Over de toekomst van de Nederlandse archeologie
Peter Alaca
'De toren van Pisa rechtgezet. Over de toekomst
van de Nederlandse archeologie'
Verkenningscommissie Archeologie KNAW (2007)
www.knaw.nl/publicaties/pdf/20061111.pdf
[122 pp, 726 kb]
"De studie en beoefening van de archeologie in Nederland en de
manier waarop deze tak van wetenschap is ingebed in de
maatschappij, hebben de afgelopen decennia een stormachtige
ontwikkeling doorgemaakt. Met name in de afgelopen tien jaar,
waarin de principes van het Verdrag van La Valletta ('Malta') een
uniek Nederlandse invulling hebben gekregen. Naar aanleiding
van het rapport De toren van Pisa (2003) waarin wordt
geconstateerd dat de Nederlandse archeologie 'zeer
aantrekkelijk is, maar uit het lood staat', heeft het dagelijks
bestuur van de knaw een verkenning naar het archeologisch
onderzoek in Nederland laten uitvoeren.
De verkenning betreft de ontwikkelingen binnen de archeologie
zoals die in Nederland en vanuit Nederland in het buitenland
wordt bedreven. Het gaat om zowel de theorievorming binnen de
discipline als de praktische uitvoering en de archeologische
erfgoedzorg. De verkenning besteedt met name aandacht aan:
- De inbedding van de natuurwetenschappelijke hulpdisciplines
(de archaeological sciences);
- De gevolgen van de invoering van het Verdrag van La Valletta
voor de archeologie in Nederland en in het bijzonder de
consequenties voor de academische beoefening van het vak;
- De lacunes binnen de archeologische praktijk, vooral op het
gebied van coördinatie en communicatie;
- De financiering van de academische archeologie in binnen- en
buitenland.
In de verkenning wordt de ontwikkeling van de archeologie als
wetenschap geschetst. Begonnen in Europa als zuiver
cultuurhistorische discipline is het vak na de oorlog steeds
sterker beïnvloed geraakt door de natuurwetenschappen. Na
1970 kwam daar een in de Angelsaksische wereld ontwikkelde,
sterk door de culturele antropologie geïnspireerde benadering bij.
De in en vanuit Nederland beoefende archeologie neemt sinds de
jaren tachtig een middenpositie in tussen de cultuur-historische
continentale en de meer theoretische Angelsaksische
benadering, met een belangrijke rol voor de
natuurwetenschappelijke disciplines. Er is momenteel in
Nederland geen sprake van verschillende theoretische 'scholen'
of van een richtingenstrijd. Typerend is het grootschalig
nederzettingsonderzoek binnen een regionale setting, zowel in
het binnen- als het buitenland, dat internationaal erkend wordt
als een sterkte in het Nederlandse onderzoek.
Hoewel de archeologie in Nederland voor een groot deel in de
alfa- en gammatraditie wordt onderwezen en beoefend, zijn drie
van de vijf Nederlandse archeologische instituten (Universiteit van
Amsterdam, Rijksuniversiteit Groningen, Radboud Universiteit
Nijmegen) ingebed in een alfafaculteit (Letteren en Geestes-
wetenschappen) met de daarbij behorende ontoereikende
financieringsstructuur. Daar komt bij dat de archeological
sciences, die bij de Nederlandse instituten tussen 1950 en 2000
sterk ontwikkeld waren en een cruciale bijdrage leveren aan de
interpretatie van archeologische vindplaatsen, nu bij de meeste
instituten zijn afgebouwd.
Voor het sinds kort 'gemengde' archeologische instituut van de
Vrije Universiteit (gedeeltelijk alfafinanciering en gedeeltelijk
bètafinanciering) en met name voor de zelfstandige
archeologische faculteit van de Universiteit Leiden liggen de
zaken gunstiger. Zij hebben ook minder geleden onder de sterke
inkrimping van de staven aan de archeologische instituten, waar
tussen 1994 en 2003 het aantal fte's aan de archeologische
instituten met een kwart afnam. Voor alle Nederlandse instituten
geldt echter dat ze klein zijn, de voor onderzoek beschikbare tijd
per medewerker is afgenomen van ca. 60 procent tot ongeveer
30 procent, terwijl het aantal studenten sterk is toegenomen
(staf-studentratio gemiddeld 1 : 26). Internationaal gezien is dit
een ongunstige situatie. Daarbij komen de effecten van de
invoering van het Verdrag van La Valletta in Nederland.
