onların güclerini
dağıt, Allahım heqiqeten de her şeye qadirsen, onları
bu gün darmadağın et. Şübhesiz ki, ne yerde ne de
göyde Seni heç bir şey aciz etmez. Sen her şeyden
böyük Uca ve yenilmez qüvvet sahibisen. Sen her şeye
qadirsen.
Allahım zeif müselmanlara yardım et. Allahım Qezzada ve
diger yerlerde müselmanlara kömek et. Allahım onların
ölülerini bağışla, onları Öz yanında
şehidlerden et. Allahım onlardan xeste ve yaralı olanlara
şefa ver ve onlara qorxudan sonra bir emin-amanlıq, zeiflikden sonra
qüvvet ver. Ey Rehimlilerin Rehimlisi onlara edeceyin kömeyi
tezleşdir. Allahım bizim hamımızı efv et.
Allahım bizi öz vetenimizde salamat et ve
başçılarımızı islah et. Allahım bizi yeni
doğulmuş körpetek günahlardan temizle. Bizimle öz
rehminle reftar et, ezabını bizden uzaqlaşdır,
aramızdan sefeh olanların etdiklerine göre bizi qınama, ve
rehmetini bizim üzerimize endir.
--------------------
www.DiniFetvalar.com/fetva.pl?id=1143 – Qazze diyarindaki sarsinti – Mutleq OXU
www.SelefEqidesi.com -
Selefilerin eqidesi, kitablar, meqaleler, sual cavab, dini proqramlar,
xutbeler, sesli dersler, Quran ve axtaris sistemi
www.DiniFetvalar.com -
Azerbaycan dilinde ilk ve yegane Selef alimlerinin dini fetvalari arxivi.
Yuzlerle muxtelif movzuda fetvalar ve axtaris sistemi
www.NamazQil.com -
Azerbaycan dilinde addim-addim namazin qilinmasini izah eden
ve gosteren sehife