HCM - Nha^.n ddi.nh to^?ng ho+.p - Chu+o+ng 8 - Sophie Quinn-Judge va` 'Ho Chi Minh, the missing years'
rangnguyen
Phong Tra`o Quo^'c Da^n DDo`i Tra? Te^n Saigon tha`nh tha^.t ca'm o+n
Chu+o+ng 8 - Sophie Quinn-Judge va` 'Ho Chi Minh, the missing years'
Sophie Quinn-Judge, nu+~ tie^'n si~ ngu+o+`i Anh, i't ddu+o+.c bie^'t ngoa`i
gio+'i ddo^.c gia? cu?a ta.p chi' Kinh Te^' Vie^~n DDo^ng trong hai tha^.p ky?
tru+o+'c. Nhu+ng vo+'i ta'c pha^?m Ho^` chi' Minh: The Missing Years, 1919- 1941
(1), ba` dda~ ddem so+? tru+o+`ng cu?a mi`nh ve^` mo^n Nga va(n ra ke'o chu' y'
cu?a nhu~ng nha` nghie^n cu+'u li.ch su+? vu`ng Vie^~n DDo^ng.
DDu+o+.c ta`i tro+. bo+?i hai to^? chu+'c John D. and Catherine T. MacArthur
Foundation va` Quy~ Su+u Ta^`m Trung U+o+ng cu?a tru+o+`ng dda.i ho.c Lua^n
DDo^n, ba` dda~ da`nh ga^`n chu.c na(m nghie^n cu+'u ca'c ta`i lie^.u mo+'i
ddu+o+.c gia?i ma^.t cu?a Trung Ta^m ba?o to^`n va` ta`i lie^.u li.ch su+?
hie^.n dda.i Nga, tru+o+'c kia tu+`ng mang te^n Vie^.n Ma'c-Le^nin va` kho ta`i
lie^.u ti`nh ba'o ha?i ngoa.i Pha'p ta.i Aix-en-Provence. DDo' la` nhu+~ng
nguo^`n ta`i lie^.u chi'nh ye^'u dde^? du+.a va`o ddo' ddu+a ra nhu+~ng nha^.n
ddi.nh ve^` HCM va` dda?ng CSVN. Di~ nhie^n ba` cu~ng ddo.c nhie^`u ta'c pha^?m
kha'c cu?a ca'c ho.c gia?, su+? gia hay ca'c nha` vie^'t tie^?u su+? ma` ba`
lie^.t ke^ trong thu+ mu.c thu+o+`ng ddu+o+.c coi nhu+ nguo^`n ta`i lie^.u thu+'
ye^'u.
Theo ba`, ca'c ta'c gia? ddi tru+o+'c, ta? cu~ng nhu+ hu+~u, khi vie^'t ve^` HCM
dda~ no'i qua' dda'ng ve^` nha^n va^.t na`y, coi la` nha^n va^.t quan tro.ng
cu?a Quo^'c Te^' CS va` la` ngu+o+`i tra'ch nhie^.m ve^` ta^'t ca? co^ng hay
to^.i cu?a CSVN. Ta'c gia? co' tham vo.ng ddu+a ra nha^.n ddi.nh ca^n ba(`ng va`
sa't thu+.c ho+n, ca(n cu+' va`o nhu+~ng chu+'ng lie^.u mo+'i.
Sa'ch go^`m 7 chu+o+ng chia theo thu+' tu+. tho+`i gian:
1. Tu+` 1919-1923: Su+. xua^'t hie^.n cu?a Nguye^~n A'i Quo^'c vo+'i 8 ddie^?m
ye^u sa'ch ta.i ho^.i nghi. Ho`a Bi`nh o+? Paris va` mo^.t gia?i pha'p ca^'p
tie^'n.
2. Tu+` 1923-1924: Tha`nh vie^n mo+'i trong Quo^'c Te^' CS. Nhu+~ng cuo^.c
tie^'p xu'c dda^`u tie^n, vai tro` HCM trong Quo^'c Te^' CS, dda.i ho^.i V
Quo^'c Te^' CS va` chu? tru+o+ng ma(.t tra^.n tho^'ng nha^'t ta.i Ta`u, nhie^.m
vu. ddu+o+.c giao.
3. Tu+` 1924-1928: Hoa.t ddo^.ng ta.i Qua?ng DDo^ng, phong tra`o no^ng da^n ta.i
dda^y, to^? chu+'c Thanh Nie^n Ca'ch Ma.ng DDo^`ng Chi' Ho^.i, su+. su.p ddo^?
cu?a ma(.t tra^.n tho^'ng nha^'t ta.i Ta`u.
4. Tu+` 1927-1919: Tu+` ddu+o+`ng hu+o+'ng cu~ to+'i ddu+o+`ng hu+o+'ng mo+'i,
nhu+~ng chuye^'n ddi, dda.i ho^.i VI Quo^'c Te^' CS, hoa.t ddo^.ng ta.i Xie^m,
su+. pha't trie^?n va` ra.n nu+'t cu?a to^? chu+'c Thanh Nie^n.
5. Tu+` 1930-1931: Cao tra`o ca'ch ma.ng vo+'i nhu+~ng ca'n bo^. ddu+o+.c hua^'n
luye^.n ta.i Lie^n Xo^ quay ve^` nu+o+'c, su+. tho^'ng nha^'t dda?ng, nhu+~ng
cuo^.c no^?i da^.y trong Na(m Mo+'i, nhu+~ng nhie^.m vu. mo+'i cu?a HCM va` su+.
cu?ng co^' quye^`n lu+.c cu?a Tra^`n Phu'.
6. Tu+` 1931-1938: Che^'t o+? Ho^`ng Ko^ng va` cho^n ta.i Ma.c Tu+ Khoa? Ho^`
bi. ba('t, ddu+o+.c tha? ro^`i tro+? la.i Lie^n Xo^ du+. ho^.i nghi. VII Quo^'c
Te^' CS, Ma(.t tra^.n tho^'ng nha^'t ta.i DDo^ng Du+o+ng.
7. Tu+` 1937- 1941: Tro+? ve^` vo+'i con ddu+o+`ng da^~n to+'i ho^.i nghi. trung
u+o+ng ky` 8, ti`nh hi`nh the^' gio+'i thay ddo^?i, ho^.i nghi. Trung U+o+ng ky`
6 va` nhu+~ng cuo^.c no^?i da^.y na(m 1940, Ho^` tie^'n ga^`n bie^n gio+'i va`
ho^.i nghi. Trung U+o+ng ky` 8.
Thoa.t nhi`n tu+.a sa'ch The misssing years, ngu+o+`i ddo.c hy vo.ng ta'c gia?
se~ ta^.p trung va`o ma^'y na(m tu+` tru+o+'c vo^'n i't ddu+o+.c no'i to+'i,
nhu+ tho+`i gian tru+o+'c 1917 la` na(m HCM tu+` Anh sang ddi.nh cu+ o+? Pha'p,
hay tho+`i gian tu+` 1934 dde^'n 1938 la` lu'c Ho^` bi. ca^`m cha^n o+? Lie^n
Xo^, nha^'t la` ly' do khie^'n o^ng bi. (hay ddu+o+.c?) so^'ng, ho.c ta^.p the^m
va` la`m vie^.c ta.i dda^y trong mo^.t tho+`i gian da`i nhu+ va^.y. Ngay nhu+~ng
na(m thu. hua^'n ta.i tru+o+`ng dda.i ho.c Le^nin cu~ng kho^ng ddu+o+.c ta'c
gia? no'i dde^'n.
Nhu+ng co' ve? nhu+~ng ta`i lie^.u ba(`ng Nga ngu+~ ma` ta'c gia? ddu+o+.c
tie^'p ca^.n dda~ kho^ng giu'p ba` xa'c quye^'t ddu+o+.c ddie^`u gi` quan tro.ng
ve^` "nhu+~ng na(m thie^'u va('ng" hay chu+a ddu+o+.c bie^'t dde^'n na`y. Cho
ne^n ba` dda~ ghi ro~ con so^' 1919-1941 sau ma^'y chu+~ The missing years cu?a
nhan sa'ch va` dda~ da`nh 257 trang sa'ch dde^? no'i ve^` hoa.t ddo^.ng cu?a HCM
chi? trong vo`ng 22 na(m ddo'.
Ta'c pha^?m cu~ng cho tha^'y Quinn-Judge dda~ pha?i du`ng dde^'n ra^'t nhie^`u
tu+ lie^.u thuo^.c nguo^`n thu+' ca^'p va` no'i dde^'n nhu+~ng su+. kie^.n ma`
ca'c nha` vie^'t tie^?u su+? HCM dda~ no'i ca? ro^`i. Vi` the^', nhu+~ng ddie^`u
go.i la` mo+'i me? quan tro.ng kho^ng co' bao nhie^u.
Du+o+`ng nhu+ su+. dda'ng tie^'c na`y kho+?i tu+` ti`nh tra.ng nhu+~ng ta`i
lie^.u ve^` ti`nh ba'o cu?a bo^. Pha'p quo^'c Ha?i ngoa.i ma` ta'c gia? tie^'p
ca^.n kho^ng the^? bao qua't ca? tho+`i gian 22 na(m cu?a HCM ddo^`ng tho+`i
cu~ng co' gio+'i ha.n cu?a no': La`m sao co' the^? tin ba'o ca'o cu?a ca'c ma^.t
ba'o vie^n la` chi'nh xa'c? Va` nhu+~ng lo+`i cung khai cu?a ca'c nghi can
dda'ng tin ca^.y dde^'n chu+`ng mu+.c na`o?
Co`n ve^` va(n kho^' cu?a Lie^n xo^ cu~ nay ddu+o+.c gia?i ma^.t co' lu+u tru+~
dda^`y ddu? nhu+~ng va(n kie^.n li.ch su+? kho^ng? Tre^n thu+.c te^', ta.i Lie^n
Xo^ thu+o+`ng co' nhu+~ng cuo^.c thanh tru+`ng dda^~m ma'u, phe no. cho^'ng phe
kia. Lie^.u nhu+~ng ke? "pha?n loa.n", "pha?n ca'ch ma.ng", hay nhu+~ng nha`
ddo^.c ta`i co' du+`ng tay trong vie^.c thie^u hu?y hay vo^ hie^.u ho'a, hoa(.c
ngu.y ta.o mo^.t so^' va(n kie^.n dde^? co^' la^'y le~ pha?i ve^` mi`nh kho^ng?
Khi ta`i lie^.u kho^ng co`n nguye^n ve.n, nhu+~ng pha^`n co`n la.i co' the^? cho
ngu+o+`i nghie^n cu+'u ke^'t lua^.n mo^.t ca'ch xa'c quye^'t kho^ng? DDo' la`
chu+a ke^? nhie^`u ba'o ca'o ddu+o+.c ky' nhie^`u bi' danh kha'c nhau, nha`
nghie^n cu+'u kho' bie^'t ddi'ch xa'c ddo' la` cu?a ai. Ve^` vie^.c mo^.t so^'
ta`i lie^.u bo^~ng du+ng bie^'n ma^'t, chi? xin ne^u ba tru+o+`ng ho+.p ddu+o+.c
chi'nh ta'c gia? xa'c nha^.n:
Thu+' nha^'t, trang 88 chu+o+ng 3, ba` cho bie^'t ha^`u he^'t (most) trong so^'
11 thu+ cu?a Quo^'c Te^' No^ng Da^n gu+?i Quo^'c, va` Quo^'c ba'o ca'o nha^.n
dda^`y ddu?, kho^ng ti`m tha^'y ba?n sao trong ho^` so+ cu?a Quo^'c Te^' No^ng
Da^n, mu.c thu+ tu+` vo+'i HCM.
Thu+' hai, trang 177 chu+o+ng 5, "giu+~a 23-7 va` 2-9 (1930), Ho^` ba?o dda~
gu+?i cho FEB (Vie^~n DDo^ng Vu.) 6 la' thu+. Nhu+ng chi? co' mo^.t la' nga`y
2-9 ddu+o+.c ti`m tha^'y trong va(n kho^' cu?a Quo^'c Te^' CS." Ho^` no'i do^'i?
Hay co' ngu+o+`i gia^'u nhu+~ng la' thu+ ddo' ddi? Ba` kho^ng da'm xa'c quye^'t
nhu+ng du`ng ddo^.ng tu+` "claimed" cho ngu+o+`i ddo.c co' ca?m tu+o+?ng ba`
kho^ng tin Ho^` la('m.
