Bình luận:
Sau đây là các trao đổi giữa anh Hữu Hào và Minh Nguyễn để làm rõ thêm về bài này

Minh Nguyễn: ĐGH đã có sự nhượng bộ! Đây là sự thất bại đối với những cải cách sau Công đồng Vatican II, ngược lại với Nghi thức Thánh lễ Mới – gọi là Novus Ordo Missae. Còn nhớ sau đó có phong trào bảo thủ của Huynh đoàn Pio X, tách ra khỏi Giáo hội, trong đó có sự tham gia của GM Ngô Đình Thục ở VN, chống lại nghi thức Thánh lễ mới...
Hữu Hào: Đúng rồi! GM Ngô Đình Thục theo phe bảo thủ. Sau cuộc đảo chính năm 1963, ngày chạy qua Vatican ở lại luôn với Madame Ngô Đình Nhu. 😛
Nhớ lại lúc xưa (1960), Nhà Thờ Ngã Sáu Cholon của ông Cha Nho thờ Bà Thánh Jeanne d’Arc, hay làm Thánh Lễ ngày Chủ Nhật bằng tiếng Latin thật là dài hơn 1 tiếng đồng hồ!!! 😬
Mình đói bụng, nên chỉ mong cho mau hết lễ, để được đi ăn một tô Bún Suông ngon lành ở Restaurant Thanh Thế ở đường Tạ Thu Thâu bên hông chợ Saïgon. 🤪
Minh Nguyễn: Tựa đề bài này là đúng chứ không sai. Nhưng có thể làm cho nhiều tín hữu tưởng rằng đây là 1 sự kiện phổ quát thay vì là cá biệt.
Đúng là vào tháng 9 và tháng 10/2025, ĐGH Lêô XIV đã cho phép Hồng y Raymond L. Burke cử hành Thánh Lễ Latinh Truyền thống tại Đền thờ Thánh Phêrô (St. Peter's Basilica) trong khuôn khổ một cuộc hành hương truyền thống.
Hành động này được xem là một sự "xoa dịu" hoặc "cầu nối" đối với nhóm tín hữu Công giáo gắn bó với nghi thức cũ, sau những hạn chế được áp dụng dưới triều Giáo hoàng Phanxicô (qua Tông thư Traditionis Custodes).
Tóm lại: 
👉 Đúng: ĐGH Lêô XIV đã cho phép cử hành Thánh Lễ Latinh Truyền thống tại Vatican (cụ thể là Đền thờ Thánh Phêrô) trong một số dịp.
👉 Cần làm rõ: Đây là một sự cho phép cá biệt hoặc tạm thời cho một sự kiện cụ thể (cuộc hành hương), chứ không phải là một sự cho phép chung chung bãi bỏ hoàn toàn các quy định hiện hành về Thánh Lễ Latinh Truyền thống (vốn bị hạn chế theo Traditionis Custodes). ĐGH Lêô XIV cũng từng bày tỏ sự quan ngại về việc phụng vụ bị chính trị hóa.Hữu Hào: Phe bảo thủ của HY Raymond Burke giàu mạnh lắm.
Dù cấm hay cho phép, thì HY Burke vẫn hay cử hành Thánh Lễ Latin theo truyền thống và nhóm bảo thủ luôn tới dự lễ đông nghẹt. 😆
Ở bên Pháp và Đức thì cũng có nơi vẫn làm lễ bằng tiếng Latin.Còn ở VN thì sao? Có giáo phận nào dám và có khả năng làm Thánh Lễ bằng tiếng Latin hay không? Muốn làm cũng không phải dễ, vì phải biết tiếng Latin, học rất khó … 🙄
Nếu khôn ngoan thì Vatican không cần bãi bỏ gì cả !!! 
