Phim Conclave: 1 góc nhìn về tính cố chấp (certainly) | Nguyễn Tuấn. Fr: Nam Mỹ

[Mikali Nguyễn]

Nguyễn Tuấn 

Phim Conclave: 1 góc nhìn về tính cố chấp (certainly) 

Trong bộ phim Conclave (Mật Nghị), một câu nói đầy ý nghĩa đã khiến tôi trăn trở:

"Certainty is the greatest enemy of unity. Certainty is the deadly enemy of tolerance."

Dịch sát nghĩa, câu này có thể hiểu là: “Sự chắc chắn là kẻ thù lớn nhất của đoàn kết. Sự chắc chắn là kẻ thù chết người của lòng khoan dung.”

Thoạt đầu nghe qua, tôi thấy ... khó hiểu.

Từ lâu, trong lĩnh vực khoa học, sự chắc chắn (certainty) thường được xem là biểu tượng của sự đáng tin cậy và tích cực, trong khi sự bất định (uncertainty) lại bị coi là trở ngại, là điều cần vượt qua. Thế nhưng, câu nói trên lại đảo ngược cách nhìn thông thường, đề cao giá trị của sự bất định và xem sự chắc chắn như một mối nguy!

Vậy, certainty ở đây nên được hiểu như thế nào?

Để thấu hiểu câu nói này, chúng ta cần đặt nó trong bối cảnh của bộ phim Conclave. Hồng y Thomas Lawrence (do tài tử Ralph Fiennes thủ diễn) là nhân vật trung tâm, người đảm nhận trọng trách điều hành cuộc mật nghị (conclave).

Mật Nghị là một phiên họp kín rất căng thẳng để bầu chọn Giáo hoàng mới. Trong bối cảnh ấy, ông chứng kiến những cuộc đấu tranh không khoan nhượng giữa các hồng y, mỗi người đại diện cho một luồng tư tưởng. Người thì bảo thủ, kẻ cấp tiến, nhóm trung dung, hay thậm chí bị chi phối bởi tham vọng cá nhân. Tất cả họ đều kiên định với quan điểm riêng. Sự kiên định đó, thay vì dẫn đến đồng thuận, lại nảy sinh mâu thuẫn, chia rẽ và bất khoan dung.

Trong khoảnh khắc cao trào của sự xung đột, câu nói của Hồng y Lawrence là một lời cảnh tỉnh. Ở đây, certainty không chỉ đơn thuần là sự chắc chắn, mà mang sắc thái tiêu cực, ám chỉ một niềm tin tuyệt đối, cứng nhắc và không khoan nhượng. Nó gần với tính độc đoán, một thái độ khép kín, từ chối lắng nghe hay chấp nhận quan điểm khác biệt. Vì vậy, để diễn đạt câu nói này một cách thoát ý sang tiếng Việt, có lẽ nên dịch là:

“Tính cố chấp là kẻ thù lớn nhất của sự đoàn kết, và là mối hiểm họa chết người đối với lòng khoan dung.”

Câu nói của Hồng y Lawrence không chỉ là một nhận xét tinh tế về tình cảnh trong mật nghị, mà còn là một lời kêu gọi đầy nhân văn. Ông kêu gọi các hồng y (và cả chúng ta) hãy khiêm tốn, cởi mở và sẵn lòng đối thoại để vượt qua những chia rẽ.

Ý nghĩa của câu nói đó còn vươn xa, chạm đến những khía cạnh của đời sống thường nhật. Trong các mối quan hệ, sự cố chấp vào quan điểm cá nhân có thể làm tổn thương tình cảm, gây ra tranh cãi và làm mất đi sự đoàn kết.

Khi chúng ta khép lòng, không chịu lắng nghe hay xem xét ý kiến của người khác, chúng ta vô tình dựng lên những bức tường ngăn cách, khiến lòng khoan dung dần mai một.

Câu nói của Hồng y Lawrence, vì vậy, không chỉ là một triết lí hay trong bối cảnh của Conclave, mà còn là bài học hay, nhắc nhở chúng ta về giá trị của sự cởi mở, khiêm nhường và lòng khoan dung trong hành trình xây dựng sự hòa hợp và thấu hiểu lẫn nhau.

* Phim Conclave còn có nhiều câu nói rất hay, những câu nói làm cho mình suy nghĩ. Xin trích vài câu:
“The men who are dangerous are the ones who do want it.” (“Những người nguy hiểm là những kẻ khao khát quyền lực.”)

