Mikali Nguyễn
Khi nhìn vào đời sống tu trì, người ta thường nghĩ đến sự từ bỏ, hy sinh, những lời khấn ràng buộc, và một nếp sống khắc khổ, tách biệt khỏi những phù phiếm của thế gian. Thoạt nhìn, đời tu dường như là hành trình khước từ cái đẹp trần thế. Thế nhưng, đằng sau lớp vỏ kỷ luật và tĩnh lặng ấy, đời tu lại ẩn chứa một khát vọng bốc cháy, một nỗ lực miệt mài và cao cả nhất: nỗ lực đi tìm cái đẹp tuyệt đối, cái đẹp vô tận, cái đẹp không hề tàn phai. Đây không phải là sự tìm kiếm một vẻ ngoài duy mỹ, mà là cuộc săn đuổi triền miên một vẻ đẹp mang tính bản thể và cứu cánh, một vẻ đẹp gắn liền với Chân – Thiện – Mỹ.
Cái đẹp mà người tu sĩ tìm kiếm trước hết và trên hết là cái đẹp của Chân Lý Tuyệt Đối, tức là Thiên Chúa. Nếu triết học định nghĩa Cái Đẹp (Mỹ) là sự biểu lộ rực rỡ của Cái Thiện (Thiện), thì đối với người tu sĩ, Cái Đẹp là chính sự rực rỡ của Ngôi Lời, là sự tỏ lộ hào quang của Đấng Tình Yêu. Đời tu là một cuộc dấn thân để nhìn thấy. Để nhìn thấy, người tu sĩ phải trải qua quá trình thanh tẩy giác quan và trí tưởng tượng, để chúng không bị vướng mắc vào những hình ảnh chóng qua. Sự tĩnh lặng, kinh nguyện, và việc học hỏi Kinh Thánh, thần học không chỉ là bài tập trí tuệ mà còn là phương tiện để cởi bỏ lớp mù lòa của phàm tính, nhằm đón nhận ánh sáng Chân Lý đang chiếu rọi. Khi tâm hồn đạt đến sự trong suốt nhất định, Chân Lý không còn là một khái niệm trừu tượng mà là một Hữu Thể sống động, có thể chiêm ngắm và chạm đến. Đó là khi người tu sĩ tìm thấy niềm vui thẩm mỹ sâu xa trong sự trật tự hoàn hảo của vũ trụ, trong sự mạch lạc của mầu nhiệm cứu độ, và trong chính sự hiện hữu kỳ diệu của Thiên Chúa. Cái đẹp của Chân Lý mang đến sự bình an nội tâm, vì nó là nơi mọi câu hỏi đều tìm thấy lời giải đáp tối hậu, mọi mâu thuẫn được hòa giải trong tình yêu.
Tiếp theo, người tu sĩ nỗ lực kiếm tìm cái đẹp của Thiện Hảo Vô Vị Lợi. Cái Thiện chính là hành động của Tình Yêu, và Tình Yêu là một vẻ đẹp trọn vẹn. Trong lời khấn Khiết Tịnh, người tu sĩ tìm thấy cái đẹp của một trái tim không chia sẻ, một tình yêu duy nhất hướng về Thiên Chúa. Đây là vẻ đẹp của sự tập trung, của năng lượng được quy tụ, không phân tán vào những mối quan hệ ràng buộc và chiếm hữu. Khiết tịnh giải thoát người tu sĩ để họ có thể yêu thương nhân loại bằng một tình yêu phổ quát, trong sáng và thánh thiện hơn. Trong lời khấn Khó Nghèo, họ tìm kiếm cái đẹp của sự tự do nội tại khỏi sự nô lệ vật chất. Cái đẹp của Khó Nghèo là sự thanh thoát, sự nhẹ nhàng của người không bị gánh nặng tài sản níu kéo, sẵn sàng di chuyển theo tiếng gọi của Thần Khí. Nó còn là vẻ đẹp của sự chia sẻ, của tình liên đới với người nghèo, khi người tu sĩ chọn sống đời sống giản dị để phản ánh một Đức Kitô nghèo khó. Cuối cùng, trong lời khấn Vâng Phục, họ tìm kiếm cái đẹp của sự hài hòa giữa ý chí bản thân và ý muốn của Thiên Chúa. Đây là một vẻ đẹp mang tính nghệ thuật cao, khi một ý chí con người tự nguyện uốn mình theo Ý Chí Thần Linh, không phải vì áp đặt, mà vì nhận ra Ý Chúa là con đường tốt đẹp nhất dẫn đến sự hoàn thiện bản thân và thế giới. Cái đẹp của sự Vâng Phục chính là sự hợp nhất ý chí, là nền tảng vững chắc cho sự an lạc trong tâm hồn.
