Mikali Nguyễn
NĂM ĐIỀU ĐÁNG LO NGẠI VỀ TRIỀU ĐẠI ĐỨC GIÁO HOÀNG LEO XIV
Mật nghị gần đây đã đưa ra một quyết định gây sốc khi chọn Hồng y Robert Prevost, một người Mỹ với quan điểm chống đối mạnh mẽ cựu Tổng thống Donald Trump và là người ủng hộ nhiệt thành phong trào Thượng hội đồng, để kế nhiệm Đức Giáo Hoàng Phanxicô với tước hiệu Leo XIV. Sự lựa chọn này không chỉ đánh dấu lần đầu tiên một người Mỹ được bầu làm Giáo hoàng mà còn mở ra một chương mới đầy tranh cãi trong lịch sử Giáo hội Công giáo. Dưới đây là năm mối quan ngại lớn liên quan đến triều đại của Đức Giáo Hoàng Leo XIV, mở rộng và phân tích chi tiết những vấn đề đã được nêu lên.
1. Quan điểm chính trị phân cực và phê phán chính sách nhập cư của Trump
Một trong những khía cạnh đáng chú ý nhất của Đức Giáo Hoàng Leo XIV là lập trường công khai chống lại chính quyền của cựu Tổng thống Hoa Kỳ Donald Trump, đặc biệt liên quan đến chính sách nhập cư. Là Hồng y Robert Prevost, ông đã sử dụng tài khoản X của mình như một nền tảng để chỉ trích các chính sách nhập cư của Trump, thường xuyên đăng lại các bài viết và tài liệu từ các nguồn cấp tiến như National Catholic Reporter (NCROnline).
Ví dụ, vào ngày 3 tháng 2 năm 2024, Prevost đã chia sẻ một bài viết từ NCROnline có tiêu đề “JD Vance đã sai: Chúa Jesus không yêu cầu chúng ta xếp hạng tình yêu của mình dành cho người khác”. Bài viết này công kích Phó Tổng thống J.D. Vance vì đã bảo vệ quan điểm rằng con người có trách nhiệm đạo đức lớn hơn đối với gia đình và đất nước của mình so với những người ở nước ngoài. Quan điểm này, vốn được Thánh Thomas Aquinas dạy và được củng cố trong các thông điệp xã hội của các Giáo hoàng thế kỷ XIX và XX, đã bị Prevost bác bỏ một cách rõ ràng. Thay vào đó, ông dường như ủng hộ một cách tiếp cận toàn cầu hóa, ưu tiên những người di cư hơn các trách nhiệm nội địa.
Hành động này không chỉ làm sâu sắc thêm sự chia rẽ chính trị trong Giáo hội mà còn đặt ra câu hỏi về việc một Giáo hoàng nên tham gia vào các cuộc tranh luận chính trị thế tục ở mức độ nào. Bằng cách công khai đứng về một phía trong các vấn đề chính trị gây tranh cãi, Đức Leo XIV có nguy cơ làm mất lòng một phần lớn tín hữu Công giáo, đặc biệt là những người ủng hộ các chính sách nhập cư nghiêm ngặt hơn. Hơn nữa, việc ông sử dụng các phương tiện truyền thông xã hội để thúc đẩy các quan điểm này đã làm dấy lên lo ngại rằng ông có thể đang ưu tiên các chương trình nghị sự chính trị hơn sứ vụ thiêng liêng của mình.
Lập trường của ông cũng đặt ra câu hỏi về tính khách quan của Giáo hội trong các vấn đề quốc tế. Trong khi các Giáo hoàng trước đây thường giữ vai trò trung lập trong các tranh cãi chính trị, thì sự thẳng thắn của Leo XIV có thể làm suy yếu uy tín của Giáo hội như một tiếng nói hòa giải trong các vấn đề toàn cầu. Các nhà phê bình lập luận rằng sự tập trung của ông vào các vấn đề chính trị của Hoa Kỳ có thể làm lu mờ các thách thức rộng lớn hơn mà Giáo hội phải đối mặt, chẳng hạn như sự suy giảm số lượng tín hữu ở châu Âu hay các cuộc bách hại tôn giáo ở Trung Đông.
2. Vai trò trong việc đàn áp Các Giám Mục Bảo Thủ và thăng chức các Giám Mục cấp tiến
Với tư cách là người đứng đầu Bộ Giám mục dưới thời Đức Phanxicô, Hồng y Prevost đã đóng một vai trò quan trọng trong việc định hình hàng ngũ lãnh đạo của Giáo hội. Tuy nhiên, các quyết định của ông trong vai trò này đã gây ra tranh cãi lớn, đặc biệt liên quan đến việc loại bỏ các giám mục bảo thủ và bổ nhiệm các giám mục có quan điểm dị giáo hoặc cấp tiến.
