Mikali Nguyễn
Tổng quan về các bản dịch Kinh Thánh Công giáo
Việc dịch Kinh Thánh sang tiếng Việt trong cộng đồng Công giáo Việt Nam đã trải qua một hành trình dài, bắt đầu từ thế kỷ 19 và tiếp tục phát triển cho đến nay. Hiện tại có khoảng 7-10 bản dịch đáng chú ý của Kinh Thánh Công giáo tại Việt Nam, bao gồm cả các bản dịch toàn bộ và các bản dịch một phần (chủ yếu là Tân Ước hoặc các sách Phúc Âm). Các bản dịch tiêu biểu bao gồm:
Bản dịch của Cha Albert Schlicklin (1867): Một trong những nỗ lực đầu tiên, dịch Tân Ước từ tiếng La-tinh, phục vụ cộng đồng Công giáo thời kỳ sơ khai.
Bản dịch của Cha G. Gagnon và Cha Huân (cuối thế kỷ 19): Dịch từ tiếng La-tinh, chủ yếu phục vụ các giáo phận miền Bắc, nhưng phạm vi lưu hành hạn chế.
Bản dịch của Cố Chính Linh (đầu thế kỷ 20): Một bản dịch nội bộ, không phổ biến rộng rãi, tập trung vào các sách quan trọng.
Bản dịch của Cha Nguyễn Thế Thuấn (1976): Dịch trực tiếp từ nguyên ngữ Híp-ri, A-ram, và Hy Lạp, được đánh giá cao về tính học thuật, với chú thích phong phú, do Dòng Chúa Cứu Thế xuất bản.
Bản dịch của Đức Hồng Y G.M. Trịnh Văn Căn (1985): Xuất bản bởi Tòa Tổng Giám mục Hà Nội, sử dụng văn phong bình dân, dễ hiểu, nhưng ít chú thích.
Bản dịch của Nhóm Phiên Dịch Các Giờ Kinh Phụng Vụ (1994): Công trình tập thể, với văn phong hiện đại, được sử dụng rộng rãi trong phụng vụ và đời sống đức tin.
Các bản dịch nhỏ lẻ khác: Bao gồm các bản dịch Phúc Âm hoặc Tân Ước từ thế kỷ 19, như bản in tại Bangkok (1872), nhưng không được lưu hành rộng.
Những thách thức trong việc dịch Kinh Thánh Công giáo
Việc dịch Kinh Thánh Công giáo tại Việt Nam đối mặt với nhiều thách thức, cả về ngôn ngữ, văn hóa, và thần học:
Tính chính xác từ nguyên ngữ: Kinh Thánh được viết bằng các ngôn ngữ cổ (Híp-ri, A-ram, Hy Lạp), đòi hỏi người dịch không chỉ thông thạo các ngôn ngữ này mà còn phải hiểu sâu sắc ngữ cảnh văn hóa và lịch sử. Các bản dịch sớm, như của Cha Schlicklin hay Cha Gagnon, thường dựa trên tiếng La-tinh (bản Vulgate), dẫn đến việc mất đi một số sắc thái của nguyên ngữ. Chỉ đến bản của Cha Nguyễn Thế Thuấn, việc dịch trực tiếp từ nguyên ngữ mới được chú trọng, nhưng công trình này đòi hỏi nguồn lực lớn và thời gian dài.
Ngôn ngữ và văn phong: Tiếng Việt thay đổi qua thời gian, và mỗi bản dịch phải cân bằng giữa việc giữ ngôn ngữ trang trọng (phù hợp với tính thánh thiêng của Kinh Thánh) và dễ hiểu cho người đọc. Ví dụ, bản của Đức Hồng Y Trịnh Văn Căn ưu tiên sự giản dị, gần gũi, nhưng lại thiếu chú thích, trong khi bản của Nhóm Phiên Dịch Các Giờ Kinh Phụng Vụ hiện đại hơn, phù hợp với phụng vụ và độc giả ngày nay.
