Aanvoegende wijs van het werkwoord sleeën
Wimjan
Een bezoeker van mijn puzzelwoordenvinder stuurde me een berichtje over
een woord dat in mijn lijst staat en volgens hem niet juist gespeld is.
Het gaat om 'sleee' (in mijn lijsten komen geen diakritische tekens
voor).
Nu lijkt het me dat het gaat om de aanvoegende wijs van sleeėn, maar nu
ik eens wat langer kijk naar het gedrocht dat dat is: 'sleeė' weet ik het
allemaal niet meer zo zeker.
Help! Wat is de aanvoegende wijs van sleeėn? Hoe schrijf ik in goed (maar
zeker ouderwets Nederlands) 'men sleeė hier niet zonder helm'?
Groet,
Wimjan
--
Telefoonboek voor e-mailadressen: <http://inventio.nl/metanamesearch/>
Website aanmelden bij ~25 zoekmachines: <http://inventio.nl/wjsubmit/>
Programmagids klassieke radiozenders: <http://inventio.nl/radionu/>
Hoe heet dat ook alweer? <http://www.omgekeerdwoordenboek.nl/>
Michel Martens
nl.taal
>Hoi deskundigen,
Dag Wimjan.
Nou ja, ik voel mij met bovenstaande kwalificatie niet aangesproken
hoor maar ik doe toch maar een poging om mee jouw probleem op te
lossen.
>
>Een bezoeker van mijn puzzelwoordenvinder stuurde me een berichtje over
>een woord dat in mijn lijst staat en volgens hem niet juist gespeld is.
>Het gaat om 'sleee' (in mijn lijsten komen geen diakritische tekens
>voor).
>
>Nu lijkt het me dat het gaat om de aanvoegende wijs van sleeën, maar nu
>ik eens wat langer kijk naar het gedrocht dat dat is: 'sleeë' weet ik het
>allemaal niet meer zo zeker.
>
>Help! Wat is de aanvoegende wijs van sleeën? Hoe schrijf ik in goed (maar
>zeker ouderwets Nederlands) 'men sleeë hier niet zonder helm'?
>
Het is door den band zo dat de aanvoegende wijs gevormd wordt door de
noemvorm min de uitgangs-n.
Hij werke, hij blijve, hij schrijve, hij kome.
Er zijn natuurlijk ook onregelmatige werkwoorden waarbij het enigszins
anders gaat: hij ga, hij zie, hij doe.
Maar met sleeën zou er geen probleem mogen zijn. Noemvorm min
uitgangs-n is sleeë. 'Dat hij voorzichtig sleeë of hij breekt een
been'. Verouderd, akkoord maar toch wel correct volgens mij. Sleeën is
wel een raar werkwoord want die dubbele ee voor de derde e met trema
blijft altijd behouden: wij sleeën, hij sleet, wij sleeden, hij
sleede. Eenvoudiger ware (!) het werkwoord 'sleden' te gebuiken. Dat
betekent hetzelfde maar bevat minder valkuilen. Maar net daardoor is
sleeën natuurlijk een prima puzzelwoord.
Volgens mij is 'sleeë' dus correct gespeld, zij (!) het dat er
eigenlijk een trema op de derde e moet maar als jouw lijst die niet
ondersteunt en dat is aan de gebruiker duidelijk gemaakt, dan is er
niks aan de hand.
--
Michel.
Peter Elderson
> Wimjan schreef op Thu, 1 Jan 2004 23:47:09 +0100 in de nieuwsgroep
> nl.taal
>
>>Hoi deskundigen,
>
> Dag Wimjan.
> Nou ja, ik voel mij met bovenstaande kwalificatie niet aangesproken
Ik ook niet. Ik heb wel een desk, maar undig nooit.
Michel Martens
nieuwsgroep nl.taal
>Michel Martens schreef:
>
>> Wimjan schreef op Thu, 1 Jan 2004 23:47:09 +0100 in de nieuwsgroep
>> nl.taal
>>
>>>Hoi deskundigen,
>>
>> Dag Wimjan.
>> Nou ja, ik voel mij met bovenstaande kwalificatie niet aangesproken
>
>Ik ook niet. Ik heb wel een desk, maar undig nooit.
Je weet niet wat je mist.
Wimjan
> Wimjan schreef op Thu, 1 Jan 2004 23:47:09 +0100 in de nieuwsgroep
> nl.taal
>
> >Hoi deskundigen,
>
> Dag Wimjan.
> Nou ja, ik voel mij met bovenstaande kwalificatie niet aangesproken
>
gebruiken.
> hoor maar ik doe toch maar een poging om mee jouw probleem op te
> lossen.
>
Waarvoor dank!
[is de aanvoegende wijs van sleeën misschien sleeë?]
> Het is door den band zo dat de aanvoegende wijs gevormd wordt door de
> noemvorm min de uitgangs-n.
>
Jep, da's wat ik ook dacht.
