Be^n gio`ng li.ch su+? 1940 - 1965 (17 - 22 )
hailua
17. O+? Pha'p nghe tie^'ng vo.ng Chie^'n Tranh tu+` nu+o+'c nha`
Sau khi pha'i ddoa`n cu. Ho^` ro+`i Ba-Le^, to^i va` ca'c anh em Vie^.t
kie^`u o+? Pha'p ho^`i ho^.p cho+` tin mu+`ng tu+`ng nga`y. Cu. Ho^` le^n
ddu+o+`ng nga`y 19 tha'ng 9, ma~i dde^'n nga`y 21 tha'ng 10 cu. Ho^` mo+'i
dde^'n Ha?i Pho`ng. Nhu+~ng bu+'c a?nh dda(ng la.i tre^n ca'c ba'o Pha'p,
ba'o Cu+'u Quo^'c, cuo^.c ddo'n tie^'p cu. Ho^` ta.i nha` ga Ha` No^.i cho
to^i tha^'y ra(`ng su+. no^`ng nhie^.y ma` nha^n da^n Vie^.t Nam da`nh cho
cu. Ho^` dda~ bi. suy suye^~n ddi nhie^`u la('m. Ba'o Pha'p tu+o+`ng thua^.t
mo^.t cu+? chi? khe'o le'o cu?a cu. Ho^`: giu+~a lu'c ru+`ng ngu+o+`i ho`
reo pha?n ddo^'i tho?a u+o+'c 14 tha'ng 9, cu. Ho^` dda~ ca^'t tie^'ng ca,
va` ra hie^.u cho da`n nha.c cu+? quo^'c ca Vie^.t Nam, va` quo^'c ca Pha'p
tie^'p ngay sau ddo'.
Tru+o+'c phong tra`o cho^'ng Pha'p nga`y ca`ng ba`nh tru+o+'ng ma.nh me~,
nhie^`u ba'o Pha'p dda~ tie^n ddoa'n su+. ddo^? vo+~ cu?a bang giao Vie^.t
Pha'p. Nu+o+'c Pha'p cu~ng ddoa'n ddu+o+.c ddie^`u na`y, va` tu+` Ba-Le^,
to^i dda~ nha^.n tha^'y nhu+~ng su+. chua^?n bi. cu?a chi'nh phu? Pha'p
dde^? ddem the^m qua^n va` chie^'n cu. sang Vie^.t Nam. Ca'c ba'o ta? pha'i
le^n tie^'ng to^' ca'o su+. thie^'u tha`nh tha^'t cu?a chi'nh phu? Pha'p
ddo^'i vo+'i chi'nh phu? Vie^.t Nam va` tu+o+`ng thua^.t dda^`y ddu? nhu+~ng
cuo^.c chuye^?n qua^n va` chie^'n cu. dde^'n ca'c ha?i ca?ng lo+'n, cho+`
xuo^'ng ta`u sang Vie^.t Nam.
Va`o cuo^'i tha'ng 11 to^i hay tin qua^n Pha'p dda~ dda'nh chie^'m tha`nh
pho^' Ha?i Pho`ng, ba('n pha' va`o nhie^`u khu pho^' la`m cho ha`ng nga`n
ngu+o+`i che^'t. Khi ddo.c tin na`y tre^n ba'o to^i la(.ng ngu+o+`i mo^.t
lu'c, va` kho^ng co`n hy vo.ng gi` tra'nh ddu+o+.c chie^'n tranh tre^n
dda^'t nu+o+'c mi`nh. To^i cu~ng kho^ng tin ra(`ng ne^`n ddo^.c la^.p cu?a
Vie^.t Nam co' the^? to^`n ta.i. Lu'c ba^'y gio+` to^i tin cha('c ra(`ng
qua^n Pha'p se~ tha('ng. Nhu+ng to^i va^~n hy vo.ng va`o nhu+~ng bie^'n co^'
cu?a tho+`i dda.i se~ buo^.c nu+o+'c Pha'p du` tha('ng, cu~ng kho^ng the^?
tro+? la.i che^' ddo^. thuo^.c ddi.a hoa(.c ba?o ho^. tho+`i xu+a.
Nhie^`u ba'o My~ le^n tie^'ng chi? tri'ch chi'nh sa'ch Pha'p, va` to^i dda~
nghi~ nhie^`u dde^'n vai tro` cu?a My~ trong va^'n dde^` Vie^.t Nam. To^i
cu~ng nghe tin nhie^`u nha^n va^.t My~ dda~ sang Ha` No^.i, kho^ng dde^?
giu'p nu+o+'c Pha'p, ma` hi`nh nhu+ la` dde^? ddo'ng mo^.t vai tro` bi'
ma^.t va` kho' hie^?u na`o ddo'. Gio+'i chi'nh tri. Pha'p thu+o+`ng ba`n
ta'n ra^'t nhie^`u dde^'n tha'i ddo^. cu?a My~, chi? tri'ch ca'c ha`nh
ddo^.ng da^~m cha^n va` tho.c ga^.y ba'nh xe cu?a My~.
Te^n mo^.t va`i nha^n va^.t My~ ddu+o+.c nha('c dde^'n, nhu+ tu+o+'ng
Galagher Tru+o+?ng pha'i bo^. My~ dda(.c tra'ch kie^?m soa't vie^.c gia?i
gio+'i qua^n Nha^.t phi'a ba('c vi~ tuye^'n 16, dda.i ta' Patti, gia'm
ddo^'c so+? ma^.t vu. My~ OSS ta.i Vie^~n DDo^ng, dda.i ta' Nordlinger,
dda(.c tra'ch giao te^' trong pha'i bo^. My~ ta.i Ha` No^.i va` nhie^`u ba`i
bi`nh lua^.n cu?a ba'o Pha'p dda~ ddo^? to^.i cho nhu+~ng nha^n va^.t ddo'
xu'i chi'nh phu? Vie^.t Minh cho.n tha'i ddo^. cu+'ng ra('n ddo^'i vo+'i
Pha'p.