Vóór de invoering van het 'Malta'-principe opereerden buiten de
universiteiten alleen de Rijksdienst voor het Oudheidkundig
Bodemonderzoek, enkele musea en enkele gemeenten als
gravende en onderzoekende instellingen. De de facto
implementatie van het Verdrag kreeg in Nederland een heel
eigen karakter: er werd marktwerking ingevoerd, in combinatie
met een aantal regulerende en controlerende instellingen. 90
procent van het graafwerk wordt nu door commerciële bureaus
uitgevoerd, de meeste archeologen zijn in dienst van een
archeologisch bedrijf, het aantal opgravingen en de daarvoor
benodigde financiering is sterk toegenomen en de verplichte
basisrapportages vormen een bijna onoverzienbare hoeveelheid
recente data.
Door felle concurrentie op prijs binnen een onvolmaakte
afgedwongen markt staat de inhoudelijke kwaliteit van die
rapportages onder druk. De verkenningscommissie is van
mening dat bij de universiteiten nog steeds het primaat ligt van
het analyseren en synthetiseren van die gegevens tot
'kwaliteitsvolle beeldvorming van het verleden'.
De hierboven geschetste afname van de onderzoekscapaciteit
van de universiteiten en de niet aflatende stroom nieuwe
basisgegevens zijn bedreigende factoren voor het maatschap-
pelijk eindproduct van het archeologisch onderzoek: een
kwaliteitsvol beeld van het verleden voor de wetenschap en voor
het brede publiek. Daar komt bij dat een groeiende vraag naar
beleids- en bedrijfsmatige competenties binnen het curriculum
onvermijdelijk ten koste gaan van onderwijs in de analyserende
en synthetiserende aspecten van de archeologie. Zo dreigt een
kloof te ontstaan tussen de wereld van de 'analytische',
universitaire archeologie en de bedrijfsmatige archeologie 'in het
veld'. Postdoccursussen en uitwisselingsprogramma's die deze
kloof zouden kunnen overbruggen, ontbreken nagenoeg.
Daarnaast is het binnen het commerciële bestel voor de
universiteiten niet of nauwelijks meer mogelijk om in
concurrentie eigen veldonderzoek te werven en uit te voeren,
waardoor kennis en ervaring worden geërodeerd. Alleen een
preferente positie van de universiteiten voor bepaalde
opgravingen kan hiervoor een oplossing bieden. Tevens zou de
financieringsstructuur zodanig moeten worden aangepast dat de
grote hoeveelheid door 'Malta' gegenereerde data naar behoren
kan worden verwerkt in synthetiserende studies, die de basis
zijn voor een kwaliteitsvol beeld van het verleden voor een breed
publiek. Een voortzetting van het tijdelijke nwo-programma
'Oogst van Malta' ligt voor de hand.
Wat Nederlands archeologisch onderzoek in het buitenland
betreft, moet enerzijds worden opgemerkt dat een aantal
problemen minder wordt gevoeld. Zo is er nauwelijks
concurrentie met het bedrijfsleven en zijn de mogelijkheden
ruimer om een niet door tijdsdruk en gecompliceerde regelgeving
gebonden academisch onderzoeksprogramma op te zetten en
uit te voeren. Aan de andere kant wordt het steeds moeilijker om
met de beschikbare financiële middelen aan de 'Malta'-
gerelateerde kwaliteitseisen te voldoen. De 'derde geldstroom',
waaruit zulk onderzoek voornamelijk wordt bekostigd, dreigt op
te drogen, terwijl er weinig mogelijkheden zijn om dat vanuit
Nederland te compenseren.
