लुङ् लकारः

[Sudha Raghuraman]

नमस्ते

If मा भैषि is लुङ् then what is मा भैः

कृतान्तस्य दूतेषु चण्डेषु कोपाद्

दहश्चिन्दि भिन्तीति मां तर्जयत्सु

मयूरं समारुह्य मा भैरिति त्वं

पुरश्शक्तिपाणिर्ममायाहि शीघ्रम्।। ।(सुब्रह्मण्य भुजङ्गे)

कृपया उत्तरं दीयताम्। 

सप्रश्रयम् 

सुधा रघुरामः।

[Sivakumari Katuri]

मा भैषीः इत्येव भवेत्, सिचः लोपः न केनापि विधीयते। बहुत्र मा भैः इति प्रयोगस्तु दृष्टः।

--
You received this message because you are subscribed to the Google Groups "samskrita" group.
To unsubscribe from this group and stop receiving emails from it, send an email to samskrita+unsubscribe@googlegroups.com.
To post to this group, send email to sams...@googlegroups.com.
Visit this group at https://groups.google.com/group/samskrita.
For more options, visit https://groups.google.com/d/optout.

[Sudha Raghuraman]

नमस्ते 

महान् धन्यवादः 

सुधा रघुरामः। 

On Mon, 4 Jun 2018, 08:57 Sivakumari Katuri, <shivakuma...@gmail.com> wrote:

मा भैषीः इत्येव भवेत्, सिचः लोपः न केनापि विधीयते। बहुत्र मा भैः इति प्रयोगस्तु दृष्टः।

On Jun 3, 2018 9:49 PM, "Sudha Raghuraman" <susa...@gmail.com> wrote:

नमस्ते

If मा भैषि is लुङ् then what is मा भैः

कृतान्तस्य दूतेषु चण्डेषु कोपाद्

दहश्चिन्दि भिन्तीति मां तर्जयत्सु

मयूरं समारुह्य मा भैरिति त्वं

पुरश्शक्तिपाणिर्ममायाहि शीघ्रम्।। ।(सुब्रह्मण्य भुजङ्गे)

कृपया उत्तरं दीयताम्। 

सप्रश्रयम् 

सुधा रघुरामः।

--
You received this message because you are subscribed to the Google Groups "samskrita" group.

To unsubscribe from this group and stop receiving emails from it, send an email to samskrita+...@googlegroups.com.

To post to this group, send email to sams...@googlegroups.com.
Visit this group at https://groups.google.com/group/samskrita.
For more options, visit https://groups.google.com/d/optout.

--

You received this message because you are subscribed to the Google Groups "samskrita" group.

To unsubscribe from this group and stop receiving emails from it, send an email to samskrita+...@googlegroups.com.

[KN.Ramesh]

https://avg-sanskrit.org/2012/04/19/%E0%A4%AE%E0%A4%BE-%E0%A4%AD%E0%A5%88%E0%A4%B7%E0%A5%8D%E0%A4%9F-2ap-%E0%A4%B2%E0%A5%81%E0%A4%81%E0%A4%99%E0%A5%8D/

मा भैष्ट 2Ap-लुँङ्

By avg-sanskrit-class in Example for the day, SB on April 19, 2012.

Today we will look at the form मा भैष्ट 2Ap-लुँङ् from श्रीमद्भागवतम् 10.34.28.

मा भैष्टेत्यभयारावौ शालहस्तौ तरस्विनौ । आसेदतुस्तं तरसा त्वरितं गुह्यकाधमम् ।। १०-३४-२८ ।।
स वीक्ष्य तावनुप्राप्तौ कालमृत्यू इवोद्विजन् । विसृज्य स्त्रीजनं मूढः प्राद्रवज्जीवितेच्छया ।। १०-३४-२९ ।।

श्रीधर-स्वामि-टीका –
मा भैष्ट भयं न प्राप्नुतेत्यभयवाचौ ।।२८।। ।।२९।।

Gita Press translation – Shouting Their assurance of safety in the words “Do not be afraid!” with a sal tree in hand, the two nimble-footed Brothers ran with quick steps and speedily overtook that vile Guhyaka (Yakṣa). (28) Shuddering to perceive the two Brothers, close upon his heels like Kāla (the Time-Spirit) and Death personified, the fool abandoned the womenfolk and ran post-haste with intent to save his life.(29)

‘मा भैष्ट’ is derived from the धातुः √भी (ञिभी भये, जुहोत्यादि-गणः, धातु-पाठः # ३. २)

The “ञि” at the beginning of “ञिभी” gets इत्-सञ्ज्ञा by 1-3-5 आदिर्ञिटुडवः and takes लोप: by 1-3-9 तस्य लोपः।

√भी is devoid of any indications for bringing in आत्मनेपद-प्रत्यया:। (Neither 1-3-12 अनुदात्तङित आत्मनेपदम् nor 1-3-72स्वरितञितः कर्त्रभिप्राये क्रियाफले applies.) Therefore, as per 1-3-78 शेषात् कर्तरि परस्मैपदम्, in कर्तरि प्रयोग: √भी takes the परस्मैपद-प्रत्यया: by default. As per 1-4-99 लः परस्मैपदम्, 1-4-100 तङानावात्मनेपदम्, the nine प्रत्यया: from “तिप्” to “मस्” get the परस्मैपद-सञ्ज्ञा। So √भी can take only one of these nine प्रत्यया: in कर्तरि प्रयोग:।

The विवक्षा is लुँङ्, कर्तरि प्रयोग:, मध्यम-पुरुषः, बहुवचनम्।

(1) माङ् भी + लुँङ् । By 3-3-175 माङि लुङ्, the affix लुँङ् must be used after a verbal root when used in connection with the अव्ययम् “माङ्”।
Note: This rule debars the use of any other लकार: after a verbal root when used in connection with the अव्ययम् “माङ्”। See question 2.