> Er zijn natuurlijk ook onregelmatige werkwoorden waarbij het enigszins
> anders gaat: hij ga, hij zie, hij doe.
>
Ook dat was me bekend. Ik ga heel soms naar de kerk en daar valt me elke
keer tijdens het votum weer op dat de dominee de aanvoegende wijs
gebruikt: 'dat de Heere Zijn licht over u doe schijnen' (geen idee of het
een dubbel-e-kerk is trouwens - geen idee ook of het niet HEERE moet
zijn :)
> Maar met sleeën zou er geen probleem mogen zijn. Noemvorm min
> uitgangs-n is sleeë. 'Dat hij voorzichtig sleeë of hij breekt een
> been'. Verouderd, akkoord maar toch wel correct volgens mij.
>
Vooral die 'ë' aan het einde vind ik raar.
> Sleeën is wel een raar werkwoord want die dubbele ee voor de derde e
> met trema blijft altijd behouden: wij sleeën, hij sleet, wij sleeden, hij
> sleede.
>
Ha, net zoals bij corveeën, daldeeën (nooit van gehoord), domineeën,
gleeën, hoezeeën, peeën, theeën en yahtzeeën.
Van Dale noemt ook nog sneeën, een werkwoord dat spreektaal zou zijn voor
'sneden' (zie daar), maar helaas loopt de verwijzing dood.
> Eenvoudiger ware (!) het werkwoord 'sleden' te gebuiken.
>
Tuurlijk, maar het ging natuurlijk om het al dan niet correct zijn van
'sleee' in mijn lijst :-)
> Volgens mij is 'sleeë' dus correct gespeld, zij (!) het dat er
> eigenlijk een trema op de derde e moet maar als jouw lijst die niet
> ondersteunt en dat is aan de gebruiker duidelijk gemaakt, dan is er
> niks aan de hand.
>
Mooi. Bedankt voor je uitvoerige antwoord!
Even een zijsprongetje dat al snel verwordt tot een flinke zijsprong: ik
denk dat het woord sleeë (hoewel het bestaat) toch door een foutje in
mijn lijst terecht is gekomen. Van andere werkwoorden is meestal (?) ook
niet de aanvoegende wijs opgenomen. Wellicht dat een bewerker van een
eerdere lijst een uitbreiding geautomatiseerd heeft van de bijvoeglijke
naamwoorden waarbij bijvoorbeeld 'mooi' leidde tot 'mooie',
'onregelmatig' tot 'onregelmatige' en misschien gedacht heeft dat 'slee'
ook wel als bijvoeglijk naamwoord zou bestaan. En waarom ook niet -
volgens Van Dale komt het woord slee van het Hoogduitse Schlehe, Eng.
sloe, Lat. livere (blauwachtig zijn), Russ. sliva (pruim).
Mijn voorstel voor een retrologisme [1]: slee (bn.) = blauwachtig zijn
:-)
Groet,
Wimjan
[1]: hmm, bestaat dat woord niet eens? Hoe noem je dan een woord dat niet
bestaat, maar op basis van de etymologie van een verwant woord best had
kunnen bestaan? Zoals het voorvoegsel 'ant-' (betekent 'tegen', komt in
het wild alleen in 'antwoord' voor).
Bart Dinnissen
> daldeeën (nooit van gehoord)
Niet? Ik ken het van de band Normaal. Het betekent iets van bierdrinken,
swingen en harde rockmuziek luisteren en dat alles tegelijkertijd.
Maar achterhoekers kunnen mij direct verbeteren, want al kan ik Normaal
best waarderen, ik kom niet uit de streek.
--
Bart
Herman Elderson
> Help! Wat is de aanvoegende wijs van sleeën? Hoe schrijf ik in goed (maar
> zeker ouderwets Nederlands) 'men sleeë hier niet zonder helm'?
Is korrekt.
--
Herman Elderson
Ruud Harmsen
>Help! Wat is de aanvoegende wijs van sleeën? Hoe schrijf ik in goed (maar
>zeker ouderwets Nederlands) 'men sleeë hier niet zonder helm'?
http://verbix.com/languages/dutch.shtml
Maar die maakt van de derdepersoonsvorm van de aantonenende wijs al
meteen "zij slet". Dat belooft niet veel goeds.
De aanvoegende wijs kent-ie niet. Wel de bevelende vorm (imperatief):
jij sle!
Da's een Zuid-Afrikaanse klikhoer, zeker?
--
Ruud Harmsen, http://rudhar.com/
Ruud Harmsen
>Ach, ik weet eigenlijk nooit zo welke aanhef ik in een nieuwe thread moet
>gebruiken.
Geen. Net zoals je meteen een lied kunt aanheffen mag je ook gerust
meteen een zin aanheffen.
Ruud Harmsen
>> Maar met sleeėn zou er geen probleem mogen zijn. Noemvorm min
>> uitgangs-n is sleeė. 'Dat hij voorzichtig sleeė of hij breekt een
>> been'. Verouderd, akkoord maar toch wel correct volgens mij.