To^i kho^ng ddu+o+.c bie^'t mo^.t ddie^`u gi` ro~ ra`ng tu+` nu+o+'c nha`,
va` ti`nh tra.ng mu` mo+` ca`ng la`m cho to^i lo so+., buo^`n ra^`u. Hie^'n
pha'p Vie^.t Minh nga`y 12 tha'ng 11 cu~ng ddu+o+.c ba'o Pha'p nha('c dde^'n
so+ lu+o+.c, va` bi`nh lua^.n ve^` su+. thie^'u so't trong pha^`n dde^`
ca^.p dde^'n chi'nh sa'ch ngoa.i giao. Ba'o Pha'p pha^n ti'ch Hie^'n pha'p
na`y va` ke^'t lua^.n ra(`ng chi'nh phu? Vie^.t Minh dda~ pha?n bo^.i
nhu+~ng cam ke^'t trong ca'c tho?a u+o+'c Dalat 8 tha'ng 3, 14 tha'ng 9.
Nhu+~ng ba'o cu+.c hu+~u le^n tie^'ng dde do.a nu+o+'c Pha'p se~ kho^ng tha
thu+' cho tha'i ddo^. ro^` da.i va` ho^~n xu+o+.c ddo'. Lu'c ba^'y gio+`
chi'nh phu? Bidault bi. phe cu+.c hu+~u chi pho^'i na(.ng ne^`, va` quan
ddie^?m cu?a ca'c ba'o cu+.c hu+~u co' the^? ddu+o+.c coi nhu+ quan ddie^?m
cu?a chi'nh phu? Pha'p. Do nhu+~ng su+. kie^.n ddo', to^i tha^'y ra(`ng
Vie^.t Nam kho^ng co`n ca'ch gi` tra'nh ddu+o+.c ca?nh chie^'n tranh.
Va`o cuo^'i na(m 1946, nhu+~ng tin ca`ng nga`y ca`ng bi tha?m ho+n ve^`
Vie^.t Nam la`m cho to^i va` ca'c anh em Vie^.t kie^`u kho^ng co`n mo^.t
lu'c na`o ma` que^n ddu+o+.c ti`nh tra.ng nu+o+'c nha`. Mo^.t ba?n tin cu?a
ba'o My~ tu+o+`ng thua^.t su+. tha^'t ba.i cu?a su+' ma.ng trung gian cu?a
o^ng Moffat, dda(.c su+' cu?a bo^. ngoa.i giao My~ tie^'p xu'c vo+'i chi'nh
phu? Vie^.t Minh va`o khoa?ng dda^`u tha'ng 12. Theo ba'o My~ thi` chi'nh
phu? Vie^.t Minh kho^ng tin tu+o+?ng mo^.t chu't na`o ve^` su+. tha`nh ta^m
va` tha'i ddo^. ddu+'ng dda('n cu?a Pha'p, va` coi con ddu+o+`ng chie^'n
tranh la` ddie^`u kho^ng the^? tra'nh ddu+o+.c. Ta.i Ba-Le^, dda.i su+' My~
co' tho^ng tri cho bo^. ngoa.i giao Pha'p bie^'t quan ddie^?m cu?a My~, va`
hi`nh nhu+ khuye^'n ca'o Pha'p ne^n me^`m de?o ho+n dde^? tra'nh ddo^? vo+~.
Ba'o chi' Pha'p mo^.t be^n dda(ng la.i nhu+~ng tin tu+'c cu?a pha'i bo^.
Maffat, mo^.t be^n lie^n tie^'p chu+?i ru?a My~ dda~ bo? ro+i Pha'p, va`
le^n gio.ng ba^'t ca^`n My~ giu'p ddo+~ chi nu+~a cu~ng se~ ta'i chie^'m
ddu+o+.c DDo^ng Du+o+ng mo^.t ca'ch de^~ da`ng.
Ta.i Pha'p nhie^`u ddo+n vi. qua^n ddo^.i lo+'n dda~ ddu+o+.c le^.nh ca^'m
tra.i. Nhu+~ng ddu+o+`ng xe ho?a dde^'n Marseille, Toulon ddu+o+.c qua^n
ddo^.i tru+ng du.ng, va` nga`y dde^m ta.i ca'c nha` ga lo+'n, ngu+o+`i ta
tha^'y xe ta(ng, dda.i ba'c, li'nh tra'ng ddu+o+.c chuye^?n le^n xe ho?a
ta^'p na^.p.
Ca'c dda?ng khuynh ta? o+? Pha'p to^? chu+'c va`i cuo^.c bie^?u ti`nh nho?
pha?n ddo^'i chi'nh phu? Bidault, to^' cao chi'nh phu? na`y ddem quo^'c gia
va`o mo^.t chie^'n tranh nguy hie^?m va` vo^ i'ch. Nhi`n kho^ng khi' chua^?n
bi. chie^'n tranh o+? Pha'p, to^i hoa`n toa`n tha^'t vo.ng cho ne^`n ho`a
bi`nh va` ddo^.c la^.p cu?a nu+o+'c nha`.
