Các bài đọc trong Thánh lễ hiện nay được chọn lựa như thế nào? | Lm. Anmai, CSsR
Mikali Nguyễn
Khi tham dự Thánh lễ, có bao giờ chúng ta tự hỏi: Tại sao hôm nay lại đọc đoạn Tin Mừng này? Tại sao bài đọc Cựu Ước kia lại đi đôi với bài Tin Mừng này? Phải chăng các bài đọc được chọn một cách ngẫu nhiên?
Câu trả lời là không hề ngẫu nhiên. Việc lựa chọn các bài đọc trong Thánh lễ là cả một công trình tuyệt vời của Giáo Hội, được thực hiện với sự soi dẫn của Chúa Thánh Thần. Sau Công đồng Vaticanô II (1962-1965), Giáo Hội đã thực hiện một cuộc canh tân phụng vụ lớn lao, trong đó có việc sắp xếp lại Sách Bài Đọc (Lectionary). Mục đích cao cả nhất là mở ra cho các tín hữu một cách rộng rãi hơn kho tàng Kinh Thánh, để Lời Chúa thực sự trở thành lương thực nuôi dưỡng đời sống đức tin của mỗi người.
Để hiểu rõ hệ thống này, chúng ta cần phân biệt giữa chu kỳ bài đọc dành cho Chúa Nhật và các ngày lễ trọng, và chu kỳ dành cho các ngày thường trong tuần.
## 1. Bàn Tiệc Lời Chúa Ngày Chúa Nhật và Lễ Trọng: Chu Kỳ Ba Năm A - B - C
Đây là phần quen thuộc nhất với hầu hết chúng ta. Các bài đọc trong Thánh lễ Chúa Nhật và các lễ trọng được sắp xếp theo một chu kỳ ba năm, được gọi là Năm A, Năm B, và Năm C.
· Năm A: Trọng tâm là Tin Mừng theo Thánh Mát-thêu.
· Năm B: Trọng tâm là Tin Mừng theo Thánh Mác-cô.
· Năm C: Trọng tâm là Tin Mừng theo Thánh Lu-ca.
Tại sao lại có ba năm và ba Tin Mừng này? Ba vị thánh sử Mát-thêu, Mác-cô và Lu-ca được gọi là các thánh sử "Nhất Lãm" (synoptic), vì các ngài có cái nhìn khá tương đồng về cuộc đời và sứ vụ của Chúa Giêsu. Việc chia ra ba năm giúp chúng ta có một cái nhìn gần như trọn vẹn về Tin Mừng của từng thánh sử, khám phá những nét độc đáo và thần học riêng của mỗi ngài.
Vậy còn Tin Mừng theo Thánh Gio-an ở đâu? Tin Mừng của Thánh Gio-an có văn phong và thần học rất đặc biệt, sâu sắc. Vì vậy, Tin Mừng này không phải là trọng tâm của một năm riêng, mà được đọc vào những thời điểm rất quan trọng, đặc biệt là trong Mùa Phục Sinh của cả ba năm A, B, C và một số Chúa Nhật trong Mùa Chay và Mùa Thường Niên của năm B (vì Tin Mừng Mác-cô ngắn hơn nên có những khoảng trống được Tin Mừng Gio-an bổ sung).
Cấu trúc của một Thánh lễ Chúa Nhật điển hình:
Thông thường sẽ có ba bài đọc và một Thánh vịnh đáp ca. Sự liên kết giữa chúng là một kiệt tác của sự hài hòa.
· Bài Đọc 1 (Thường là Cựu Ước): Bài đọc này được chọn lựa một cách có chủ đích để hài hòa với chủ đề của bài Tin Mừng. Nó không phải là một câu chuyện rời rạc, mà thường là một lời tiên tri, một hình ảnh báo trước, hoặc một sự kiện trong lịch sử cứu độ soi sáng cho hành động và lời giảng của Chúa Giêsu trong bài Tin Mừng.
o Ví dụ: Khi bài Tin Mừng kể về việc Chúa Giêsu hóa bánh ra nhiều (Ga 6), bài đọc 1 sẽ kể về việc Thiên Chúa ban Manna nuôi dân Do Thái trong sa mạc (Xh 16). Sự liên kết này cho thấy Chúa Giêsu chính là Manna mới, là Bánh Hằng Sống đích thực.