>>
>Vooral die 'ė' aan het einde vind ik raar.
Valt wel mee. Komt ook voor in "gedweeė", en "met z'n tweeėn"..
>Van Dale noemt ook nog sneeėn, een werkwoord dat spreektaal zou zijn voor
>'sneden' (zie daar), maar helaas loopt de verwijzing dood.
Dat is geen werkwoord, want dat is "snije".
Ruud Harmsen
in nl.taal:
>Wimjan schreef:
>
>> daldeeën (nooit van gehoord)
>
>Niet? Ik ken het van de band Normaal. Het betekent iets van bierdrinken,
>swingen en harde rockmuziek luisteren en dat alles tegelijkertijd.
Maar dat is toch høken? Of is dat toch weer net iets anders.
(Høken wordt trouwens uitgesproken niet met een eu, niet op z'n Deens
zoals het letterteken zou kunnen suggereren, maar het een plat-Haagse
ui. Gisteren nog op tv, en daarvoor wist ik het ook al).
Bart Dinnissen
> Fri, 02 Jan 2004 02:05:57 +0100: Bart Dinnissen <dinn...@chello.nl>:
> in nl.taal:
>
> >Wimjan schreef:
> >
> >> daldeeën (nooit van gehoord)
> >
> >Niet? Ik ken het van de band Normaal. Het betekent iets van bierdrinken,
> >swingen en harde rockmuziek luisteren en dat alles tegelijkertijd.
>
> Maar dat is toch høken? Of is dat toch weer net iets anders.
Dat gaat meer de kant op van deurdonderen.
--
Bart
Johannes
"Michel Martens" <metrisc...@yahoo.com> schreef in bericht
news:h5a9vvc81goeb3h5k...@4ax.com...
> Wimjan schreef op Thu, 1 Jan 2004 23:47:09 +0100 in de nieuwsgroep
> nl.taal
>
> >Hoi deskundigen,
>
> Dag Wimjan.
> Nou ja, ik voel mij met bovenstaande kwalificatie niet aangesproken
> hoor maar ik doe toch maar een poging om mee jouw probleem op te
> lossen.
>
> >
> >Een bezoeker van mijn puzzelwoordenvinder stuurde me een berichtje over
> >een woord dat in mijn lijst staat en volgens hem niet juist gespeld is.
> >Het gaat om 'sleee' (in mijn lijsten komen geen diakritische tekens
> >voor).
> >
> >ik eens wat langer kijk naar het gedrocht dat dat is: 'sleeė' weet ik het
> >allemaal niet meer zo zeker.
> >
> >zeker ouderwets Nederlands) 'men sleeė hier niet zonder helm'?
> >
>
> Het is door den band zo dat de aanvoegende wijs gevormd wordt door de
> noemvorm min de uitgangs-n.
> Hij werke, hij blijve, hij schrijve, hij kome.
> Er zijn natuurlijk ook onregelmatige werkwoorden waarbij het enigszins
> anders gaat: hij ga, hij zie, hij doe.
> been'. Verouderd, akkoord maar toch wel correct volgens mij. Sleeėn is
> wel een raar werkwoord want die dubbele ee voor de derde e met trema
> sleede. Eenvoudiger ware (!) het werkwoord 'sleden' te gebuiken. Dat
> betekent hetzelfde maar bevat minder valkuilen. Maar net daardoor is
> Volgens mij is 'sleeė' dus correct gespeld, zij (!) het dat er
> eigenlijk een trema op de derde e moet maar als jouw lijst die niet
> ondersteunt en dat is aan de gebruiker duidelijk gemaakt, dan is er
> niks aan de hand.
Een uitleg die volgens mij helemaal juist is.
Johannes
"Wimjan" <ne...@inventio.nl> schreef in bericht
news:MPG.1a5ed6c14...@news.cis.dfn.de...
> Michel Martens schreef:
> > Wimjan schreef op Thu, 1 Jan 2004 23:47:09 +0100 in de nieuwsgroep
> > nl.taal
> >
> > >Hoi deskundigen,
> >
> > Dag Wimjan.
> > Nou ja, ik voel mij met bovenstaande kwalificatie niet aangesproken
> >
> Ach, ik weet eigenlijk nooit zo welke aanhef ik in een nieuwe thread moet
> gebruiken.
>
> > hoor maar ik doe toch maar een poging om mee jouw probleem op te
> > lossen.
> >
> Waarvoor dank!
>
> [is de aanvoegende wijs van sleeën misschien sleeë?]
>
> > Het is door den band zo dat de aanvoegende wijs gevormd wordt door de
> > noemvorm min de uitgangs-n.
> >
> Jep, da's wat ik ook dacht.
>
> > Er zijn natuurlijk ook onregelmatige werkwoorden waarbij het enigszins
> > anders gaat: hij ga, hij zie, hij doe.