De verkenningscommissie heeft naast de hierboven vermelde
vraagstukken - niet-adequate financieringsstructuur, afname van
capaciteit en dreigende afname van kwaliteit, afbouw
archaelogical sciences - nog enkele problemen en lacunes
gesignaleerd en aanbevelingen gedaan. Het eerste probleem is
het gebrek aan communicatie tussen de diverse universitaire
instellingen. Tijdsdruk, concurrentie bij het werven van
studenten, een geringe arbeidsmobiliteit en het gedwongen
meewerken aan niet-archeologische programma's binnen de
(geesteswetenschappelijke) faculteit van de eigen universiteit in
plaats van samenwerking met andere archeologische
instellingen, worden als oorzaken aangevoerd. Cruciaal is de
zwakke rol van de onderzoekschool archon die sinds in 2002 de
financiering kwam weg te vallen, een sluimerend bestaan leidt.
Een ander probleem betreft de geringe zichtbaarheid van het
Nederlands onderzoek op internationaal niveau. Het gaat dan
vooral om binnen Nederland uitgevoerd onderzoek; de
'buitenlandse' archeologieën hebben er minder last van.
Nederlandse onderzoekers worden door verschillende oorzaken
te weinig geciteerd in het buitenland, terwijl de kwaliteit van dat
onderzoek daar wel erkend wordt.
Ten slotte zijn er lacunes op het gebied van het onderzoek van
de middeleeuwse en postmiddeleeuwse archeologie en van de
maritieme archeologie. In beide gevallen gaat het om onderzoek
dat door het Nederlandse (zee-)bodemarchief ruimschoots van
data wordt voorzien. In het kader van 'Malta' wordt een groot deel
van de opgravingscapaciteit van gemeenten en bedrijven ingezet
op middeleeuwse en postmiddeleeuwse vindplaatsen."
--
p.a.
Peter Alaca
> On Wed, 26 Sep 2007 22:57:40 +0200, "Peter Alaca"
> <p.a...@purple.invalid> wrote:
>
>> Samenvatting van de wetenschapsverkenning
>> 'De toren van Pisa rechtgezet. Over de toekomst
>> van de Nederlandse archeologie'
>> Verkenningscommissie Archeologie KNAW (2007)
>> www.knaw.nl/publicaties/pdf/20061111.pdf
>> [122 pp, 726 kb]
>> [samenvatting...]
>
>
> Zoals gewoonlijk een hoop bla bla, waar niemand wat wijzer van
> wordt...
>
> Vertel nu ook eens gewoon dat gemeentes veel geld over de balk smijten
> door de verplichting onderzoeksbureaus in te moeten schakelen om te
> onderzoeken of gebieden waar een bestemmingsplan voor in de planning
> is mogelijk archeologisch interessant zijn.
>
> In de praktijk voeren deze onderzoeksbeureaus flutonderzoeken uit.
Er zijn inderdaad wel klachten over de kwaliteit
maar je mag niet alle bureaus over één kam scheren.
Vergeet ook niet dat ook de universiteiten commercieel
zijn gegaan. En als je de erkenning leest, of zelfs alleen
maar de samenvatting, dan zie je dat de mogelijk
afnemende kwaliteit als een probleem wordt gezien, en
met name de kwaliteit van de rapportage. Die rapportage
is zo belangrijk omdat dat het enige is dat overblijft. Voor
een deel heeft dat te maken met de overvloed aan werk.
Aan de andere kant heeft 'Malta' voor voor evel werkgelegen-
heid in de sector gezorgd.
En ik begrijp niet waarom je zegt dat ik zou moeten vertellen
over geldverspillende gemeentes ed. Als jij dat zo goed weet,
moet je dat zelf maar vertellen, net zoals over die 'flutonderzoeken'.
Het gaat ook niet om het onderzoeken of gebieden archeologisch
interessant zijn, maar of er door nieuwbouw en infrastructuur
schade zou worden aangericht aan het bodemarchief.
Dat moet worden onderzocht, en als het zo is zal in veel gevallen
de kennis moeten worden gered door opgraving en documentatie.
Dat moet worden betaald door degene die verantwoordelijk is voor
het aanrichten van de schade, in jouw voorbeeld de gemeentes.
Terecht.
--
p.a.
