Alphonse Family
Trong bài "Thành phố Milano với Nhà Thờ Chánh Tòa Marie Nascenti" có chi tiết là Lm. Phêrô Trần Thế Tuyên cho rằng: "... bức tranh bữa tiệc ly của Chúa Giêsu và các tông đồ do Leonardo da Vinci sáng tác. Tôi dùng từ “sáng tác” vì có những nhân vật hay chi tiết không có trong tường thuật của các Phúc Âm… nhưng lại là một tuyệt tác mà cả thế giới ngưỡng mộ"
Như ta đã biết, bức tranh The Last Supper là chủ đề chính trong tác phẩm Mật mã Da Vinci của nhà văn người Mỹ Dan Brown. Từ những phân tích về bức tranh này mà Dan Brown đã đàm tiếu, nói xấu về lịch sử đạo Công giáo. Tuy cuốn sách này là tiểu thuyết giả tưởng, nhưng câu mở đầu nói rằng "all descriptions of artwork, architecture, documents, and secret rituals in this novel are accurate" (tạm dịch là "tất cả mọi miêu tả về tác phẩm nghệ thuật, kiến trúc, văn kiện, và lễ nghi bí mật trong truyện này đều là gần đúng"). Do vậy có nhiều tín hữu Công giáo tin vào những luận điệu xuyên tạc của Dan Brown mà hoài nghi hay...bỏ đạo!
Ở đây ta không phản biện tác phẩm Mật mã Da Vinci (đã làm rồi) nhưng ta có thể tìm hiểu thêm giữa lịch sử (trong Kinh thánh) và bức tranh này có điều gì khác lạ. Tất nhiên ta biết rằng bức tranh The Last Super là do Leonardo da Vinci tưởng tượng mà sáng tác ra, cũng như bao bức tranh khác cùng với chủ đề này. Nhưng ta thử coi ông ta có đưa vào chính xác nhưng chi tiết như Kinh thánh đã mô tả hay không và nếu ông ta có hư cấu thì hư cấu ở chỗ nào?
1. NGUỒN GỐC BỨC TRANH (theo baocongiao.com)[1]
Leonardo Da Vinci làm việc cho Ludovico Sforza, Duke của Milan, ngót 18 năm (1482-99). Vì người chủ của ông đã yêu cầu ông vẽ bức tranh này. Duke đã quyết định ông ta muốn hình ảnh tôn giáo đặc biệt này phải được vẽ, thế là Leonardo, không dại gì, đã quyết định vẽ bức tranh này để ổn định tài chính.
Kích cỡ của bức tranh như thế nào?
Bức tranh khổ rất lớn - 460 x 880 cm (15 x 29 feet). Nó phủ toàn bộ một bức tường lớn. Nó không giống như kích cỡ của những phiên bản treo sau ghế sofa của chúng ta.
Bức tranh này ở đâu?
Bức tranh sơn tường đầu tiên này được vẽ trên bức tường của một phòng ăn tập thể ở Nữ tu viện Santa Maria delle Grazie, Milan, Ý.
Leonardo vẽ bức tranh này bao lâu?
Ông đã vẽ nó vào năm 1495, và Bữa Tiệc Ly được hoàn thành vào năm 1498. Điều này đáng lưu ý, vì Leonardo là một người hay chần chừ với một xu hướng nổi tiếng là bỏ dở những đề án không hoàn thành.
Tại sao bức tranh này lại được đặc biệt chú ý?
Thứ nhất, vì các tông đồ ai nấy đều hiển thị rất sinh động, những cảm xúc thể hiện rất rõ. “The Last Supper” chắc chắn đã được thể hiện trước đó. Dù vậy, phóng tác của Leonardo là tác phẩm đầu tiên mô tả cử chỉ của những nhân vật này giống y như người thực.
Thứ hai, và là tối quan trọng - kỹ thuật phối cảnh trong Bữa Tiệc Ly thật lạ thường! Ta có thể thấy rằng mỗi yếu tố riêng lẻ của bức tranh này hướng sự chú ý của con người ngay đến trung điểm của bố cục tác phẩm này - phần đầu của Chúa Giêsu. Người ta có thể cho rằng đó là điển hình quan trọng nhất của giá trị nghệ thuật tạo hình chưa từng được sáng tạo.
