WG: Vài nhận xét về máy dịch Google... - Bee Nguyễn, gương mặt sáng của chính trị gia Mỹ gốc Việt

[hieu nguyen tri]

Gesendet von Yahoo Mail für iPad

Anfang weitergeleitete Nachricht:

Am Freitag, Januar 1, 2021, 11:03 AM schrieb VNZ <vietnam...@googlemail.com>:

http://vanviet.info/nghien-cuu-phe-binh/vi-nhan-xt-ve-my-dich-google-google-translate/

VÀI NHẬN XÉT VỀ MÁY DỊCH GOOGLE

(GOOGLE TRANSLATE)

Trần Ngọc Cư

14.12.2020

Google Translate được định nghĩa “là một dịch vụ dịch máy nhanh nhạy đa ngôn ngữ miễn phí do Google phát triển, để dịch văn bản và trang web từ ngôn ngữ này sang ngôn ngữ khác” (Wikipedia).

“Dịch vụ dịch máy” này ngày càng được cải tiến và trở nên tinh vi hơn đến nỗi nhiều người nghĩ rằng nó có thể thay thế một dịch giả chuyên nghiệp. Tuy nhiên, nếu có thì giờ ngồi vọc chơi với Google Translate vài giờ, chúng ta có thể dễ dàng có những nhận xét sau đây:

(1) Máy chỉ dịch “từ theo từ” (word for word translation), thông thường với độ chính xác khá cao, nhưng có một tần suất không thể bỏ qua là máy không dịch đúng với nghĩa trong văn cảnh (contextual meaning). Nó sẵn sàng dịch “cây gạo” là “rice plant” thay vì dịch là “silk-cotton tree; red silk-cotton; red cotton tree; silk-cotton”, chẳng hạn.

Hàng chục cụm từ chuyển mạch như that said, that being said (tuy vậy), after all (dẫu sao), to be sure (tuy vậy), cấu trúc “For all the…” (bất chấp/mặc dù), chẳng hạn, đều bị dịch “word for word”.

Đầu vào: “For all the efforts he made for re-election, Trump ended up as a political loser.”

Đầu ra: “Đối với tất cả những nỗ lực mà ông ấy đã thực hiện để tái đắc cử, Trump cuối cùng đã trở thành một kẻ thất bại chính trị.”

(Câu này đáng lẽ phải dịch: “Mặc dù với [Bất chấp] tất cả nỗ lực mà ông thể hiện để tái đắc cử, Trump cuối cuối cùng đã trở thành một kẻ thất bại chính tri.”)

Khi đi bác sĩ, bạn có thể được hỏi, “Are you allergic to anything?” (Anh có bị dị ứng gì không?” Nếu muốn trả lời “không” theo kinh nghiệm của mình, bạn sẽ nói, “Not that I know of.” Ta thử cho câu này vào máy nhé!

Đầu vào: “Not that I know of.”

Đầu ra: “Không phải là tôi biết.”

Đây là một câu rất thông thường nhưng Google Translate vẫn còn dịch sai. “Not that I know of.” phải dịch: “Theo chỗ tôi biết thì không.”

(2) Tác động của Google Translate lên từ vựng tiếng Việt:

Qua thời gian, tuy nhiên, một số từ vựng cài đặt trong Google Translate đã được người sử dụng đưa vào thị trường chữ nghĩa và giúp chúng trở thành phổ biến rộng rãi dù có khi được dùng sai nghĩa. Hoặc theo chiều ngược lại, người lập trình chọn cách dùng phổ biến nhất. Tuy nhiên, trong lãnh vực ngôn ngữ, một từ được dùng sai lâu ngày vẫn có thể được chấp nhận là chuẩn mực, theo giả thuyết cho rằng sự phát triển của ngôn ngữ có tính võ đoán (the development of language is arbitrary.)

Chúng tôi ghi nhận một vài trường hợp trong đó có lẽ nhờ máy dịch mà một số từ đã trở nên thông dụng và đang trên con đường trở thành chuẩn mực. Để làm ví dụ, chúng tôi chú ý đến từ elites và từ certain. Thứ nhất, hễ máy gặp từ elites thì nó sẽ tự động dịch ngay là “giới tinh hoa”. Hai chữ tinh hoa gợi lên trong trí óc người đọc một tầng lớp được chọn lọc vào vị trí lãnh đạo nhờ tài năng và đức hạnh, do đó được người đời kính nể. Nhưng, elites còn có nghĩa là “giới chóp bu,” vì thế các tác giả trong thế giới tiếng Anh, chẳng hạn, thường dùng từ elites để chỉ giới lãnh đạo hay giai cấp thống trị nói chung thậm chí kể cả ở các nước độc tài mà các lãnh đạo có thể có những hành động tàn bạo và gian ác. Trong trường hợp này, thiết tưởng ta nên chọn “giới chóp bu” để dịch elites. Nói cách khác, elites có thể dịch hoặc là “giới tinh hoa” hoặc là “giới chóp bu”, nhưng máy dịch luôn chọn “giới tinh hoa”.