Ai muốn làm Thánh Lễ bằng tiếng Latin hay tiếng bổn xứ, thì cứ tự do mà cử hành, vì Chúa hiểu mọi ngôn ngữ. 😀
Dù có cấm thì trên thực tế không bao giờ cấm được … Trường hợp điển hình là giáo phận của HY Raymond Burke bên Mỹ vẫn tiếp tục làm Thánh Lễ bằng tiếng Latin. 😛
Minh Nguyễn: Có lẽ ý kiến này là đúng.
👉 Ở bối cảnh lúc đó (Vatican II) thánh lễ Tridentine đã thống trị cả 400 trăm năm (từ 1570). Nên phải ban hành Novus Ordo bằng 1 Tông hiến cải cách mang tính bắt buộc để thay thế thánh lễ Tridentine cổ xưa, phổ biến nghi thức thánh lễ mới nhằm mang thánh lễ đến gần giáo dân hơn.
Ngày nay đã khác, hầu hết các giáo phận đều cử hành lễ Novus Ordo. Số người hoài cổ, biết tiếng Latinh để cử hành, tham dự và hiểu thánh lễ Tridentine không còn bao nhiêu và cũng sắp xuống lỗ 😁
👉 Ở VN không có cử hành Thánh lễ Tridentine. Sau Vatican II, cũng còn vài cha cố già như Cha già Phêrô Hoàng Yến cử hành Thánh lễ Tridentine... 1 mình. Nay các ngài đã lên Thiên đàng.
👉 Thiệt ra ĐGH Lêô cũng không có bãi bỏ hay đi ngược lại với Tự sắc Traditionis Custodes hạn chế Thánh lễ Tridentine của ĐGH Phanxicô (quy định phải được GM giáo phận cho phép). Vì sự kiện này đã do ĐGH Lêô là GM Rôma cho phép (nhằm để xoa dịu trước sự mạnh miệng của phe bảo thủ).
Minh Nguyễn: Nhân việc anh Hữu Hào đề cập đến tiếng Phạn, ta thử tìm hiểu so sánh thêm giữa tiếng Phạn và tiếng Latin trong nghi thức tôn giáo: Phật giáo và Công giáo có khác nhau hay không. Có khác 1 chút. Theo AI cho biết (tóm lại):
1. Tiếng Latin:
👉 Thường được coi là "ngôn ngữ chết" (không còn người nói như tiếng mẹ đẻ trong giao tiếp hàng ngày), ngoại trừ ở Vatican.
👉 Rất ít người nói trôi chảy, chủ yếu là giới học giả, giáo sĩ.
2. Tiếng Phạn: 
👉 Thường được coi là "ngôn ngữ cổ điển" hoặc "ngôn ngữ thứ hai". 
👉 Vẫn có một số lượng rất nhỏ người dân (chủ yếu là Bà-la-môn) ở một vài ngôi làng tại Ấn Độ nói như tiếng mẹ đẻ.
Tiếng Phạn có vẻ "sống" hơn Tiếng Latin một chút, vì nó vẫn là một trong những ngôn ngữ chính thức được công nhận tại Ấn Độ và có một số nỗ lực phục hưng cộng đồng nhỏ.
Tuy nhiên, cả hai đều không phổ biến trong giao tiếp hàng ngày ở phạm vi rộng lớn.
Hữu Hào: Theo nghi lễ thì rất giống nhau.
1. Dùng Nước, Nến và Hương. 
2. Cũng có kinh kệ và thánh ca. 
3. Cũng có giai cấp trong tầng lớp tu sĩ.
4. Cũng có thu góp tiền của tín đồ. 
5. Cũng luôn củng cố quyền lực để duy trì ảnh hưởng trong xã hội. 
6. Cũng có tổ chức hành chánh quy mô và quy luật phức tạp. 
7. Cũng hay thích xây Nhà Thờ hoặc Chùa thật to. 
8. Cũng có sắc phục màu mè. 
9. Cũng có Thiên Đàng và Địa Ngục.
10. Cũng hay lo giúp người nghèo.
Hữu Hào (thay lời kết): Thật ra thì …
Chúa hay Phật đều ngự trong trái tim của mỗi người mà thôi !!! 😍 
MS ghi lại