> >
> Ook dat was me bekend. Ik ga heel soms naar de kerk en daar valt me elke
> keer tijdens het votum weer op dat de dominee de aanvoegende wijs
> gebruikt: 'dat de Heere Zijn licht over u doe schijnen' (geen idee of het
> een dubbel-e-kerk is trouwens - geen idee ook of het niet HEERE moet
> zijn :)
Eigenlijk 'Heer', als je het mij vraagt. Maar 'Heere' (en 'Here'?) zal wel
archaïsch domineesjargon zijn en dus in veel, vooral protestantse kerken als
een nevenvorm worden gezien (als God is bedoeld). In katholieke kerken is
'He(e)re' niet gebruikelijk. 'Heer' hoort men daar wel.
Het is in ieder geval geen verbuiging.
meTaal
[...]
> Hoe schrijf ik in goed (maar
> zeker ouderwets Nederlands) 'men sleeė hier niet zonder helm'?
"Men sleeė hier niet zonder helm."
Met hoofdletter M dus! :-)
MeTaal
Johannes
> > Wimjan schreef op Thu, 1 Jan 2004 23:47:09 +0100 in de nieuwsgroep
> > nl.taal
> >
> > >Hoi deskundigen,
> >
> > Dag Wimjan.
> > Nou ja, ik voel mij met bovenstaande kwalificatie niet aangesproken
> >
> Ach, ik weet eigenlijk nooit zo welke aanhef ik in een nieuwe thread moet
> gebruiken.
>
> > hoor maar ik doe toch maar een poging om mee jouw probleem op te
> > lossen.
> >
> Waarvoor dank!
>
>
> > Het is door den band zo dat de aanvoegende wijs gevormd wordt door de
> > noemvorm min de uitgangs-n.
> >
> Jep, da's wat ik ook dacht.
>
> > Er zijn natuurlijk ook onregelmatige werkwoorden waarbij het enigszins
> > anders gaat: hij ga, hij zie, hij doe.
> >
> Ook dat was me bekend. Ik ga heel soms naar de kerk en daar valt me elke
> keer tijdens het votum weer op dat de dominee de aanvoegende wijs
> gebruikt: 'dat de Heere Zijn licht over u doe schijnen' (geen idee of het
> een dubbel-e-kerk is trouwens - geen idee ook of het niet HEERE moet
> zijn :)
>
> > been'. Verouderd, akkoord maar toch wel correct volgens mij.
> >
Het ziet er een beetje raar uit, maar het hoort gewoon bij het Nederlands en
er is niets mis mee. Dat zoiets in het Nederlands wel vaker voorkomt,
bewijzen de vele voorbeelden die anderen reeds gegeven hebben.
Voor de wijziging van de regels voor de tussen-n was het correcte woord voor
het eergevoel van een ree: reeėėer. Nu moet men reeėneer schrijven, waarmee
een heel curieus woord teloor is gegaan, een woord met vijf e's achter
elkaar waarvan er twee (achter elkaar!) met een trema, en nog een palindroom
ook (als je de trema's even buiten beschouwing laat).
R...@m.er
>Voor de wijziging van de regels voor de tussen-n was het correcte woord voor
>het eergevoel van een ree: reeëëer.
O ja? Het lijkt me de eer van de reeën. Vrouweneer. Nou ja, aan de
andere kant, de oude spelling was nog inconsequenter dan de nieuwe
(pereboom), dus wat mij betreft is het reeëëer. Zeeëend is ook al
verdwenen (zee-eend) en het niet-gekunstelde koeieuier is koeienuier
geworden. Angstschreeuw is gelukkig gebleven.
Gr,
Rmr
Martien
dat
>
>> daldeeën (nooit van gehoord)
>
>Niet? Ik ken het van de band Normaal. Het betekent iets van bierdrinken,
>swingen en harde rockmuziek luisteren en dat alles tegelijkertijd.
Dat was toch hoken?
--
Raffinement 'n gave
R...@m.er
>O ja? Het lijkt me de eer van de reeën. Vrouweneer.
NB. Probeerde niet reeën en vrouwen te vergelijken, slechts een
vergelijkbare uitdrukking te vinden.
Gr,
Rmr
Bart Dinnissen
Google geeft 1 hit:
|>Van: høker ut zelland
|>Datum: maandag, 20 oktober, 2003 9:50 PM
|>Commentaar: normaal in ut teejater in veghel das pas høken høken en daldeeen!!!!!!!!!!1
--
Bart
Rein
> Bart Dinnissen <dinn...@chello.nl>:
> >Wimjan schreef:
> >> daldeeën (nooit van gehoord)
> >Niet? Ik ken het van de band Normaal. Het betekent iets van bierdrinken,
> >swingen en harde rockmuziek luisteren en dat alles tegelijkertijd.
> [...]
> (Høken wordt trouwens uitgesproken niet met een eu, niet op z'n Deens
> zoals het letterteken zou kunnen suggereren, maar het een plat-Haagse
> ui. Gisteren nog op tv,/
Komt-ie:
> /en daarvoor wist ik het ook al).