Giu+~a lu'c ddo', chi'nh phu? Bidault tu+` chu+'c va` chi'nh phu? Le'on Blum
le^n thay the^'. O^ng Le'on Blum, ddu+o+.c nhie^`u ngu+o+`i o+? Pha'p coi
nhu+ mo^.t pha^`n tu+? tie^'n bo^. va` o^n ho`a, nhu+ng hi`nh nhu+ cha(?ng
co`n ai hy vo.ng ra(`ng mo^'i bang giao Vie^.t Pha'p co`n co' the^? gia?i
quye^'t ba(`ng nhu+~ng cuo^.c thu+o+ng thuye^'t ngoa.i giao ddu+o+.c nu+~.
Ngay sau khi ddo' chi'nh phu? mo+'i, o^ng Marius Moutet va^~n co`n la` bo^.
tru+o+?ng bo^. Thuo^.c DDi.a ca^`m dda^`u mo^.t pha'i ddoa`n sang Ha` No^.i.
Nhie^`u ba'o khuynh ta? o+? Pha'p dda^y la` mo^.t ha`nh ddo^.ng vu.ng ve^`
nhu.c ma. chi'nh phu? Vie^.t Minh. DDa'ng ly' Pha'p pha?i cu+? mo^.t pha'i
bo^. ngoa.i giao do mo^.t ngoa.i tru+o+?ng ca^`m dda^`u sang Vie^.t Nam thi`
Pha'p dde^? o^ng bo^. tru+o+?ng Thuo^.c DDi.a Pha'p sang Ha` No^.i, va` di~
nhie^n ha`nh ddo^.ng na`y chi? co' the^? ddu+o+.c gia?i thi'ch nhu+ la`
Pha'p co^' ti`nh coi Vie^.t Nam la` mo^.t thuo^.c DDi.a. Tin na`y la`m
nhie^`u Vie^.t kie^`u pha^~n no^..
Va`o cuo^'i na(m 1946, hi`nh nhu+ giu+~a kho^ng khi' chua^?n bi. le^~ Gia'ng
Sinh na(m ddo', to^i hay tiin chie^'n tranh dda~ bu`ng no^? kha('p Vie^.t
Nam dde^m 19 tha'ng 12. La^`n na`y ba'o chi' Pha'p dda(ng nhu+~ng tin no'ng
ho^?i, mau cho'ng, dda^`y ddu?, co' ca? hi`nh a?nh o^ng Jean Sainteny, cao
u?y Pha'p tai Ha` No^.i bi. thu+o+ng na(.ng.
Nhu+ va^.y la` chie^'n tranh dda~ tha`nh mo^.t su+. tha^.t kho^ng the^?
tra'nh ddu+o+.c nu+~a ro^`i. Le^.nh to^?ng ddo^.ng vie^n tu+`ng pha^`n ba('t
dda^`u a'p du.ng o+? Pha'p. Nhie^`u binh si~, si~ quan tru+` bi. Pha'p
ddu+o+.c go.i ta'i ngu~. Kho^ng khi' nu+o+'c Pha'p so^i su.c chie^'n tranh.
Ba'o chi' chia hai phe, mo^.t phe chi? tri'ch chi'nh phu? bo? lo+~ co+ ho^.i
gia?i quye^'t va^'n dde^` Vie^.t Nam ca'ch o^n ho`a ba(`ng thu+o+ng
thuye^'t, phe kha'c thi` ddo`i chi'nh phu? dda'nh ma.nh, dda'nh mau, do^`n
mo.i no^~ lu+.c qua^n su+. dde^? gia?i quye^'t chie^'n tranh cho+'p nhoa'ng.
Phe co^.ng sa?n Pha'p, ca'c dda?ng pha'i khuynh ta?, xa~ ho^.i, lao ddo^.ng
thi` theo phe chi? tri'ch chi'nh phu?.
Nhu+~ng tin tu+'c dda^`u tie^n ve^` chie^'n tranh Vie^.t Nam ba('t dda^`u
chie^'m trang nha^'t ca'c ba'o Pha'p, va` ha^`u he^'t dde^`u la` nhu+~ng tin
chie^'n tha('ng. Nga`y 22 tha'ng 12, thu? tu+o+ng Pha'p Le'on Blum ddo.c
die^~n va(n tru+o+'c quo^'c ho^.i loan ba'o ra(`ng chie^'n tranh Vie^.t Nam
dda~ thu+.c su+. die^~n ra, va` ke^'t lua^.n ra(`ng qua^n Pha'p ddang
tha('ng lo+'n. Cuo^'i die^~n va(n, o^ng Le'on Blum hu+'a he.n ra(`ng nu+o+'c
Pha'p chi? nha(`m ta'i la^.p an ninh tra^.t tu+. ta.i DDo^ng Pha'p, va` sau
ddo' se~ ba`n chuye^.n to^? chu+'c mo^.t nu+o+'c Vie^.t Nam tu+. tri. va`
tu+. do. Tu+o+'ng Leclerc ddu+o+.c bo^? nhie^.m la`m to^?ng thanh tra qua^n
ddo^.i Pha'p ta.i DDo^ng Pha'p.
Nga`y 26, hay 27 tha'ng cha.p na(m 1946, to^i nghe dda`i pha't thanh Pha'p
la^.p la.i mo^.t lo+`i ke^u go.i cu?a cu. Ho^` gu+?i thu? tu+o+'ng Pha'p
Le'on Blum, ngo? y' sa(~n sa`ng mo+? la.i ca'c cuo^.c thu+o+ng thuye^'t,
ne^'u qua^n Pha'p lui ve^` ca'c vi. tri' cu~ ddu+o+.c qui ddi.nh trong tho?a
u+o+'c 6 tha'ng 3, Dalat va` 14 tha'ng 9.