Một ví dụ khác: Không biết do từ nguồn gốc nào, từ ngoài xã hội hay do người lập trình cài đặt từ vựng vào máy, hễ gặp từ certain thì máy liền dịch là “nhất định”(sure; having no doubt). Và từ này đã tìm đường đi vào báo chí trong nước, chẳng hạn với những câu như “Các nỗ lực cứu hộ gặp phải một số hạn chế nhất định.” Nhưng certain còn có nghĩa như “some” khi một điều gì đó không được biết đến hay không được mô tả rõ ràng, trong trường hợp này thiết tưởng phải dịch là “nào đó” mới đúng. “A Certain Smile,” tên của một cuốn phim dựa trên tác phẩm “Un certain sourire” của François Sagan, nếu cho vào máy, sẽ được dịch ngay là “Một nụ cười nhất định”. Thiển nghĩ phải dịch là “Một nụ cười nào đó” mới có ý nghĩa. Nói cách khác, certain có thể dịch hoặc là “nhất định” hoặc là “nào đó”, nhưng máy dịch luôn luôn chọn “nhất định”.

Có lẽ do người lập trình có lập trường chính trị, đôi khi Google Translate tỏ ra biết chọn từ ngữ một cách rất phải đạo chính trị (in a politically correct fashion). Người sử dụng không khỏi buồn cười khi thấy máy dịch đặt chữ “ông” trước một số tên và gọi trổng  đối với một số tên khác. Chẳng hạn, “Trump” không có chữ ông đứng trước, nhưng máy lại dịch “Xi” thành “ông Tập”. Ta thử so sánh cặp ví dụ sau đây:

Nếu đầu vào là: “Donald Trump has married three times. Trump now has five children.”

Đầu ra sẽ là: “Donald Trump đã kết hôn ba lần. Trump hiện có năm người con.”

Nhưng nếu đầu vào là: “Xi Jinping is the President of the People’s Republic of China. Xi is going to Hanoi next month.” [Nhớ chấm câu].

Đầu ra sẽ là: Tập Cận Bình là Chủ tịch nước Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa. Ông Tập sẽ đến Hà Nội vào tháng tới.

Tò mò hơn một chút, tôi mượn hai câu này từ cuốn Mass Mobilization in the Democratic Republic of Vietnam, 1945–1960 của Alec Holcombe và cho vào máy dịch:

“Immediately after its founding by Hồ Chí Minh in September 1945, the Democratic Republic of Vietnam (DRV) faced challenges from rival Vietnamese political organizations and from a France determined to rebuild her empire after the humiliations of WWII. Hồ, with strategic genius, courageous maneuver, and good fortune, was able to delay full-scale war with France for sixteen months in the northern half of the country.”

Kết quả là:

“Ngay sau khi được Hồ Chí Minh thành lập vào tháng 9 năm 1945, Việt Nam Dân chủ Cộng hòa (VNDCCH) đã phải đối mặt với những thách thức từ các tổ chức chính trị đối thủ của Việt Nam và từ một nước Pháp quyết tâm xây dựng lại đế chế của mình sau những nhục nhã của Thế chiến thứ hai. Hồ, với thiên tài chiến lược, tài thao lược dũng cảm và tài giỏi, đã có thể trì hoãn cuộc chiến toàn diện với Pháp trong mười sáu tháng ở nửa phía Bắc của đất nước ”.

Google Translate không dịch Hồ thành “ông Hồ.” Điều này cho ta cảm tưởng có yếu tố Trung Quốc trong đó.

(3) Google Translate cực kỳ yếu kém khi đụng đến thành ngữ (idioms), tiếng lóng (slangs). Ta thử xem qua vài ví dụ về idioms:

Đầu vào: "He knocked her up and left her.”

Đầu ra: “Anh ấy hất cô ấy lên và bỏ mặc cô ấy". (Sai. Knock up = cho mang bầu. Câu này phải dịch: “Anh ấy cho cô ấy mang bầu rồi quất ngựa truy phong.”)

Đầu vào: “Donald Trump Jr.’s ‘Radicle’ Typo Has Twitter Users In Stitches.”

Đầu ra: “Typo ‘Radicle’ của Donald Trump Jr. có người dùng Twitter trong các lần cắt.” (Sai. In stitches = cười bể bụng. Câu này phải dịch: “Lỗi đánh máy ‘Radicle’ của Donald Trump, Jr. đã làm người sử dụng Twitter cười bể bụng.”)