Thu+' ba, trang 203 chu+o+ng 6, no'i ve^` dda.i ho^.i 7 Quo^'c Te^' CS ta'c gia?
cho bie^'t Ho^` dda~ phe^ bi`nh DDo^ng Du+o+ng CS DDa?ng va` vie^'t nhie^`u ba'o
ca'o nhu+ng kho^ng ti`m tha^'y trong va(n kho^' Lie^n Bang Nga.
Vi` va^.y, Quinn-Judge hay du`ng ca'c ddo^.ng tu+` co' no^.i dung thie^'u ti'nh
xa'c quye^'t nhu+ "claim, appear, seem, suggest, assume, would, might, would
seem to show.." hoa(.c nhu+~ng ca^u nghi va^'n "It is unclear, it was not known,
one can not tell, I am not sure, we do not know for certain, it is hard to know,
if it were correct, remain in the realm of conjecture...." Tuy nhie^n no'i va^.y
kho^ng co' nghi~a ta'c pha^?m kho^ng cung ca^'p ddu+o+.c mo^.t so^' du+~ kie^.n
hu+~u i'ch dde^? nha^.n da.ng HCM dda^`y ddu? ho+n.
Cuo^'i chu+o+ng 1, ta'c gia? cho bie^'t trong tha^.p nie^n 20, HCM tu+`ng gia
nha^.p ho^.i Tam DDie^?m, nhu+ng theo ddu+o+`ng lo^'i dda.i ho^.i IV Quo^'c Te^'
CS dda~ ca('t ddu+'t lie^n he^. vo+'i to^? chu+'c na`y.
Rie^ng chuye^.n HCM du+o+'i te^n Nguye^~n A'i Quo^'c tri`nh thi?nh nguye^.n thu+
cho ho^.i nghi. Ho`a Bi`nh o+? Versailles thi` ha^`u he^'t ca'c su+? gia dde^`u
dda~ no'i tru+o+'c.
Chu+o+ng 2, ta'c gia? nha('c la.i ddie^`u ca'c su+? gia dda~ vie^'t la` HCM
dde^'n Lie^n Xo^ tham du+. dda.i ho^.i I Quo^'c Te^' No^ng Da^n (Krestintern),
ddu+o+.c ba^`u va`o trong so^' 11 u?y vie^n ban cha^'p ha`nh Krestintern. Ta'c
gia? tru+ng da^~n va(n kie^.n cu?a Ho^` muo^'n ve^` DDo^ng Du+o+ng qua nga?
Ta`u, va` dde^` nghi. Quo^'c Te^' CS ca^'p nguye^.t phi' 100 My~ Kim dde^? co'
the^? la`m nhie^.m vu. thu lu+o+.m tin tu+'c va` co^ng ta'c tuye^n truye^`n.
Ta'c gia? cu~ng no'i dde^'n sa'ch lu+o+.c (tactics) ma(.t tra^.n tho^'ng nha^'t
ma` Quo^'c Te^' CS ddi.nh a'p du.ng ta.i Trung Hoa, ba('t nguo^`n tu+` dde^`
cu+o+ng ve^` ca'c va^'n dde^` thu+.c da^n va` da^n to^.c cu?a Le^nin ddu+o+.c
tha?o lua^.n gay ga('t ta.i dda.i ho^.i V Quo^'c Te^' CS. (2)
Trong ddoa.n no'i ve^` HCM va` vi. the^' trong Quo^'c Te^' CS, ta'c gia? cho
bie^'t kho^ng tha^'y va(n kie^.n chi'nh thu+'c na`o xa'c nha^.n HCM ho.c o+?
tru+o+`ng Lao DDo^.ng DDo^ng Phu+o+ng, tu+'c Tru+o+`ng Stalin cho dde^'n na(m
1936. Theo ba`, nha` va(n Nga Yevgeny Kobelev xa'c nha^.n chi'nh HCM dda~
thua^.t la.i vie^.c ho.c ta.i tru+o+`ng na`y. La~nh tu. CS A^'n Manabendra N.
Roy cu~ng cho bie^'t Ho^` co' ho.c ta.i dda^y. Nhu+ng ba` kho^ng tin nhu+~ng
ngu+o+`i na`y ma` cho ra(`ng co' the^? (it is possible) Ho^` chi? tham du+.
mo^.t lo+'p hua^'n luye^.n na`o ddo' ve^` to^? chu+'c no^ng da^n trong tho+`i
gian o+? dda^y, vi` o^ng ta ga('n bo' vo+'i Krestintern.
Chi? du+.a va`o vie^.c kho^ng tha^'y ca'c va(n kie^.n chi'nh thu+'c trong va(n
kho^' dde^? phu? nha^.n lo+`i cu?a ca'c nha^n chu+'ng te^n tuo^?i nhu+ Kobelev
va` Roy cu~ng kho' the^? coi la` ho+.p ly'.
Ve^` sa'ch lu+o+.c ma(.t tra^.n tho^'ng nha^'t ddu+o+.c tha?o lua^.n ta.i dda.i
ho^.i V Quo^'c Te^' CS, sau khi cho bie^'t Manuilski la` pha't ngo^n vie^n quan
ddie^?m cu?a Stalin, ta'c gia? ke^? vie^.c HCM khuye^n ne^n ddie^`u tra xem
Nguye^~n The^' Truye^`n va`o dda?ng CS chu+a, ne^'u o^ng ta dda~ la` CS thi`
ne^n ra le^.nh cho "xa^m nha^.p nho'm La^.p Hie^'n o+? Paris dde^? "noyauter",
tu+'c la`m "nha^n" thao tu'ng. (3) Nhu+ va^.y, ngay ho^`i a^'y (1924) HCM dda~
la~nh ho^.i hoa`n toa`n ti'nh sa'ch lu+o+.c giai ddoa.n cu?a Lenin trong ma(.t
tra^.n tho^'ng nha^'t la` Xa^m nha^.p to^? chu+'c ddi.ch dde^? "noyauter".
Lie^`n sau ddo', ta'c gia? no'i dde^'n vai tro` Quo^'c Te^' CS trong ma(.t
tra^.n tho^'ng nha^'t ta.i Ta`u. Mi?a mai la` ma(.t tra^.n tho^'ng nha^'t na`y
la.i thu+.c hie^.n tu+` tre^n, nghi~a la` giu+~a ca'c ca^'p la~nh dda.o Trung
Hoa Quo^'c Da^n DDa?ng va` ca'c la~nh tu. CS Ta`u. Maring la` ngu+o+`i trong
na(m 1922 dda~ tha`nh co^ng trong vie^.c thuye^'t phu.c 5 la~nh tu. CS Ta`u
cha^'p nha^.n sa'ch lu+o+.c ma(.t tra^.n tho^'ng nha^'t giu+~a hai phe Quo^'c -
Co^.ng Trung Hoa. Sau ddo' la` hie^.p u+o+'c Joffe- Sun, ky' ke^'t giu+~a Adolf
Joffe, dda.i die^.n Lie^n Xo^ va` To^n Da^.t Tie^n, la~nh tu. Trung Hoa Quo^'c
Da^n DDa?ng, theo ddo' Lie^n Xo^ se~ vie^.n tro+. co' ddie^`u kie^.n cho Ta`u.
Cu`ng lu'c ddo' (dda^`u na(m 1923) Vie^~n DDo^ng Vu. tru+.c tie^'p du+o+'i
quye^`n chi? huy cu?a ban cha^'p ha`nh trung u+o+ng Quo^'c Te^' CS ddu+o+.c
tha`nh la^.p ta.i Ta`u. Giu+~a na(m 1923 pha'i ddoa`n Borodin dde^'n Qua?ng
Cha^u, thu? phu? cu?a Qua?ng DDo^ng.
Theo ta'c gia?, HCM dde^'n Qua?ng DDo^ng khoa?ng 11-11-1924, vo+'i mo^.t su+.
ho^~ tro+. nho? be'. DDu+a ra mo^.t so^' su+. vie^.c va` tru+ng da^~n va`i la'
thu+ cu?a Ho^`, ta'c gia? ke^'t lua^.n: Ngu+o+`i ta co' the^? no'i kha' cha('c
cha('n ra(`ng Ho^` ddu+o+.c pha'i dde^'n Qua?ng DDo^ng kho^ng pha?i dde^? la`m
phu. ta' hay thu+ ky' cho Borodin nhu+ dda~ tu+`ng nghe no'i. Tuy nhie^n ddu'ng
la` vi. the^' va` su+. lie^n he^. cu?a o^ng ddo^'i vo+'i' Quo^'c Te^' CS trong 2
na(m 1923-1924 va^~n co`n la` mo^.t ca'i gi` ddo' ra('c ro^'i kho' hie^?u. (4)
Ta'c gia? cu~ng tru+ng da^~n mo^.t la' thu+ cu?a HCM gu+?i Petrov, ngu+o+`i
ddu+'ng dda^`u Cu.c Phu+o+ng DDo^ng trong Quo^'c Te^' CS dde^? chu+'ng minh du`
ddu+o+.c ca?m ti`nh cu?a Manuilsky, HCM va^~n kho^ng ddu+o+.c u+u dda~i. Trong
thu+ co' ddoa.n: "Trong 3 tha'ng Cha.p, Gie^ng va` Hai, to^i o+? pho`ng so^'
176, trong ddo' luo^n co' 4 hay 5 ngu+o+`i. Ban nga`y luo^n o^`n a`o kho^ng sao
la`m vie^.c ddu+o+.c. DDe^m dde^'n thi` bi. re^.p ca('n kho^ng sao ngu?." (5)
Chu+o+ng 3 no'i ve^` hoa.t ddo^.ng cu?a Ho^` ta.i Qua?ng DDo^ng nha(`m ta.o
du+.ng ha.t nha^n cho dda?ng CSVN. HCM dde^'n dda^y lu'c 3 dda?ng vie^n cu?a
dda?ng CS Ta`u ddu+o+.c ba^`u va`o Ban Cha^'p Ha`nh Trung U+o+ng cu?a Trung Hoa
Quo^'c Da^n DDa?ng va` 6 ngu+o+`i kha'c trong ddo' co' ca? Mao Tra.ch DDo^ng la`
u?y vie^n du+. khuye^'t.
Nhu+ va^.y, ddu+o+`ng lo^'i cu?a Quo^'c Te^' CS trong giai ddoa.n na`y dda~ ta.o
ddie^`u kie^.n cho HCM hoa.t ddo^.ng mo^.t ca'ch he^'t su+'c de^~ da`ng trong
lo`ng ddo^'i phu+o+ng. Vie^.c Ho^` la`m ddu+o+.c thi` ha^`u he^'t ca'c ta'c gia?
kha'c dda~ no'i. DDie^`u quan tro.ng la` xa^m nha^.p, lu~ng ddoa.n, thao tu'ng,
va` pha' hu?y ca'c to^? chu+'c ye^u nu+o+'c kha'c chi'nh kie^'n, kho^ng ta'n
tha`nh chu? nghi~a CS.
Trong ddoa.n ve^` phong tra`o no^ng da^n Qua?ng DDo^ng, ta'c gia? cho bie^'t
va`o tha'ng 8-1925 Quo^'c Te^' No^ng Da^n (Krestintern) gu+?i cho Ho^` 5000
rubles (khoa?ng 2500 MK lu'c a^'y) qua ta`i khoa?n cu?a Borodin trong nga^n
ha`ng Vie^~n DDo^ng va` ye^u ca^`u Ho^` du`ng so^' tie^`n na`y dde^? thi ha`nh 4
vie^.c:
1. Sa?n xua^'t bi'ch chu+o+ng va` ca'c ta^.p sa'ch mo?ng ve^` va^'n dde^` no^ng
da^n.
2. Gu+?i dda.i die^.n to+'i ca'c ti?nh dde^? to^? chu+'c no^ng ho^.i.
3. Pha'i mo^.t ddo^`ng chi' Trung Hoa dda'ng tin ca^.y to+'i Ma.c Tu+ Khoa dde^?
la`m vie^.c trong Quo^'c Te^' No^ng Da^n.
4. Cung ca^'p cho Lie^n Xo^ nhu+~ng tin tu+'c va` ta`i lie^.u ve^` phong tra`o
no^ng da^n o+? Ta`u.
Ho^` tra? lo+`i se~ la`m ddu'ng theo ye^u ca^`u, tru+` ddie^`u 3, vi` kho^ng co'
ai ddu? kha? na(ng ngoa.i ngu+~.