Bức tranh Bữa Tiệc Ly mô tả điều gì?
Bức tranh Bữa Tiệc Ly là sự giải thích trực giác giác quan của Leonardo về một sự kiện được tường thuật trong tất cả bốn Tin Mừng (Tân Ước Kitô giáo). Buồi chiều hôm ấy, trước khi Chúa Giêsu bị một trong những tông đồ phản bội, Người đã tập trung họ lại để dùng bữa tối và nói với họ rằng Người đã biết những gì sắp xảy đến và rửa chân cho họ (một cử chỉ biểu tượng hoá rằng tất cả đều bình đẳng dưới ánh mắt của Chúa). Khi họ quây quần ăn uống, Chúa Giêsu đã ban cho các tông đồ những lời giáo huấn minh bạch về cách ăn và uống trong tương lai, trong ký ức của Người. Đó là nghi lễ Thánh Thể, một nghi thức vẫn được thực hiện.
Một cách đặc biệt, Bữa Tiệc Ly mô tả những giây phút kế tiếp trong câu chuyện này, sau đó Chúa Giêsu thấp giọng sững sờ rằng một tông đồ sẽ phản bội Người trước khi mặt trời mọc, và các tông đồ có những phản ứng ở mức độ khác nhau, sợ hãi, tức giận và choáng váng.
Trong bức tranh này họ là ai?
Nhìn bức tranh từ trái sang phải:
* Bartholomeo, Giacôbê Hậu và Anrê tạo thành một nhóm ba. Tất cả thất kinh, hoảng sợ, Anrê giơ hai bàn tay của mình bằng một cử chỉ “dừng lại!”
* Giuđa, Phêrô và Gioan tạo một nhóm ba kế tiếp. Giuđa, chúng ta chú ý, mặt hắn bị chắn bóng, nghi ngờ, ảm đạm và nắm trong tay một bao nhỏ (túi bạc?). Phêrô nhìn ra vẻ giận dữ và một phụ nữ đang nhìn Gioan dường như bị ngất.
* Chúa Giêsu điềm tĩnh giữa phong ba.
* Tôma, Giacôbê Tiền và Philipphê bên cạnh. Tôma rõ ràng bị kích động, Giacôbê Tiền sửng sốt kinh ngạc và Philipphê có vẻ như đang tìm hiểu rõ vấn đề.
* Matthêu, Tađêo và Simon gồm những hình ảnh thuộc nhóm ba cuối cùng. Nó có vẻ như muốn nói rằng, khi một tình huống trở chiều nguy hiểm, Simon là người sẵn sàng “giáp mặt” vì những lời giải thích đó.
Tại sao bức tranh lại bị tróc?
Leonardo vốn là nhà phát minh, ông cố tìm những chất liệu mới cho Bữa Tiệc Ly. Thay vì dùng sơn dầu vẽ trên vữa ẩm, ông nghĩ và ông đã đưa ra cách dùng vữa khô để thử. Thử nghiệm của ông đã dẫn đến màu sắc khác biệt hơn của một hoạ sĩ, đó là ý định của Leonardo. Những gì ông không đem vào mô tả (bởi vì, ai biết?) là vì phương pháp này không bền bỉ chút nào. Không bao lâu, vữa sơn bắt đầu tróc khỏi bức tường. Và từ đó người ta đã phải cố gắng phục hồi bức tranh này.
Tại sao trong bức tranh không có chân Chúa Giêsu?
Căn cứ chắc chắn, Leonardo có ý định vẽ chân Chúa Giêsu, thực tế, ông đã vẽ. Vào khoảng năm 1650, một người vô danh nào đó, buồn thay đã truyền cảm hứng sai lầm vẽ thêm cửa ra vào cho phòng ăn tập thể này - chắc chắn rằng vị trí hợp lý duy nhất để nói cái cửa có vẻ như là vết loang ở giữa bức tường. Chúng ta đừng nên cằn nhằn và hãy tự cho rằng may mà ông ta không làm thêm vài cái cửa sổ.
Chúng ta đã nghe câu chuyện về Bữa Tiệc Ly này, bức tranh mô tả có đúng không? Không, mặc dù nó có phần nào hư cấu nhưng với mục đích để kiện toàn giá trị đạo đức.