--
<
Frits Zandveld
> > Wimjan schreef op Thu, 1 Jan 2004 23:47:09 +0100 in de nieuwsgroep
> > nl.taal
> >
> > >Hoi deskundigen,
> >
> > Dag Wimjan.
> > Nou ja, ik voel mij met bovenstaande kwalificatie niet aangesproken
> >
> Ach, ik weet eigenlijk nooit zo welke aanhef ik in een nieuwe thread moet
> gebruiken.
>
> > hoor maar ik doe toch maar een poging om mee jouw probleem op te
> > lossen.
> >
> Waarvoor dank!
>
> [is de aanvoegende wijs van sleeën misschien sleeë?]
>
> > Het is door den band zo dat de aanvoegende wijs gevormd wordt door de
> > noemvorm min de uitgangs-n.
> >
> Jep, da's wat ik ook dacht.
>
> > Er zijn natuurlijk ook onregelmatige werkwoorden waarbij het enigszins
> > anders gaat: hij ga, hij zie, hij doe.
> >
> Ook dat was me bekend. Ik ga heel soms naar de kerk en daar valt me elke
> keer tijdens het votum weer op dat de dominee de aanvoegende wijs
> gebruikt: 'dat de Heere Zijn licht over u doe schijnen' (geen idee of het
> een dubbel-e-kerk is trouwens - geen idee ook of het niet HEERE moet
> zijn :)
>
De Here zegene U en hij behoede U.
De Here doe zijn aanschijn over U lichten en zij U genadig.
De Here verheffe zijn aangezicht over U en geve U vrede.
Amen
Frits
Wimjan
> "Wimjan" schreef
> > Ik ga heel soms naar de kerk en daar valt me elke keer tijdens het
> > votum weer op dat de dominee de aanvoegende wijs gebruikt: 'dat de
> > Heere Zijn licht over u doe schijnen' (geen idee of het een
> > dubbel-e-kerk is trouwens - geen idee ook of het niet HEERE moet
> > zijn :)
> >
> Is toch meer het slot van de dienst?
>
> De Here zegene U en hij behoede U.
> De Here doe zijn aanschijn over U lichten en zij U genadig.
> De Here verheffe zijn aangezicht over U en geve U vrede.
> Amen
>
Groet,
Wimjan
Ruud Harmsen
nl.taal:
RH:
>> (Høken wordt trouwens uitgesproken niet met een eu, niet op z'n Deens
>> zoals het letterteken zou kunnen suggereren, maar het een plat-Haagse
>> ui. Gisteren nog op tv,/
Rein A. Invalid:
>Komt-ie:
RH:
>> /en daarvoor wist ik het ook al).
Ja? En wat is je probleem daarmee? Wat is er mis mee dat ik dit
schreef?
Bram van Reemst
> "Wimjan" <ne...@inventio.nl> meldde in news:nl.taal:
>
> [...]
>
>> Hoe schrijf ik in goed (maar
>> zeker ouderwets Nederlands) 'men sleeë hier niet zonder helm'?
>
> "Men sleeë hier niet zonder helm."
>
> Met hoofdletter M dus! :-)
Dat hangt er natuurlijk vanaf of het een zin is of een zinsnee.
--
Groeten,
Bram
MTL
Het is blijkbaar bedoeld als opschrift van een verbodsbord en dus
hoogstwaarschijnlijk een volzin.
Op zo'n bord past meestal geen ellenlang verhaal.
MTL
--
"Helm verplicht bij het sleeën" of zo, zou ik ervan maken. Maar kom.
Agge maar leut 'et.
Bram van Reemst
> "Johannes" <j.v.k...@nospam-hccnet.nl> tikte glashard:
>
>>Voor de wijziging van de regels voor de tussen-n was het correcte
>>woord voor het eergevoel van een ree: reeëëer.
>
> O ja? Het lijkt me de eer van de reeën. Vrouweneer.
Waarom niet de eer van één ree?
> Nou ja, aan de andere kant, de oude spelling was nog
> inconsequenter dan de nieuwe (pereboom), dus wat mij betreft is
> het reeëëer.
Houd je je aan de oude spelling omdat die inconsequenter zou zijn??
> Zeeëend is ook al verdwenen (zee-eend) en het niet-gekunstelde
> koeieuier is koeienuier geworden.
Ja, die spellingscommissie had misschien een hekel aan Opperlands.
--
Groeten,
Bram
Bram van Reemst
Hou eens op met dat irritante komt-ie + citaat.
Laat mensen zelf maar hun conclusies trekken.
--
Groeten,
Bram
Herman Elderson
Ach, wat geeft het, het is Reintje maar.
--
Herman Elderson
Rein
> add...@request.invalid (Rein) schreef op 03 jan 2004:
> > Ruud Harmsen <"ar-aitch-ay" at rudhar.com> wrote:
> >> (Høken wordt trouwens uitgesproken niet met een eu, niet op z'n
> >> Deens zoals het letterteken zou kunnen suggereren, maar het een
> >> plat-Haagse ui. Gisteren nog op tv,/
> > Komt-ie:
> Hou eens op/
Waarmee, censor?