(4) Về ngữ pháp, Google Translate xử lý tốt những mẫu câu thông dụng, hiện hành, phù hợp với ngôn ngữ báo chí, thương mại, khoa học kỹ thuật. Nhưng khi gặp những cấu trúc cú pháp (syntactical structures) văn chương xưa, nó rất dễ dịch sai lạc, như trong trường hợp chữ “but” làm liên đại danh từ (relative pronoun) chẳng hạn, but = mà không. Ví dụ:

Đầu vào: “There is no mother but loves her children.”

Đầu ra của máy dịch: “Có mẹ nào mà thương con.”

(Máy đã dịch phản nghĩa. Câu trên tương đương với: “There is no mother that doesn’t love her children.” = “Có mẹ nào mà không thương con mình.”)

Ở trên, tôi nói “Google Translate vẫn còn dịch sai” với ngụ ý máy dịch đang được chỉnh sửa, cải tiến không ngừng. Có thể trong một hai, giờ nữa nó sẽ dịch đúng những câu tôi đem ra làm ví dụ ở trên. Đã qua rồi cái thời nó dịch “The Universe in a Nutshell” là “Vũ trụ trong một hạt dẻ.”

Cứ lẽ thường, trừ thơ văn xưa ra, Google Translate trong trình trạng hiện nay đã giúp ích chúng ta rất nhiều trong việc đọc hiểu các bản tin, dịch các bản văn trong các bộ môn khoa học kỹ thuật và khoa học nhân văn nếu chúng ta có một trình độ tiếng Anh đủ nhận biết chỗ nào máy đã dịch sai. Nếu không có trình độ đó, nhiều khi đoạn văn dịch của Google Translate vẫn nghe rất suôn sẻ, thậm chí có vẻ văn chương, nhưng nó đã nói ngược lại điều tác giả muốn nói.

*****

https://baotiengdan.com/2020/12/31/bee-nguyen-guong-mat-sang-cua-chinh-tri-gia-my-goc-viet/

Bee Nguyễn, gương mặt sáng của chính trị gia Mỹ gốc Việt

Joaquin Nguyễn Hòa

31-12-2020

Với số lượng gần hai triệu người, lịch sử 45 năm hình thành cộng đồng người Việt ở Mỹ được cho là thiếu tiếng nói trong chính trường nước Mỹ, khi có quá ít chính trị gia gốc Việt Nam tham gia dòng chính. Nhân vật đầu tiên có mặt trong quốc hội liên bang là ông Cao Quang Ánh (Josseph Cao) vào năm 2009. Nhưng nhiệm kỳ dân biểu hạ viện của ông Ánh chỉ có hai năm, kết thúc chóng vánh.

Tình hình đang thay đổi nhanh với sự trưởng thành của một lớp người Việt, hoặc lớn lên, hoặc sinh ra và lớn lên ở Mỹ. Trong thế hệ mới này, một gương mặt rất sáng là cô Bee Nguyễn, dân biểu tiểu bang Georgia.

Bee Nguyễn là ai?

Cô Bee Nguyễn, năm nay 39 tuổi, có cha mẹ là người tị nạn Việt Nam. Cô Bee sinh ra ở Ames, bang Iowa, lớn lên ở Augusta, Georgia. Cha mẹ cô Bee nằm trong mẫu số chung của nhiều người tị nạn cộng sản Việt Nam, bị chấn thương tinh thần rất lớn do chiến tranh, cộng sản đàn áp, vượt biển…

Chiến tranh và loạn lạc trên quê hương Việt Nam làm cho cha mẹ của Bee không có lòng tin vào nhà cầm quyền. Cha của Bee bị bỏ tù ba năm trong chiến tranh. Sang đến Mỹ ông muốn sống một cuộc đời ẩn dật, xa rời tất cả những diễn biến chính trị.

Chính cuộc sống gia đình ấy lại kích thích Bee dấn thân vào chính trường. Khi mới ngoài 20 tuổi, Bee thành lập một tổ chức thiện nguyện ở thành phố Atlanta, Georgia có tên là Athena’s Warehouse. Tổ chức của cô quyên góp và phân phát quần cho các học sinh gia đình nghèo.

Cô nói với báo chí rằng, tình trạng tinh thần của gia đình làm cho cô hiểu là việc giành lấy quyền trong xã hội quan trọng như thế nào. Khi thành lập tổ chức Athena’s Warehouse, cô muốn mình có một nơi để giúp đỡ cho những người thấp cổ bé miệng.

Từ hành động chính trị đầu tiên này, Bee thấy rằng có một khoảng cách đáng kể giữa các luật mà những nhà chính trị nêu ra và thực thi, với những gì mà người dân thật sự cần thiết. Cô tham gia vào tổ chức Fair Fight Action của chính trị gia nổi tiếng người da đen, dân biểu Stacey Adrams, cựu lãnh đạo khối thiểu số ở Hạ viện, để đấu tranh cho quyền đi bầu của người thiểu số.