Ta'c gia? cho bie^'t Ho^` nha^.n ddu+o+.c ta^'t ca? 11 la' thu+ cu?a Quo^'c Te^'
No^ng Da^n. Nhu+ng ha^`u he^'t nhu+~ng thu+ ddo' kho^ng tha^'y trong ho^` so+
cu?a Quo^'c Te^' No^ng Da^n lie^n quan dde^'n thu+ tu+` cu?a Ho^`. (6)
Ta'c gia? kho^ng no'i ve^` ly' do bi. ma^'t nhu+~ng la' thu+ na`y va` cu~ng
kho^ng to? y' nghi ngo+` thu+ co' the^? bi. gia^'u hoa(.c hu?y do ghi la.i
nhu+~ng va^'n dde^` na`o ddo'.
Cu~ng trong ddoa.n na`y, ta'c gia? thua^.t la.i bie^'n co^' 20-3-1926 nhu+ng
kho^ng cho bie^'t ly' do ta.i sao Tu+o+?ng Gio+'i Tha.ch ha. le^.nh ba('t giu+~
khoa?ng 50 ngu+o+`i trong so^' u?y vie^n chi'nh tri. CS ta.i Hoa`ng Pho^'(?).
Ca'c co^' va^'n Xo^ Vie^'t cu~ng bi. giam lo?ng ta.i nha`. Tru+o+'c su+. tra^'n
a'p, Borodin pha?i nhu+o+.ng bo^. theo ye^u ca^`u cu?a Quo^'c Da^n DDa?ng, ha.n
che^' vai tro` cu?a dda?ng vie^n CS trong Quo^'c Da^n DDa?ng. Tu+` ddo', so^'
dda?ng vie^n CS trong ca'c u?y ban cu?a Trung Hoa Quo^'c Da^n DDa?ng chi? co`n
giu+~ ty? le^. mo^.t pha^`n ba va` dda?ng vie^n CS bi. loa.i kho?i ca'c chu+'c
chu+o+?ng co+ quan trong chi'nh quye^`n Quo^'c Da^n DDa?ng.
Ve^` hoa.t ddo^.ng cu?a Thanh Nie^n Ca'ch Ma.ng DDo^`ng Chi' Ho^.i, ta'c gia?
du+.a va`o va(n kho^' Ti`nh Ba'o Ha?i Ngoa.i Pha'p tie^'t lo^.: Ho^` thu+o+`ng
nha^.n ddu+o+.c nhu+~ng mo'n tie^`n u?ng ho^. to^? chu+'c Thanh Nie^n tu+` trong
nu+o+'c gu+?i ra, trong ddo' co' Die^.p Va(n Ky`, Kha'nh Ky` (mo^.t tho+. chu.p
hi`nh, tru+o+'c kia tu+`ng quen Ho^` o+? Paris) va` ca? Bu`i Quang Chie^u la~nh
tu. dda?ng La^.p Hie^'n, (sau na`y bi. Vie^.t Minh thu? tie^u tho+`i 1945-46).
Ta'c gia? cu~ng nha('c ba'o ca'o 5 ddie^?m cu?a Ho^` gu+?i ve^` Lie^n xo^ ma`
ha^`u he^'t ca'c tie^?u su+? gia dda~ dde^` ca^.p. Trong so^' 5 na(m ddie^?m
ddo' co' ddie^?m 5 dda(.c bie^.t la` dda~ tha`nh la^.p ddu+o+.c mo^.t tru+o+`ng
Tuye^n Truye^`n. Trong cu`ng ddoa.n na`y, ta'c gia? no'i dde^'n vai tro` quan
tro.ng cu?a Jacques Doriot trong Quo^'c Te^' CS ddo^'i vo+'i HCM. Nha^n va^.t
na`y trie^.t dde^? u?ng ho^. sa'ch lu+o+.c ma(.t tra^.n tho^'ng nha^'t loa.i
lie^n hie^.p Quo^'c Co^.ng Trung Hoa va` khuye^n HCM: "Nha^n da^n DDo^ng Du+o+ng
chi? co' the^? ddi theo mo^.t con ddu+o+`ng, ne^'u thu+.c su+. muo^'n thay
ddo^?i ti`nh the^': ddo' la` con ddu+o+`ng dda^'u tranh cho DDo^.c La^.p". Ta'c
gia? cho bie^'t Doriot nha^'n ma.nh co^ng nha^n va` no^ng da^n la` lu+.c
lu+o+.ng dda^'u tranh chu? ye^'u nhu+ng ca^`n gia ta(ng su+. u?ng ho^. ma(.t
tra^.n tho^'ng nha^'t. Doriot vie^'t tie^'p: "DDu+`ng que^n ra(`ng du+o+'i su+.
ddo^ ho^. cu?a bo.n dde^' quo^'c, toa`n the^? nha^n da^n (co^ng nha^n, no^ng
da^n, thu+o+ng nha^n va` tri' thu+'c) chi? tru+` mo^.t thie^?u so^', va`i pha^`n
tu+? dda^`u co+ tru.c lo+.i, dde^`u muo^'n dda'nh dduo^?i dde^' quo^'c. DDu+`ng
coi nhe. ba^'t cu+' co^' ga('ng na`o dde^? lo^i cuo^'n ho. ha`ng nga`y ddu+'ng
va`o to^? chu+'c dda^'u tranh. DDu+`ng tu+` khu+o+'c su+. ho+.p ta'c cu?a ho.."
(7)
Ta'c gia? cu~ng tri'ch da^~n nguo^`n tin cu?a Trung Ta^m Lu+u Tru+~ va` Nghie^n
Cu+'u Ta`i Lie^.u Li.ch Su+? Nga, cho bie^'t HCM co' dde^. tri`nh Quo^'c Te^' CS
mo^.t nga^n sa'ch mo^.t na(m le^n dde^'n 40 nga`n nha^n da^n te^. Ta`u. Nga^n
khoa?n na`y du`ng chi ve^` di chuye^?n va` dda`o ta.o 100 ca'n bo^. tuye^n
truye^`n o+? Qua?ng DDo^ng. Co^.ng the^m mo^.t nga`n ru+o+?i cho hoa.t ddo^.ng
toa`n tho+`i gian cu?a 10 ca'n bo^. tuye^n truye^`n va` the^m 8 nga`n ru+o+?i
nu+~a cho co^ng ta'c xua^'t ba?n pha't ha`nh, giao tho^ng lie^n la.c... Ngoa`i
ra co`n mo^.t so^' chi phi' ca^`n thie^'t kha'c, ke^? ca? du+. tru+~ cho nhu+~ng
khoa?n ba^'t thu+o+`ng. (8)
HCM luo^n luo^n chu' tro.ng hoa.t ddo^.ng tuye^n truye^`n va` dda`o ta.o ca'n
bo^. tuye^n truye^`n ne^n dda~ do^`n nga^n khoa?n do Quo^'c Te^' CS ca^'p dde^?
la`m vie^.c ddo'.
Ve^` su+. su.p ddo^? cu?a ma(.t tra^.n tho^'ng nha^'t, ta'c gia? no'i dde^'n
vie^.c Tu+o+?ng Gio+'i Tha.ch ta^'n co^ng CS Ta`u nga`y 12-4-1927 khie^'n sa'ch
lu+o+.c ma(.t tra^.n cu?a Lie^n Xo^ pha' sa?n. Ba` kho^ng cho bie^'t ly' do
khie^'n Tu+o+?ng ha`nh ddo^.ng nhu+ va^.y, co' le~ vi` kho^ng tha^'y ta`i lie^.u
na`o trong va(n kho^' Nga ve^` ly' do ddo'.
Rie^ng ca'c ta`i lie^.u Trung Hoa Da^n Quo^'c cuo^'i tha^.p nie^n 1950 cho
bie^'t dda^`u na(m 1927 nha` ca^`m quye^`n Ta`u ba('t ddu+o+.c mo^.t ma^.t thu+
cu?a to`a dda.i su+' Nga gu+?i cho Trung Co^.ng xu'i "du`ng mo.i bie^.n pha'p
thu'c dda^?y qua^`n chu'ng ba`i ngoa.i, khie^u khi'ch ngu+o+`i ngoa.i quo^'c
tra? thu`. Muo^'n dda.t mu.c ddi'ch na`y, kho^ng ddu+o+.c lu`i bu+o+'c tru+o+'c
ba^'t cu+' thu? ddoa.n na`o, ngay ca? cu+o+'p bo'c, ta`n sa't. Va` khi co' su+.
xo^ xa't giu+~a ngu+o+`i A^u va` ngu+o+`i Trung Hoa thi` pho'ng dda.i ra dde^?
khua^'y ddo^.ng da^n ga^y ro^'i loa.n." Sau ddo' Quo^'c Da^n DDa?ng la.i ba('t
ddu+o+.c mo^.t ma^.t ddie^.n do Borodin gu+?i u?y vie^n qua^n su+. Nga Dorosky
ra le^.nh cho o^ng na`y pha' hoa.i ke^' hoa.ch Ba('c tie^'n. (9)
Ba` cu~ng cho bie^'t, ma(.c du` co' vu. Quo^'c Da^n DDa?ng Trung Hoa ta^'n co^ng
CS tha'ng 4-1927, to^? chu+'c Thanh Nie^n cu?a HCM va^~n to^`n ta.i o+? Qua?ng
DDo^ng, "nho+` lie^n he^. vo+'i phong tra`o gia?i pho'ng da^n to^.c kho^ng CS,
ke^? ca? vo+'i nho'm ta? pha'i trong Quo^'c Da^n DDa?ng Trung Hoa." (10)
Ba tha'ng sau bie^'n co^' tha'ng 4, trung u+o+ng Quo^'c Te^' CS ra tuye^n bo^'
ke^'t a'n Quo^'c Da^n DDa?ng Trung Hoa la` pha?n ddo^.ng, va` chi? thi. CS Ta`u
ca?nh gia'c. Nhu+ng, ta'c gia? tri'ch Harold Isaacs," (Quo^'c Te^' CS) va^~n
khuye^n (CS Ta`u) ha~y o+? la.i trong Quo^'c Da^n DDa?ng ba(`ng ca'ch a'p du.ng
sa'ch lu+o+.c ma(.t tra^.n tho^'ng nha^'t tu+` du+o+'i, nghi~a la` ha`nh ddo^.ng
trong qua^`n chu'ng vo^ sa?n ... xa^y du+.ng nhu+~ng to^? chu+'c lao ddo^.ng...
ta(ng cu+o+`ng ca'c nghie^.p ddoa`n ... chua^?n bi. qua^`n chu'ng lao ddo^.ng
ho`ng chua^?n bi. cho nhu+~ng ha`nh ddo^.ng quye^'t ddi.nh... vu~ trang cho
co^ng nha^n va` no^ng da^n... to^? chu+'c mo^.t bo^. ma'y dda?ng dda^'u tranh
ba^'t ho+.p pha'p co' tri`nh ddo^.. (11)
Qua tru+ng da^~n tre^n, du` bie^'t ro~ "ke? thu`" la` pha?n ddo^.ng, Quo^'c Te^'
CS va^~n khuye^n ddo^`ng chi' kho^ng xa li`a ma` ca^`n o+? la.i to^? chu+'c
ddi.ch dde^? to^? chu+'c va` ta(ng cu+o+`ng lu+.c lu+o+.ng cu?a mi`nh. HCM dda~
thu+.c thi ddu'ng sa'ch lu+o+.c ddo' o+? Hoa Nam vo+'i to^? chu+'c Thanh Nie^n
va`o tho+`i gian na`y va` ga^`n hai chu.c na(m sau ta.i VN: Lie^n hie^.p vo+'i
ca'c dda?ng ddo^'i la^.p du`ng uy ti'n cu?a ho. cu?ng co^' lu+.c lu+o+.ng mi`nh,
tie^u die^.t lu+.c lu+o+.ng ddi.ch. Sa'ch lu+o+.c tho^'ng nha^'t va` lie^n
hie^.p vo+'i phong tra`o gia?i pho'ng da^n to^.c chi? la` die^.u ke^' dde^?
tie^u die^.t ca'c to^? chu+'c kho^ng CS.
Chu+o+ng 4, ta'c gia? du+.a va`o ta`i lie^.u cu?a Trung Ta^m Lu+u Tru+~ Ta`i
Lie^.u Lie^n Bang Nga cho bie^'t: "Tha'ng 9-1927, Quo^'c Te^' CS ra hua^'n thi.
cho co^ng vie^.c tu+o+ng lai cu?a Ho^` va` pha'i o^ng ta sang Paris va`o tha'ng
11 dde^? pho^'i ho+.p ke^' hoa.ch vo+'i u?y ban Thuo^.c ddi.a cu?a dda?ng CS
Pha'p. Lu'c na`y dda?ng Pha'p Co^.ng la~nh tra'ch nhie^.m nuo^i du+o+~ng CS o+?