Cu. Ho^` dde^` nghi. ne^'u qua^n Pha'p la`m theo ca'c ddie^`u kie^.n ddo'
thi` se~ co' mo^.t cuo^.c ngu+ng ba('n tu+'c kha('c. To^i va` ca'c anh em
Vie^.t kie^`u dde^m nga`y ga('n tai va`o ca'c dda`i pha't thanh Pha'p A' va`
dda`i pha't thanh Pha'p, BBC dde^? nghe tin tu+'c.
Nie^`m hy vo.ng cho ho`a bi`nh Vie^.t Nam la.i ddu+o+.c nhen nhu'm le lo'i
trong lo`ng nhu+~ng ngu+o+`i Vie^.t Nam xa que^ hu+o+ng. Lu'c ba^'y gio+`
bo^. tru+o+?ng Thuo^.c DDi.a Pha'p la` o^ng Marius Moutet dda~ sang Vie^.t
Nam, va` nhie^`u tin ddo^`n no'i ra(`ng o^ng ddu+o+.c chi? ddie^`u ddi`nh
mo^.t cuo^.c ngu+ng ba('n.
Trong die^~n va(n dda^`u na(m du+o+ng li.ch, 1 tha'ng gie^ng 1947, cu. Ho^`
la.i no'i tre^n dda`i pha't thanh, nghe dda^u dda(.t ta.i Ha` DDo^ng,
nhu+~ng ddie^`u kie^.n ngu+ng ba('n dda.i dde^? ddo`i qua^n Pha'p ngu+ng
ha`nh qua^n tro+? la.i vi. tri' cu~ tru+o+'c nga`y 16 tha'ng cha.p 1946.
Nu+o+'c Pha'p ngu+ng gu+?i vie^.n binh sang DDo^ng Pha'p. O^ng Marius Moutet
tru+.c tie^'p ga(.p cu. Ho^` mo^.t ddi.a ddie^?m se~ ddu+o+.c chi? ddi.nh
sau va` mo^.t cuo^.c thu+o+ng thuye^'t chi'nh thu+'c se~ khai die^~n tre^n
ca(n ba?n tho?a u+o+'c 6 tha'ng 3-1946, va` sau ddo' se~ co' mo^.t Ho^.i
nghi. thu+o+.ng ddi?nh giu+~a cu. Ho^` va` o^ng Le'on Blum ta.i Ba-Le^. Du+
lua^.n chi'nh gio+'i Pha'p lu'c ba^'y gio+` to? ra khinh thu+o+`ng Vie^.t
Minh, kho^ng tin tu+o+?ng gi` va`o su+. tha`nh tha^.t cu?a ca'c dde^` nghi.
ma` cu. Ho^` ddu+a ra. La' do ma` chi'nh phu? Pha'p ddu+a ra, theo ba'o chi'
Pha'p lu'c ba^'y gio+`, dde^? tu+` cho^'i dde^` nghi. cu?a cu. Ho^`, la` cho
ra(`ng cu. Ho^` kho^ng co`n la~nh dda.o ddu+o+.c chi'nh phu? Vie^.t Minh va`
phong tra`o Vie^.t Minh. Chi'nh phu? muo^'n quye^'t ddi.nh mo^.t ddie^`u gi`
quan tro.ng dde^`u bi. nhu+~ng pha^`n tu+? qua' khi'ch, hie^'u chie^'n, ba`i
Pha'p cu+.c ddoan chi pho^'i nhu+ Vo~ Nguye^n Gia'p, Tra^`n Huy Lie^.u,
Hoa`ng Minh Gia'm. Ma(.t kha'c, nu+o+'c Pha'p ddang o+? trong mo^.t che^'
ddo^. pha?i cho+` quo^'c ho^.i nho'm ho.p, the?o lua^.n, bie^?u quye^'t.
Trong lu'c ddo' thi` qua^n Pha'p tie^'p tu.c le^n ta`u sang Vie^.t Nam ca`ng
nga`y ca`ng ddo^ng, va` chie^'n cuo^.c Vie^.t Nam ca`ng kho^'c lie^.t. Vo+'i
nhu+~ng tu+o+`ng thua^.t va` tin tu+'c chie^'n tha('ng ma` ngu+o+`i Pha'p
coi la` ru+.c ro+~. Ca'c tu+o+'ng la~nh Pha'p ddu+o+.c pho?ng va^'n, tru+`
tu+o+'ng Leclerc la` sa'ng suo^'t, co`n thi` ha^`u he^'t dde^`u tie^n ddoa'n
ra(`ng qua^n Pha'p se~ chie^'n tha('ng nhanh cho'ng. Co' ngu+o+`i no'i chi?
trong vo`ng mo^.t na(m thi` Pha'p se~ bi`nh ddi.nh xong Vie^.t Nam, ta'i
la^.p che^' ddo^. ba?o ho^. nhu+ cu~.
Ca'c gio+'i chi'nh tri. Pha'p ba('t dda^`u no'i dde^'n mo^.t gia?i pha'p
chi'nh tri.: ta'i la^.p che^' ddo^. qua^n chu? bu` nhi`n o+? Vie^.t Nam,
La`o, Cao Mie^n. Ba?o DDa.i, lu'c ba^'y gio+` la` co^ng da^n Vi~nh Thu.y,
ddu+o+.c mo^.t ma'y bay My~ cho+? tu+` Ha` No^.i sang Ho^`ng Ko^ng i't la^u
tru+o+'c nga`y chie^'n tranh bu`ng no?u.