> /met dat irritante/
Ah, een mening gepresenteerd als feit.
> /komt-ie + citaat.
>
> Laat mensen zelf maar hun conclusies trekken.
Ook toevallig: da's nou precies wat ik doe.
Komt-ie:
> --
> Groeten,
>
> Bram
--
<
MTL
............
> Ach, wat geeft het, het is Reintje maar.
En jij bent zeker een neerbuigende directeur-generaal?
Bart Van Stappen
> Michel Martens schreef:
> > Wimjan schreef op 1 Jan 2004 23:47:09 +0100 in de nieuwsgroep nl.taal :
> [is de aanvoegende wijs van sleeėn misschien sleeė?]
[over de aanvoegende wijs]
> Even een zijsprongetje dat al snel verwordt tot een flinke zijsprong: ik
> denk dat het woord sleeė (hoewel het bestaat) toch door een foutje in
> mijn lijst terecht is gekomen. Van andere werkwoorden is meestal (?) ook
> niet de aanvoegende wijs opgenomen. Wellicht dat een bewerker van een
> eerdere lijst een uitbreiding geautomatiseerd heeft van de bijvoeglijke
> naamwoorden waarbij bijvoorbeeld 'mooi' leidde tot 'mooie',
> 'onregelmatig' tot 'onregelmatige' en misschien gedacht heeft dat 'slee'
> ook wel als bijvoeglijk naamwoord zou bestaan. En waarom ook niet -
> volgens Van Dale komt het woord slee van het Hoogduitse Schlehe, Eng.
> sloe, Lat. livere (blauwachtig zijn), Russ. sliva (pruim).
>
> Mijn voorstel voor een retrologisme [1]: slee (bn.) = blauwachtig zijn
> :-)
>
> [1]: hmm, bestaat dat woord niet eens? Hoe noem je dan een woord dat niet
> bestaat, maar op basis van de etymologie van een verwant woord best had
> kunnen bestaan? Zoals het voorvoegsel 'ant-' (betekent 'tegen', komt in
> het wild alleen in 'antwoord' voor).
Hmm.
Ik neem aan dat je met "volgens Van Dale" bedoelt: "naar in VD13"; dat is:
"naar /Van Dale. Groot woordenboek der Nederlandse taal/, 13e uitgave, 1998,
vermeld". Echter, VD13 stelt *niet* wat jij hierboven beweert. Daar staat
wel:
______________________________________________________________________
=sleepruim= [{1340-1350} eigenlijk een tautologische samentrekking,
want het eerste lid betekent ook 'pruim'; ~ Hd. /Schlehe/, Eng.
/sloe/, Lat. /livere/ (blauwachtig zijn), Russ. /sliva/ (pruim)]
=I= (de), de oneetbare vrucht van de sleedoorn, vlg. /slee/^2 (II)
=II= (de (m.)), sleedoorn.
______________________________________________________________________
(VD13, tw. sleepruim, blz. 3074, volledig lemma.)
In VD13 duidt het teken "~" (tilde) *niet* op herkomst -- daarvoor gebruikt
VD13 het teken "<" -- maar wel (louter) (vermoede) verwantschap. Zie hiertoe
in het voorwerk:
______________________________________________________________________
< ontleend aan
> geworden tot
~ verwant met
______________________________________________________________________
(VD13, "Lijst van redactionele tekens en afkortingen", blz. xxxvi,
uittreksel.)
Het ongaat VD13 kennelijk waarom ze -- waarschijnlijk enkel van horen
zeggen -- de (vrucht van de) sleedoorn, de sleepruim, als "oneetbaar"
beschouwen -- wat overigens (zie ook hieronder) niet strookt met de
feiten -- reden waarom ze zich evenmin de moeite getroosten het
belangrijkste kenmerk van de sleepruim te vermelden. Sleeėn of sleepruimen
zijn vooral erg sleeuw, wrang dus:
______________________________________________________________________
=sleeuw= (bn.; -er, -st) [etymologie onzeker] (gew.) =1= (van
werktuigen) stomp, bot =2= de tanden stroef makend, syn. /wrang:
die kersen zijn nog sleeuw/ =3= (gew.) loom, moe; - niet
bijdehand.
______________________________________________________________________
(VD13, tw. sleeuw, blz. 3075, volledig lemma.)
Niks "tautologie". De wrang-, slee- of sleeuwheid is niet een algemeen
kenmerk van pruimen, maar -- behalve de stekeligheid (in het Latijn:
"spinosa", vandaar "Prunus spiniso L.") van de sleedoorn -- een bijzonder,
onderscheidend kenmerk van sleepruimen.