DDo^ng Du+o+ng, nhu+ng trong thu+.c te^' ca'c tha`nh vie^n cu?a dda?ng CS Pha'p
la`m vie^.c du+o+'i su+. kie^?m soa't cha(.t che~ tu+` Ma.c Tu+ Khoa." (12)
Lie^`n sau ddo' ta'c gia? no'i ro~: "Ma(.c da^`u Quo^'c Te^' CS dda~ he^'t a?o
tu+o+?ng vo+'i Trung Hoa Quo^'c Da^n DDa?ng, nhu+~ng hua^'n thi. ma` HCM mang
theo sang Paris dda~ pha?n a'nh sa'ch lu+o+.c ma(.t tra^.n tho^'ng nha^'t vo+'i
ca'c lu+.c lu+o+.ng da^n to^.c. Ba?n hua^'n thi. hai trang ghi "Quo^'c pha?i
giu'p ho+.p nha^'t ca'c ngu+o+`i ca'ch ma.ng da^n to^.c trong so^' di da^n
DDo^ng Du+o+ng (tru+o+'c tie^n o+? Paris, ro^`i tre^n ca? nu+o+'c Pha'p), ba(`ng
ca'ch ta.o ra mo^.t ca'i nha^n CS trong so^' nhu+~ng pha^`n tu+? da^n to^.c
ddo'..." (13)
Ta'c gia? co' ve? muo^'n chu+'ng minh Ho^` i't lie^n he^. va` i't ddu+o+.c
Quo^'c Te^' CS giu'p ddo+~ ne^n ddu+a ra nhu+~ng tru+o+`ng ho+.p Ho^` chi' Minh
kho^ng ddu+o+.c u+u dda~i hay u?ng ho^., tuy nhie^n nhu+~ng ddie^`u na`y la.i
cho tha^'y HCM luo^n le^. thuo^.c Quo^'c Te^' CS. Cha(?ng ha.n trong ddoa.n
dda^`u chu+o+ng 4, ta'c gia? vie^'t: "Mu`a ddo^ng na(m a^'y (1927) Quo^'c Te^'
CS qua' ba^.n ro^.n vi` nhu+~ng va^'n dde^` quan tro.ng ho+n chuye^'n ddi cu?a
HCM... Nhu+ng dde^'n tha'ng 4 Ho^` va^~n cha(?ng nha^.n ddu+o+.c tin tu+'c gi`
cu?a Ma.c Tu+ Khoa hay cu?a Doriot. Quo^'c Te^' No^ng Da^n cu~ng cha(?ng giu'p
ddu+o+.c gi`. O^ng ta pha?i ho?i xin ho. ca^'p 500 My~ Kim va` cho mo^.t "ke^'
hoa.ch to^? chu+'c thu+.c tie^~n dde^? to^i co' the^? hoa.t ddo^.ng hu+~u i'ch"
(14) Du` muo^'n du` kho^ng, ma^'y ha`ng tre^n dda~ chu+'ng minh kha' ro~ su+.
le^. thuo^.c cu?a HCM va`o Lie^n Xo^, tu+` ta`i chi'nh dde^'n ke^' hoa.ch hoa.t
ddo^.ng.
Ho+n 40 trang chu+o+ng 5 da`nh ba`n ve^` cao tra`o ca'ch ma.ng trong 2 na(m 1930
va` 1931. DDoa.n dda^`u no'i to+'i su+. tro+? ve^` cu?a ca'c cu+.u ho.c vie^n
tru+o+`ng Stalin trong ddo' ta'c gia? nha^'n ma.nh vai tro` cu?a Tra^`n Phu'
dde^? chu+'ng minh HCM kho^ng pha?i dda.i die^.n duy nha^'t cu?a Quo^'c Te^' CS
trong vie^.c tho^'ng nha^'t dda?ng CS DDo^ng Du+o+ng. Cuo^'i cu`ng tu+o+`ng
thua^.t nhu+~ng vie^.c la`m cu?a Ho^` dde^? thu+.c hie^.n vie^.c tho^'ng nha^'t
na`y, ta'c gia? vie^'t: "Hai nga`y sau khi to+'i Ho^`ng Ko^ng, Ho^` vie^'t cho
ca'c la~nh tu. phe pha'i trong DDo^ng Du+o+ng CS DDa?ng dde^? gia?i thi'ch ve^`
su+' ma.ng ma` Quo^'c Te^' CS dda~ trao cho mi`nh nha(`m tha`nh la^.p mo^.t
dda?ng CS ta.i VN....O^ng ta ye^u ca^`u phe DDo^ng Du+o+ng CS gu+?i hai dda.i
die^.n sang ga(.p o^ng ta o+? Ho^`ng Ko^ng. Ho^` cu~ng vie^'t cho Vie^~n DDo^ng
Vu. (FEB) dde^? loan ba'o su+. co' ma(.t cu?a mi`nh ta.i Ho^`ng Kong va` dde^.
tri`nh nhu+~ng dde^` nghi.. Theo Du+o+ng Ha('c DDi.nh thi` Ho^` dda~ xin mo^.t
khoa?n lu+o+ng ha`ng tha'ng la` 240-300 tie^`n Trung Hoa, tra? qua u?y ban
Quo^'c Da^n DDa?ng cu?a dda?ng CS Ta`u." (15)
Ve^` cuo^.c bo^.t pha't ca'ch ma.ng ta.i Ta`u va` vu`ng Nam Ha?i, ta'c gia?
vie^'t: "HCM lu'c na`y xem ra dda~ le^n to+'i to^.t ddie^?m uy quye^`n trong
Quo^'c Te^' CS du+o+`ng nhu+ dda~ tro+? la.i Ho^`ng Kong dde^? gia?i quye^'t
mo^.t ti`nh the^' ngoa`i vo`ng a?nh hu+o+?ng cu?a o^ng ta." Ro^`i tri'ch da^~n
mo^.t ta`i lie^.u cu?a Ho^` lie^n quan dde^'n vie^.c chua^?n bi. cho cuo^.c
no^?i da^.y vu~ trang: "O^ng Ho^` no'i mo^.t ca'ch ro~ ra`ng: "Nhie^.m vu. qua^n
su+. cu?a dda?ng bao go^`m: hua^'n luye^.n qua^n su+. cho ca'c dda?ng vie^n;
tuye^n truye^`n va^.n ddo^.ng qua^`n chu'ng trong qua^n ddo^.i; to^? chu+'c
nhu+~ng toa'n ba?o ve^. co^ng nha^n va` no^ng da^n". O^ng ta da`nh ha^`u he^'t
su+. chu' ta^m cu?a mi`nh cho co^ng vie^.c tuye^n truye^`n va` khua^'y ddo^.ng
trong qua^n ddo^.i". (16) Gia?i thi'ch ta.i sao HCM dda(.c bie^.t quan ta^m
dde^'n tuye^n truye^`n trong qua^n ddo^.i, ta'c gia? vie^'t: "Ho^` no'i: binh
si~ ba?n xu+' bi. ba('t va`o qua^n ddo^.i xua^'t tha^n tu+` nhu+~ng la`ng ma.c,
ne^n ddu+`ng ddo^'i xu+? vo+'i ho. nhu+ "ta^'t ca? dde^`u la` cho' sa(n" cu?a
dde^' quo^'c. O^ng ta chi? ro~: Trong mo^.t cuo^.c bie^?u ti`nh ta.i Cho+.
Lo+'n, no^ng da^n dda~ pha.m lo^~i la^`m xi? va? binh si~, thay vi` tuye^n
truye^`n va^.n ddo^.ng ho.." DDa^y la` ddie^?m dda(.c bie^.t quan tro.ng chu+'ng
to? Ho^` tha^'u dda'o sa'ch lu+o+.c Lenin trong va^'n dde^` thuo^.c ddi.a va`
da^n to^.c nhu+ng ta'c gia? co' ve? i't quan ta^m, ne^'u kho^ng muo^'n no'i la`
kho^ng co' y' nghi~ gi` ve^` va^'n dde^`. Ta'c gia? vie^'t tie^'p:"O^ng Ho^`
no'i:"Trong co^ng ta'c tuye^n truye^`n khua^'y ddo^.ng qua^`n chu'ng, dda?ng
pha?i truye^`n ba' chu+o+ng tri`nh "ca'ch ma.ng da^n chu? tu+ sa?n" trong dda'm
binh si~, va` du`ng ti`nh ca?m da^n to^.c dde^? la`m cho ho. ta'n tha`nh phong
tra`o ca'ch ma.ng cu?a co^ng nha^n va` no^ng da^n va` cha^'p nha^.n su+. la~nh
dda.o cu?a dda?ng".
Ma^'y chu+~ "cha^'p nha^.n su+. la~nh dda.o cu?a dda?ng" co' nghi~a la` cha^'p
nha^.n quye^`n la~nh dda.o ddo^.c to^n tuye^.t ddo^'i cu?a CS va` nhu+ the^'
thi` ca'i go.i la` ca'ch ma.ng da^n chu? tu+ sa?n (ma` Ho^` ba?o pha?i truye^`n
ba') chi? co`n la` su+. lu+`a phi?nh.
A'p cho't chu+o+ng 5, ta'c gia? no'i ve^` cuo^.c ho^n pho^'i giu+~a HCM va`
Nguye^~n Thi. Minh Khai vo+'i ca'c tu+` seems (2 la^`n), assume, apparently,
unknown... Nhu+ng theo ba`, tru+o+`ng ho+.p Minh Khai la` mo^.t trong hai
tru+o+`ng ho+.p ro~ ra`ng nha^'t vi` co' chu+'ng tu+` ha(?n hoi. Tru+o+`ng ho+.p
kia la` Ta(ng Tuye^'t Minh. DDoa.n tri'ch di.ch du+o+'i dda^y ddu+o+.c ta'c gia?
dda(.t trong ngoa(.c ddo+n: (Nhu+~ng nguo^`n ta`i lie^.u cu?a Pha'p lie^n quan
dde^'n Minh Khai khie^'n ngu+o+`i ta co' the^? tin ra(`ng co^ na`y dda~ co'
nhie^`u mo^'i ti`nh vo+'i ca'c ddo^`ng chi' trong tha^.p nie^n 1930-1940. Vi'
du., na(m 1932 so+? ca?nh sa't tin cha('c co^ ta la` ngu+o+`i ti`nh cu?a Tra^`n
Ngo.c Danh, em (to^?ng bi' thu+) Tra^`n Phu'. Na(m 1933 ho. la.i cha(.n ba('t
ddu+o+.c mo^.t la' thu+ vie^'t tu+` Ho^`ng Ko^ng, hi`nh nhu+ (seemingly) dde^?
cu+. tuye^.t mo^.t ke? theo dduo^?i mi`nh, trong thu+ ddo' na`ng tuye^n bo^'
"to^i kho^ng co`n bi. a'm a?nh bo+?i y' tu+o+?ng la^'y cho^`ng hay la`m me....