O^ng Le'on Blum, co^' va^'n chi'nh tri. cho ddo^ ddo^'c D'Argantlieu cu~ng
cho mo^.t ba`i pho?ng va^'n dda(ng tre^n ba'o Pha'p na`o ddo' to^i kho^ng
nho+' te^n no'i ra(`ng dda~ va`o ca'i giai ddoa.n na`y thi` nu+o+'c Pha'p
kho^ng co`n co' the^? thu+o+ng thuye^'t ca'i gi` vo+'i Ho^` Chi' Minh va`
chi'nh phu? Vie^.t Minh ddu+o+.c nu+~a ro^`i, vi` va^.y pha?i ti`m mo^.t
nha^n va^.t Vie^.t Nam kha'c dde^? ma` thu+o+ng thuye^'t. o^ng Torel, mo^.t
co^' va^'n thu+' hai cu?a cao u?y D'Argantlieu co`n qua' khi'ch ho+n the^'
nu+~a., ddo^i khi to? ra khinh thi. kha? na(ng cu?a ngu+o+`i Vie^.t Nam co'
the^? cai tri. dda^'t nu+o+'c ho., va` no'i ra(`ng vi` lo`ng nha^n dda.o,
vi` tinh tha^`n tra'ch nhie^.m ddo^'i vo+'i ti`nh hi`nh the^' gio+'i, Pha'p
pha?i chie^'n tha('ng Vie^.t Minh ba(`ng qua^n su+..
GIu+~a tha'ng gie^ng 1947, to^i nghe qua dda`i pha't thanh, tin chi'nh phu?
Vie^.t Minh dda~ tu+` cho^'i thu+o+ng thuye^'t, va` ha. le^.nh to^?ng
ddo^.ng vie^n dde^? kha'ng chie^'n cho^'ng Pha'p. The^' la` hy vo.ng ho`a
bi`nh cho Vie^.t Nam ma` nhu+~ng ngu+o+`i Vie^.t Nam xa que^ hu+o+ng co`n
nuo^i du+o+~ng ba^y gio+` hoa`n toa`n tan vo+~. To^i nho+' khi hay tin na`y
nhie^`u anh em Vie^.t kie^`u dda~ nhi`n nhau, ma('t ru+ng ru+ng. Nhie^`u
Vie^.t kie^`u cu+o+ng quye^'t ve^` nu+o+'c, du` bie^'t ra(`ng, hay lo so+.
ra(`ng su+. ddo'ng go'p cu?a ho. se~ kho^ng i'ch lo+.i gi`, nhu+ng ho. nghi~
kho^ng the^? cha.y tro^'n tra'ch nhie^.m ddu+o+.c.
To^i cu~ng co' y' nghi~ ve^` nu+o+'c, ma(.c du` vo+'i thie^n chu+'c linh
mu.c to^i kho^ng bie^'t ddo'ng go'p gi` va`o va^.n me^.nh nu+o+'c nha` mo^.t
ca'ch ti'ch cu+.c va` hu+~u i'ch. Vie^.c ho.c ha`nh cu?a to^i ddu+o+.c xe^'p
va`o ha`ng thu+' ye^'u, va` trong ca'c buo^?i ca^`u nguye^.n kho^ng lu'c
na`o to^i que^n ddu+o+.c so^' pha^.n dda^'t nu+o+'c mi`nh.
Chi? ddu+o+.c nghe tin tu+'c nu+o+'c nha` qua dda`i pha't thanh Pha'p A'
dda(.t ta.i Sa`i Go`n, va` qua nhu+~ng ba`i tu+o+`ng thua^.t, cha('c cha('n
la` kho^ng trung thu+.c cu?a ba'o chi' Pha'p, to^i bo^`n cho^`n ddau xo't
va` ga^`n nhu+ quay qua('t le^n.
To^i kho^ng thu` ghe't gi` ngu+o+`i Pha'p, va` to^i thu+o+ng ye^u va(n ho'a
Pha'p, qui' me^'n nhu+~ng ngu+o+`i ba.n Pha'p, nhu+ng to^i kho^ng the^? na`o
ddu+'ng ve^` phi'a chi'nh sa'ch cu?a nu+o+'c Pha'p. To^i ddi tie^'p xu'c
vo+'i nhie^`u chi'nh kha'ch Pha'p va` chi'nh ho. cu~ng kho^ng hoa`n toa`n
ddo^`ng y' vo+'i chi'nh sa'ch cu?a chi'nh phu? Pha'p trong va^'n dde^`
Vie^.t Nam. Nhu+ng ho. cu~ng chi? tho+? da`i, coi ddo' nhu+ mo^.t ddie^`u
kho^ng the^? tra'nh ddu+o+.c, nhu+ mo^.t thu+' ddi.nh me^.nh kha('t khe na`o
ddo'. DDie^`u la`m to^i nga.c nhie^n, la` nhu+~ng ca' nha^n ngu+o+`i Pha'p
thi` ra^'t de^~ thu+o+ng, chi? tri'ch ddu+o+`ng lo^'i cu?a chi'nh phu?
Pha'p, nhu+ng vi` danh du+., vi` bo^?n pha^.n ho. va^~n ha(ng ha'i le^n
ddu+o+`ng sang Vie^.t Nam dde^? ba('n gie^'t ngu+o+`i Vie^.t Nam.