Vergelijk bij Verschueren:
______________________________________________________________________
=^2 slee= (-ėn, -tje) =1.= v./m. /Eig./ loodkleurige, wrange bes,
de vrucht van de sleedoorn. =2.= m. /Metn./ sleedoorn.
______________________________________________________________________
(VGEW10, tw. ^2 slee, blz. 1659, volledig lemma.)
______________________________________________________________________
=sleedoorn, sleedoren= m. (-s) doornige heester met witte bloemen
die voor de bladeren ontluiken, en loodkleurige, wrange bessen
(/Prunus spinosa/; fam. /Rosaceae/) *PL. PLANTEN 73. /Syn./
sleepruim.
______________________________________________________________________
(VGEW10, tw. sleedoorn, blz. 1659, volledig lemma.)
______________________________________________________________________
=sleepruim= (-en) =1.= v./m. /Eig./ pruim die de vrucht is van de
sleedoorn. /Syn./ ^2 slee (1). =2.= m. /Metn./ sleedoorn.
______________________________________________________________________
(VGEW10, tw. sleepruim, blz. 1659, volledig lemma.)
Zo ook:
______________________________________________________________________
= E Voerdrłpke mit Sjlieėkreke =
Dit is een lichte jenever gestookt met extract van sleedoorn-
pruimpjes. De stekelige sleedoorn (Prunus spinosa) vind je in de
Voerstreek aan bosranden, graften en in hagen.
Hij bloeit zeer vroeg en verschaft zo met zijn teer-witte bloesem
aan tal van insekten het eerste voorjaarsvoedsel.
In het najaar draagt de struik ronde, blauwe en vreselijk wrange
(sleeuwe) pruimpjes: de 'SJLIEĖKREKE'.
In het Voerense dialect kent men ook de uitdrukking 'SJLIEĖ TÄNG':
Het gevoel aan de tanden dat je krijgt na het eten van een zure
appel, rabarber of... sleeuwe pruimpjes. De geslaagde combinatie
van Limburgse jenever en een pittige Voerense vrucht leverde ons
deze lekkernij op.
______________________________________________________________________
(rugetiket "e Voerdrłpke mit Sjlieėkreke - Sleedoornjenever" (22 % vol);
Leukenheide-Hechtel voor V.V.V. "De Voerstreek", Voeren, ter viering van de
25e verjaardag van de V.V.V.)
De naam "sjlieėkreke" als in het Platdiets van het Land van Overmaas, hoeft
geen verbijstering te wekken. Immers, uit dezelfde pruimenfamilie
(Amygdalaceeėn) zijn bij ons, dat is: in de Nederlanden, behalve de
sleedoorn (slee/sleepruim/sjlieėkreke), eigenlijk enkel de Vogelkers en de
Zoete Kers inheems.
"Sleeuw" blijkt trouwens, aldus dr. J. de Vries, een oudere naam voor de
slee(pruim/bes):
______________________________________________________________________
=slede= vgl. osaks. /slido/, ohd. /slito/, eigenlijk 'iets waarmee
men glijdt', vgl. oeng. /slīdan/, mhd. /slīten/ 'glijden', verwant
met lit. /slidłs/ 'glad, glibberig', miers /slaet/ 'glijbaan'.
Opmerkelijk is de affectieve waarde van de klank /sl/ waarvoor
zie: slap, maar ook slijk en slijm.
=slee= 1 zie: slede.
=slee= 1 (pruimsoort), vgl. ohd. /slehā/, oeng. /slā/ (neng.
/sloe/), daarnaast ouder nl. /sleeuwe/, ohd. /slźwa/, uit een
germ. grondvorm */slaihwō/, waarmee oslav. /sliva/ 'pruim' te
verbinden is. Mogelijk moet men voor de verklaring uitgaan van de
blauwe kleur en dan vergelijken lat. /livor/ 'loodkleur', iers lī
'kleur, glans'.
=slee= 3 naast /sleeuw/ 'stomp', vgl. osaks. /slźu/, ohd. /slźo/,
oeng. /slāw/ (neng. /slow/). De verbinding met oind. /srevayati/
'doet mislukken' is onzeker, evenals die met gr. /liaros/
( < */sliwaro/) 'mat'.
______________________________________________________________________
(tw. "slede" en "slee" (volledig), in: dr. J. de Vries, /Etymologisch
Woordenboek. Waar komen onze woorden en plaatsnamen vandaan?/, (in:
prof. dr. F.J.J. Buytendijk (hred.), /Aula-Boeken/, nr. 6),
Utrecht/Antwerpen: Het Spectrum, 1958, 296 blz., blz. 217-218.)
Helaas gooit VD13 'stomp' en 'wrang' op een hoopje, en ontgaat meteen de
oorsprong van die laatste betekenis van sleeuw (VD13, sleeuw, 2), een (zie
hierboven) oudere naam van slee (sleebes/-pruim).