Ngu+o+`i cho^`ng duy nha^'t cu?a to^i la` Ca'ch Ma.ng CS." Nhu+ng khoa?ng cuo^'i
na(m 1934, khi dda~ o+? Ma.c Tu+ Khoa, na`ng vie^'t mi`nh dda~ la^'y cho^`ng la`
Lin, bi' danh cu?a Ho^` lu'c a^'y. Nhu+~ng tie^?u su+? gia VN no'i Minh Khai
ke^'t ho^n vo+'i Le^ Ho^`ng Phong ta.i Ma.c Tu+ Khoa va`o na(m 1935, nhu+ng
kho^ng co' ta`i lie^.u na`o tho+`i ddo' chu+'ng minh.) (17)
Cuo^'i chu+o+ng 5 ba`n ve^` ho^.i nghi. trung u+o+ng tha'ng 3-1931 do Tra^`n
Phu' ddie^`u khie^?n vo+'i mo^.t nghi. quye^'t cu+'ng ra('n mang ti'nh giai
ca^'p ro~ re^.t dda~ da^~n dde^'n mo^.t cuo^.c thanh tru+`ng no^.i bo^.. Nhu+~ng
pha^`n tu+? tri' thu+'c, nhu+~ng ke? co`n giu+~ xu hu+o+'ng quo^'c gia da^n
to^.c dde^`u bi. loa.i kho?i dda?ng. Ta'c gia? vie^'t: "Ba?n nghi. quye^'t ghi:
Mo^.t trong nhu+~ng mo^'i nguy to lo+'n nha^'t la` dda?ng vie^n va^~n chu+a
hie^?u ro~ vi. the^' cu?a giai ca^'p vo^ sa?n trong ca'ch ma.ng va` ca'c nhie^.m
vu. cu?a dda?ng...Ca^`n pha?i da^`n da^`n thay the^' dda.i die^.n cu?a tri'
thu+'c va` nhu+~ng pha^`n tu+? ba?o thu? trong ca'c co+ quan la~nh dda.o ba(`ng
nhu+~ng co^ng nha^n va` ba^`n no^ng. DDa?ng nha^.n chi? thi. pha?i ddie^`u tra
ca'c no^ng ho^.i va` loa.i nhu+~ng pha^`n tu+? kho^ng lie^n he^. vo+'i ba^`n
no^ng va` co^ng nha^n tha`nh thi.. Cuo^.c dda^'u tranh giai ca^'p o+? no^ng
tho^n ca^`n ddu+o+.c mo+? ro^.ng va` mo.i a?nh hu+o+?ng cu?a chu? nghi~a da^n
to^.c pha?i ddu+o+.c pha' hu?y ta^.n go^'c re^~..." (18)
Sau ddo' ta'c gia? thua^.t la.i cuo^.c thanh tru+`ng no^.i bo^. va` die^~n
bie^'n cu?a Xo^ Vie^'t Nghe^. Ti~nh khie^'n ha`ng nga`n "chi? ddie^?m vie^n" hay
nhu+~ng no^ng da^n muo^'n nga(n cha(.n phong tra`o bi. ta`n sa't, dde^? ro^`i
sau ddo' Pha'p co' co+' mo+? ca'c cuo^.c ta?o thanh ba('t giu+~ va` xu+? tu+?
ha`ng tra(m dda?ng vie^n CS. Tu+` ddo' ke^'t thu'c cao tra`o ca'ch ma.ng.
Chu+o+ng 6 mang tu+.a dde^` "Che^'t o+? Ho^`ng Ko^ng, cho^n ta.i Ma.c Tu+ Khoa"
ba`n ve^` hoa.t ddo^.ng cu?a HCM tu+` 1931 dde^'n 1938. No'i ve^` tho+`i gian
bi. tu` ta.i Ho^`ng Ko^ng, ta'c gia? cho bie^'t HCM dda~ theo chie^'n thua^.t
ba`o chu+~a ddu+o+.c Quo^'c Te^' CS co^? vo~, khai la` mo^.t ngu+o+`i ye^u
nu+o+'c dda^'u tranh cho vua va` to^? quo^'c VN, du` trong ho^. chie^'u ghi la`
ngu+o+`i Trung Hoa! Tha'ng 7-1931, to^? chu+'c Vie^.n Tro+. Quo^'c Te^' DDo?
(International Red Aid) xe^'p dda(.t dde^? mo^.t lua^.t su+ ddoa`n ta`i gio?i do
Frank Loseby la~nh dda.o ba`o chu+~a cho Ho^`. I't ha`ng sau ba` no'i dde^'n
mo^.t cuo^.c va^.n ddo^.ng ca'nh ta? trong kha('p the^' gio+'i nha(`m u?ng ho^.
cho mo^.t Noulens bi' nhie^.m dda~ khie^'n vu. a'n HCM ddu+o+.c chu' y' nhie^`u
ho+n. (19)
Theo ta'c gia?, tha'ng 7-1934 HCM mo+'i dde^'n Ma.c Tu+ Khoa va` tha'ng 10
ddu+o+.c va`o tru+o+`ng Le^nin. Tho+`i gian ddo' DDo^ng Du+o+ng chi? rie^ng HCM
ho.c tru+o+`ng na`y. Kirsanova, gia'm ddo^'c tru+o+`ng mo^ ta? dda^y la` lo`
re`n duy nha^'t (the only forge) re`n luye^.n ca'n bo^. cho Quo^'c Te^' CS va`
ddu+o+.c coi nhu+ vie^.n dda`o ta.o la~nh tu. CS ngoa.i quo^'c. Nhu+ng HCM bi.
ddo^'i xu+? nhu+ mo^.t pha^`n tu+? tha^'t su?ng. Ta'c gia? cu~ng cho bie^'t Ha`
Huy Ta^.p dda~ gio+'i thie^.u Nguye^~n Thi. Minh Khai la` vo+. cu?a Quo^'c tham
du+. dda.i ho^.i 7 Quo^'c Te^' CS cu`ng vo+'i Le^ Ho^`ng Phong va` chi'nh Khai
cu~ng khai mi`nh dda~ tha`nh ho^n vo+'i Lin, la` bi' danh cu?a Ho^` lu'c a^'y.
Nhu+ng HCM kho^ng khai chuye^.n na`y trong ho^` so+ ly' li.ch nha^.p ho.c
tru+o+`ng Le^nin.
Ve^` dda.i ho^.i 7 Quo^'c Te^' CS, ta'c gia? cho bie^'t HCM dda~ vie^'t ba?n
phe^ bi`nh ca'c tha^'t ba.i cu?a DDa?ng CS DDo^ng Du+o+ng hai na(m 1930-1931,
va` co`n nhie^`u ba'o ca'o kha'c nu+~a, nhu+ng nhu+~ng ba'o ca'o na`y kho^ng
tha^'y trong va(n kho^' lie^n bang Nga! Trong ba?n phe^ bi`nh, HCM nha('c dde^'n
"ca'ch ma.ng da^n chu? tu+ sa?n" va` ba?o ca'n bo^. cha(?ng hie^?u gi` ve^` y'
nghi~a ma^'y tu+` ddo'. Vi` va^.y Ho^` dde^` nghi. bie^n soa.n mo^.t loa.t sa'ch
mo?ng ddo+n so+ de^~ hie^?u ve^` ba?n Tuye^n Ngo^n CS, li.ch su+? Quo^'c Te^'
CS, va^'n dde^` chu? nghi~a da^n to^.c, va^'n dde^` ruo^.ng dda^'t va` ke^'t
thu'c ba(`ng "ca'ch tha`nh la^.p ma(.t tra^.n tho^'ng nha^'t" va` nhu+~ng nghi.
quye^'t cu?a Quo^'c Te^' CS ve^` va^'n dde^` thuo^.c ddi.a. Ba` vie^'t: "Ho^`
bie^'t ca'ch lu+.a ddu'ng lu'c dde^? tru+ng da^~n Stalin. O^ng ta vie^'t:
"Stalin nghi`n la^`n co' ly' khi no'i: "Ly' thuye^'t cho ca'c ddo^`ng chi' ...
quye^`n lu+.c chi? huy, tu+o+ng lai trong sa'ng, ddu+'c tin trong vie^.c la`m
va` su+. xa'c ti'n ve^` le~ ta^'t tha('ng cu?a chi'nh nghi~a."
Ta'c gia? cu~ng cho bie^'t sau khi HCM bi. ba('t, ddu+o+.c tha? ro^`i sang Lie^n
Xo^, uy ti'n cu?a Ha` Huy Ta^.p dda~ ta(ng nhanh. Ha` Huy Ta^.p dda~ to^' ca'o
Tra^`n Va(n Gia`u va` HCM trong ba'o ca'o gu+?i DDe^. Tam Quo^'c Te^' ne^n
tho+`i gian dda.i ho^.i 7 co' le~ HCM ma^'t ti'n nhie^.m the^ tha?m nha^'t. (20)
Khi HCM va` Le^ Ho^`ng Phong dde^`u o+? Ma.c Tu+ Khoa, dda.i ho^.i I DDo^ng
Du+o+ng CS DDa?ng o+? Ma Cao cho Ha` Huy Ta^.p quye^`n ddie^`u khie^?n dda?ng.
DDa.i ho^.i chi? cho HCM la`m u?y vie^n trung u+o+ng du+. khuye^'t. Tra'i la.i
Ha` Huy Ta^.p tu+. da`nh ddi.a vi. trong Ha?i Ngoa.i Vu. la` co+ quan co'
quye^`n hu+o+'ng da^~n trung u+o+ng dda?ng ve^` chi'nh tri.. Cuo^'i ba?n ba'o
ca'o ddo.c tru+o+'c dda.i ho^.i, Ha` Huy Ta^.p dda~ to^' ca'o HCM va` ke^'t
lua^.n: "Chu'ng to^i dde^` nghi. ddo^`ng chi' Lin pha?i ddi'ch tha^n vie^'t
mo^.t cuo^'n sa'ch nho? tu+. phe^ chi'nh mi`nh va` nhu+~ng sai so't dda~ qua."
(21)
Ta'c gia? nha('c vie^.c Ha` Huy Ta^.p ca'o buo^.c HCM chi.u tra'ch nhie^.m ve^`
ha`ng tra(m dda?ng vie^n bi. ba('t ....(nhu+ pha^`n ddo^ng ca'c ta'c gia?
tru+o+'c dda~ vie^'t) va` co`n cho bie^'t Ha` Huy Ta^.p qua? quye^'t chi'nh
to^?ng bi' thu+ co^.ng dda?ng Xie^m, tu+`ng theo cha^n Ho^` cu~ng no'i tru+o+'c
1930 Ho^` kho^ng pha?i la` CS. Theo ta'c gia?, Ho^` dda~ bi. ddie^`u tra bo+?i
bo^. ba go^`m Manuilsky, Kang Cheng va` Vera Vasilieva. Manuilsky trung la^.p,
Kang Cheng ddo`i ha`nh quye^'t, co`n Vera thi` be^nh, vie^.n le~ Ho^` sai la^`m
chi? vi` thie^'u kinh nghie^.m.
Ve^` dda.i ho^.i VII, Quo^'c Te^' CS, ta'c gia? nha('c la.i vie^.c ddu+a ra
ddu+o+`ng lo^'i u?ng ho^. mo^.t lie^n minh vo+'i ca'nh ta? da^n chu? xa~ ho^.i
nha(`m cho^'ng Pha't Xi't ta.i A^u cha^u va` cho la` Ho^` dda~ ddi tru+o+'c
tho+`i dda.i khi muo^'n nhi`n la.i nhu+~ng tha^'t ba.i trong 2 na(m 1930-1931
lie^n quan dde^'n su+. hie^?u la^`m "ca'ch ma.ng da^n chu? tu+ sa?n".
Nhu+ dda~ bie^'t, sau dda.i ho^.i VII ma(.t tra^.n Bi`nh Da^n (hay da^n to^.c)
ra ddo+`i ta.i Pha'p va` sa'ch lu+o+.c ma(.t tra^.n tho^'ng nha^'t da^n to^.c
ddu+o+.c a'p du.ng tro+? la.i. Do ddo' trung u+o+ng DDo^ng Du+o+ng CS dda?ng
cu~ng co' nhu+~ng chi? thi., lo+`i ke^u go.i va` thu+ ngo? co^? vo~ lie^n hie^.p
giu+~a ca'c phe pha'i nha(`m tho^'ng nha^'t "phong tra`o gia?i pho'ng da^n to^.c
o+? DDo^ng Du+o+ng".
Chu+o+ng 6, ta'c gia? cho bie^'t sau dda.i ho^.i VII, HCM tie^'p tu.c theo ho.c
ta.i tru+o+`ng Lenin to+'i he^'t na(m 1935. Na(m 1936 o^ng sang tru+o+`ng Stalin
la`m vie^.c chung vo+'i Vera Vasilieva, phu. tra'ch gia?ng da.y ca'c ho.c vie^n
VN. "La`m vie^.c vo+'i Lin tha^.t thi'ch thu'..." Vera no'i va^.y! Vera la`
ngu+o+`i tu+`ng be^nh vu+.c Ho^` va` la` ngu+o+`i cu`ng vo+'i la~nh tu.
Manuilsky dda(.c tra'ch ca'c va^'n dde^` DDo^ng Du+o+ng trong Quo^'c Te^' CS.
Cuo^'i na(m 1936, Vera ddu+a ke^' hoa.ch la^.p tru+o+`ng hua^'n luye^.n ta.i
Ta`u va` pha'i Ho^` sang ddo' dde^? to^? chu+'c va` ddie^`u khie^?n tru+o+`ng
na`y. Ba` du+. tru` mo^.t nga^n sa'ch 3000 My~ Kim dde^? dda`o ta.o 10 ho.c
vie^n cho mo^~i 2 tha'ng. Nhu+ng cuo^'i cu`ng du+. a'n bi. hu?y bo? ne^n Ho^`
tie^'p tu.c o+? la.i Lie^n Xo^ cho dde^'n 1938.