Mo^.t ba?n tin cu?a Pha'p ta^'n xa~ tu+` Ha` No^.i dda'nh ve^` va`o dda^`u
na(m 1947 vie^'t ra(`ng pha'i ddoa`n o^ng Marius Moutet sang Ha` No^.i chi?
dde^? ti`m ca'ch ta'i la^.p Ba?o ho^., ma` kho^ng co' y' ddi.nh thu+o+ng
thuye^'t ti`m mo^.t gia?i pha'p chi'nh tri. chi ca?. Cu~ng trong tho+`i gian
na`y ba'o France Soir, mo^.t ba'o lo+'n co' quan ddie^?m khuynh hu+~u dda(ng
la.i mo^.t ba`i pho?ng va^'n quan cao u?y Pha'p D'argenlieu, va` quan cao
u?y tra? lo+`i ra(`ng ke^? tu+` dda^y va^'n dde^` DDo^ng Pha'p chi? co`n co'
the^? gia?i quye^'t ba(`ng su+'c ma.nh qua^n su+.. O^ng cao u?y cu~ng ngu.
y' no'i ra(`ng nu+o+'c Pha'p co' the^? ti`m ddu+o+.c nhu+~ng nha^n va^.t
quo^'c gia ngoa`i Ho^` Chi' Minh dde^? thu+o+ng thuye^'t va` nhu+ va^.y la'
va`i Ba?o DDa.i dda~ ddu+o+.c chua^?n bi., va` dda~ ddu+o+.c la^.t ta^?y
da^`n.
Nhu+~ng tin chie^'n tha('ng cu?a qua^n Pha'p tu+` Vie^.t Nam lie^n tie^'p
ddu+o+.c gu+?i ve^` Pha'p. Tu+o+'ng Leclerc co' le~ la` ngu+o+`i sa'ng
suo^'t nha^'t tho+`i ba^'y gio+` trong ha`ng ngu~ la~nh dda.o Pha'p, hi`nh
nhu+ o^ng co' go+?i le^n chi'nh phu? Pha'p mo^.t ba?n phu'c tri`nh hay
ddie^`u tra^`n chi ddo', nha^.n ddi.nh qua^n Pha'p co' the^? tha('ng
ddu+o+.c Vie^.t Minh, vo+'i ddie^`u kie^.n ca(n ba?n la` pha?i du+.a va`o
tinh tha^`n quo^'c gia cu?a ngu+o+`i Vie^.t Nam ne^'u ca^`n thi` du+.ng le^n
mo^.t ddo^'i tu+o+.ng hay mo^.t bie^?u tu+o+.ng quo^'c gia cho ngu+o+`i
Vie^.t Nam. Tu+o+'ng Leclerc khuye^'n ca'o chi'nh phu? Le'on Blum tuye^n
ca'o ro~ ra`ng mo^.t hie^'n chu+o+ng tha^.t ro^.ng ra~i, ddu+'ng dda('n cho
va^'n dde^` Vie^.t Nam, co' ca'c ddie^?m trao tra? ddo^.c la^.p cho Vie^.t
Nam, hu+'a he.n tho^'ng nha^'t ba ky` ba(`ng tuye^?n cu+? tu+. do. Nhu+ng
tu+o+'ng Leclerc kho^ng ddu+o+.c cao u?y D'argenlieu tin ca^.y nhie^`u, va`
nga`y 14 tha'ng gie^ng na(m 1947, o^ng D'argenlieu ra mo^.t tuye^n ca'o
hu+'a he.n ta'i la^.p che^' ddo^. qua^n chu? o+? Vie^.t Nam, Nam bo^. tu+.
tri.. Va`o lu'c ddo' mo^.t pha'i ddoa`n Pha'p ddu+o+.c cu+? sang Ho^`ng
Ko^ng tie^'p xu'c vo+'i cu+.u hoa`ng Ba?o DDa.i, lu'c ddo' la` co^ng da^n
Vi~nh Thu.y. Nhu+~ng ddie^`u na`y ddu+o+.c chi'nh phu? Pha'p tuye^n bo^'
a^`m i~, coi nhu+ mo^.t gia?i pha'p to^'t nha^'t, ddu'ng nha^'t cho Vie^.t
Nam, cho Pha'p. Quan cao u?y D'argenlieu theo ca'c tin ddo^`n thi` cu~ng cho
ngu+o+`i tie^'p xu'c vo+'i nhu+~ng nha^n va^.t quo^'c gia nhu+ Ngo^ DDi`nh
Die^.m, Hoa`ng Xua^n Ha~n, Nguye^~n Ma.nh Ha` dde^? tha`nh la^.p mo^.t
chi'nh phu? trong che^' ddo^. qua^n chu? do Ba?o DDa.i la`m quo^'c
tru+o+?ng. Kho^ng mo^.t nha^n va^.t na`o ddu+o+.c tie^'p xu'c chi.u ra ho+.p
ta'ac vo+'i Pha'p va` Ba?o DDa.i trong nhu+~ng ddie^`u kie^.n ma` ngu+o+`i
Pha'p ddu+a ra.
Ta.i Nam bo^., thu? tu+o+'ng Nguye^~n Va(n Thinh dda~ tu+. tu+? va` ba'c si~
Le^ Va(n Hoa.ch ddu+o+.c cho.n le^n thay the^'. Hi`nh nhu+ tru+o+'c ddo',
Pha'p ddi.nh cho.n dda.i ta' Xua^n, nhu+ng ca'c tay quye^`n the^' o+? Nam
bo^. kho^ng chi.u o^ng Xua^n va` o^ng Xua^n buo^`n ti`nh dda`nh qua Pha'p.
Ngay ta.i Pha'p, ngay trong chi'nh phu? Pha'p co' hai khuynh hu+o+'ng ma^u
thua^~n. Nho'm Co^.ng sa?n, dda?ng xa~ ho^.i, nghie^.p ddoa`n lao ddo^.ng
Pha'p do Co^.ng sa?n chi pho^'i thi` thu'c giu.c chi'nh phu? Pha'p pha?i
ddie^`u ddi`nh vo+'i Ho^` Chi' Minh. Nhu+ng dda?ng MRP thi` la^'y co+' Ho^`
Chi' Minh dda~ pha?n bo^.i mo.i tho?a u+o+'c ky' ke^'t vo+'i Pha'p trong
dde^m kho+?i nghi~a 19 tha'ng 12, kho^ng the^? ddie^`u ddi`nh vo+'i Ho^`
Chi' Minh la^`n thu+' hai ddu+o+.c nu+~a.