Mục đích sử dụng: Các bản dịch phục vụ các mục đích khác nhau – phụng vụ, nghiên cứu thần học, hay truyền giáo. Bản của Cha Nguyễn Thế Thuấn rất phù hợp cho nghiên cứu, nhưng có thể quá phức tạp cho người đọc phổ thông. Ngược lại, bản của Nhóm Phiên Dịch Các Giờ Kinh Phụng Vụ được tối ưu cho phụng vụ, nhưng có thể không đáp ứng nhu cầu học thuật sâu.
Sự thống nhất trong cộng đồng Công giáo: Với nhiều bản dịch, cộng đồng Công giáo đôi khi gặp khó khăn trong việc thống nhất văn bản sử dụng trong phụng vụ hoặc giảng dạy. Điều này đòi hỏi sự phối hợp chặt chẽ giữa các giáo phận và tổ chức Công giáo.
Tâm tư về các bản dịch Kinh Thánh Công giáo
Chia sẻ một góc nhìn khách quan về giá trị và ý nghĩa của các bản dịch này. Mỗi bản dịch là một nỗ lực lớn lao, phản ánh lòng tận tụy của các dịch giả trong việc mang Lời Chúa đến gần hơn với người Việt. Tôi đặc biệt ấn tượng với:
Bản của Cha Nguyễn Thế Thuấn: Sự cẩn trọng trong việc dịch từ nguyên ngữ, cùng với các chú thích chi tiết, cho thấy một tinh thần học thuật và tôn kính sâu sắc. Bản này là tài sản quý giá cho những ai muốn hiểu sâu hơn về Kinh Thánh, dù nó có thể không dễ tiếp cận với mọi đối tượng.
Bản của Nhóm Phiên Dịch Các Giờ Kinh Phụng Vụ: Sự hiện đại và tính ứng dụng cao trong phụng vụ là điểm mạnh, giúp Lời Chúa trở nên sống động trong đời sống đức tin hàng ngày của người Công giáo Việt Nam.
Tuy nhiên, vài tâm tình:
Cần thêm các bản dịch đa dạng hơn: Một bản dịch dành riêng cho giới trẻ, sử dụng ngôn ngữ gần gũi, hiện đại hơn nữa, có thể giúp thế hệ mới tiếp cận Kinh Thánh dễ dàng hơn.
Hiệu đính và cập nhật: Một số bản dịch cũ, dù có giá trị lịch sử, đã trở nên khó hiểu với độc giả hiện đại. Việc hiệu đính hoặc dịch lại với ngôn ngữ đương đại là cần thiết.
Hợp tác liên giáo phái: Dù Công giáo và Tin Lành có những khác biệt thần học, việc học hỏi lẫn nhau trong kỹ thuật dịch thuật có thể mang lại những bản dịch chất lượng hơn.
Kết luận
Việc dịch Kinh Thánh Công giáo ở Việt Nam là một hành trình đầy ý nghĩa, thể hiện sự giao thoa giữa đức tin, văn hóa, và ngôn ngữ. Với khoảng 7-10 bản dịch đáng chú ý, mỗi bản đều mang một màu sắc riêng, phục vụ các nhu cầu khác nhau của cộng đồng Công giáo. Trong tương lai, tôi hy vọng sẽ có thêm những bản dịch mới, không chỉ chính xác về mặt thần học mà còn gần gũi hơn với mọi tầng lớp người Việt, để Lời Chúa tiếp tục lan tỏa và chạm đến trái tim của nhiều người hơn nữa.
Có thể nói, theo cảm nhận của bỉ nhân thì Bản dịch của Nhóm Phiên Dịch Các Giờ Kinh Phụng Vụ (1994): Công trình tập thể, với văn phong hiện đại, được sử dụng rộng rãi trong phụng vụ và đời sống đức tin.
Bỉ nhân vẫn dùng bản dịch này khi soạn bài giảng hay những việc cần thiết liên quan đến Thánh Kinh
Xin tri ân Nhóm Phiên Dịch Các Giờ Kinh Phụng Vụ
Lm.
Anmai, CSsR