Kur'an bir, mushaf çok

[Akif Eyler]

"Mushaflarda İmlâ Problemi" konusu altında bahsedilen sorunu takdir edebilmek için, mushaf kelimesini doğru anlamak lazım. Türkçede Kur'an ile neredeyse eş-anlamlı kullanılan bu kelimenin, diğerinden ne farkı var? Cevap kolay: Kur'an bir, mushaf çok. Kur'an özel isim, çoğulu yok, iyelik eki almaz, "Diyanet'in Kuran'ları" derseniz iki kere yanlış olur. Mushaf ise cins isim, çoğulu var, her türlü eki kabul eder, "Hz Osman'ın mushafları" diyebilirsiniz.

(Benzeri bir tanım: Allah bir, rabler çok)

Kur'an esas olarak sözlü bir mesajdır, Melek'ten Nebi'ye 23 yıl içinde kulaktan aktarılmıştır. Hz Musa'nın Tur dağında aldığı levhalara benzemez. Bu nedenle Kur'an yazılmaz, okunur! Okunuşunda bir miktar çeşitliliğe izin verilmiştir: "yedi harf" hadisi. Zaman içinde, sadece meşhur bazı kıraat imamlarının okuyuşu kabul görmüştür.

Mushaf konusunda bir özet:

Halife Osman zamanında yazılıp belli başlı merkezlere gönderilen Kur’an nüshaları “mesâhif-i Osmâniyye” olarak tanınmıştır. ... Hz. Osman sonrası mushaf yazımlarında onun mushaflarının imlâsına uyulup uyulmayacağı ve yazıda meydana gelecek gelişmelerin mushaf yazısına yansıtılıp yansıtılmayacağı konusu tartışılmışsa da pratikte genel olarak resm-i Osmânî’ye bağlı kalınmıştır.

https://islamansiklopedisi.org.tr/mushaf

Bu linki verdim ama yazı uzun ve fazla teknik. Daha güzel ve akıcı bir anlatımı, bir hattatın ağzından şurada bulabilirsiniz:

Elbette ki Kur'an'ın kudsiyyeti en güzel şekilde yazmayı ve basmayı gerektiriyor ama, eserime bakanlardan istirhamım; yazı, baskı, motif; cilt özelliklerine gereğinden fazla bakmamaları, baktıklarımn Kur'an olduğunu düşünmeleri, Kur'an'ın Allah'ın kelamı olduğunu bilerek imanlarını Kur'an'la her an tazelemeleridir.

https://isamveri.org/pdfdrg/D266351/2017/2017_DEMIRELM.pdf

Bu da kısa değil, ama rahatça dinlenen bir konuşma metni

(Evet, yine 2013'de yapılan konferanstan alıntı)

__Akif Eyler__

[Akif Eyler]

Gelin bir deneme yapalım: Elinizin altında eski mushaflar varsa Nahl suresi 71 ve 72. ayetlerde şu ayrıntı korunmuş mu, bakalım. Yeni mushaflar çoğunlukla bilgisayar fontu olduğu için uğraşmaya değmez, ben baktım. İki yıl önce şu gözlemi yayınlamıştım:

Nimet kelimesi Kitabımızda 50 ayette geçiyor. Bu kelimelerin yaklaşık yarısı kapalı Te merbûta ile yazılmış, diğerlerinde ise son harf açık Te ile yazılmış. Okunuşunu ya da anlamını değiştirmeyen bu ayrıntı bile bütün mushaflarda korunuyor. "Ne önemi var, kâtiplerin tercihi" demek bu ayrıntıyı açıklamıyor. Çünkü tercih olsaydı yazıcıların kimisi şunu kimisi bunu seçerdi. Dikkatle incelersek şunu gözlüyoruz: Nimet kelimesinin iki farklı imlası var, ama 50 ayetin herbiri için hangi imlanın seçildiği keyfi değil, standart olmuş ve tedavüldeki her mushaf bu standarda uygun yazılmış. Özellikle, 273. sayfada Nahl suresinin ardışık iki ayetinde biri öyle biri böyle yazılmış. Yan yana iki ayette "kâtip hatası" olabilir mi?