Một trong những vụ việc nổi bật nhất là việc loại bỏ Giám mục Joseph Strickland khỏi Giáo phận Tyler, Texas. Giám mục Strickland, một tiếng nói bảo thủ hàng đầu trong Giáo hội Hoa Kỳ, đã bị cách chức mà không có lời giải thích công khai rõ ràng. Tương tự, Giám mục Dominique Rey, một nhân vật bảo thủ khác từ Giáo phận Fréjus-Toulon, Pháp, cũng bị loại bỏ khỏi vị trí của mình. Những hành động này được xem là nỗ lực của Prevost nhằm làm im lặng những người chỉ trích chương trình nghị sự cấp tiến của Đức Phanxicô.
Trong khi đó, Prevost đã thăng chức các nhân vật gây tranh cãi, chẳng hạn như Hồng y Robert McElroy, người được bổ nhiệm làm Tổng Giám mục Washington. Việc bổ nhiệm này đặc biệt gây sốc vì McElroy bị cáo buộc che đậy các hành vi lạm dụng tình dục của cựu Hồng y Theodore McCarrick, một trong những vụ bê bối lớn nhất trong lịch sử Giáo hội hiện đại. Quyết định đưa McElroy vào một vị trí quyền lực như vậy đã làm dấy lên những câu hỏi về tiêu chuẩn đạo đức và trách nhiệm của Prevost trong việc lựa chọn các nhà lãnh đạo Giáo hội.
Những hành động này đã làm sâu sắc thêm sự chia rẽ trong nội bộ Giáo hội, với nhiều người Công giáo bảo thủ cảm thấy bị gạt ra bên lề. Các nhà phê bình cho rằng Prevost, nay là Đức Leo XIV, đang cố tình định hình Giáo hội theo hướng cấp tiến hơn, loại bỏ những tiếng nói bảo vệ giáo lý truyền thống và thay thế họ bằng những người ủng hộ các cải cách hiện đại hóa. Điều này có thể dẫn đến sự phân cực sâu sắc hơn trong Giáo hội, làm suy yếu sự đoàn kết vốn là dấu ấn của Công giáo trong nhiều thế kỷ.
3. Các thay đổi gây tranh cãi trong Phụng Vụ và Bí Tích
Một mối quan ngại lớn khác liên quan đến triều đại của Đức Leo XIV là các chính sách của ông đối với các bí tích, đặc biệt trong thời kỳ đại dịch COVID-19. Là Hồng y, Prevost được cho là đã áp đặt các quy định nghiêm ngặt, chẳng hạn như cấm rước lễ trên lưỡi và thúc đẩy việc xưng tội qua điện thoại. Cả hai thực hành này đều bị nhiều nhà thần học Công giáo coi là không hợp lệ và có khả năng phạm thánh.
Việc rước lễ trên tay, dù được một số người ủng hộ vì lý do vệ sinh trong thời kỳ đại dịch, đã bị các tín hữu truyền thống phản đối mạnh mẽ, vì họ cho rằng điều này làm giảm sự tôn kính đối với Bí tích Thánh Thể. Tương tự, việc xưng tội qua điện thoại – một thực hành chưa từng có tiền lệ trong lịch sử Giáo hội – đã làm dấy lên những lo ngại về tính hợp lệ của bí tích Hòa giải. Theo giáo luật Công giáo, bí tích Xưng tội yêu cầu sự hiện diện trực tiếp của hối nhân và linh mục, và bất kỳ hình thức nào khác đều không được công nhận.
Ngoài ra, Prevost đã công khai ủng hộ việc sử dụng vắc-xin COVID-19, kể cả những loại có liên quan đến các tế bào thai nhi bị phá bỏ. Ông đã đăng lại một bài viết từ Hội đồng Giám mục Công giáo Hoa Kỳ (USCCB) mô tả việc tiêm vắc-xin là “một hành động của tình yêu” và kêu gọi vắc-xin “có sẵn cho tất cả mọi người”. Quan điểm này, dù phù hợp với lập trường của một số nhà lãnh đạo Giáo hội, đã gây tranh cãi trong số những người Công giáo xem việc sử dụng các vắc-xin như vậy là không thể chấp nhận được về mặt đạo đức.
Những quyết định này đã làm dấy lên lo ngại rằng Đức Leo XIV có thể tiếp tục thúc đẩy các thay đổi phụng vụ và bí tích làm suy yếu các truyền thống lâu đời của Giáo hội. Các nhà phê bình lo sợ rằng ông có thể tìm cách hiện đại hóa các thực hành phụng vụ theo cách làm xa rời giáo lý Công giáo chính thống, làm gia tăng sự bất mãn trong số các tín hữu truyền thống.
4. Ủng hộ mạnh mẽ phong trào Thượng Hội Đồng và “Giáo Hội Đồng Nghị”
Là một người ủng hộ nhiệt thành chương trình nghị sự của Đức Phanxicô, Đức Leo XIV đã đặt phong trào Thượng hội đồng – hay “công nghị” – làm trọng tâm trong triều đại của mình. Ông đã nhiều lần tuyên bố rằng “công nghị” là chìa khóa để giải quyết “sự phân cực hiện tại đang kìm kẹp Giáo hội”. Trong bài phát biểu đầu tiên từ loggia sau khi được bầu làm Giáo hoàng, ông đã nhấn mạnh tầm nhìn của mình về “một Giáo hội theo chế độ công đồng”, kêu gọi một mô hình lãnh đạo Giáo hội cởi mở hơn và mang tính cộng tác hơn.
