Yakla��k 10 g�n s�ren b�lge gezisinde S�ryani ve K�rt halk� ile yapt���m g�r��meler, izlenimler beni y�re�in u�suz bucaks�z yak�c� bozk�r�nda g�rmeyi istedi�imiz o d�� iklimine g�t�rd� durmaks�z�n. ”�ocu�un g�rd��� d�� olmas�n art�k, Bar��” dedirten y�zlerce y�rekle yapt���m s�yle�ilerde ortak �zlem Bar��ayd�.
B�lgeye ilk geldi�im g�n K�z�ltepe havaalan�ndan beni alan ekiple hep birlikte K�z�ltepe belediyesine ge�tik. �zsu kanal m�d�r� �zzettin Karabo�a �ahs�nda ba�kan Ferhan T�rk i�in ge�mi� olsun ziyaretinde bulunduk. K�z�ltepe belediyesinle S�ryanilerle ilgili ortak etkinlik yapmak ve dayan��mak i�in g�r��meler yapt�k. Ekip i�ersinde yer alan S�ryani dostum Eliyo Eliyo’nun �zellikle tan�k olmas�n� istedi�im bu durum onu ne kadar umutland�rd� bilemem ama ben B�lge belediyelerinden umutluyum �ahs�m ad�na. �zellikle b�lge belediyelerinin S�ryanilerle ilgili yakla��mlar� ve �nerileri S�ryani halk� i�in bir ad�m olacakt�r. Ac�lar ya�ayan halklar�n bir arada ve birlikte y�r�mesi vede ortak bir dil olu�turmas� i�in olmazsa, olmazd�r b�ylesi birliktelikler ve dayan��malar.
S�ryani halk� a��s�ndan g�zelliklere ve yar�na olan umudlara vesile olan Mardin/Midyat -Anhel’deki kilise a��l��lar�ndaki mutluluk kadar b�lge genelinde sava��n yak�c�l��� da o denli y�k�c�yd�. Anl�k umutlar yetmiyor insana S�ryani halk� t�pk� Naz�m’�n dizelerinde oldu�u gibi �ark� dinlemek de�il, �ark� s�ylemek istiyorlar hep birlikte. �sve�’te ya�ayan S�ryani can dostum, yolda��m Sait Y�ld�z’�n k�y� Anhel... Dostum beni ba���las�n a��l���n birine �ok ge� gitti�im i�in. Di�erine ise a��l�� bittikten sonra gidebildim. San�r�m Sait dostum o k�y�n ikliminden alm�� direnmeyi ve bu g�nlere de�in m�cadele etmeyi diye d���nd�r�yor beni onlarca kalabal��� g�r�nce. �ki g�n boyunca d���nde halaya durur gibi kilise a��l��lar�nda �endi t�m k�y halk�. Kilise restorasyonunda en �ok eme�i ge�en sevgili dostum Eliyo ise bilinmeyen bir kahraman gibi kilise bah�esindeki yerini al�yordu. Ge�ici bir a�k gibi sar�yordu Anhel’i r�zg�r. S�ryani k�ylerine yapt���m gezi s�ras�nda ortak bir koro gibi hep ayn� sorularla kar��la�t�m. S�ryaniler bas�nda ��kt��� gibi y�zlerce aile olarak geri d�nmemi�ti/d�nememi�lerdir. D�nmek, d�n�� nas�l olmal� diye s�rekli beyinlerde sorular u�u�urken… Nas�l m�mk�n olabilirdi.
A��l��larda devlet erk�n�ndan temsilcilerin; karde�lik edebiyat� ve iki g�zel s�zle mi? S�ryanileri kand�rd�klar�n� san�yorlar. Kumdan kaleler �ren anlay��lara karn� tok olan S�ryaniler yasal g�venceler olmadan d�n���n olamayaca��n� pek�l� biliyorlar. S�ryani halk�na; S�ryaniler ve az�nl�klar i�in Anayasal de�i�iklikler yap�lmadan ve geri d�n�� cazip hale getirilmeden, sosyal ve siyasal, can g�venli�i verilmeden san�r�m geri d�n��ler sadece bir �topya olarak g�ndemde kalacakt�r. Devlet y�neticileri S�ryani halk�n� kendi anavatan�nda g�rme konusunda ger�ekten samimi ise ��te f�rsat Anayasal de�i�ikliklere Az�nl�klar� ve S�ryanileri de d�hil etsinler.
