Mikali Nguyễn
Đời tu là một hành trình thần thiêng nhưng không hề tách rời khỏi thực tại nhân loại. Khi một người thưa "Xin Vâng" với tiếng gọi theo sát Đức Kitô trong các lời khấn, họ không chỉ bước vào một cuộc phiêu lưu của ân sủng mà còn chấp nhận một cuộc chiến dai dẳng và không khoan nhượng: cuộc chiến nội tâm chống lại cám dỗ. Cám dỗ, bản chất là một lời mời gọi lệch lạc, một sự gợi ý đi ngược lại với tình yêu và ý muốn của Thiên Chúa, là điều phổ quát đối với mọi Kitô hữu; nhưng trong đời tu, nó khoác lên mình những chiếc áo tinh vi và nguy hiểm hơn, bởi lẽ đấu trường chính là sự thánh thiêng đã được cam kết. Những trận chiến này diễn ra âm thầm, sâu kín trong tâm hồn, quyết định sự thành bại của ơn gọi, chứ không phải chỉ là những sự kiện ồn ào bên ngoài.
Cuộc chiến nội tâm đầu tiên và thường xuyên nhất trong đời tu là sự đối lập gay gắt giữa lý tưởng cao cả và thực tế tầm thường của cuộc sống hằng ngày. Người tu sĩ dâng hiến cuộc đời mình cho một Đấng tuyệt đối, khao khát đạt đến sự thánh thiện trọn vẹn, nhưng lại phải vật lộn với những thói quen cũ kỹ, những yếu đuối cố hữu của bản thân, và sự lặp lại đơn điệu của các bổn phận. Chính sự đơn điệu và tính đều đặn, vốn là phương tiện để rèn luyện nhân đức, lại trở thành môi trường màu mỡ cho cám dỗ của sự chán nản và lười biếng. Cám dỗ này thường bắt đầu bằng một suy nghĩ nhỏ nhoi: "Việc này vô ích," "Sự hy sinh này chẳng ai biết đến," hoặc "Mình xứng đáng được nghỉ ngơi nhiều hơn." Dần dà, nó làm xói mòn lòng nhiệt thành, khiến đời sống thiêng liêng trở nên hình thức, và cuối cùng, biến người tu sĩ thành một người làm công lãnh lương thay vì một người yêu say đắm Đấng mình đã hiến thân.
Nguồn gốc sâu xa nhất của mọi cám dỗ là tư dục, là vết thương nguyên tội vẫn còn in hằn trong tâm hồn. Đối với những người đã khấn hứa ba lời khuyên Phúc Âm, cám dỗ thường tấn công trực tiếp vào ba trụ cột này. Cám dỗ về sự giàu có, tuy ít lộ liễu dưới hình thức tích trữ vật chất trong cộng đoàn, nhưng lại bộc phát thành lòng tham quyền lực, sự yêu thích tiện nghi, hay sự gắn bó quá mức với ý riêng và danh dự cá nhân. Người tu sĩ có thể giữ trọn lời khấn nghèo khó về mặt pháp lý, nhưng lại giàu có về mặt tinh thần, luôn tìm cách kiểm soát, sở hữu những cái "của tôi" trong lòng mình, từ sách vở, máy tính, đến các mối quan hệ hay thậm chí là vị trí trong cộng đoàn. Sự bất nghèo về tinh thần này là cánh cửa rộng mở cho nhiều cám dỗ khác xâm nhập.
Cám dỗ về sự trong sạch lại là cuộc chiến âm thầm và đau đớn nhất, bởi nó chạm đến bản năng sâu thẳm của con người, không chỉ là sự ham muốn thể xác, mà còn là sự khao khát được yêu thương và thuộc về. Trong đời tu, sự cô đơn thiêng liêng và cảm giác thiếu vắng tình người có thể biến thành mồi lửa cho những liên hệ bất chính, những sự tìm kiếm tình cảm ngoài ý muốn của Chúa, hoặc sự quay về với những thói quen xấu trong quá khứ. Nguy hiểm hơn, cám dỗ này còn xuất hiện dưới hình thức "trong sạch giả tạo," khi người tu sĩ trở nên kiêu căng vì đã chiến thắng được những trận chiến bên ngoài, nhưng lại để cho tâm hồn mình tràn ngập sự phê phán, ý nghĩ bất khiết đối với người khác, hay sự hài lòng về bản thân. Sự trong sạch thực sự đòi hỏi một sự hy sinh và tỉnh thức không ngừng.