Ta'c gia? cu~ng ne^u su+. kie^.n trong khi Ho^` chi? la`m vie^.c phie^n di.ch
va` da.y cho ho.c vie^n ngu+o+`i Vie^.t theo mo^.t thu+' ba^.c tha^'p, Nguye^~n
Kha'nh Toa`n ddu+o+.c cu+? la`m gia?ng vie^n thu+.c thu.. Ta'c gia? vie^'t ve^`
hoa`n ca?nh va` vi. the^' che^nh ve^nh cu?a Ho^` trong giai ddoa.n na`y nhu+
sau: "Kho' tu+o+?ng tu+o+.ng no^?i mo^.t dda?ng vie^n ky` cu+.u nhu+ HCM co'
the^? tie^'p tu.c hoa.t ddo^.ng qua tho+`i ky` ddie^n loa.n na`y. Nhu+ng tha'ng
1-1938 o^ng va^~n co`n ddang di.ch nhu+~ng la' thu+ hie^'m hoi tu+` DDo^ng
Du+o+ng gu+?i to+'i. Vie^.c o^ng so^'ng so't qua nhu+~ng na(m kinh khu?ng nha^'t
cu?a tho+`i ky` thanh tru+`ng thu+o+`ng ddu+o+.c coi la` da^'u chi? cu?a su+.
ba?o ve^. ma` mo^.t ca'n bo^. cao ca^'p so^'ng so't la` Manuilsky dda~ da`nh cho
o^ng. Ne^'u kho^ng pha?i va^.y thi` chi? vi` o^ng la` mo^.t ke? theo chu? nghi~a
Stalin trung tha`nh ma` tho^i."
Cuo^'i cu`ng Ho^` cu~ng ddu+o+.c cho ro+`i kho?i tru+o+`ng va` cha(?ng bao la^u
sau tro+? la.i Ta`u.
Chu+o+ng 7, HCM tro+? la.i Ta`u mu`a thu 1938, khi Lie^n Xo^ va` Trung Hoa
Quo^'c Gia ta'i la^.p lie^n minh vo+'i hie^.p u+o+'c ba^'t tu+o+ng xa^m ddu+o+.c
mo^.t na(m va` Ma(.t Tra^.n Bi`nh Da^n o+? Pha'p dda~ sang na(m thu+' hai. Su+.
lie^n minh mo+'i na`y da^~n dde^'n ta'i la^.p ma(.t tra^.n tho^'ng nha^'t da^n
to^.c giu+~a DDa?ng CS va` Quo^'c Da^n DDa?ng Ta`u nha(`m cho^'ng Pha't Xi't.
Trong bo^'i ca?nh ddo', nhie^.m vu. bi' ma^.t ma` Ho^` nha^.n tu+` Quo^'c Te^'
CS - go^`m 8 ddie^?m pha?i ho.c thuo^.c lo`ng, nhu+ ta'c gia? ghi ro~ - dde^?
ddem ve^` a'p du.ng la` ddu+a dda?ng CS DDo^ng Du+o+ng va`o mo^.t "ma(.t tra^.n
da^n chu? da^n to^.c ro^.ng ra~i" go^`m ca? nhu+~ng Pha'p kie^`u tie^'n bo^. va`
gio+'i tu+ sa?n da^n to^.c. (22) Xin lu+u y' ma^'y chu+~ nhie^.m vu. bi' ma^.t
ma` Ho^` nha^.n tu+` Quo^'c Te^' CS.
Mu`a xua^n na(m tru+o+'c, 1937, Minh Khai va` Hoa`ng Va(n No.n cu~ng ho.c
thuo^.c lo`ng hua^'n thi. cu?a Quo^'c Te^' CS dde^? mang ve^` Ho^`ng Ko^ng,
chuye^?n giao cho Ha?i Ngoa.i Vu. cu?a Quo^'c Te^' CS. Theo ta'c gia?, hua^'n
thi. na`y ra^'t ga^`n vo+'i hua^'n thi. 8 ddie^?m ma` Ho^` dda~ mang theo.
La.i xin lu+u y' ma^'y chu+~ ho.c thuo^.c lo`ng va` nho+' la.i HCM cu~ng ho.c
thuo^.c lo`ng 8 ddie^?m chi? thi. cu?a Quo^'c Te^' CS. Ho.c thuo^.c lo`ng tu+'c
kho^ng co' va(n ba?n mang theo. Ca'c to^? chu+'c bi' ma^.t, to^? chu+'c dden,
Mafia thu+o+`ng chi? ra le^.nh mie^.ng. Nhu+~ng vie^.c ta`n a'c ta^`y tro+`i
cu?a CSVN cu~ng nhu+ CS the^' gio+'i pha^`n nhie^`u do le^.nh mie^.ng cu?a la~nh
tu.. Ne^'u theo nguye^n ta('c pha'p ly' cu?a che^' ddo^. da^n chu? Ta^y Phu+o+ng
dde^? xe't ha`nh ddo^.ng cu?a CS, nha^'t la` CS Trung Hoa va` CSVN e la` kho'
tra'nh la^`m la.c.
Ta'c gia? vie^'t: "Tha'ng 4-1938, ban la~nh dda.o DDa?ng CS DDo^ng Du+o+ng dda~
thi?nh ca^`u Quo^'c Te^' CS gu+?i dde^`u dda(.n hua^'n thi. ve^` ca'c va^'n
dde^` chi'nh tri., to^? chu+'c va` mo^~i 5 hoa(.c 6 tha'ng, pha'i mo^.t ddo^`ng
chi' la~nh dda.o mang nhu+~ng hua^'n thi. ddo' cu`ng vo+'i ta`i chi'nh vie^.n
tro+.. The^m va`o khoa?n tie^`n u+'ng tru+o+'c 5000 MK dde^? in sa'ch, ho. cu~ng
xin gu+?i co^' va^'n va` nga^n khoa?n dde^? mo+? mo^.t trung ta^m hua^'n luye^.n
ho+.p pha'p ta.i Ta`u theo ddu+o+`ng lo^'i nhu+~ng na(m 1926-1927. Co' the^? HCM
ddu+o+.c pha'i sang Ta`u la^`n na`y la` the^? theo lo+`i thi?nh ca^`u ddo'."
(23)
Tuy nhie^n, ti`nh hi`nh DDo^ng Du+o+ng lu'c a^'y kho^ng gio^'ng ti`nh hi`nh
Ta`u. Cho ne^n vie^.c thu+.c hie^.n sa'ch lu+o+.c ma(.t tra^.n da^n to^.c da^n
chu? na(m 1939 dda~ ga^y tranh lua^.n giu+~a ca'c la~nh tu. DDo^ng Du+o+ng CS
DDa?ng nhu+ Phan Va(n Ta.o, ngu+o+`i tu+`ng du+. dda.i ho^.i VI Quo^'c Te^' CS,
Le^ Ho^`ng Phong, nguye^n to^?ng bi' thu+ va` tu+`ng dda.i die^.n DDo^ng Du+o+ng
CS DDa?ng ta.i dda.i ho^.i VII Quo^'c Te^' CS va` Nguye^~n Va(n Cu+`, to^?ng bi'
thu+ lu'c a^'y. Theo ta'c gia?, la^.p tru+o+`ng cu?a Nguye^~n Va(n Cu+` trong
cuo^'n Tu+. Phe^ to'm la.i la`: "Chi'nh sa'ch cu?a dda?ng la` u?ng ho^. vie^.c
tha`nh la^.p ma(.t tra^.n da^n chu? - nhu+ng ma(.t tra^.n na`y pha?i tha`nh
la^.p trong pha.m vi nhu+~ng phong tra`o dda^'u tranh qua^`n chu'ng ma.nh me~.
Ma(.t tra^.n da^n chu? pha?i la` mo^.t hi`nh thu+'c dda^'u tranh giai ca^'p
cu~ng nhu+ kha'ng chie^'n cho^'ng dde^' quo^'c".
Ve^` hoa`n ca?nh cu?a HCM, ta'c gia? vie^'t: "Khi ddo.c nhu+~ng ba`i ba'o cu?a
HCM tre^n to+` Notre Voix, ngu+o+`i ta tha^'y hoa`n ca?nh cu?a o^ng o+? giu+~a
cuo^.c chie^'n Hoa - Nha^.t la` mo^.t the^' gio+'i rie^ng bie^.t kha'c ha(?n
Saigon vo+'i ca'c cuo^.c ba^`u cu+? lu'c a^'y. O^ng dda~ da^'n tha^n va`o co^ng
vie^.c tuye^n truye^`n u?ng ho^. Ta`u, xa^y du+.ng nie^`m tin va`o kha? na(ng
kha'ng Nha^.t cu?a no'. Tha'ng 8 va` tha'ng 9-1939, ti`nh hi`nh quo^'c te^' thay
ddo^?i dda~ ddu+a DDo^ng Du+o+ng CS DDa?ng va`o nhu+~ng cuo^.c tranh lua^.n
no^.i bo^. gay ga('t: Nga`y 23-8, hie^.p u+o+'c Molotov-Ribbentrop bo^~ng dda(.t
nhu+~ng ngu+o+`i CS theo Lie^n Xo^ va`o chung chie^'n tuye^'n vo+'i DDu+'c
Quo^'c Xa~. Va`, chie^'n tranh bu`ng no^? ta.i A^u cha^u, khi DDu+'c tie^'n
dda'nh Ba Lan nga`y 1-9-1939. Nga`y 28-9, toa`n quye^`n Pha'p o+? DDo^ng Du+o+ng
dda(.t dda?ng CS ra ngoa`i vo`ng pha'p lua^.t va` suo^'t trong mo^.t na(m CS
dde^. tam cu~ng nhu+ dde^. tu+' dde^`u bi. lu`ng ba('t."
Ve^` ho^.i nghi. trung u+o+ng ky` VI va` nhu+~ng cuo^.c no^?i da^.y na(m 1940,
ta'c gia? cho bie^'t dda so^' ca'n bo^. la~nh dda.o DDo^ng Du+o+ng CS DDa?ng
ta'n tha`nh no^?i da^.y dde^? pha?n u+'ng la.i ti`nh hi`nh thay ddo^?i lu'c a^'y
ba(`ng ca'ch tha`nh la^.p ma(.t tra^.n tho^'ng nha^'t pha?n dde^' cuo^'i na(m
1939. Lu'c a^'y gia?i pho'ng da^n to^.c tro+? tha`nh mu.c tie^u chi'nh. Trong
mo^.t tho^ng tu+ pho^? bie^'n tha'ng 12-1939, DDa?ng CS ke^u go.i ca'c lu+.c
lu+o+.ng dda^'u tranh cu?a vo^ sa?n, nha^n da^n lao ddo^.ng ca'c nu+o+'c
nhu+o+.c tie^?u "ha~y ddoa`n ke^'t vo+'i Lie^n Xo^". Ha~y vu`ng le^n dda^'u
tranh "dde^? da^.p ta('t ngo.n lu+?a chie^'n tranh ba(`ng ca'ch loa.i tru+`
ta^.n go^'c la` he^. tho^'ng dde^' quo^'c tu+ ba?n." (24)
Nhu+ng cuo^.c no^?i da^.y o+? Nam Ky` dda~ tha?m ba.i, da^~n dde^'n ha`ng tra(m
dda?ng vie^n bi. ba('t va` bi. ha`nh quye^'t. Theo Tra^`n Huy Lie^.u, co' to+'i
100 ca'n bo^. la~nh dda.o bi. gie^'t. Ha` Huy Ta^.p, Nguye^~n Va(n Cu+`, Phan
DDa(ng Lu+u, Vo~ Va(n Ta^`n, Nguye^~n Thi. Minh Khai va` Nguye^~n Hu+~u Tie^'n
ta^'t ca? dde^`u bi. ha`nh quye^'t trong tha'ng 8-1941. Le^ Dua^?n va` nhie^`u
dda?ng vie^n CS kha'c nhu+ Du+o+ng Ba.ch Mai, Nguye^~n Va(n Ta.o ngo^`i tu` cho
to+'i khi Nha^.t dda^`u ha`ng na(m 1945. Rie^ng Le^ Ho^`ng Phong che^'t trong
tu` na(m 1942.