Muhtelif Kur'an sitelerinden bu iki ayetin son 3-4 kelimesini bir tablo halinde topladım. Bütün görünüş (font ve renk) farkına rağmen, açık ve kapalı Te ayrıntısının söz konusu iki ayette muhafaza edildiğini açıkça görebilirsiniz.

https://korunmuskitap.blogspot.com/2022/05/hakikaten-korunmus.html

Siz de aynı şeyi gözlerseniz yazmanıza gerek yok, zaten beklentimiz öyle.

Bundan farklı bir durum gözlerseniz o ayetin resmini göndermenizi rica ederim.

[Akif Eyler]

(Bu konuda öğrendiklerimi özetliyorum. 

Konu iki sebeple çok önemli:

* Kitabın korunmuşluğu daha iyi anlamak

* Iqra yazılımında neden Medine mushafı?

Sabah yazdığım kısım bu amaçla okunmalı)

Yaptığım araştırmalar sonunda, bugün dünyada yaygın kullanılan sadece iki farklı imlâ buldum:

• Medine Mushafı: 1936'da Kahire'de basılan mushafın, dünyanın büyük çoğunluğunda kullanılan imlâsı
• Aliyyülkari (Alî el-Kārî) tarafından 1587'de yazılan mushafın, ülkemizde kullanılan imlâsı

İki imlâ arasındaki farklar, anlam şöyle dursun, kıraati bile etkilemiyor. Bilgisayarla yaptığım çalışmada sessiz harfleri tamamen aynı buldum. Elif, vav, yâ harflerinde okunuşu değiştirmeyen ufak farklar var. Aliyyülkari, bazı hemzeleri ve okunmayan elifleri kaldırarak okumayı kolaylaştırmış, lakin metnin uluslar üstü özelliğini göz ardı etmiş.  [Bu farklar ayrıca yazılacak]

Bu konuya ömrünü veren Tayyar Altıkulaç, "Resm-i Osmani'ye en yakın imlânın Medine mushafı olduğunu" ve imlâda birlik sağlanacaksa diğerlerinden vaz geçmek gerektiğini söylüyor. [Bu kısım da ayrıca yazılacak]

Ülkemizde Aliyyülkari imlâsı yaygın olsa da, basılan mushaflar onun yazısı değil. Yaklaşık 300 yıl sonra yazılmış Kayışzâde Hâfız Osman hattı. Son yıllarda adı "Hâfız Osman" olan bir çok baskının aslında bilgisayar çıktısı olduğu da bir gerçek...

Yine hayret uyandıran başka bir gözlem: Söz konusu iki tür mushafın sayfa düzenleri (son cüz hariç) tamamen aynı! "Berkenar" denilen bu düzen başka bir hattatın icadı:

Hasan Rızâ Efendi asıl şöhretini basılmak üzere yazdığı “âyet-berkenar” mushafla kazanmıştır. ...hıfza çalışanlara kolaylık sağlamak üzere, âyetlerin sayfa başında başlayıp sonunda bitecek şekilde düzenlendiği ve her sayfasını on beş satır olarak yazdığı bu mushaf 1884'den itibaren birçok defa basılmış...
islamansiklopedisi.org.tr/hasan-riza-efendi-haci

yazının linki:
https://korunmuskitap.blogspot.com/2024/04/mushaf.html

On Fri, Mar 22, 2024 at 4:49 AM Akif Eyler <akif....@gmail.com> wrote:

[Selçuk İdrisoğlu]

İslam düşünce tarihinde "daha çok" tartışılan ve sayısı fazla olan "farklılık" imla farklılığı değil kıraat farklılıklarıdır. Aynı imlaya sahip mushaflar farklı kıraatlarla okunabilmiş tarih boyunca.

Akif Eyler <akif....@gmail.com>, 20 Nis 2024 Cmt, 12:54 tarihinde şunu yazdı:

--
Bu iletiyi Google Grupları'ndaki "Iqra -- Okuyun" grubuna abone olduğunuz için aldınız.
Bu grubun aboneliğinden çıkmak ve bu gruptan artık e-posta almamak için okuyun5+u...@googlegroups.com adresine e-posta gönderin.
Bu tartışmayı web'de görüntülemek için https://groups.google.com/d/msgid/okuyun5/CAC5h89xKH%2B8s_6kBqgYUeOPmwj4Ybqz4N8TP8A06pMZuA54DuA%40mail.gmail.com adresini ziyaret edin.