2. PHÚC ÂM
Đây là sự kiện Chúa lập bí tích Thánh thể. Nó được đề cập đến trong cả 4 cuốn Phúc âm. Ta hãy coi lại (bản dịch cha Thuấn), hãy chú ý những đoạn tôi in đỏ
Matt: 26
17 Ngày thứ nhất Tuần Bánh không men, môn đồ đến gặp Ðức Yêsu mà rằng: "Thầy muốn chúng tôi dọn cho Thầy ăn lễ Vượt qua ở đâu?" 18 Ngài nói: "Các ngươi hãy vào thành gặp ông kia, mà nói với ông: "Thầy bảo: Thời của Ta đã gần, Ta muốn cử hành lễ Vượt qua với môn đồ Ta ở nhà ngươi". 19 Môn đồ đã làm như Ðức Yêsu truyền dạy họ, và họ đã dọn lễ Vượt qua.
20 Chiều đến, Ngài lên giường tiệc với Mươi hai môn đồ. 21 Ðương lúc họ ăn, Ngài nói: "Quả thật, Ta bảo các ngươi, một trong các ngươi sẽ nộp Ta". 22 Họ buồn quá đỗi, nên bắt đầu nói với Ngài, từng người một: "Phải chăng là chính tôi, thưa Ngài?" 23 Ðáp lại, Ngài nói: "Kẻ cùng Ta nhúng tay vào đĩa, người ấy sẽ nộp Ta!" 24 Con Người ra đi như đã viết về Ngài; nhưng khốn cho người đó, kẻ làm Con Ngươi bị nộp! Thà rằng người ấy đã chẳng phải sinh ra thì hơn!" 25 Yuđa kẻ nộp Ngài cũng lên tiếng nói: "Phải chăng là chính tôi, Rabbi?" Ngài nói với y: "Ngươi đã nói đó!".
26 Ðương lúc họ ăn, thì Ðức Yêsu cầm lấy bánh và chúc tụng rồi bẻ ra, và ban cho họ, Ngài nói: "Hãy cầm lấy bánh mà ăn, này là mình Ta". 27 Ðoạn cầm lấy chén và tạ ơn, Ngài ban cho họ mà rằng: "Hãy uống chén này hết thảy; 28 Vì này là máu Ta, máu Giao Ước đổ ra nhiều người để nên ơn tha tội. 29 Và Ta bảo các ngươi: từ nay Ta sẽ không còn uống đến hoa quả giống nho này nữa, cho đến này ấy, ngày Ta sẽ uống thứ mới với các ngươi trong Nước Cha Ta".
Marco: 14
12 Ngày thứ nhất Tuần Bánh không men, lúc có lệ tế chiên Vượt qua, môn đồ nói với Ngài: "Thầy muốn chúng tôi đi dọn cho Thầy ăn lễ Vượt qua ở đâu?" 13 Và Ngài sai hai môn đồ và nói với họ: "Các ngươi hãy vào thành và có người đội vò nước sẽ đón gặp các ngươi. Các ngươi hãy theo người ấy, 14 và nó vào đâu, thì các ngươi hãy nói với gia chủ; "Thầy bảo: Chỗ trọ dành cho Ta, nơi Ta ăn lễ Vượt qua với môn đồ của Ta đâu? 15 Và người ấy sẽ chỉ cho các ngươi một phòng rộng trên lầu đã trải đệm sẵn sàng. Các ngươi hãy dọn sẳn cho chúng ta ở đó". 16 Môn đồ ra đi, vào thành và đã gặp như Ngài đã nói với họ, và họ đã dọn lễ Vượt qua.
17 Chiều đến, Ngài tới với nhóm mười hai. 18 Ðương lúc họ ở giường tiệc mà ăn, thì Ðức Yêsu nói: "Quả thật, Ta bảo các ngươi: sẽ nộp Ta, một người cùng ăn với Ta". 19 Họ bắt đầu buồn phiền và nói với Ngài, từng người một: "Tôi! Phải chăng?" 20 Nhưng Ngài nói với họ: "Một trong nhóm mười hai, kẻ cùng Ta nhúng vào đĩa! 21 Ðã hẳn, Con Người ra đi như đã viết về Ngài; nhưng khốn cho người đó, kẻ làm cho Con Người bị nộp! Thà rằng ngươì đã chẳng sanh ra thì hơn!"