· Thánh Vịnh Đáp Ca: Đây không phải là một bài hát "xen giữa" cho vui. Thánh Vịnh chính là Lời Chúa, là lời cầu nguyện được linh hứng. Nó được chọn để làm lời đáp của cộng đoàn sau khi nghe bài đọc 1, giúp chúng ta suy ngẫm và thấm nhuần sứ điệp vừa nghe. Nó thường lặp lại hoặc đào sâu chủ đề của bài đọc 1.
· Bài Đọc 2 (Thường là từ các Thư của các Tông đồ hoặc sách Khải Huyền): Bài đọc này có một logic khác. Thay vì kết nối trực tiếp với chủ đề của bài Tin Mừng, bài đọc 2 thường được đọc theo kiểu "bán liên tục" (semi-continuous). Nghĩa là, trong một khoảng thời gian nhất định (vài tuần hoặc vài tháng), chúng ta sẽ đọc lần lượt từng đoạn của một lá thư nào đó (ví dụ: thư gửi tín hữu Rôma, thư gửi tín hữu Cô-rin-tô...).
o Mục đích của việc này là để các tín hữu được nghe những lời giáo huấn, những lời khuyên dạy về đời sống đức tin và luân lý của các Tông đồ một cách có hệ thống, giúp xây dựng đời sống của cộng đoàn Kitô hữu.
· Bài Tin Mừng (Phúc Âm): Đây chính là đỉnh cao của Phụng vụ Lời Chúa. Mọi sự đều quy hướng về đây, vì qua bài Tin Mừng, chính Chúa Kitô đang hiện diện và nói với dân Người.
Như vậy, ngày Chúa Nhật, chúng ta được nuôi dưỡng bởi một bữa tiệc Lời Chúa phong phú: một lời hứa từ Cựu Ước, một lời đáp trả trong Thánh Vịnh, một lời giáo huấn từ các Tông đồ, và đỉnh cao là lời và hành động của chính Chúa Giêsu.
## 2. Hành Trình Lời Chúa Các Ngày Trong Tuần: Chu Kỳ Hai Năm Chẵn - Lẻ
Đối với các Thánh lễ ngày thường, việc sắp xếp các bài đọc lại theo một hệ thống khác, cũng vô cùng hợp lý và khôn ngoan. Chu kỳ này kéo dài hai năm:
· Năm I (Năm Lẻ): Áp dụng cho các năm có số cuối là lẻ (ví dụ: 2025, 2027, 2029...).
· Năm II (Năm Chẵn): Áp dụng cho các năm có số cuối là chẵn (ví dụ: 2024, 2026, 2028...).
Cấu trúc của một Thánh lễ ngày thường:
· Bài Tin Mừng: Phần Tin Mừng được đọc giống nhau mỗi năm (cả năm chẵn và năm lẻ). Trong Mùa Thường Niên, chúng ta sẽ đọc gần như liên tục Tin Mừng Mác-cô, sau đó đến Mát-thêu và Lu-ca. Điều này đảm bảo rằng, dù đi lễ ngày thường trong bất kỳ năm nào, người tín hữu cũng được nghe tường thuật về cuộc đời công khai của Chúa Giêsu một cách liền mạch.
· Bài Đọc 1: Đây chính là phần thay đổi giữa hai năm chẵn và lẻ. Trong chu kỳ hai năm, Giáo Hội sắp xếp để chúng ta được đọc qua những phần quan trọng và tiêu biểu nhất của cả Cựu Ước và Tân Ước (các Thư của Tông đồ). Việc đọc này cũng theo kiểu "bán liên tục", giúp chúng ta theo dõi một cuốn sách Kinh Thánh trong nhiều ngày hoặc nhiều tuần liên tiếp.
o Nhờ hệ thống hai năm này, một người tham dự Thánh lễ ngày thường đều đặn sẽ được nghe phần lớn những trang Kinh Thánh quan trọng nhất.