Một hồng y nói với Lawrence, ám chỉ về việc ai thực sự xứng đáng làm Giáo hoàng.
Đây là một lời bình luận về bản chất của lãnh đạo chân chánh. Một người không khát khao quyền lực thường hành động vì lợi ích chung, thay vì vì danh vọng hay quyền lợi cá nhân.
Câu này gần với ý tưởng rằng “Người không tham vọng chức quyền là người tốt nhứt.”
“We are mortal men; we serve an ideal, we cannot always be ideal.” (“Chúng ta là những kẻ phàm trần; chúng ta phục vụ một lí tưởng, nhưng không phải lúc nào chúng ta cũng có thể lý tưởng.”)
Câu này, theo tôi hiểu, nhấn mạnh rằng con người, dù ở vị trí cao cả, vẫn có những giới hạn. Nó kêu gọi sự tha thứ và lòng khoan dung đối với những thiếu sót của nhau.

---o0o---

Tóm tắt phim Conclave

Conclave (2024) hay Mật Nghị là một bộ phim dựa trên tiểu thuyết cùng tên của Nhà văn Robert Harris. Đó là một phim chánh trị li kì, xoay quanh quá trình họp kín tại Vatican để bầu chọn Giáo hoàng mới sau cái chết bất ngờ của Giáo hoàng tiền nhiệm.

Nhân vật chánh trong phim là Hồng y Thomas Lawrence (do Ralph Fiennes thủ diễn), và ông là chủ tịch hội đồng hồng y, điều hành cuộc bầu chọn. Trong bối cảnh căng thẳng, các hồng y đại diện cho các luồng tư tưởng đối lập -- bảo thủ, cấp tiến, trung dung -- tham gia vào một cuộc đấu tranh để được bầu làm Giáo hoàng.

Các ứng viên sáng giá bao gồm Hồng y Bellini theo phái tiến bộ, Hồng y Tedesco theo phe bảo thủ cực đoan, Hồng y Adeyemi với tham vọng trở thành Giáo hoàng châu Phi đầu tiên, và Hồng y Tremblay thuộc phe ôn hòa nhưng không kém phần toan tính.

Trong suốt 3 ngày liền, Hồng Y Lawrence phát hiện ra hàng loạt bí mật động trời liên quan đến các ứng viên sáng giá. Ngay cả Giáo hoàng quá cố cũng có vài bí mật. Từ scandal tình ái, hối lộ, đến những âm mưu thao túng phiếu bầu, tất cả đều có.

Một biến cố bất ngờ là sự xuất hiện của Hồng y Benitez (từ Kabul, A Phú Hãn), người được bổ nhiệm bí mật bởi Giáo hoàng quá cố, làm xáo trộn cuộc đua.

Hồng y Benitez không bao giờ muốn làm Giáo hoàng, và ông chứng kiến nhiều tiêu cực trong các hồng y khác. Ông tuyên bố rằng lần Mật Nghị này là lần đầu, mà cũng là lần cuối, vì ông sẽ từ chức.

Thế nhưng sau nhiều vòng bỏ phiếu đầy kịch tính, Hồng y Benitez bất ngờ được chọn làm Giáo hoàng với danh hiệu Innocent!

Tuy nhiên, trước khi công bố, Hồng Y Lawrence phát hiện một bí mật gây sốc: Benitez là người liên giới tính (intersex), được Giáo hoàng quá cố bảo vệ và gửi đi khám ở Thụy Sĩ. Hồng Y Lawrence quyết định giữ kín bí mật này, tin rằng Benitez sẽ mang đến một góc nhìn tiến bộ và nhân ái cho Giáo hội.

Phim khắc họa sự phức tạp của niềm tin, quyền lực và nhân tánh trong một bối cảnh tôn giáo đầy nghi thức. Các diễn viên thật xuất sắc. Kịch bản chặt chẽ và hình ảnh mãn nhãn.

Tuy nhiên, một số ý kiến cho rằng phim đơn giản hóa chính trị Giáo hội và có một số chi tiết không đúng về giáo luật. Dù vậy, phim được đánh giá cao với 93% điểm trên Rotten Tomatoes, thu về 118 triệu USD toàn cầu với ngân sách 20 triệu USD, và được trao giải Oscar cho kịch bản chuyển thể hay nhất năm 2025.