22 Và đương lúc họ ăn, Ngài cầm lấy bánh, chúc tụng, rồi Ngài bẻ ra và ban cho họ và nói: "Hãy cầm lấy! Này là mình Ta". 23 Ðoạn cầm lấy chén, tạ ơn, Ngài ban cho họ và họ uống chén ấy hết thảy. 24 Và Ngài nói với họ: "Này là máu Ta, máu giao ước, đổ ra vì nhiều người. 25 Quả thật, Ta bảo các ngươi, Ta sẽ không uống đến hoa quả giống nho nữa, cho đến ngày ấy, ngày Ta sẽ uống thứ mới trong Nước Thiên Chúa".
Luca: 22
7 Ðã đến ngày Lễ Bánh không men, ngày phải tế chiên Vượt qua, 8 Ngài sai Phêrô và Yoan đi, mà rằng: "Các ngươi hãy đi dọn Lễ Vượt qua cho chúng ta ăn!" 9 Họ thưa Ngài: "Thầy muốn chúng tôi dọn ở đâu?" 10 Ngài bảo họ: "Khi các ngươi vào thành, sẽ có người đội vò nước đón gặp các ngươi. Các ngươi hãy đi theo đến nhà người ấy vào, 11 và nói với gia chủ: "Thầy bảo ông: Chỗ trọ, nơi Ta ăn lễ Vượt qua với môn đồ của Ta đâu?" 12 Và người ấy sẽ chỉ cho các ngươi một phòng rộng trên lầu, đã trải nệm; các ngươi hãy dọn sẵn ở đó". 13 Họ đi và đã gặp như Ngài đã bảo họ, và họ đã dọn Lễ Vượt qua.
14 Khi giờ đã đến, thì Ngài lên giường tiệc làm một với các tông đồ, 15 và Ngài nói cùng họ: "Ta ước ao khao khát ăn lễ Vượt qua này với các ngươi trước khi Ta chịu khổ nạn! 16 Vì Ta bảo các ngươi: Ta không còn ăn lễ ấy bao giờ nữa, cho đến khi nào nên trọn trong Nước Thiên Chúa".
17 Rồi cầm lấy chén rượu, Ngài tạ ơn và nói: "Các ngươi hãy cầm lấy chén này mà chia với nhau; 18 vì chưng, Ta bảo các ngươi, từ nay Ta sẽ không uống đến hoa quả giống nho nữa, cho đến khi Nước Thiên Chúa đến".
19 Ðoạn cầm lấy bánh và tạ ơn, Ngài bẻ ra và ban cho họ mà rằng: "Này là mình Ta [phải thí ban vì các ngươi; hãy làm sự này mà nhớ đến Ta". 20 Và chén sau bữa ăn, cũng như vậy mà rằng: "Chén này là giao ước mới trong máu Ta, phải đổ ra vì các ngươi"].
21 "Song này: tay kẻ nộp Ta cũng có trên bàn cùng Ta. 22 Ðã hẳn, Con người sẽ đi, chiếu theo điều đã định, song khốn cho người đó, kẻ làm cho Ngài bị nộp!"
23 Bấy giờ họ bắt đầu hỏi nhau xem ai trong họ lại sắp làm điều ấy.
24 Giữa họ đã xảy ra một cuộc tranh chấp ai phải được kể là lớn nhất trong nhóm? 25 Nhưng Ngài bảo họ: "Vua các dân thì làm chúa trên họ, và những kẻ có quyền trên họ thì cho mệnh danh mình là ân nhân. 26 Phần các ngươi thì không thế, trái lại, ai lớn hơn cả nơi các ngươi thì hãy nên như người nhỏ nhất, và kẻ làm đầu thì ở như người hầu hạ. 27 Vì nào ai lớn hơn? người ngồi bàn, hay kẻ hầu bàn? Phải chăng là người ngồi bàn? Còn Ta, Ta ở giữa các ngươi như kẻ hầu bàn."
