Kinh ngạc về lời giải 1 câu đố nghịch lý (paradox riddle)_ Google Groups

[Mikali Nguyễn]

Kinh ngạc về lời giải đối với 1 câu đố nghịch lý (paradox riddle)

Đây là câu chuyện tranh luận ở ZEG khi mọi người tham gia tìm lời giải cho 1 câu đối nghịch lý (paradox riddle). Nó dẫn đến điều bất ngờ gây kinh ngạc về cách diễn đạt và sự suy luận tương phản nhau có thể rút ra được những kinh nghiệm trong cuộc sống....

Tập 1. Câu đố và lời giải

Ở tập này ta hãy coi câu đố gây tranh luận và lời giải của mọi người, ở tập sau ta sẽ tìm hiểu về câu đố nghịch lý (paradox riddle) và phân tích rút kinh nghiệm.

1. Câu đối

Quỳnh Nguyễn:

2. Cuộc tranh luận:

Các cuộc tranh luận được đăng trọn vẹn để cho thấy lập luận của từng người (có 13 người tham gia, kể cả người bấm cảm xúc)

Liên Hằng: Đề là thấy tào lao rồi!

Minh Nguyễn: Bài toán cố tình gây “hack não”, không thể xác định ai cao nhất vì dữ kiện mâu thuẫn với nhau. Trong 4 câu đó có 1 câu sai hay viết nhầm.

Quỳnh Nguyễn: Để em giải xem đúng không nè😊

👉 Hạnh >< Linh. Hạnh > Cường. Cường > Khánh. Khánh > Linh => Hạnh ? linh, ai cao?
👉 Vì Hạnh cao hơn Cường,  Cường cao hơn Khánh và Linh => Hạnh cao hơn Linh
💥 Kết luận Linh < Khánh < Cường < Hạnh. Từ đó ta có đáp án là Hạnh
Đơn giản mà.

Minh Nguyễn: Lời giải này đúng nếu bỏ qua đoạn 1: Hạnh không cao bằng Linh → Linh > Hạnh. Nhưng không đúng nếu giữ nguyên đề bài ban đầu, vì đề có dữ kiện mâu thuẫn và không thể xác định người cao nhất.

Quỳnh Nguyễn: không cao bằng có nghĩa là thấp hơn hoặc cao hơn

Minh Nguyễn: no no không có logic đó: không cao bằng tức lùn hơn

Ta có: Cao hơn >. Cao bằng =. Không cao bằng <

Thạch Thảo: Bài toán này theo mình Hạnh là người cao nhất. Vì câu Hạnh không cao bằng Linh, chúng ta có thể hiểu rằng Hạnh cao hơn Linh. Đó chỉ là cách diễn đạt. Đây là một bài toán mẹo.

Minh Nguyễn: Đây không phải là văn chương mà là hiểu nghĩa theo tiếng Việt bình thường. Câu “Hạnh không cao bằng Linh” trong tiếng Việt bình thường được hiểu là: Hạnh thấp hơn Linh (tức Linh cao hơn Hạnh).

Ví dụ: “Tôi không giỏi bằng anh” = Tôi giỏi kém hơn anh.

Thạch Thảo: Thường mẹo trong bài toán.

👉 Không cao bằng có 2 yếu tố là: cao hơn hoặc thấp hơn.
👉 Bài toán này Hạnh cao hơn các bạn  Cường. Khánh. Mà Khánh thì cao hơn Linh.
💥 Vậy chắc chắn Hạnh cao hơn Linh.

Duyên Trần: Bài toán này mang tính chất đố mẹo. 

👉 Hạnh không cao bằng Linh, ý là chiều cao không bằng nhau! 

👉 Trong khi Hạnh > Cường, Cường> Khánh, Khánh > Linh ! 

💥 Đáp án : Hạnh là người cao nhất

Minh Nguyễn: Lập luận sao mà ngược đời quá vậy! Tiếng Việt rõ ràng quá mà. Tôi không đẹp bằng cô ta = tôi đẹp hơn cô ta = không rõ tôi và cô ta ai đẹp hơn ai??? 😵‍💫

👉 Còn nhiều TD khác: anh X không giàu bằng anh Y = anh X giàu hơn anh Y = anh và anh Y không rõ anh nào giàu hơn anh nào???...😵‍💫

Mọi người thống nhất chọn con AI thông dụng và mạnh nhất là Chat GPT để cho lời giải của câu đố này:

Minh Nguyễn:

Hỏi: Hãy trả lời cho câu đố dưới đây 

Chat GPT: Ok, mình phân tích lần lượt nhé:

Đề bài cho:
1. Hạnh không cao bằng Linh → tức là Linh cao hơn Hạnh.
2. Hạnh cao hơn Cường.
3. Cường cao hơn Khánh
4. Khánh cao hơn Linh.
👉 Suy ra thứ tự:
Từ (2) và (3): Hạnh > Cường > Khánh.
Từ (4): Khánh > Linh.
Từ (1): Linh > Hạnh.
Gộp lại: Khánh > Linh > Hạnh > Cường > Khánh
👉 Đây là một vòng mâu thuẫn (Khánh > Linh > Hạnh > Cường > Khánh).
📌 Kết luận: Bài toán cố tình gây “hại não”, không thể xác định ai cao nhất vì dữ kiện mâu thuẫn với nhau.

