ĐGH Leo XIV tạo bước ngoặt mới lịch sử: từ chối cầu nguyện tại Thánh đường Blue Mosque | Anmai, CSsR

[Mikali Nguyễn]

ĐỨC GIÁO HOÀNG LEO XIV TẠO BƯỚC NGOẶT LỊCH SỬ: TỪ CHỐI CẦU NGUYỆN TẠI THÁNH ĐƯỜNG BLUE MOSQUE

Trong một diễn biến đầy bất ngờ gây xôn xao dư luận quốc tế và giới quan sát tôn giáo, Đức Giáo hoàng Lêô XIV, vị Giáo hoàng người Mỹ đầu tiên trong lịch sử Giáo hội Công giáo, đã phá vỡ một tiền lệ ngoại giao tâm linh quan trọng trong chuyến tông du tại Thổ Nhĩ Kỳ vào thứ Bảy, ngày 29 tháng 11 vừa qua. Tại Đền thờ Xanh (Blue Mosque) – biểu tượng Hồi giáo lừng lẫy của Istanbul – ngài đã từ chối thực hiện cử chỉ cầu nguyện chung, một hành động khác biệt hoàn toàn với các vị tiền nhiệm.

Một chuyến viếng thăm đầy tính biểu tượng nhưng khác biệt

Sự kiện diễn ra khi Đức Giáo hoàng Lêô XIV đến thăm ngôi đền Hồi giáo Sultan Ahmed, hay còn gọi là Đền thờ Xanh, công trình kiến trúc vĩ đại từ thế kỷ XVII. Tuân thủ nghiêm ngặt quy tắc tôn trọng đối với nơi thờ phượng của Hồi giáo, Đức Giáo hoàng đã lịch sự cởi bỏ giày trước khi bước vào bên trong. Hình ảnh vị lãnh đạo Giáo hội Công giáo bước đi trên những tấm thảm dày trong đôi tất trắng, ngước nhìn những vòm cuốn ốp gạch men xanh tinh xảo và những dòng thư pháp Ả Rập khắc trên các cột trụ lớn đã tạo nên một khoảnh khắc ấn tượng.

Tháp tùng ngài là Imam Asgin Tunca, người đứng đầu Đền thờ Xanh. Vị Imam đã tận tình giới thiệu về ý nghĩa lịch sử, văn hóa và tôn giáo của từng chi tiết kiến trúc bên trong thánh đường. Đức Giáo hoàng lắng nghe chăm chú, thể hiện sự quan tâm sâu sắc đến nghệ thuật và không gian tâm linh của nơi này. Tuy nhiên, kịch bản đã thay đổi vào phút chót so với dự kiến.

Trước chuyến đi, Tòa Thánh Vatican đã phát đi thông báo rằng Đức Lêô XIV sẽ dành một "khoảnh khắc thinh lặng cầu nguyện" bên trong đền thờ. Đây được xem là một cử chỉ ngoại giao và đại kết quan trọng, nối tiếp truyền thống mà các vị Giáo hoàng trước đó đã thiết lập nhằm xây dựng cầu nối giữa Kitô giáo và Hồi giáo. Nhưng thực tế tại hiện trường đã diễn ra hoàn toàn khác.

Lời từ chối lịch sự: "Thế này là được rồi"

Theo lời kể lại của Imam Asgin Tunca, khi cả hai đang đứng trong không gian trang nghiêm của thánh đường, ông đã trân trọng mời Đức Giáo hoàng cùng cầu nguyện trong nơi mà người Hồi giáo gọi là "nhà của Allah". Đáp lại lời mời nhiệt thành này, Đức Giáo hoàng Lêô XIV đã không nhắm mắt hay cúi đầu như dự đoán. Ngài chỉ đáp lại một cách ngắn gọn nhưng kiên quyết: "Thế này là được rồi."

Quyết định này đã khiến ngay cả bộ phận truyền thông của Vatican dường như cũng bị bất ngờ. Các quan chức Tòa Thánh đã buộc phải nhanh chóng sửa lại các thông cáo chính thức về chuyến đi để phù hợp với diễn biến thực tế.

Giải thích về sự việc này, ông Matteo Bruni, Giám đốc Phòng Báo chí Tòa Thánh, sau đó đã phát biểu với giới truyền thông nhằm xoa dịu những đồn đoán. Ông khẳng định rằng Đức Giáo hoàng đã sống trọn vẹn những giây phút tại đền thờ nhưng theo một cách thức khác: "Ngài đã hiện diện trong thinh lặng, với tâm thế chiêm niệm và lắng nghe, trong lòng tôn kính sâu xa đối với nơi chốn này và đức tin của những người đến đây cầu nguyện." Như vậy, thay vì một hành động mang tính nghi thức tôn giáo (cầu nguyện), Đức Giáo hoàng đã chọn một thái độ tôn trọng mang tính văn hóa và nhân bản.