Peter Alaca
> On Thu, 27 Sep 2007 22:59:37 +0200, "Peter Alaca"
> <p.a...@purple.invalid> wrote:
>
>> xXx <jamesv...@yahoo.com > wrote:
>>
>>> On Wed, 26 Sep 2007 22:57:40 +0200, "Peter Alaca"
>>> <p.a...@purple.invalid> wrote:
>>>
>>>> Samenvatting van de wetenschapsverkenning
>>>> 'De toren van Pisa rechtgezet. Over de toekomst
>>>> van de Nederlandse archeologie'
>>>> Verkenningscommissie Archeologie KNAW (2007)
>>>> www.knaw.nl/publicaties/pdf/20061111.pdf
>>>> [122 pp, 726 kb]
>>
>>>> [samenvatting...]
>>
>>
>>>
>>>
>>> Zoals gewoonlijk een hoop bla bla, waar niemand wat wijzer van
>>> wordt...
>>>
>>> Vertel nu ook eens gewoon dat gemeentes veel geld over de balk
>>> smijten door de verplichting onderzoeksbureaus in te moeten
>>> schakelen om te onderzoeken of gebieden waar een bestemmingsplan
>>> voor in de planning is mogelijk archeologisch interessant zijn.
>>>
>>> In de praktijk voeren deze onderzoeksbeureaus flutonderzoeken uit.
>>
>> Er zijn inderdaad wel klachten over de kwaliteit
>> maar je mag niet alle bureaus over één kam scheren.
>
> UNDERSTATEMENT VAN DE EEUW!!!
>
>> Vergeet ook niet dat ook de universiteiten commercieel
>> zijn gegaan. En als je de erkenning leest, of zelfs alleen
>> maar de samenvatting, dan zie je dat de mogelijk
>> afnemende kwaliteit als een probleem wordt gezien, en
>> met name de kwaliteit van de rapportage. Die rapportage
>> is zo belangrijk omdat dat het enige is dat overblijft. Voor
>> een deel heeft dat te maken met de overvloed aan werk.
>> Aan de andere kant heeft 'Malta' voor voor evel werkgelegen-
>> heid in de sector gezorgd.
>
> BLA BLA BLA
>>
>> En ik begrijp niet waarom je zegt dat ik zou moeten vertellen
>> over geldverspillende gemeentes ed. Als jij dat zo goed weet,
>> moet je dat zelf maar vertellen, net zoals over die
>> 'flutonderzoeken'.
>
> BLA BLA BLA
>>
>> Het gaat ook niet om het onderzoeken of gebieden archeologisch
>> interessant zijn, maar of er door nieuwbouw en infrastructuur
>> schade zou worden aangericht aan het bodemarchief.
>> Dat moet worden onderzocht, en als het zo is zal in veel gevallen
>> de kennis moeten worden gered door opgraving en documentatie.
>> Dat moet worden betaald door degene die verantwoordelijk is voor
>> het aanrichten van de schade, in jouw voorbeeld de gemeentes.
>> Terecht.
>
> Je geeft blijk van een totaal verknipt zicht op het geheel.
Geef jij dan maar eens het goede beeld
als je het zo goed weet.
Maar volgens mij weet je alleen bla bla bla
--
p.a.
elrond
> On Sun, 30 Sep 2007 22:20:16 +0200, "Peter Alaca"
>
>
>
>
>
> <p.al...@purple.invalid> wrote:> >> <p.al...@purple.invalid> wrote:
> Je hebt horen luiden, maar weet niet waar de klepel hangt.
> In geschiedkundige kringen is het algemeen bekend dat de
> desbetreffende bureaus die men voor een flinke zak geld onderzoek laat
> doen een complete farce zijn.
> Maar zo lang nepfiguren als jiuj hier kakelen gaat zo iets gewoon
> door.- Tekst uit oorspronkelijk bericht niet weergeven -
>
> - Tekst uit oorspronkelijk bericht weergeven -
Vraagje: Is "De toekomst van de archeologie"geen contradictio in
terminus?
Eelco de Lange
> Vraagje: Is "De toekomst van de archeologie"geen contradictio in
> terminus?
Nee. En ook geen contradictio in terminis.
Eelco
Peter Alaca
>
> Vraagje: Is "De toekomst van de archeologie"geen contradictio in
> terminus?
Archeologie is een wetenschap
--
p.a.
'Gechiedenis is niet meer wat het is geweest'