Mardin/Midyad -Narl� k�y�ndeki �skender De Basso dostumun evinin a��l���nda bende en �ok iz b�rakan ise Suriye’den getirilen S�ryani halk oyunlar� ekibiydi. Canl� olarak ilk kez tan�k oldu�um izledi�im ve kat�ld���m bu halay i�in eski bir halk oyuncusu olarak beni derinden etkiledi. Ya�ad���m co�rafyada bunca y�l nas�l oldu da S�ryani halk oyunu �exani, Bagiye, Hassade, Delilo ve Bablekan� g�rmedim diye hay�fland�m do�rusu. Bo�una de�il S�ryani halk�na ilk ad�m att���m g�nlerde S�RYAN� KOM�UMU �ST�YORUM demem. Bo�una de�il y�netenlere inat �TEK�NE sevdalanmam. Benim bile tan�k olmad���m/olamad���m kimbilir? Nice g�zel k�lt�rleri var. Ve bu k�lt�r insanl���n en b�y�k miras�d�r. B�t�n k�lt�rlerin, b�t�n yasak dillerin, dinlerin �zg�r oldu�u bir Mezopotamyada birlikte ya�amak insan� ancak ve ancak y�cele�tirir, zenginle�tirir.
Y�netenlerin Bar�� konusunda samimiyeti (samimiyetsizli�i) ne kadar ise S�ryani halk�n�n geri d�nmesini istemeleri de ayn� orandad�r. B�lgeden ba�lay�p T�rkiye’nin her yerine bar�� gelmedi�i s�rece geri d�n��lerden bahsetmek m�mk�n de�ildir.
�zlemlerle, ac�larla h�z�nlerle yo�rulmu� bir co�rafya art�k “yoruldum” diyor. Bunu Batman/ Hasan keyfin ormanlar�n yak�ld��� da�larda, askeri sevkiyatlar�n ard� kesilmeyen yollar�nda, Dicle’nin sular�nda, hewsel bah�elerinde, Midyad-��k�ye giri�deki g�venlik kontrollerinde, insanlar�n g�zbebeklerinde… g�rmek m�mk�nd�r. Ac�lardan o kadar ya�lanm�� ki b�lge bir y�l evvel g�rd���m g�ne�, ay y�ld�zlar ve sular bile ya�lanm��. Ya�l� ak�yor Dicle. Edi Bese diyor y�rekler... Ac� �ekmek �zg�rl�kse diyen ozan�n s�zleri d���yor topra�a.
Ac�lara, h�z�nlere, hasretliklere ra�men umud var umud o ya�l� co�rafyada. Bar���n geldi�i g�n herkes gen� bir gelin gibi ku�anacak en g�zel s�zlerini. Bir sevgiliyi bekler gibi bekliyorlar bar���. En g�zel s�zler ise 1 Haziran’dan bu yana �imdilik �eyiz sand�klar�nda sakl�.
Ah Bethnahrin! Kalplerin kanayan yaras�. D��lerin en pembesinin �izildi�i Midyat Anhel’den, Mor Gabriel manast�r�na y�ld�zl�, s�cak esen bir gecede d��lerle beziyoruz yollar�. Ad�mlad���m�z, kan�m�zla emzirdi�imiz bu yollar �afa��n habercisi olacak bir g�n. �ekilen ac�lar o b�y�k g�n i�in… G�ne� yeniden do�acak Mezopotamya’ya. Bethnahrin’i bir ba�tan bir ba�a ta�land�r�lacak bar��, c�v�l, c�v�l oynayacak k�rlarda �ocuklar. Bir sevgiliye kavu�ur gibi kavu�acak halklar birbirine. Anhel deki ya�l� S�ryani teyze bahar �i�eklerine bezenmi� elbisesiyle, �� k�ydeki papaz�n kar�s�n�n y�z�ndeki h�z�n mutlulu�a, Kafro’daki 3 bilinmeyenli denklem; (�skender Alptekin’nin cenaze t�reninin ard�ndan neleri g�t�rd� bilinmez ama) Kafro da yeniden dirilecek �sa.
�imdi o co�rafya a�l�yor �l�lerine �sa’n�n �arm�ha gerili�indeki ac� kadar geriyor y�rekleri. Y�rek telleri bir bir kopar�l�rken, g�zlerden korkunun feri �ekiliyor. ��te b�yle bir atmosferde Diaspora’dan ve �lkenin her yerinden Turabdin’e gelen y�da gelemeyenlerin kalbi hep Turabdin’de at�yor. Gelenlerin �zlemle kar���k g�zya�lar�na, gelemeyenlerin sular� kar���yor. G�zya��ndan bir denizde bo�uluyor herkes. Oysaki sadece sevmek ve ya�amak istediler Bethnahrin’de. Yasak ve haram bir a�k gibi durmaks�z�n yakt� Turabdin �zlemi. Yand�k�a/yak�ld�k�a daha bi sevdiler �lkelerini. �o�altan bir a�kla sevmeyi ��rendiler k�rd�yle, ermenisiyle, ezidisiyle, S�ryaniler.