Tu+` ddo' Ho^` tro+? ne^n la~nh tu. danh chi'nh ngo^n thua^.n (nguye^n va(n:
legitimate leader). Ngay Tru+o+`ng Chinh cu~ng pha?i ddu+o+.c Ho^` cha^'p
thua^.n mo+'i ddu+o+.c giu+~ chu+'c to^?ng bi' thu+. (25)
DDoa.n cuo^'i chu+o+ng 7 va` cu~ng la` ddoa.n cho't cu?a ta'c pha^?m, tru+o+'c
khi to'm ta('t dde^? ke^'t lua^.n:"Tha'ng 10-1940 HCM va` dda'm ca^.n tha^`n
tu+` Co^n Minh dde^'n Que^' La^m. DDa^y chi'nh la` tho+`i ddie^?m CS ha?i ngoa.i
quye^'t ddi.nh du`ng ca'i vo? (26) Vie^.t Minh cho ma(.t tra^.n da^n to^.c cu?a
mi`nh. DDa^y cu~ng chi'nh la` to^? chu+'c dda~ ddu+o+.c tha`nh la^.p ta.i Nam
Kinh na(m 1936 bo+?i Ho^` Ho.c La~m, Hoa`ng Va(n Hoan, Le^ Thie^'t Hu`ng, Phi
Va^n, Nguye^~n Ha?i Tha^`n va` mo^.t so^' ngu+o+`i kha'c. Vi` to^? chu+'c na`y
la` to^? chu+'c ddu+o+.c chi'nh thu+'c dda(ng ky' o+? Ta`u ne^n tro+? tha`nh co+
ca^'u thi'ch ho+.p cho nhu+~ng mu.c tie^u cu?a HCM." (27)
Ta'c gia? cu~ng nha('c dde^'n "VN Da^n To^.c Gia?i Pho'ng DDo^`ng Chi' Ho^.i"
(28) cu?a Tru+o+ng Bo^.i Co^ng va` Nguye^~n Ha?i Tha^`n tha`nh la^.p na(m 1941
va` ba?o ca'i nha^n (nucleus) cu?a no' la` Vie^.t Minh. Nhu+ va^.y Vie^.t Minh
vu+`a la` ca'i vo? cu?a dda?ng CS vu+`a la` ca'i nha^n cu?a to^? chu+'c cu?a
Tru+o+ng Bo^.i Co^ng. DDie^`u la. la` ta'c gia? kho^ng no'i dde^'n vie^.c HCM
la^.p Ma(.t Tra^.n Vie^.t Minh ta.i Pa'c Bo' va` cu~ng kho^ng ke^? chi tie^'t
ve^` to^? chu+'c cu?a Tru+o+ng Bo^.i Co^ng.
Ta'c gia? nha^'n ma.nh su+. kie^.n ho^.i nghi. 8 trung u+o+ng DDo^ng Du+o+ng CS
DDa?ng do HCM chu? to.a sau nga`y tro+? la.i Ta`u va` du+.a theo ba'o ca'o cu?a
ma^.t ba'o vie^n bi' danh "Ursule" ti`m tha^'y trong va(n kho^' Pha'p Quo^'c
Ha?i Ngoa.i (AOM), dde^? kha(?ng ddi.nh ho^.i nghi. na`y ddu+o+.c to^? chu+'c
o+? Ti~nh Ta^y, Qua?ng Ta^y, chu+' kho^ng pha?i o+? trong quo^'c no^.i. U?y ban
trung u+o+ng dda?ng ho.p tre^n la^`u, co`n u?y ban Ba('c Ky` ho.p o+? ta^`ng
tre^.t. HCM du+. ca? hai, sa'ng vo+'i trung u+o+ng va` chie^`u vo+'i ddi.a
phu+o+ng. Trong ho^.i nghi. ky` 8, Tru+o+`ng Chinh ddu+o+.c chi'nh thu+'c xa'c
nha^.n la` to^?ng bi' thu+ dda?ng. Ta'c gia? ne^u le^n tha`nh ti'ch cu?a o^ng
Ho^` trong vie^.c sa't nha^.p DDo^ng Du+o+ng CS DDa?ng va`o ma(.t tra^.n tho^'ng
nha^'t vo+'i Trung Hoa Quo^'c Da^n DDa?ng va` ca'c dda?ng pha'i quo^'c gia VN
co' dda.i die^.n o+? bie^n gio+'i.
Cuo^'i chu+o+ng 7, ta'c gia? cho bie^'t "ma(.c da^`u Lie^n Xo^ dda~ tro+? la.i
vo+'i lie^n minh the^' gio+'i cho^'ng Pha't Xi't va`o tha'ng 6-1941, nhu+ng lu'c
na`y hoa`n toa`n bi. thu hu't va`o cuo^.c chie^'n sinh tu+? vo+'i qua^n DDu+'c,
ne^n kho^ng co`n chu' y' dde^'n A' cha^u ddu+o+.c." Ta'c gia? ba?o Quo^'c Te^'
CS chi'nh thu+'c tuye^n bo^' gia?i ta'n nga`y 22-5-1943. Ba` no'i la` tu+` ddo'
cho dde^'n na(m 1947, kho^ng co' ba(`ng chu+'ng cho tha^'y CSVN dda~ nha^.n
ddu+o+.c chi? thi. hu+o+'ng da^~n hay nga^n khoa?n tu+` Ma.c Tu+ Khoa.
Ta'c gia? vie^'t ve^` ho^.i nghi. trung u+o+ng ky` 8: "Ca'c chi'nh sa'ch ddu+a
ra trong ho^.i nghi. trung u+o+ng ky` 8 dda~ tro+? tha`nh khuo^n thu+o+'c cho
ca'c hoa.t ddo^.ng tho+`i chie^'n cu?a Vie^.t Minh. Nhu+ng, nhu+ nhu+~ng cuo^�c
nghie^n cu+'u ve^` su+. na('m chi'nh quye^`n cu?a Vie^.t Minh va`o tha'ng 8-1945
cho tha^'y, nhu+~ng chi'nh sa'ch ddo' kho^ng ddu+o+.c pho^? bie^'n ddo^`ng
dde^`u trong nu+o+'c; cu~ng kho^ng ddu+o+.c toa`n the^? dda?ng vie^n cha^'p
nha^.n. Trong nhu+~ng na(m sau ddo', con ngu+o+`i thu+.c du.ng HCM tie^'p tu.c
pha?i ddu+o+ng dda^`u vo+'i su+. cho^'ng ddo^'i giu+~a no^.i bo^. dda?ng trong
co^' ga('ng xa^y du+.ng mo^.t lie^n hie^.p ca'c pha^`n tu+? ye^u nu+o+'c."
Qua ddoa.n na`y, ta'c gia? co^' chu+'ng minh la` HCM ba('t dda^`u ddie^?u
khie^?n dda?ng dda~ pha?i ddo+n thu+o+ng ddo^.c ma~ quye^'t ddi.nh chi'nh sa'ch
va` kho^ng nha^.n ddu+o+.c vie^.n tro+. tu+` Quo^'c Te^' CS, ddo^`ng tho+`i co`n
bi. cho^'ng ddo^'i tu+` no^.i bo^. dda?ng. Nhu+ng Ho^` va^~n cu+o+ng quye^'t
chu? tru+o+ng la^.p mo^.t lie^n minh vo+'i ca'c pha^`n tu+? quo^'c gia ye^u
nu+o+'c, dde^? tranh dda^'u cho ne^`n ddo^.c la^.p cu?a to^? quo^'c.
Tu+` la^.p lua^.n ddo', ta'c gia? ke^'t lua^.n: "Coi HCM va` dda?ng CS DDo^ng
Du+o+ng thua^`n tu'y la` sa?n pha^?m cu?a Quo^'c Te^' CS la` mo^.t su+. xuye^n
ta.c vi~ dda.i" (29) va` "Chi'nh ta`i na(ng cu?a HCM... dda~ ba?o dda?m cho o^ng
ddi.a vi. cu?a mo^.t la~nh tu. tha`nh co^ng nha^'t trong cuo^.c tranh dda^'u
da`nh ddo^.c la^.p." (30) Lo+`i ke^'t lua^.n du` mang ti'nh qua? quye^'t va^~n
kho^ng ddu? su+'c da^.p ta('t tie^'ng no'i ca^'t le^n tu+` ca'c su+. kie^.n
ddu+o+.c chi'nh ta'c gia? tru+ng da^~n ve^` su+. le^. thuo^.c cu?a HCM va`
dda?ng CS DDo^ng Du+o+ng va`o Quo^'c Te^' CS. DDo' la` nhu+~ng la^`n HCM hay
ddo^`ng chi' ba'o ca'o co^ng ta'c, du+. tha?o ke^' hoa.ch tri`nh le^n ca'c co+
quan phu. thuo^.c cu?a Quo^'c Te^' CS, hay nhu+~ng nha^n va^.t dda^`u na~o cu?a
to^? chu+'c na`y nhu+ Manuilsky cha(?ng ha.n, dde^? xin duye^.t va` cha^'p
thua^.n, nha^'t la` nhu+~ng la' thu+ xin tie^`n, dde^` xua^'t nga^n sa'ch cho
ca'c chu+o+ng ha`nh ddo^.ng.
Ta'c gia? dda~ cho bie^'t trong tho+`i gian thu+.c thi sa'ch lu+o+.c ma(.t
tra^.n tho^'ng nha^'t da^n to^.c giu+~a DDa?ng CS va` Quo^'c Da^n DDa?ng Trung
Hoa ta.i Ta`u, Quo^'c Te^' CS dda~ dda(.t va(n pho`ng Vie^~n DDo^ng Vu. (FEB)
dde^? gia?i quye^'t ca'c va^'n dde^` cu?a vu`ng na`y go^`m ca? DDo^ng Du+o+ng.
Va^.y, du` co' lu'c kho^ng lie^n la.c tru+.c tie^'p ddu+o+.c vo+'i Quo^'c Te^'
CS o+? Ma.c Tu+ Khoa, kho^ng co' nghi~a la` kho^ng nha^.n ddu+o+.c su+. giu'p
ddo+~ va` chi? thi. cu?a to^? chu+'c (qua trung gian FEB hay DDa?ng CS Ta`u).
Ta'c gia? cu~ng kho^ng no'i ve^` lie^n he^. cu?a HCM vo+'i Noulens tuy nha('c
dde^'n te^n nha^n va^.t na`y hai la^`n. Chi'nh mo^'i lie^n he^. vo+'i Noulens
mo+'i quan tro.ng, chu+' kho^ng pha?i lie^n he^. vo+'i Borodin. Vi` vie^.c HCM
ddu+o+.c cu+? la`m phu. ta' va` tho^ng di.ch cho Borodin chi? la` vo? bo.c cho
nhu+~ng co^ng ta'c quan tro.ng ho+n nha^.n tu+` nha^n va^.t dda.i die^.n Quo^'c
Te^' CS, Hilaire Noulens, du` Noulens vo+'i te^n thu+.c Jakov Rudnik chi? giu+~
vai tro` tru+o+?ng pho`ng giao tho^ng lie^n la.c ta.i Thu+o+.ng Ha?i.
Co' le~ ta'c gia? dda~ bo? so't ta`i lie^.u cu?a Duiker va` Ho^`ng Ha` ke^? la.i
nhie^.m vu. ddi'ch thu+.c cu?a HCM chi? co' vo+. cho^`ng Borodin bie^'t. Ta'c
gia? cu~ng to? ra i't quan ta^m to+'i mo^.t ddie^?m quan tro.ng trong chie^'n
lu+o+.c sa'ch lu+o+.c dda^'u tranh cu?a CS do Le^nin va` Stalin dde^` ra la`
ca'c hi`nh thu+'c ma(.t tra^.n tho^'ng nha^'t, ma(.t tra^.n da^n to^.c, ma(.t
tra^.n da^n chu?, ma(.t tra^.n pha?n dde^' vv... du` nha('c dde^'n ra^'t nhie^`u
la^`n, ke^? ca? ma(.t tra^.n tho^'ng nha^'t ma` Lie^n Xo^ chu? tru+o+ng ta.i
Ta`u, dde^? hai dda?ng Quo^'c-Co^.ng lie^n minh trong the^' lie^n minh
Xo^-Trung.