Năm 2017, khi bà Stacey Abrams rời ghế dân biểu tiểu bang Georgia để ra tranh chức thống đốc, Bee Nguyễn ra tranh cử vào vị trí này. Đây là cuộc tranh cử đa dạng nhất từ trước đến lúc bấy giờ ở Georgia. Có tới bốn ứng cử viên, một người đàn ông da trắng, một phụ nữ da đen, một người đàn ông Ấn Độ, và Bee là người Việt Nam. Bee Nguyễn chiến thắng, trở thành người Mỹ gốc Việt đầu tiên đắc cử dân biểu ở tiểu bang này.

Ngày 3/11/2020, trong kỳ bầu cử toàn quốc, Bee Nguyễn chiến thắng vang dội, tái cử chức vụ dân biểu tiểu bang, trong tư cách thành viên đảng Dân chủ.

Trong thời gian ba năm đảm đương trọng trách dân biểu nhiệm kỳ vừa qua, Bee Nguyễn cùng liên minh New South, gồm nhiều cử tri gốc Latin, da đen và Á châu, đã vận động rất tích cực, thúc đẩy người da màu đi bầu vào ngày 3/11/2020. Việc này đã góp phần tạo nên chiến thắng sát sao của liên danh Biden-Harris ở bang Georgia, giúp liên danh của đảng Dân chủ giành được 16 phiếu cử tri đoàn ở bang này.

Sau khi tái cử, cái tên Bee Nguyễn lại nổi lên trong vụ kiện tụng vô bằng cớ của đương kim tổng thống Trump, nhằm lật ngược chiến thắng của ông Biden ở Georgia. Người của ông Trump lập một danh sách những cử tri mà họ nói rằng đã gian lận trong cuộc bầu cử vì họ là những người cư trú bên ngoài tiểu bang.

Cô Bee đã gọi điện thoại, gặp gỡ những cử tri này, chứng minh rằng họ cư trú trong tiểu bang Georgia và đã đi bầu một cách hoàn toàn hợp pháp. Chứng cớ của cô đã giúp tòa án có bằng chứng bác bỏ vụ kiện của ông Trump.

Video của cô Bee Nguyễn đối chất với người của ông Trump được chia sẻ rộng rãi, cũng như được các kênh truyền thông dòng chính của Mỹ đăng tải:

Cô Bee Nguyễn nói với báo chí rằng, một việc làm quan trọng của cô trong nhiệm kỳ tới là thúc đẩy dân chúng đi bầu, nhất là những người thiểu số, là đối tượng mà phe Cộng hòa từ lâu nay muốn loại bỏ lá phiếu của họ. Họ có nhiều thủ đoạn để gây khó khăn cho người da màu đi bầu, như hạn chế thời gian bầu cử (người da màu thường làm những công việc khó có thể xin phép nghỉ để đi bầu), hạn chế số lượng các thùng phiếu, hạn chế việc bầu vắng mặt… Bee và các đồng sự đang làm việc tích cực để chống lại những thủ đoạn đó.

Dự báo là họ sẽ thành công lớn trong cuộc bầu cử hai ghế thượng nghị sĩ liên bang của Georgia vào ngày 5/1/2021 tới đây, với số người thiểu số đi bầu sớm rất đông.

Là một thành viên của đảng Dân chủ, Bee Nguyễn đang góp phần rất lớn cho đảng này thắng lợi ở tiểu bang Georgia, vốn có truyền thống Cộng hòa. Chiến lược của Bee là thúc đẩy những người chưa đi bầu, trợ giúp những người gặp khó khăn khi đi bầu, thay vì cố công tuyên truyền nhắm vào các cử tri Cộng hòa.

Giữa tháng 12/2020, Bee Nguyễn công bố một danh sách các cử tri trong khu vực của cô đã làm sai quy tắc, khiến cho các lá phiếu của họ bị loại bỏ trong kỳ bầu cử 3/11/2020. Bee thúc giục những người hâm mộ cô trên Twitter hãy gặp gỡ những cử tri này, chỉ cho họ thấy là họ đã làm sai như thế nào, để lá phiếu của họ có giá trị vào những kỳ bầu cử sắp tới, nhất là kỳ bầu cử ngày 5/1/2021. Nếu Đảng Dân chủ thắng cuộc bầu cử này, họ sẽ kiểm soát Thượng viện liên bang.

Với tuổi trẻ và năng lực dồi dào, Bee Nguyễn được dự báo là một gương mặt mới đang lên của Đảng Dân chủ trong chính trường, và cũng là gương mặt mới của cộng đồng người Mỹ gốc Việt.

Tham khảo: How Georgia’s 1st Vietnamese American state rep is continuing Stacey Abrams’ fight