Liên Hằng:

GPT của e nó nói đó là vấn đề gây tranh cãi.

Minh Nguyễn: Thì bởi vậy nó mới gây tranh cãi ở đây và còn có lời giải hài hước nữa 😁

Em hãy coi kết luận chính nó nói cái gì ở cả 2 con Chat GPT.

Huỳnh Thiên: Cái này hỏi dần lân kiểu: Kỳ nhông là ông kỳ đà. Kỳ đà là cha cắc ké. Cắc ké là mẹ kỳ nhông. 

Duyên Trần: Mâu thuẫn thật sự. Thiệt! 😄

Huỳnh Thiên: Mấy câu đó chỉ có một cách trả lời ai cũng tâm phục. Hạnh không cao bằng Linh, tức nó cao hơn Linh và nó cao nhất vì bọn nó gần nhà tui nên tui biết rõ 🤪😁

Như ta đã thấy, phần lớn (hầu như toàn bộ phụ nữ) nghiêng về lời giải rằng: "Linh cao nhất". Chỉ riêng có 1 người đàn ông (Minh Nguyễn) và Chat GPT cho rằng đề mâu thuẫn, không thể có lời giải 🤔 Một người đàn ông khác (Huỳnh Thiên) thì biết đây là 1 câu hỏi dần lân (ý muốn nói là không có ý nghĩa logic → chỉ là trò chơi ngôn ngữ).

MS ghi lại (còn tiếp)

[Mikali Nguyễn]

Tập 2. Đây là câu đố tào lao, câu đố mẹo? & Bài học rút ra từ cuộc tranh luận

Cuộc tranh luận ở ZEG này rất thú vị. Nó tạo cơ hội giúp cho ta tìm hiểu sâu hơn và rút ra được những kinh nghiệm sống có giá trị 🤔 

1. Đây là 1 câu đố tào lao?

Không phải! 

👉 Câu đố nghịch lý (paradox riddle): đã có lịch sử lâu đời, từ thời cổ đại Hy Lạp vào thế kỷ 5 TCN. Nghịch lý (Paradox) là những tình huống tiến thoái lưỡng nan, khiến bạn không biết phải chọn thứ gì mới đúng. Nó có giá trị triết học, logic, khoa học và văn chương. 

👉 Có nhiều loại paradox riddle:

- Theo nguồn gốc: Triết học cổ đại. Logic – toán học. Khoa học tự nhiên. Đạo đức – xã hội.
- Theo tính chất: Nghịch lý ngôn ngữ. Nghịch lý logic. Nghịch lý triết học về bản thể. Nghịch lý vật lý. Nghịch lý quyết định/đạo đức. 

* Theo cách phân loại ở trên, câu đố " Ai là người cao nhất" là câu đố nghịch lý logic (logic paradox) về ngôn ngữ và thứ bậc

Paradox riddle không chỉ là trò giải trí mà là cách để con người nhận ra giới hạn của tư duy, mở ra hệ thống lý thuyết mới và làm giàu trí tưởng tượng trong văn hóa – nghệ thuật.

Có 2 paradox riddle điển hình nổi tiếng:

👉 Nghịch lý con thuyền của Theseus (Ship of Theseus): 

Con thuyền của anh hùng Theseus được thay từng tấm ván mục nát. Sau nhiều năm, mọi tấm ván đều đã được thay. Vậy con thuyền đó còn là con thuyền ban đầu không? Nếu gom các tấm ván cũ để dựng lại một con thuyền khác, thì cái nào mới là “con thuyền thật sự của Theseus”?
👉 Nghịch lý của người nói dối (Liar Paradox): 

Một người nói: “Tôi đang nói dối.” Vậy anh ta nói đúng hay nói sai? Nếu câu nói đúng, thì anh ta đang nói dối → mâu thuẫn. Nếu câu nói sai, nghĩa là anh ta nói thật → cũng mâu thuẫn.

2. Đây là 1 câu đố mẹo?

Không đúng!

Nếu ngay từ đầu nếu biết phân biệt được đây là "câu đố mẹo" hay là "câu đố nghịch lý" thì cuộc tranh luận này sẽ đơn giản hơn nhiều vì sẽ loại bỏ được nhiều lập luận, giả thuyết không cần thiết.

👉 Câu đố mẹo (Trick riddle): là những câu đố dùng mẹo, chơi chữ, đánh lừa trực giác hoặc lợi dụng giả định sai của người nghe để tạo ra đáp án bất ngờ. Mục đích không phải chỉ kiểm tra kiến thức mà là gài bẫy suy nghĩ để người ta suy theo lối mòn rồi bị “móc” ra đáp án khác.  