Lời khấn vâng phục, lẽ ra phải là lời khấn giải thoát người tu sĩ khỏi gánh nặng của sự tự chủ và sự ích kỷ, lại thường trở thành nơi ẩn náu của cám dỗ về sự kiêu ngạo thiêng liêng và tính phê phán. Người tu sĩ bị cám dỗ cho rằng mình hiểu rõ ý Chúa hơn bề trên, hoặc mình biết cách làm việc tông đồ hiệu quả hơn cộng đoàn. Cuộc chiến này diễn ra khi tâm trí tu sĩ bắt đầu đánh giá, phân tích, và lên án những quyết định của những người có trách nhiệm. Sự vâng phục hình thức, chỉ làm theo lệnh mà không có sự đồng thuận của lý trí và ý chí, là một thất bại tinh thần. Cám dỗ này làm tan rã tình huynh đệ, tạo ra những nhóm nhỏ chống đối ngầm, và làm tê liệt tinh thần truyền giáo. Nó biến sự vâng phục thành một gánh nặng, một sự chịu đựng thay vì một hành động yêu thương phó thác.
Bên cạnh những cám dỗ liên quan đến lời khấn, còn có những cám dỗ mang tính chiến lược của ma quỷ nhằm làm suy yếu đời sống cộng đoàn. Một trong những cám dỗ lớn nhất là sự nghi ngờ, sự thiếu tin tưởng vào nhau và vào bề trên. Cám dỗ chia rẽ gieo rắc sự hiểu lầm, sự tự ái bị tổn thương, và sự thiếu tha thứ, khiến cho cộng đoàn, nơi được mời gọi trở thành dấu chỉ của Nước Trời, lại trở thành nơi tranh chấp và xa cách. Người tu sĩ bị cám dỗ rút lui vào thế giới riêng của mình, khép kín tâm hồn và tìm kiếm sự thoải mái trong sự cô lập hoặc trong các phương tiện truyền thông xã hội, xa rời sự đối diện chân thật và sự hiệp thông đòi hỏi của tình huynh đệ.
Trong suốt cuộc đời tu, cám dỗ không ngừng thay đổi hình thức. Khi người tu sĩ trẻ thì cám dỗ thường mạnh mẽ về mặt thể lý và cảm xúc; khi trưởng thành, cám dỗ lại trở nên tinh vi hơn, liên quan đến tinh thần: đó là cám dỗ của sự mãn nguyện, sự lười biếng về mặt tinh thần, sự tự cho mình là đúng, hay sự chai sạn trước những tội lỗi nhỏ nhặt. Khi về già, cám dỗ có thể là sự hối tiếc về những gì chưa làm được, sự sợ hãi về tương lai, hay sự cố chấp muốn giữ lấy vai trò và ảnh hưởng của mình. Đối với mỗi giai đoạn, chỉ có một vũ khí duy nhất đủ sức mạnh để chiến thắng: đó là sự khiêm nhường sâu sắc và lòng tin tưởng tuyệt đối vào ân sủng của Thiên Chúa.
Tuy nhiên, cám dỗ không phải là tội lỗi. Chính cuộc chiến chống lại cám dỗ lại là nơi người tu sĩ được thanh luyện, nơi ân sủng của Thiên Chúa được hoàn tất. Việc nhận ra và gọi tên cám dỗ chính là bước đầu tiên để chiến thắng. Sống đời tu là sống trong sự tỉnh thức không ngừng, học cách phân định những tiếng nói trong lòng mình, để nhận ra đâu là tiếng nói của Chúa Thánh Thần, đâu là tiếng nói của tư dục, và đâu là sự xúi giục của ma quỷ. Sự tỉnh thức này được duy trì bằng đời sống cầu nguyện sâu sắc, bằng việc thường xuyên xét mình và lãnh nhận bí tích hòa giải, và bằng việc giữ trọn Quy luật Dòng. Cộng đoàn cũng là một pháo đài vững chắc, bởi vì việc chia sẻ, nói ra những cuộc chiến nội tâm với người hướng dẫn thiêng liêng hay với bề trên, sẽ làm mất đi sức mạnh lôi kéo của cám dỗ.
Tóm lại, đời tu không phải là một lối thoát khỏi cám dỗ, mà là một lời mời gọi bước vào trung tâm của cuộc chiến thiêng liêng để được rèn luyện nên những chiến sĩ Kitô giáo kiên cường. Những cuộc chiến nội tâm chống lại sự kiêu ngạo, sự chán nản, sự bất tuân, sự bất khiết, và lòng tham của ý riêng, chính là con đường thanh luyện mà Thiên Chúa đã sắp đặt để dẫn người tu sĩ đến sự tự do đích thực của con cái Chúa. Chiến thắng không đến từ sức mạnh của ý chí con người, mà đến từ sự kết hiệp liên lỉ với Đức Kitô Chịu Đóng Đinh, Đấng đã chiến thắng thế gian. Người tu sĩ chỉ có thể chiến thắng khi biết nương tựa hoàn toàn vào Lòng Thương Xót của Chúa, khiêm tốn nhận ra sự yếu đuối của mình, và can đảm bước đi trong ơn gọi với đôi tay trắng và một trái tim luôn mở ra đón nhận sự trợ giúp của ân sủng.
Lm. Anmai, CSsR.