Trong lu'c chi'nh phu? Pha'p he^'t su+'c bo^'i ro^'i thi` to^i hay tin
tu+o+'ng Leclerc ddu+o+.c dde^` cu+? thay cao u?y D'argenlieu giu+~ chu+'c
cao u?y Pha'p ta.i Vie^.t Nam. To^i la.i cho ra(`ng va^'n dde^` Vie^.t Nam
co' ddo^i chu't hy vo.ng gia?i quye^'t ba(`ng thu+o+ng thuye^'t.
Nhu+ng chi? ma^'y ho^m sau, va`o cuo^'i tha'ng hai, chi'nh tu+o+'ng Leclerc
le^n tie^'ng tu+` cho^'i, va` no'i ro~ ra(`ng khi ma` chi'nh phu? Pha'p
kho^ng cha^'p nha^.n phu+o+ng thu+'c cu?a o^ng dda~ tu+`ng ddu+o+.c tri`nh
ba`y trong ba?n tra^`n ti`nh cu?a o^ng, thi` o^ng tha^'y kho^ng la`m vie^.c
ddu+o+.c, ne^n o^ng tu+` cho^'i. Tu+o+'ng Leclerc cu~ng chu? tru+o+ng pha?i
thu+o+ng thuye^'t vo+'i Ho^` Chi' Minh, nhu+ng ma` vu+`a tie^'p xu'c, vu+`a
bi`nh ddi.nh ddo^`ng tho+`i ban bo^' mo^.t hie^'n chu+o+ng mo+'i ro~ ra`ng
cho Vie^.t Nam va` DDo^ng Pha'p, trong ddo' quye^`n ddo^.c la^.p ddu+o+.c
to^n tro.ng, hy vo.ng tho^'ng nha^'t ba ky` ddu+o+.c hu+'a he.n. Tu+o+'ng
Leclerc co' dde^` ca^.p dde^'n die^~n va(n cu?a tu+o+'ng De Gaulle ta.i
Brazaville dda^`u na(m 1945 va` ddo`i ho?i chi'nh phu? Pha'p, vi` danh du+.
cu?a nu+o+'c Pha'p, pha?i to^n tro.ng ca'c hu+'a he.n cu?a tu+o+'ng De
Gaulle ddo^'i vo+'i ca'c thuo^.c ddi.a Pha'p, nha^'t la` ddo^'i vo+'i Vie^.t
Nam va` DDo^ng Pha'p. Tha'i ddo^. cu?a tu+o+'ng Leclerc la`m nhie^`u
ngu+o+`i Vie^.t Nam tha'n phu.c, nhu+ng su+. tu+` cho^'i cu?a o^ng la`m cho
mo.i ngu+o+`i dda~ tha^'t vo.ng nay the^m tuye^.t vo.ng.
Sau khi tu+o+'ng Leclerc tu+` cho^'i chu+'c vu. cao u?y Pha'p, chi'nh phu?
Pha'p lu'ng tu'ng ma^'y tha'ng, kho^ng ti`m ra ngu+o+`i thay the^' ddo^
ddo^'c D'argenlieu, va` dde^'n dda^`u tha'ng 3 na(m 1947, o^ng Emil Bollaert
mo+'i ddu+o+.c cu+? la`m cao u?y Pha'p ta.i DDo^ng Pha'p. Ngay lu'c mo+'i
nha^.n chu+'c o^ng na`y dda~ ga(.p kho' kha(n: da^n bie^?u la~nh tu. co^.ng
sa?n la` Maurice Thorez to^' ca'o tru+o+'c quo^'c ho^.i Pha'p mo^.t "ca^?m
nang" cu?a chi'nh phu? giao o^ng Bollaert, buo^.c o^ng na`y pha?i la`m sao
cho 5 quo^'c gia trong DDo^ng Pha'p na(`m trong Lie^n hie^.p Pha'p.
O^ng ddu+o+.c gia ha.n cho sa'u tha'ng dde^? ti`m nhu+~ng phe pha'i o+?
Vie^.t Nam chi.u ddu+'ng le^n nha^n danh da^n to^.c Vie^.t Nam thu+o+ng
thuye^'t vo+'i Pha'p trong ca(n ba?n ddo' ma` tho^i. Ba'o chi' co^.ng sa?n
la.i ddu+o+.c di.p la`m ru`m beng ve^` vu. na`y, va` ca'i "ca^?m nang" tro+?
tha`nh mo^.t dde^` ta`i ba`n ca~i co^ng khai o+? Pha'p. Chi'nh su+. tie^'t
lo^. ca'i ca^?m nang na`y dda~ la`m cho nhie^`u chi'nh kha'ch Vie^.t Nam
ddu+'ng dda('n tu+` cho^'i ho+.p ta'c vo+'i Pha'p va` Ba?o DDa.i. Vi` su+.
la`m ru`m beng na`y ma` chi'nh phu? Le'on Blum pha?i nhu+o+.ng bo^. kho^'i
lie^n hie^.p co^.ng sa?n va` dda?ng xa~ ho^.i Pha'p mo^.t ddo`n nho?, la`
the^m va`o ddoa.n cuo^'i trong ca^?m nang trao cho o^ng Bollaert mo^.t
khoa?n phu. ddi'nh "ne^'u co`n co' the^? ddu+o+.c thi` ne^n nghie^n cu+'u
vie^.c mo+? ca'c cuo^.c thu+o+ng thuye^'t vo+'i Ho^` Chi' Minh va` chi'nh
phu? Vie^.t Minh". DDa?ng Co^.ng sa?n va` Xa~ ho^.i Pha'p cu~ng coi ddo' la`
mo^.t tha('ng lo+.i ro~ ra`ng va` du+'t khoa't the^m nu+~a.