👉 Câu đố nghịch lý (Paradox riddle): là loại câu đố trong đó các dữ kiện hoặc lập luận tự mâu thuẫn với nhau, khiến cho không thể tìm ra một đáp án duy nhất hợp lý, hoặc nếu đưa ra đáp án thì lại dẫn đến mâu thuẫn logic.

👉 Phân biệt cơ bản:

- Câu đố mẹo luôn có lời giải, đáp án bất ngờ khi “vượt bẫy”.

- Câu đối nghịch lý thì không bao giờ có lời giải vì chính đề bài tự mâu thuẫn.

So sánh câu đố mẹo và câu đố nghịch lý

Tiêu chí	Câu đố mẹo (Trick riddle / Trick question)	Câu đố nghịch lý (Paradox riddle)
Đặc điểm	Đặt câu hỏi theo cách đánh lừa, dẫn dắt người trả lời nghĩ sai hướng.	Đề bài hoặc lập luận tự mâu thuẫn, nên không thể có đáp án hợp lý.
Lời giải	Có đáp án bất ngờ, hài hước hoặc phi logic để tạo tiếng cười.	Không có lời giải đúng vì bản thân chứa mâu thuẫn logic.
Mục đích	Gây bất ngờ, giải trí, kiểm tra sự nhanh trí.	Gợi suy ngẫm về bản chất logic, triết học, hoặc để minh họa nghịch lý.

3. Bài học kinh nghiệm rút ra từ cuộc tranh luận

👉 Cuộc tranh luận này làm nảy sinh vấn đề đáng ngại và có khi dẫn đến nguy hiểm trong lập luận: cùng 1 sự kiện nhưng mỗi người lại cái nhìn khác nhau ngược đời, mặc dù đây không phải là vấn đề triết học để có thể suy diễn theo các chiều kích khác nhau mà là nghĩa Tiếng Việt, ai cũng học và đều hiểu từ thuở nhỏ 🤔

👉 Có những sự thật/chân lý hiển nhiên như 1 vách đá dựng thẳng đứng ngay trước mắt nhưng do chủ quan, thành kiến hay thiếu kiến thức... mà người ta vẫn không tin và vẫn bước tới 😵‍💫

👉 Trong ngữ nghĩa tiếng Việt, câu nói “Hạnh không cao bằng Linh” là 1 câu nói khẳng định (affirmative statement), là câu xác nhận điều gì đó đúng: Hạnh < Linh 🫡

Nó không phải là 1 câu nói:

- Có nghĩa ngược lại (Opposite statement): Hạnh > Linh

- Có nghĩa nghi vấn (interrogative statement), bất định (indeterminate statement ), không chắc chắn (uncertain statement), mơ hồ/đa nghĩa (ambiguous statement): Hạnh ? Linh: không rõ Hạnh và Linh ai cao hơn ai, Hạnh và Linh không cao bằng nhau, Hạnh cao hơn hoặc thấp hơn Linh....

Tóm tắt:   

Tiếng Việt	Tiếng Anh	Ý nghĩa chính
Câu khẳng định	Affirmative statement / Assertive sentence	Khẳng định một điều gì đó là đúng (dương tính).
Câu phủ định/Ngược lại	Negative / Contradictory statement	Phủ nhận hoặc nói điều trái ngược với câu khẳng định.
Câu nghi vấn	Interrogative sentence / Question	Đặt câu hỏi, chưa xác định đúng sai.
Câu bất định	Indeterminate statement	Không thể xác định rõ ràng đúng hay sai.
Câu không chắc chắn	Uncertain statement	Người nói không chắc chắn về điều mình phát biểu.
Câu mơ hồ/đa nghĩa	Ambiguous statement	Có thể hiểu theo nhiều cách khác nhau, không rõ nghĩa.

👉 Thế thì tại sao đa số người thảo luận lại vẫn cho rằng: Hạnh > Linh?

 Chỉ có thể lý giải bằng 2 lý do sau đây: 

1/ Vì họ cho rằng đây là 1 câu đố mẹo, sẽ có lời giải đúng, nên ra sức tìm ra đáp án.

2/ Không loại trừ có người lên mạng tìm lời giải cho câu đố này và thấy lời giải từ 1 "chuyên gia bàn phím" nào đó và nhập tâm tin thiệt (bị thao túng tâm lý) mà không tự mình phân định theo logic thông thường.

* Ghi chú: đây là 1 cuộc tranh luận...bất phân thắng bại 🧐. Bài học kinh nghiệm này do Admin viết ra mà Admin cũng là người tham gia cuộc tranh luận này nên có thể không khách quan. Chỉ để tham khảo 😁

* Hình minh họa 1 số người tham gia thảo luận

MS