## 3. Sự Khôn Ngoan Theo Các Mùa Phụng Vụ
Ngoài các chu kỳ năm A-B-C và chẵn-lẻ, việc lựa chọn bài đọc còn phụ thuộc rất nhiều vào màu sắc và ý nghĩa của các mùa phụng vụ. Giáo Hội như một người mẹ hiền, chọn những đoạn Lời Chúa phù hợp nhất để giúp con cái mình sống trọn vẹn tâm tình của mùa đó.
· Mùa Vọng: Các bài đọc tập trung vào niềm hy vọng và sự mong chờ Đấng Cứu Thế. Chúng ta sẽ nghe nhiều lời của các ngôn sứ, đặc biệt là ngôn sứ I-sai-a, và câu chuyện về các nhân vật tiền hô như Thánh Gio-an Tẩy Giả.
· Mùa Giáng Sinh: Các bài đọc xoay quanh mầu nhiệm Nhập Thể, kể lại các trình thuật về sự giáng sinh và thời thơ ấu của Chúa Giêsu, loan báo tin vui Con Thiên Chúa đã làm người.
· Mùa Chay: Đây là mùa sám hối và chuẩn bị cho Lễ Phục Sinh. Các bài đọc trong Mùa Chay mang chủ đề hoán cải, giao ước, và đặc biệt là các chủ đề liên quan đến Bí tích Rửa Tội (vì đây là thời gian các dự tòng chuẩn bị lãnh nhận bí tích). Các bài Tin Mừng của Thánh Gio-an về nước, ánh sáng, sự sống lại... được đọc trong các Chúa Nhật cuối mùa.
· Mùa Phục Sinh: Đây là mùa của niềm vui và ánh sáng. Trong suốt 50 ngày của mùa này, Bài Đọc 1 sẽ luôn được trích từ Sách Công Vụ Tông Đồ. Tại sao? Vì Sách Công Vụ kể lại cuộc sống của Hội Thánh sơ khai sau khi Chúa Phục Sinh, một Hội Thánh sống động, can đảm làm chứng cho Chúa Kitô Phục Sinh. Các bài Tin Mừng kể lại những lần Chúa hiện ra với các môn đệ.
· Lễ Kính Các Thánh: Vào các ngày lễ kính một vị thánh, các bài đọc thường được chọn để làm nổi bật nhân đức, ơn gọi hoặc cuộc đời của vị thánh đó. Ví dụ, lễ kính một vị thánh tử đạo có thể đọc bài Tin Mừng về việc "mất mạng sống mình vì Thầy"; lễ kính một vị thánh mục tử có thể đọc bài về người mục tử nhân lành.
Kết Luận
Thưa quý ông bà và anh chị em,
Hệ thống các bài đọc trong Thánh lễ không phải là một danh sách khô khan, nhưng là một hành trình đức tin sống động mà Mẹ Hội Thánh dọn sẵn cho chúng ta. Đó là một bản giao hưởng tuyệt vời, nơi Cựu Ước và Tân Ước hòa quyện, nơi lời các ngôn sứ gặp gỡ lời của Chúa Giêsu, nơi hành động của các Tông đồ tiếp nối sứ mạng của Thầy.
Hiểu được sự sắp xếp kỳ diệu này, hy vọng mỗi chúng ta sẽ thêm lòng yêu mến Lời Chúa. Chúng ta được mời gọi không chỉ đến nhà thờ để "nghe" các bài đọc, mà còn để "lắng nghe" và "sống" Lời Chúa. Có lẽ, một thói quen tốt là chúng ta có thể đọc trước các bài đọc ở nhà, để khi đến tham dự Thánh lễ, tâm hồn chúng ta đã sẵn sàng để Lời Chúa thấm nhập, biến đổi và sinh hoa kết trái.
Nguyện xin Lời Chúa luôn là ngọn đèn soi cho chúng ta bước, là ánh sáng chỉ đường chúng ta đi. Amen. 🙏📖✨
Lm. Anmai, CSsR