Ook Weiland wijst al op het verband, o.m. met verwijzing naar Kiliaan:
______________________________________________________________________
=SLEE=, z.n., v., /der/, of /van de slee/; meerv. /sleeėn/. Eene
wilde pruim. Zamenstell.: /sleeboom, sleedoorn, sleepruijme/, bij
Kil. als ook /sleesap/; -- /sleewijn/, wijn, die uit het sap der
sleeėn wordt toebereid.
/Slee/, neders. ook /slee/, hoogd. /Schlehe/, opperd.
/schleech/, angels. /sla/, eng. /sloe/, zweed. /slau/, slavon.
/sluva/, Kil. /sleeuw/, schijnt afkomstig van het volgende.
=SLEE=, bijv. n., zonder trappen van vergrooting. Bij Kil. ook
/sleeuw/. Zuur, scherp, geschikt, om de tanden stomp te maken:
/die vrucht is mij al te slee/. /Sleeuwe scherpte/. [Kil.] En
stomp, van de tanden gesproken: /mijne tanden zijn slee van die
vruchten. Sleeuwe tanden/. [Kil.] Van hier /slee/, eene wilde
pruim, /sleeheid, sleeuwheid, sleeuwigheid/.
/Slee sleeuw/, neders. /slee/, zweed. /slö/, opperd. /schlehe,
schlähe/, is verwant aan /schlehen/, ital., zonder S, /legare,
allegare/, stomp maken.
=SLEEUW=, zie /slee/.
______________________________________________________________________
(P. Weiland, /Nederduitsch Letterkundig Woordenboek/, 2 dl., Antwerpen:
J.P. Van Dieren en comp., 1843-1844, xii + 908 + 808 blz., tw. "slee"
en "sleeuw", blz. 2:182.)
"Jįįį," hoor ik haast sommigen denken: "in een uitgave die in Įntwerpen
verscheen...".
Geen nood, bovenstaande trefwoorden blijken een letterlijk overgenomen
volkomen doorslagje van/uit:
-----
P. Weiland, /Nederduitsch Taalkundig Woordenboek/, deel "S",
Amsteldam: Johannes Allart, MDCCCX (1910), 780 blz., tw. "slee" en
"sleeuw", blz. 462-463, 464.
-----
De VD13-ingangen "slee" en overige verwijzend naar de sleedoorn, evenzo
"sleeuw" (b)lijken aan herziening/verbetering toe.
Ten overvloede (vgl. ook aanduiding "oneetbaar" (sic) in VD13 als hoger
aangehaald):
______________________________________________________________________
Sterk en dicht vertakte struik; de jonge wortelloten eerst mooi
rank, alles met vele puntige dorens. Jonge takken iets viltig.
Talrijke tamelijk kleine bloemen (diam. 15 mm), ieder op zichzelf
met een duidelijk steeltje op het hout, maar vaak heel dicht
opeen. Ze komen vóór de bladontluiking (zelden tegelijk ermee) en
lokken door honing en stuifmeel hommels, bijen, graafbijtjes,
vliegen, vooral zweefvliegen en de vroege vlinders. Vrucht een
blauw wrang rond pruimpje, dat na bevroren te zijn geweest,
smakelijk kan worden. Op zand- en kleigrond, aan bosranden en in
heggen. /Ar./: Midden-Europa tot Perziė. April-Mei.
=Sleedoorn,= P. spinosa L.
______________________________________________________________________
(E. Heimans e.a., /Geļllustreerde flora van Nederland. [...]/,
Amsterdam/Antwerpen: W. Versluys, (1899) 1965 (21), 1182 blz., ill.,
"Sleedoorn", blz. 716.)
Groeten & beste wensen,
Bart Van Stappen,
Antwerpen.
--
cc: dr. Lineke Oppentocht, Van Dale Lexicografie, Utrecht.
Ruud Harmsen
nl.taal:
>add...@request.invalid (Rein) schreef op 03 jan 2004:
>
>> Ruud Harmsen <"ar-aitch-ay" at rudhar.com> wrote:
>>> (Høken wordt trouwens uitgesproken niet met een eu, niet op z'n
>>> Deens zoals het letterteken zou kunnen suggereren, maar het een
>>> plat-Haagse ui. Gisteren nog op tv,/
>>
>> Komt-ie:
>
>Hou eens op met dat irritante komt-ie + citaat.
Valt mee, hij heeft het al een maand of 6 niet meer gedaan.
Norbert
news:bt804o$3rthe$1...@ID-17117.news.uni-berlin.de...
[ ... ]
> ______________________________________________________________________
> (E. Heimans e.a., /Geïllustreerde flora van Nederland. [...]/,
> Amsterdam/Antwerpen: W. Versluys, (1899) 1965 (21), 1182 blz., ill.,
> "Sleedoorn", blz. 716.)
>
> Groeten & beste wensen,
>
> Bart Van Stappen,
> Antwerpen.
Schitterend gewoon!
Groeten,
Norbert, voorsteller nl.regio.vlaanderen
stemming tot eind januari 2004
via CFV news:bt7oa9$s4h$1...@netlx020.civ.utwente.nl