28 "Còn các ngươi là những kẻ, giữa những lúc Ta chịu thử thách, đã hằng ở với Ta, 29 thì phần Ta, cũng như Cha Ta đã phân định cho Ta vương quyền, thì Ta phân định 30 là các ngươi được ăn uống nơi bàn tiệc Ta, trong Nước của Ta, và các ngươi sẽ được ngự trên ngai mà đoán xét mười hai chi tộc Israel."
31 "Simôm, Simôm, này Satan đã đòi cho được các ngươi mà quày cho một trận như sàng lúa; 32 nhưng Ta cầu xin cho ngươi, ngõ hầu lòng tin của ngươi khỏi bị tiêu diệt. Phần ngươi, một khi đã trở lại, ngươi hãy củng cố anh em ngươi".
33 Nhưng Phêrô nói với Ngài: "Thưa Ngài, làm một với Ngài, dẫu phải đi đến tù ngục và tử hình, tôi cũng sẵn sàng". 34 Ngài mới nói: "Phêrô, Ta bảo ngươi: hôm nay gà sẽ không gáy cho đến lúc ngươi đã chối ba lần là không biết Ta".
35 Và Ngài nói với họ: "Khi Ta sai các ngươi đi: không ví tiền, bao bị, giày dép, các ngươi có thiếu gì không?" Họ thưa: "Không!" 36 Ngài mới bảo họ: "Nhưng bây giờ ai có ví tiền thì hãy cầm đi, và bao bị cũng vậy; còn thanh gươm: ai không có thì hãy bán cả áo choàng đi mà mua. 37 Vì Ta bảo các ngươi điều đã viết này tất phải nên trọn nơi Ta: Ngài bị liệt hàng với kẻ ác nhân. Còn về phần Ta thế là xong!" 38 Họ nói: "Thưa Ngài, này: ở đây có hai thanh gươm". Nhưng Ngài bảo họ: "Thế là đủ!"
Yoan: 13
1 Trước lễ Vượt qua, Ðức Yêsu biết rằng đã đến giờ Ngài qua khỏi thế gian này để đến cùng Cha, - đã mến yêu các kẻ thuộc về Ngài còn trong thế gian - thì Ngài đã yêu mến họ đến cùng.
2 Trong một bữa tối, và sau khi quỉ đã gieo vào lòng Yuđa Iscariôt, con của Simôn, cái ý định nộp Ngài, 3 biết rằng Cha đã ban cho Ngài mọi sự trong tay, và Ngài đã xuất tự Thiên Chúa, và đang đi về cùng Thiên Chúa, 4 thì trong bữa tối ấy, Ngài đã chỗi dậy, bỏ áo xống đi, và lấy khăn thắt lưng mình. 5 Ðoạn Ngài đổ nước vào chậu, và bắt đầu rửa chân cho các môn đồ, cùng lấy khăn thắt lưng mình mà lau.
6 Vậy Ngài đến cùng Simôm Phêrô. Ông mới nói với: "Thưa Ngài, Ngài mà lại rửa chân tôi?" 7 Ðức Yêsu đáp lại: "Ðiều Ta làm, nay ngươi không biết, nhưng sau này ngươi sẽ hiểu". 8 Phêrô nói với Ngài: "Không đời nào Ngài rửa chân tôi!" Ðức Yêsu đáp lại ông: "Nếu Ta không rửa chân ngươi, tất ngươi không có phần nào với Ta". 9 Simôn Phêrô mới nói với Ngài: "Vậy thì, thưa Ngài, chẳng những chân mà thôi, mà còn cả tay, cả đầu nữa!" 10 Ðức Yêsu bảo ông: "Kẻ đã tắm rồi cần gì phải rửa, kẻ ấy toàn thân đã sạch. Phải, các ngươi đã sạch, nhưng không phải hết thảy đâu!" 11 Là vì Ngài đã biết kẻ nào sẽ nộp Ngài; bởi đó mà Ngài nói: Không phải hết thảy các ngươi đều sạch cả đâu! 12 Vậy khi Ngài đã rửa chân họ xong và lấy áo mặc cùng về lại chỗ ăn, thì Ngài nói với họ: "Các ngươi có hiểu Ta đã làm gì cho các ngươi không? 13 Các ngươi thưa thốt cùng Ta: Lạy Thầy, Lạy Chúa! và các ngươi nói phải: hẳn Ta là thế. 14 Vậy nếu Ta là Thầy, là Chúa, mà đã rửa chân cho các ngươi, thì các ngươi cũng phải rửa chân cho nhau. 15 Ta đã nêu gương cho các ngươi, ngõ hầu như Ta đã làm cho các ngươi thế nào, thì các ngươi cũng làm như vậy.
