Tatlong Tula ni Amado V. Hernandez
Ariel D.T.
Amado V. Hernandez (1903-1970). tampok na Pilipinong makata, mandudula,
mamamahayag, kwentista at nobelista. Sinilang sa Tundo, Maynila, at
kinikilalang "makata ng manggagawa." Si Amado ay isang realista;
alalaong baga'y nagpapahalaga ng mga pangyayari at pagkukuro ayon sa
katunayan. Ang kanyang panitik ay magaling maglarawan ng mga suliranin
at kaapihan ng mga manggagawa.
ANG PANDAY
Kaputol na bakal na galing sa
bundok.
sa dila ng apoy kanyang
pinalambot;
sa isang pandaya'y matyagang
pinukpok
at pinagkahugis sa nasa ng loob.
Walang ano-ano'y naging kagamitan,
araro na pala ang bakal na
iyan;
Ang mga bukiri'y payapang
binungkal,
nang magtaniman na'y masayang
tinamnan.
Nguni't isang araw'y nagkaroon ng
gulo
at ang boong bayan ay bulkang
sumubo,
tanang mamamaya'y nagtayo ng hukbo
pagka't may laban nang
nag-aalimpuyo!
Ang lumang araro'y pinagbagang muli
atsaka pinanday nang
nagdudumali,
naging tabak namang tila humihingi,
ng paghihiganti ng lahing
sinawi!
Kaputol na bakal na kislap ma'y
wala,
ang kahalagahan ay di
matingkala,
ginawang araro: pangbuhay ng madla
ginawang sandata: pananggol
ng bansa!
Pagmasdan ang panday, nasa isang
tabi,
bakal na hindi man
makapagmalaki;
subali't sa kanyang kamay na marumi
ay naryan ang buhay at
pagsasarili!
KUNG TUYO NA ANG LUHA MO, AKING BAYAN
Lumuha ka, aking Bayan; buong lungkot mong iluha
ang kawawang kapalaran ng lupain mong kawawa:
ang bandilang sagisag mo'y lukob ng dayong bandila,
pati wikang minana mo'y busabos ng ibang wika;
ganito ring araw noon nang agawan ka ng laya,
labintatlo ng Agosto nang saklutin ang Maynila.
Lumuha ka, habang sila ay palalong nagdiriwang,
sa libingan ng maliit, ang malaki'y may libangan;
katulad mo ay si Huli, naaliping bayad-utang,
katulad mo ay si Sisa, binaliw ng kahirapan;
walang lakas na magtanggol, walang tapang na lumaban,
tumataghoy, kung paslangin; tumatangis, kung nakawan!
Iluha mo ang sambuntong kasawiang nagtalakop
na sa iyo'y pampahirap, sa banyaga'y pampalusog:
ang lahat mong kayamana'y kamal-kamal na naubos,
ang lahat mong kalayaa'y sabay-sabay na natapos;
masdan mo ang iyong lupa, dayong hukbo'y nakatanod,
masdan mo ang iyong dagat, dayong bapor, nasa laot!
Lumuha ka kung sa puso ay nagmaliw na ang layon,
kung ang araw sa langit mo ay lagi nang dapithapon,
kung ang alon sa dagat mo ay ayaw nang magdaluyong,
kung ang bulkan sa dibdib mo ay hindi man umuungol,
kung wala nang maglalamay sa gabi ng pagbabangon,
lumuha ka nang lumuha't ang laya mo'y nakaburol.
May araw ding ang luha mo'y masasaid, matutuyo,
may araw ding di na luha sa mata mong namumugto
ang dadaloy, kundi apoy, at apoy na kulay dugo,
samantalng ang dugo mo ay aserong kumukulo;
sisigaw kang buong giting sa liyab ng libong sulo
at ang lumang tanikala'y lalagutin mo ng punglo!
Agosto l3,l930
KUMATOK KA SA DAMPA KO
Kailan ma't ikaw'y aking
makasama nang malaon,
nakatulong sa layuni't sa dalita'y nakatulong,
kaibigan kitang lagi
kahit saan mapatapon,
sumilong ka sa dampa ko kung ibig mong makisilong.
Kung sakaling naghirap ka
ay kumatok at tumawag,
at hindi ko makikita iyang iyong paghihirap;
ang aking gugunitai'y
ang panahong nakalipas
noong ikaw ay sagana, maligaya at mapalad.
Kung ikaw ma'y pumangit na,
sa pinto ko ay lumapit
at hindi ko mapapansing ikaw ngayo'y lubhang pangit;
ang dati mong kagandahan
ay siya kong maiisip
at di kita hahamakin sa palad mong sinapit.
Kung ikaw man ay sumama,
magtuloy ka sa dampa ko,
maingat kang itatago sa pula ng mga tao;
nagbabago ang panaho't
ang buhay ay nagbabago,
nguni't ako ay ako ring karamay mo at katoto.
Huwag akong tawagin mong
kaibigan, kaibigan,
kung sa iyong pagkasawi ay hindi ka malapitan,
dami nating nakasamang
tulad ng langaylangayan,
lumilipad sa malayo sa oras ng kagipitan.
Kumatok ka sa dampa ko
kung ang gabi ay malalim,
kung ang utos ay malakas at ang hangi'y umaangil;
tumuloy ka sa puso ko't
tatanggapin nang magiliw,
kung iwan ka ng daigdig, ako'y nasa iyong piling!
Ang "Ang Panday" ay uang nalathala sa aklat na Kayumanggi ng mayakda at
sumunod sa antolohiya ni J.C. Laya na pinamagatan namang Diwang
Kayumanggi. Ang tulang nabanggit ay may tatlong bersiyon, sa
iba't-ibang dekada.
Ang "Kung Tuyo na ang Luha Mo, Aking Bayan" ay isa sa mga tula ni A.V.
Hernandez na bagama't nasulat noong l930 ay patuloy na binubuhay ng
makabayan at demokratikong kilusan. Ang tulang nabanggit ay nilapatan
ng musika at inawit ng grupong Inang Laya ng l990's.