Sự tương phản rõ rệt với các vị tiền nhiệm

Để hiểu rõ mức độ chấn động của quyết định này, cần nhìn lại lịch sử các chuyến tông du trước đây của các Giáo hoàng tại Blue Mosque – nơi luôn là tâm điểm chú ý về câu hỏi: Liệu vị đứng đầu Công giáo có cầu nguyện trong đền thờ Hồi giáo hay không?

• Năm 2006: Đức Giáo hoàng Bênêđictô XVI đã đến thăm Đền thờ Xanh trong một bối cảnh cực kỳ nhạy cảm và căng thẳng sau bài diễn văn tại Regensburg bị giới Hồi giáo phản ứng dữ dội. Trong một nỗ lực hòa giải đầy bất ngờ, ngài đã thêm điểm đến này vào lịch trình và thực hiện cử chỉ cúi đầu cầu nguyện thinh lặng ngay bên cạnh vị Imam. Hình ảnh đó đã trở thành biểu tượng của sự hàn gắn.

• Năm 2014: Đức Giáo hoàng Phanxicô tiếp tục truyền thống này một cách rõ nét hơn. Ngài đã đứng cầu nguyện trong hai phút, mắt nhắm nghiền, đầu cúi thấp và hai tay đan vào nhau đầy thành kính. Khi đó, vị Đại giáo sĩ Hồi giáo Istanbul thậm chí đã chúc phúc cho ngài: "Xin Thiên Chúa chấp nhận lời cầu ấy."

So với hai vị tiền nhiệm, thái độ của Đức Lêô XIV cho thấy một cách tiếp cận mới: thận trọng hơn, tách biệt rõ ràng giữa sự tôn trọng văn hóa và sự hiệp thông trong nghi thức tôn giáo. Mặc dù vậy, giới chức Hồi giáo địa phương không tỏ ra phật ý. Họ nhận xét rằng Đức Giáo hoàng tỏ ra "rất hài lòng" và dường như ngài muốn "cảm nhận bầu khí của đền thờ" hơn là thực hiện một cử chỉ phụng vụ cụ thể.

Thông điệp ngầm qua sự vắng mặt của Hagia Sophia

Không chỉ gây chú ý tại Blue Mosque, lịch trình của Đức Lêô XIV còn chứa đựng một thông điệp mạnh mẽ khác thông qua sự vắng mặt của một địa danh nổi tiếng: Hagia Sophia.

Trái ngược với các vị tiền nhiệm luôn ghé thăm công trình lịch sử này, Đức Lêô XIV đã hoàn toàn loại bỏ Hagia Sophia khỏi chuyến tông du. Quyết định này được đưa ra trong bối cảnh bốn năm trước, chính quyền Thổ Nhĩ Kỳ đã chính thức thay đổi quy chế của Hagia Sophia từ một bảo tàng trở lại thành đền thờ Hồi giáo. Động thái này khi đó đã vấp phải sự chỉ trích gay gắt từ Vatican, các chính phủ phương Tây và cộng đồng quốc tế, bởi Hagia Sophia vốn là một nhà thờ Kitô giáo vĩ đại và là Di sản Thế giới mang tính biểu tượng cho sự giao thoa văn hóa. Việc Đức Giáo hoàng không đến thăm nơi này có thể được hiểu là một sự phản đối thầm lặng nhưng sâu sắc.

Hướng về sự hiệp nhất Kitô giáo

Sau khi rời Đền thờ Xanh, trọng tâm chuyến đi của Đức Lêô XIV chuyển hướng mạnh mẽ sang các cuộc gặp gỡ đại kết với anh em Kitô giáo, nhấn mạnh sự đoàn kết trong đức tin.

Ngài đã có cuộc gặp gỡ riêng tư và thân mật với các nhà lãnh đạo Kitô giáo tại Thổ Nhĩ Kỳ tại nhà thờ Chính thống giáo Syria Mor Ephrem. Ngay sau đó, ngài di chuyển đến Nhà thờ Thánh George tại Phanar để cùng cầu nguyện với Thượng phụ Báctôlômêô – vị lãnh đạo tinh thần tối cao của 260 triệu tín hữu Chính thống giáo trên toàn thế giới. Hai vị lãnh đạo tôn giáo dự kiến sẽ ký kết một tuyên bố chung quan trọng, hứa hẹn mở ra những bước tiến mới trong quan hệ giữa Công giáo và Chính thống giáo.

Đức Giáo hoàng Lêô XIV đã khép lại một ngày hoạt động dày đặc và đầy cảm xúc bằng Thánh lễ trọng thể tại Nhà thi đấu Volkswagen Arena. Cộng đoàn tham dự khoảng 33.000 người – một con số khiêm tốn nhưng đầy ý nghĩa, đại diện cho "đàn chiên nhỏ" Công giáo đang hiện diện giữa lòng quốc gia hơn 85 triệu dân mà đa số là người Hồi giáo Sunni.

Lm. Anmai, CSsR tổng hợp