(2) मा भी + ल् । अनुबन्ध-लोपः by 1-3-2 उपदेशेऽजनुनासिक इत्, 1-3-3 हलन्त्यम्, 1-3-9 तस्य लोपः।

(3) मा भी + थ । 3-4-78 तिप्तस्झिसिप्थस्थमिब्वस्मस्तातांझथासाथांध्वमिड्वहिमहिङ् mandates the प्रत्ययः “थ” as the substitute for the लकारः।

(4) मा भी + त । By 3-4-101 तस्थस्थमिपां तांतंतामः, the तिङ्-प्रत्ययाः “तस्”, “थस्”, “थ” and “मिप्” of a लकारः which is a ङित्, are replaced by “ताम्”, “तम्”, “त” and “अम्” respectively.

(5) मा भी + च्लि + त । By 3-1-43 च्लि लुङि, when लुँङ् follows, the प्रत्यय: “च्लि” is prescribed after a verbal root.
Note: This सूत्रम् is a अपवाद: for 3-1-68 कर्तरि शप्‌ etc.

(6) मा भी + सिँच् + त । By 3-1-44 च्लेः सिच्, the affix “च्लि” is substituted by “सिँच्”।

(7) मा भी + स् + त । अनुबन्ध-लोपः by 1-3-2 उपदेशेऽजनुनासिक इत्, 1-3-3 हलन्त्यम्, 1-3-9 तस्य लोपः।

Note: 7-2-10 एकाच उपदेशेऽनुदात्तात्‌ stops the “इट्”-आगम: (for the प्रत्यय: “स्”) which would have been done by 7-2-35आर्धधातुकस्येड् वलादेः।

(8) मा भै + स् + त । By 7-2-1 सिचि वृद्धिः परस्मैपदेषु – (The ending letter of) a base (अङ्गम्) which ends in a इक् letter takes the वृद्धि: substitute when followed by the affix सिँच् which is in turn followed by a परस्मैपदम् affix.

Note: By 6-4-74 न माङ्योगे, when used in connection with माङ्, a base (अङ्गम्) shall not take the augment अट् or आट्। 6-4-74 prohibits 6-4-71 लुङ्लङ्लृङ्क्ष्वडुदात्तः।

(9) मा भैष्त । By 8-3-59 आदेशप्रत्यययो:, the letter “स्” is replaced by the cerebral “ष्” when preceded either by a letter of the इण्-प्रत्याहार: or a letter of the क-वर्ग: (“क्”, “ख्”, “ग्”, “घ्”, “ङ्”)। This substitution only takes place if the “स्” is an आदेश: (substitute) or part of a प्रत्यय: (affix.)

(10) मा भैष्ट । By 8-4-41 ष्टुना ष्टुः, when the letter “स्” or a letter of the त-वर्ग: (“त्”, “थ्”, “द्”, “ध्”, “न्”) comes in contact with either the letter “ष्” or a letter of the ट-वर्ग: (“ट्”, “ठ्”, “ड्”, “ढ्”, “ण्”) then it is replaced respectively by “ष्”, ट-वर्ग: (“ट्”, “ठ्”, “ड्”, “ढ्”, “ण्”).

[Hnbhat B.R.]

मा भैष्ट (यूयम्) is correct usage and there is no doubt. The question was about मा भैः.

--

You received this message because you are subscribed to the Google Groups "samskrita" group.

To unsubscribe from this group and stop receiving emails from it, send an email to samskrita+unsubscribe@googlegroups.com.

[KN.Ramesh]

>>मा भैषीः इत्येव भवेत्

तर्हि छन्दोभङ्गम् भवति खलु ?

On Monday, 4 June 2018 08:57:52 UTC+5:30, Sivakumari Katuri wrote:

मा भैषीः इत्येव भवेत्, सिचः लोपः न केनापि विधीयते। बहुत्र मा भैः इति प्रयोगस्तु दृष्टः।

On Jun 3, 2018 9:49 PM, "Sudha Raghuraman" <susa...@gmail.com> wrote:

नमस्ते

If मा भैषि is लुङ् then what is मा भैः

कृतान्तस्य दूतेषु चण्डेषु कोपाद्

दहश्चिन्दि भिन्तीति मां तर्जयत्सु

मयूरं समारुह्य मा भैरिति त्वं

पुरश्शक्तिपाणिर्ममायाहि शीघ्रम्।। ।(सुब्रह्मण्य भुजङ्गे)

कृपया उत्तरं दीयताम्। 

सप्रश्रयम् 

सुधा रघुरामः।

--
You received this message because you are subscribed to the Google Groups "samskrita" group.

To unsubscribe from this group and stop receiving emails from it, send an email to samskrita+...@googlegroups.com.

[Sivakumari Katuri]

On Jun 20, 2018 9:41 PM, "KN.Ramesh" <knra...@gmail.com> wrote:
>
> >>मा भैषीः इत्येव भवेत्

> तर्हि छन्दोभङ्गम् भवति खलु ?

>अत एव तथा प्रयोगः। वस्तुतः मा भैषीः इति भवेदिति आशयः तस्य वाक्यस्य।