Lie^n minh na`y kho^ng xa?y ra mo^.t la^`n ma` co`n ta'i die^~n. DDa~ co' la^`n
co^.ng dda?ng bi. ta?o thanh, dda`n a'p, nhu+ng ho. va^~n mu+o+.n co+' kha'ng
Nha^.t tie^'p tu.c lie^n minh vo+'i "ke? thu` giai ca^'p" dde^? co' co+ ho^.i
lo+.i du.ng thanh the^' cu?a Quo^'c Da^n DDa?ng ti`m ca'ch tuye^n truye^`n,
va^.n ddo^.ng, lo^i ke'o qua^`n chu'ng nha^.p cuo^.c dda^'u tranh giai ca^'p
cu?a Quo^'c Te^' CS. DDa^y cu~ng la` phu+o+ng thu+'c ma` HCM dda~ trie^.t dde^?
a'p du.ng ddo^'i vo+'i ca'c dda?ng pha'i quo^'c gia VN ta.i Hoa Nam va` sau na`y
ta.i quo^'c no^.i ma` ha^.u qua? la` kho^ng bie^'t bao nhie^u nha` a'i quo^'c
te^n tuo^?i, kho^ng bie^'t bao nhie^u ngu+o+`i ye^u nu+o+'c vo^ danh dda~ bi.
dda?ng CS do HCM la~nh dda.o thu? tie^u, ha~m ha.i, xo^ dda^?y va`o cho^~
che^'t. Ta^'t nhie^n kho^ng the^? ba?o phu+o+ng thu+'c na`y chi? ca^`n thie^'t
cho vie^.c gia`nh ddo^.c la^.p to^? quo^'c chu+' kho^ng vi` quye^`n lo+.i cu?a
Quo^'c Te^' CS.
Sophie Quinn-Judge co' ve? thi'ch thu' ve^` y' nghi~ la` HCM kho^ng ddu+o+.c
Quo^'c Te^' CS u+u dda~i, tha^.m chi' co`n bi. ngu+o+.c dda~i to+'i mu+'c co'
lu'c ga^`n nhu+ bi. giam lo?ng, nhu+ng nho+` bie^'t va^.n du.ng tho+`i co+, co'
ta`i tri' u+'ng pho' vo+'i tho+`i cuo^.c, nha^'t la` vi` ye^u nu+o+'c thu+.c
su+. khie^'n nha^n da^n trie^.t dde^? u?ng ho^. ne^n dda~ tha`nh co^ng. Mo^.t
chu+'ng co+' ddu+o+.c ddu+a ra tru+ng da^~n cho ti`nh tra.ng tre^n la` thu+ cu?a
HCM than phie^`n pha?i o+? mo^.t ca(n pho`ng cha^.t cho^.i o^`n a`o, dda^`y
re^.p... ta.i "kha'ch sa.n" Lux, mo^.t thu+' nha` ta^.p the^?. Nhu+ng cu~ng
chi'nh tho+`i gian ddo', ta.i dda.i ho^.i dda^`u tie^n cu?a Quo^'c Te^' No^ng
Da^n, HCM dda~ ddu+o+.c ba^`u la`m mo^.t trong 11 u?y vie^n trung u+o+ng. Giu+~a
vi. the^' quan tro.ng ddu+o+.c xa'c ddi.nh va` ddie^`u kie^.n cu+ tru' to^`i
ta`n thi` va^'n dde^` sau kho^ng co' y' nghi~a gi`. Va? la.i, nhie^`u ta`i
lie^.u cho bie^'t chi'nh Borodin cu~ng ta.m tru' ta.i kha'ch sa.n Lux ne^n co'
the^? hie^?u ddo' la` do ti`nh tra.ng kinh te^' lu'c a^'y o+? Lie^n Xo^.
Mo^.t da^~n chu+'ng kha'c la` vie^.c HCM bi. ca^`m cha^n ho+n 4 na(m ta.i Lie^n
Xo^ chu+a ha(?n la` do bi. ngu+o+.c dda~i ma` co' the^? la` do ddu+o+.c bie^.t
dda~i cho theo ho.c tru+o+`ng Lenin la` tru+o+`ng lu'c a^'y chi? co' rie^ng HCM
la` ngu+o+`i DDo^ng Du+o+ng duy nha^'t ddu+o+.c ho.c. Sau ddo' HCM co`n ddu+o+.c
tham gia tha`nh pha^`n hua^'n luye^.n vie^n cu?a tru+o+`ng Stalin. Thu+.c ra,
ta'c gia? ga^`n nhu+ kho^ng cho bie^'t ve^` co^ng vie^.c cu?a HCM ta.i tru+o+`ng
Lenin cu~ng nhu+ tru+o+`ng Stalin, du` nhan sa'ch nha(`m no'i ve^` nhu+~ng na(m
thie^'u va('ng trong tie^?u su+? HCM ma` nhu+~ng na(m co' ma(.t ta.i hai
tru+o+`ng na`y chi'nh la` nhu+~ng na(m thie^'u va('ng ddo'.
Ra^'t co' the^? HCM bi. lu+u la.i Lie^n Xo^ mo^.t tho+`i gian da`i do ca^`n
ddie^`u tra ve^` mo^.t so^' nghi va^'n trong khi hoa.t ddo^.ng ta.i Hoa Nam vi`
so+ so't dde^? bi. ba('t hoa(.c vi` ly' do ddu+o+.c nha` ca^`m quye^`n Anh ta.i
Hu+o+ng Ca?ng pho'ng thi'ch de^~ da`ng, ddo^`ng tho+`i cu~ng co' the^? do mu.c
ddi'ch chi?nh hua^'n, ta'i ta.o giu'p HCM co' ddu? ba?n la~nh tro+? tha`nh mo^.t
ca'n bo^. dda^`u na~o dde^? sau na`y la~nh dda.o dda?ng CS DDo^ng Du+o+ng.
Vie^.c ddu+o+.c pha'i tro+? la.i Hoa Nam sau khi ma(.t tra^.n tho^'ng nha^'t
Quo^'c, Co^.ng Trung Hoa ta'i la^.p chu+'ng to? HCM pha?i ddu+o+.c tin ca^.y
ve^` kha? na(ng va^.n du.ng sa'ch lu+o+.c ma(.t tra^.n cu?a Lenin dda~ tha^'m
nhua^`n tu+` dda^`u va` tha^'u trie^.t ho+n sau kho'a ho.c 1935-1936 ta.i
tru+o+`ng Lenin.
Tre^n thu+.c te^', nhu+~ng vie^.c la`m kho+?i tu+` ddo' dda~ chu+'ng to? HCM
mo+'i la` ngu+o+`i theo chu? nghi~a Lenin thua^`n tha`nh ho+n ha(?n ca'c ddo^`ng
chi' nhu+ Tra^`n Phu', Ha` Huy Ta^.p, Le^ Ho^`ng Phong, Nguye^~n Va(n Cu+` ...
va` mo^.t so^' ddo^ng kha'c ve^` su+. hie^?u tha^'u y' nghi~a va` co^ng du.ng
cu?a sa'ch lu+o+.c ma(.t tra^.n tho^'ng nha^'t da^n to^.c, da^n chu?....
Ta'c gia? cho bie^'t chi? ca(n cu+' va`o su+. kie^.n va` chi? ne^u nhu+~ng su+.
kie^.n co' chu+'ng tu+` la^'y tu+` va(n kho^' Nga va` Pha'p la` chi'nh va` cho
bie^'t co' nhie^`u chu+'ng tu+` dda~ bi. ma^'t. Thu+.c ra, du` co' dda^`y ddu?
cu~ng kho^ng the^? que^n ra(`ng be^n ca.nh nhu+~ng chu+'ng tu+` gia' tri. luo^n
luo^n kho^ng thie^'u nhu+~ng chu+'ng tu+` ngu.y ta.o ve^` nhu+~ng ddie^`u kho^ng
co' thu+.c, trong khi toa`n bo^. su+. nghie^.p va` con ngu+o+`i cu?a mo^.t nha^n
va^.t na`o ddo' kho^ng the^? bao qua't chi? ba(`ng nhu+~ng su+. kie^.n co'
chu+'ng tu+`. Chi? du+.a va`o ca'c su+. kie^.n co' chu+'ng tu+` dde^? nha^.n
die^.n mo^.t nha^n va^.t li.ch su+? la` ne^`n ta?ng hoa`n toa`n ba^'t o^?n,
nha^'t la` vo+'i mo^.t nha^n va^.t co' qua' nhie^`u nghi va^'n. Cuo^'i cu`ng,
ta'c pha^?m cu?a Sophie Quinn-Judge cu~ng kho^ng vu+o+.t xa ho+n nhie^`u ta'c
pha^?m dda~ co' ma(.t vi` chi? pha?n a?nh nhu+~ng suy lua^.n chu? quan du+.a
tre^n mo^.t so^' chu+'ng tu+` ha.n che^'.
Chu' thi'ch
Chu+o+ng 8
(01) Ta.m di.ch HCM, nhu+~ng na(m chu+a bie^'t dde^'n, 1919-1941, University of
California Berkeley, Los Angeles 2002.
(02) - (03) - (04) - (06) SDDD tr. 46-48, 59, 64-66, 88
(05) Bu+'c thu+ ti`m tha^'y trong ho^` so+ Trung Ta^m lu+u tru+~ ta`i lie^.u
Lie^n Bang Nga (RC, 495, 154, 594...)
(07) SDDD tr 102. Ta'c gia? da^~n ta`i lie^.u cu?a Trung Ta^m lu+u tru+~ ta`i
lie^.u Nga so^' RC, 495, 154, 555, p. 5.
(08) SDDD tr. 103.
(09) Sa'ch lu+o+.c Xa^m La(ng cu?a CS - Minh Vo~, Saigon 1970, tr. 25.
(10) SDDD tr. 108.
(11) SDDD tr. 110. Ve^` hai chu+~ tu+` du+o+'i, xin nha('c la.i la` dda~ co'
lu'c ta'c gia? no'i dde^'n tho^'ng nha^'t tu+` tre^n, nghi~a la` tho^'ng nha^'t
giu+~a ca'c ca^'p la~nh dda.o 2 be^n.
(12) SDDD tr. 111.
(13) SDDD tr. 116. Chu'ng to^i nha^'n ma.nh ma^'y chu+~ sa'ch lu+o+.c va` ca'i
nha^n, dde^? lu+u y' ddo^.c gia? dde^'n a^m mu+u cu?a Quo^'c Te^' CS chi? muo^'n
du`ng ngu+o+`i ye^u nu+o+'c nhu+ bi`nh phong, ca'i vo? be^` ngoa`i dde^? che
gia^'u va` cu?ng co^' ca'i co^'t lo~i CS cu?a ho. o+? be^n trong. Kho^ng co'
ca'i vo? "sa'ch lu+o+.c ma(.t tra^.n da^n to^.c", thi` kho^ng ta.o ddu+o+.c ca'i
nha^n, hoa(.c kho^ng ba?o ve^. ddu+o+.c ca'i nha^n CS.
(14) SDDD tr. 119, 275. Chu' thi'ch so^' 17, chu+o+ng 4, cu?a ta'c gia? ghi: RC,
535,1, 42, p. 68, thu+ (cu?a Quo^'c) tu+` Berlin, nga`y 16-12-1927.
(15) - (17) - (18) - (19) - (20) SDDD tr. 155, 182-183, 185-186, 192-193, 204.
(16) Xin lu+u y' ma^'y ha`ng tre^n dda^y lie^n quan dde^'n va^'n dde^` tuye^n
truye^`n.
(21) SDDD tr. 205, tri'ch thu+ Ha` Huy Ta^.p nga`y 31-3-1935, va` no'i ba?n Nga
ngu+~ kho^ng co' trong va(n kho^'.
(22) SDDD tr. 222, tri'ch da^~n thu+ cu?a Ho^` nha('c la.i ca'c hua^'n thi. va`
su+. kie^.n na`y va`o tha'ng 7-1939, ti`m tha^'y trong va(n kho^' Nga mang so^'
RC, 495, 10a, 140, p. 106
(23) - (24) - (25) SDDD tr. 227, 236 ta'c gia? tri'ch Va(n Kie^.n DDa?ng, II:
1930-1945 tr. 389, 245-246
(26) Ta'c gia? du`ng tu+` mantle co' nghi~a la` ca'i a'o khoa'c be^n ngoa`i.
Ne^'u quan nie^.m dda^y la` mo^.t hoa.t ddo^.ng bi' ma^.t loa.i gia'n ddie^.p,
ti`nh ba'o, thi` co' the^? du`ng hai chu+~ "vo? bo.c" (cover). Chu'ng to^i ta.m
di.ch ba(`ng chu+~ "vo?", dde^? ddo^'i la.i vo+'i ca'i nha^n (nucleus) ddu+o+.c
gia^'u o+? be^n trong.
(27) - (30) SDDD tr. 246, 250- 251
(28) Ta'c gia? dde^? nguye^n va(n danh xu+ng ba(`ng tie^'ng Vie^.t trong ngoa(.c
ddo+n.
(29) Nguye^n va(n: "To view Ho Chi Minh and the ICP as purely the creations of
the Comintern would be a great distortion".
(co`n tie^'p)