Mặc dù khái niệm Thượng hội đồng được một số người hoan nghênh như một cách để tăng cường sự tham gia của giáo dân và thúc đẩy đối thoại trong Giáo hội, nhưng nó cũng đã bị chỉ trích là một phương tiện để thúc đẩy các cải cách cấp tiến. Nhiều người Công giáo bảo thủ lo ngại rằng phong trào này có thể dẫn đến việc làm suy yếu các giáo lý cốt lõi của Giáo hội, chẳng hạn như những giáo lý liên quan đến hôn nhân, giới tính, và luân lý tình dục. Việc Prevost bác bỏ những người “thích sự an toàn của những câu trả lời đã từng trải qua trong quá khứ” đã làm gia tăng những lo ngại này, vì nó ngụ ý một sự xa rời các giáo huấn truyền thống.
Hơn nữa, cách tiếp cận của Đức Leo XIV đối với Thượng hội đồng dường như ưu tiên các quan điểm cấp tiến hơn là thúc đẩy sự cân bằng. Bằng cách nhấn mạnh sự cần thiết phải “đi ra khỏi vùng an toàn” và chấp nhận các ý tưởng mới, ông có nguy cơ làm mất lòng những người Công giáo xem giáo lý của Giáo hội là bất biến và không thể thay đổi. Điều này có thể dẫn đến sự chia rẽ sâu sắc hơn trong Giáo hội, khi các nhóm khác nhau tranh cãi về ý nghĩa thực sự của việc trở thành một “Giáo hội đồng nghị”.
5. Tác động dài hạn đối với sự đoàn kết và uy tín của Giáo Hội
Có lẽ mối quan ngại lớn nhất về triều đại của Đức Leo XIV là tác động tiềm tàng của nó đối với sự đoàn kết và uy tín của Giáo hội Công giáo. Với các chính sách và quan điểm gây tranh cãi của mình, ông có nguy cơ làm sâu sắc thêm sự chia rẽ giữa các phe phái bảo thủ và cấp tiến trong Giáo hội. Sự phân cực này đã trở nên rõ rệt trong những năm gần đây, và phong cách lãnh đạo thẳng thắn của Leo XIV có thể làm trầm trọng thêm vấn đề này.
Hơn nữa, việc ông tập trung vào các vấn đề chính trị và xã hội, chẳng hạn như nhập cư và vắc-xin, có thể làm suy yếu vai trò của Giáo hội như một tiếng nói thiêng liêng trong một thế giới ngày càng thế tục. Các Giáo hoàng trước đây, chẳng hạn như Đức Gioan Phaolô II và Đức Bênêđictô XVI, đã thành công trong việc cân bằng các thông điệp thiêng liêng với các bình luận xã hội, nhưng sự thẳng thắn của Leo XIV trong các vấn đề chính trị có thể khiến ông bị xem là một nhân vật chính trị hơn là một nhà lãnh đạo tôn giáo.
Cuối cùng, các quyết định của ông trong việc bổ nhiệm giám mục và quản lý các bí tích có thể để lại di sản lâu dài khó có thể đảo ngược. Nếu Giáo hội tiếp tục chuyển hướng sang một hướng cấp tiến hơn dưới sự lãnh đạo của ông, thì có thể sẽ mất đi sự ủng hộ của hàng triệu tín hữu truyền thống, những người cảm thấy rằng Giáo hội đang xa rời các giá trị cốt lõi của mình.
Kết luận
Triều đại của Đức Giáo Hoàng Leo XIV hứa hẹn sẽ là một trong những giai đoạn gây tranh cãi nhất trong lịch sử hiện đại của Giáo hội Công giáo. Với lập trường chống Trump, sự ủng hộ mạnh mẽ đối với phong trào Thượng hội đồng, và các quyết định gây tranh cãi liên quan đến phụng vụ và bổ nhiệm giám mục, ông đã đặt mình vào trung tâm của một cuộc tranh luận sôi nổi về tương lai của Giáo hội. Trong khi một số người hoan nghênh tầm nhìn của ông về một Giáo hội cởi mở và đồng nghị hơn, những người khác lo ngại rằng các chính sách của ông có thể làm suy yếu các giáo lý truyền thống và làm sâu sắc thêm sự chia rẽ trong Giáo hội. Chỉ thời gian mới có thể cho biết liệu triều đại của Đức Leo XIV sẽ đưa Giáo hội đến sự đổi mới hay đến một cuộc khủng hoảng sâu sắc hơn.
Những mối quan ngại được nêu ra ở đây – từ lập trường chính trị của ông đến các quyết định phụng vụ và bổ nhiệm giám mục – nhấn mạnh sự cần thiết phải có sự cảnh giác và cầu nguyện từ các tín hữu Công giáo khi Giáo hội bước vào một kỷ nguyên mới đầy thách thức.
Lm. Anmai, CSsR tổng hợp