21 Nói thế rồi, Ðức Yêsu xao xuyến tâm thần, và Ngài chứng thực rằng: "Quả thật, quả thật, Ta bảo các ngươi: một trong các ngươi sẽ nộp Ta". 22 Môn đồ nhìn nhau, phân vân không biết Ngài nói về ai. 23 Cùng nằm giường ăn, sát lòng Ðức Yêsu, có người môn đồ Ðức Yêsu yêu mến. 24 Simôn Phêrô ra dấu cho người ấy và nói: "Hỏi xem ai Ngài nói đó?" 25 Người ấy lật mình và như vậy là áp ngay ngực Ðức Yêsu mà hỏi Ngài: "Thưa Ngài, ai vậy?" 26 Ðức Yêsu đáp lại: "Người ấy là kẻ Ta sẽ trao cho miếng Ta chấm đây". Rồi chấm một miếng Ngài [cầm lấy mà] trao cho Yuđa, con của Simôn Iscariôt. 27 Lúc bấy giờ, sau miếng ăn, Satan đã nhập vào y. Vậy Ðức Yêsu bảo y: "Ngươi tính làm gì, thì làm mau đi!" 28 Trong lúc các người dùng bữa, không ai hiểu tại sao Ngài đã bảo y như thế. 29 Vì Yuđa giữ túi tiền, nên có kẻ tưởng Ðức Yêsu bảo y: Lo mua những thức chúng ta cần trong dịp lễ! hay là Ngài dạy y bố thí gì cho kẻ khó. 30 Vừa chịu lấy miếng ăn, lập tức y đi ra. Và trời đã tối.
3. PHÂN TÍCH CÁC
ĐIỂM KHÁC LẠ HAY HƯ CẤU CỦA BỨC TRANH
1. Bối cảnh buổi tiệc ly là 1 căn phòng trọ rộng ở trên lầu, có trãi đệm. Bức tranh này vẽ 1 căn phòng rộng ở trên lầu nhưng hình như không thấy có đệm.
2. Mọi người nằm trên giường mà ăn chứ không ngồi bàn ăn như các bức vẽ đã mô tả. Không thấy có bức vẽ nào vẽ cảnh Buổi tiệc ly mà nằm ăn, chính xác như tường thuật kinh thánh?
3. Chúa nằm ở giữa. Người môn đồ yêu dấu nằm sát bên Chúa, lật qua là áp sát ngực chứ không phải ngồi ngã vào ngực Ngài như các mô tả khác. Vị trí của các môn đồ khác không thấy nói tới.
4. Ngài mặc áo có thắt lưng. Bức tranh
này không vẽ rõ chi tiết này.
5. Ở đây có 2 chủ đề gây chú ý đến mọi người dẫn đến tranh luận ở buổi tiệc này:
- Tranh luận ai là kẻ lớn nhất trong nhóm
- Quan tâm lo lắng và hỏi ai là kẻ nộp Thầy
6. Bức tranh này không thấy vẽ chén, ly gì dùng để rót rượu? Ngoài ra còn có 2 thanh gươm cũng không thấy vẽ.
7. Ai hiện diện ở đây?
- Phúc âm Matt và Marco nói rõ Ngài dùng tiệc với nhóm 12. Các tường thuật khác nói chung là "các môn đồ".
- Ta thấy Leonardo Da Vinci đã vẽ đủ 12 môn đồ + Chúa Giêsu, không có nhận vật nào khác lạ. Còn bình chú của ai đó nói là ở nguồn baocongiao.com về "Phêrô nhìn ra vẻ giận dữ và một phụ nữ đang nhìn Gioan dường như bị ngất": Mặc dù vẽ Gioan giống như phụ nữ nhưng đó chính đó là Gioan chứ không ai khác. Tôi không thấy có người giống phụ nữ nào khác trong bức tranh này. Không hiểu sao lại có bình chú này?
* Các phiên bản buổi tiệc ly khác
MS