�imdi de Midyat’dan yolculu�umuz Nusaybin’e olsun. Nusaybin, d�nyan�n ilk �niversitesinin kuruldu�u yer. Hala kal�nt�lar� olan bu il�ede ise hemcinsim, yolda��m kad�n bir belediye ba�kan� AY�E G�KKAN y�netiyor Nusaybin’i. �zg�r kad�n�n de�di�i her yer bir cennete d�n���yor diye d���nd�ren o kadar �ok hizmeti var ki. Hele Nusaybin K�lt�r merkezini ve belediyecilik anlay���n� g�r�nce. Halklarla elele birlikte olmay�, kad�n� �zg�rle�tiren ve y�cele�tiren anlay��� ile Kent kad�n meclisi olarak ilk kez burada bir kad�n heykelini g�r�yoruz. Nusaybin Mor Yakup kilisesine yap�lan �irkin sald�r� kar��s�nda Belediye olarak sahip ��kan ba�kan�m�za te�ekk�r etmek ve dayan��ma i�ersinde olmak i�in S�ryani heyetiyle birlikte gittik ziyaretine. Yerellerde �zg�r kad�nlar�n daha fazla se�ilmesi ile b�lgenin �zg�rle�ece�ine inananlardan�m. Nusaybin’de dikilen kad�n heykeline sembolik de olsa S�ryani tarihinde b�y�k �nemi olan �SHTAR tanr��as�n�n ad�n�n verilmesi talebinde bulunduk sohbetin belini k�rarken. Ba�kan Ay�e G�kkan’n�n belediye meclis kararlar�n�n S�ryanice de yaz�lmas� i�in kadrolu S�ryani bir arkada� istemesi ise T�rkiye’de �ok dilli belediyecilik anlay���n�n bu topraklarda yayg�nla�mas� a��s�ndan �ok anlaml� buldu�umu s�ylemeliyim.
Diyarbak�r’a gitti�imde d��lerin ve sevdalar�n �ehri ise yan�yordu, bir �ehir direniyordu d��memek i�in, yapt���m�z g�r��melerde de hep ayn� dil konu�uluyordu ayn� foto�raf �iziliyordu. Onurlu ve kal�c� bir bar���n tesis edilmesi i�in ne m�mk�nse yap�lmal� diye hayk�r�yordu s�zc�kler. Bilmedi�imiz bir dilde alfabeler sanki sadece BARI� i�in yaz� icad edilmi� duygusu yarat�yordu i�imizde. Karacada�dan ���l�klar bir r�zg�r gibi esiyordu �ehrin tepesine. Sava� daha fazla yakmadan bar��mak gerek diyordu Amed. Kadim S�ryani Meryem ana kilisesinde ise Son kalan ermeni as�ll� Bayzar teyze ve S�tk� amca bir film karesindeki siyah-beyaz foto�raf gibi direniyordu Sur’lar�n ard�nda. Ah! Ac�lar�n ve g�zya�lar�n anavatan� Amed. Neden bu kadar kanat�yorlar seni diye bo�uk bir sesle hayk�r�yor, sessizce a�l�yordum ad�mlarken Amed’i.
K�sacas� B�lgeden �stanbul’a �al��taya giderken y�re�imin bir yar�s�
haritan�n kan damlayan yerinde kalm��t�. Sol yan�m, insan yan�m
ac�yordu/d���yordu cephede d��er gibi Turabdin’nin orta yerine.
Yolculuk fiziki olarak �stanbul’a idi ama nedendir bilemiyorum y�rek
yolculu�um s�rekli Mezopotamyaya seyir halindeydi. G�ky�z�nde u�arken
y�ld�zlar� toplay�p, toplay�p Mezopotamya’n�n kalbine h�zla at�yordum.
Kimbilir? Belki y�ld�zlar duyar da sesimi! O co�rafya S�ryani renginden
bir g�kku�a��n� yeniden in�a eder.
ZEYNEP TOZDUMAN
http://www.kurdistan-post.org/modules.php?name=News&file=article&sid=36919