Đời tu cũng là hành trình không ngừng vun đắp cái đẹp của Cộng Đồng và Phục Vụ. Thiên Chúa không chỉ là Cái Đẹp, mà còn là Đấng Hiệp Nhất và Cộng Thông (Cha, Con và Thánh Thần). Vì thế, người tu sĩ tìm kiếm cái đẹp trong sự hiệp thông của cộng đoàn. Cộng đoàn là nơi con người mang những khác biệt, những giới hạn và cả những vết thương, nhưng lại học cách yêu thương và chấp nhận nhau để cùng nhau phản chiếu Cái Đẹp tối thượng. Sự tha thứ trở thành màu sắc, sự kiên nhẫn trở thành đường nét, và sự phục vụ trở thành chất liệu để xây dựng nên một tác phẩm nghệ thuật sống động. Người tu sĩ dấn thân phục vụ người nghèo, người yếu đuối, người bị bỏ rơi, không chỉ vì đó là bổn phận, mà còn vì họ tin rằng Cái Đẹp của Thiên Chúa bị ẩn giấu trong những khuôn mặt ấy. Khi lau khô giọt nước mắt, khi chữa lành vết thương, khi đem lại công bằng, người tu sĩ không chỉ làm việc thiện mà còn đang vén màn để chiêm ngắm Cái Đẹp của Đức Kitô Khổ Nạn và Phục Sinh hiện diện trong thế giới.
Tuy nhiên, việc tìm kiếm cái đẹp này không phải là một chuyến dạo chơi lãng mạn, mà đúng như nhan đề đã khẳng định, là một nỗ lực. Nỗ lực này đòi hỏi sự khổ chế và thanh lọc không ngừng. Nỗ lực chống lại cái xấu xa, cái vô duyên, cái tầm thường và cái méo mó mà tội lỗi đã gieo vào bản tính con người. Cái đẹp tôn giáo thường được tìm thấy trong sự tinh luyện của sa mạc nội tâm, trong những đêm đen của đức tin, khi mọi cảm xúc tốt đẹp dường như rút lui, chỉ còn lại sự trần trụi và khô khan. Chính trong sự "vô vị" của đời sống thiêng liêng, người tu sĩ học cách yêu Cái Đẹp vì chính nó, chứ không phải vì sự an ủi hay phần thưởng đi kèm.
Nỗ lực này còn là công việc của một nghệ nhân rèn luyện tay nghề qua năm tháng. Người tu sĩ là một nghệ nhân của linh hồn, người được mời gọi biến cuộc đời mình thành một tác phẩm nghệ thuật. Mỗi ngày, họ phải dùng "khuôn vàng thước ngọc" của Tin Mừng để đẽo gọt, cắt bỏ những gì dư thừa, làm mịn những góc cạnh thô ráp của bản ngã. Họ học cách sống chậm lại, để nhận ra Cái Đẹp thường ẩn mình trong những chi tiết nhỏ nhặt nhất: sự đúng giờ của giờ kinh, sự chân thành trong một lời khuyên, sự tỉ mỉ trong công việc bếp núc hoặc văn phòng. Bằng cách thực hiện những điều nhỏ bé ấy với một tình yêu vĩ đại, đời tu sĩ biến những điều tầm thường nhất thành những viên ngọc quý giá phản chiếu ánh sáng Vô Cùng.
Tóm lại, đời tu là một chuỗi ngày dài kiếm tìm cái đẹp. Đó là sự tìm kiếm một vẻ đẹp không phô trương nhưng uy quyền, không hư ảo nhưng vĩnh cửu. Đó là hành trình đi tìm Cái Đẹp Ba Ngôi, nơi Chân Lý tuyệt đối, Thiện Hảo vô biên, và Hiệp Nhất trọn vẹn quyện vào nhau trong một tình yêu vô tận. Người tu sĩ không từ bỏ thế giới vì họ ghét nó, mà vì họ yêu mến nó với một cái nhìn sâu sắc hơn, muốn biến đời mình thành chiếc gương trong suốt để phản chiếu Cái Đẹp thần linh cho thế giới đang khao khát nó. Nỗ lực cao cả ấy chính là phương thức dâng hiến cuộc đời mình như một lễ vật hoàn hảo và đầy ý nghĩa, tôn vinh Cái Đẹp duy nhất và đích thực của đời mình.
Lm. Anmai, CSsR.