Vi` va`o tho+`i ky` dda^`u na(m 1947, chi'nh tri. nu+o+'c Pha'p lie^n quan
qua' ma^.t thie^'t vo+'i so^' pha^.n nu+o+'c nha`, bo^~ng du+ng to^i cha(m
chu' theo do~i mo.i tin tu+'c chi'nh tri. cu?a Pha'p, ddo.c ky~ lu+o+~ng
nhu+~ng cuo^.c tha?o lua^.n ta.i quo^'c ho^.i Pha'p va` ho^`i ho^.p nghe
nhu+~ng tin tu+'c tu+` ha`nh lang chi'nh tri. Pha'p o+? Ba-Le^.
Nhu+~ng ddie^`u ddo' kho^ng la`m cho to^i vui mu+`ng, vi` ca`ng theo do~i
ky~ ca`ng tha^'y nu+o+'c Pha'p coi na(.ng va^'n dde^` qua^n su+. tre^n
chi'nh tri., va` tin tu+o+?ng va`o ddoa`n qua^n vie^~n chinh Pha'p, nha^'t
la` sau nhu+~ng chie^'n tha('ng de^~ da`ng va` ru+.c ro+~ cu?a ddoa`n qua^n
tu+o+'ng Leclerc o+? Nam bo^..
Chi? trong va`i tha'ng, tu+o+'ng Leclerc ga^`n nhu+ tie^u die^.t tro.n ca'c
ddo+n vi. Vie^.t Minh, dda^?y tu+o+'ng Nguye^~n Bi`nh va`o va`i ma^.t khu
sa't bie^n gio+'i Vie^.t Mie^n La`o va` ba('t dda^`u thu phu.c ddu+o+.c ca'c
lu+.c lu+o+.ng gia'o pha'i nhu+ Cao DDa`i, Ho`a ha?o hay i't ra la`m cho
ca'c lu+.c lu+o+.ng na`y ta'ch ro+`i kho?i phong tra`o Vie^.t Minh.
Nhu+ng ca'i che^'t cu?a tu+o+'ng Leclerc trong na(m ddo' la`m cho hy vo.ng
chie^'n tha('ng ba(`ng qua^n su+. cu?a Pha'p o+? Vie^.t Nam dden to^'i
da^`n.
Va`o khoa?ng tha'ng 4 na(m 1947, to^i co' nghe tin chi'nh phu? Pha'p cu+?
mo^.t dda(.c su+' ga(.p Ho^` Chi' Minh: o^ng Paul Mus, mo^.t gia'o su+ va`
mo^.t nha` va(n no^?i tie^'ng, tie^'n bo^., quen bie^'t vo+'i Ho^` Chi' Minh
va` nhie^`u nha^n va^.t Vie^.t Minh.
Chu'ng to^i nhu+~ng Vie^.t kie^`u o+? Pha'p la.i co^' ba'm va`o mo^.t hy
vo.ng ming manh. Nhu+ng hy vo.ng dda~ tan vo+~ ngay chi? i't la^u sau, khi
o^ng Paul Mus tro+? ve^`, va` trong mo^.t va`i tie^'t lo^. cu?a Pha'p, cho
bie^'t ra(`ng nhu+~ng ddie^`u kie^.n cu?a chi'nh phu? Pha'p ddu+o+.c coi
nhu+ ca(n ba?n cu?a gia?i pha'p ma` Pha'p trao cho Ho^` Chi' Minh la` mo^.t
ddo`i ho?i Vie^.t Minh pha?i dda^`u ha`ng vo^ ddie^`u kie^.n tru+o+'c khi
thu+o+ng thuye^'t thu+o+.ng ddi?nh giu+~a Ho^` Chi' Minh va` Le'on Blum.
Trong va(n thu+ cu?a Le'on Blum ma` o^ng Paul Mus trao tay cho Ho^` Chi'
Minh co' khoa?n buo^.c mo.i lu+.c lu+o+.ng vo~ trang cu?a Vie^.t Minh pha?i
gia?i gio+'i ta^.p trung va`o nhu+~ng khu chi? ddi.nh, trao quye^`n ba?o
ve^. an ninh tra^.t tu+. toa`n co~i Vie^.t Nam cho qua^n ddo^.i p. Theo su+.
ba`n ta'n o+? Ba-Le^ lu'c ddo' thi` so+? di~ chi'nh phu? Le'on Blum tho+`i
ba^'y gio+` co' ha`nh ddo^.ng na`y cha(?ng qua la` dde^? xoa di.u nhu+~ng
ye^u sa'ch cu?a kho^'i Co^.ng sa?n va` dda?ng Xa~ ho^.i Pha'p ma` kho^ng
thu+.c ta^m muo^'n thu+o+ng thuye^'t vo+'i cu. Ho^`.
Ba^'y gio+` thi` to^i tha^'y ro~ kho^ng co`n chu't hy vo.ng gi` ve^` mo^.t
ne^`n ho`a bi`nh cho Vie^.t Nam ba(`ng ca'c cuo^.c thu+o+ng thuye^'t.
Chie^'n tranh thi` ca`ng nga`y ca`ng kho^'c lie^.t ho+n, va` be^n Ta`u,
qua^n MaoTra.ch DDo^ng ddang tie^'n da^`n xuo^'ng phi'a Nam, chi'nh phu?
Tu+o+?ng Gio+'i Tha.ch ba('t dda^`u ga(.p nhu+~ng cuo^.c khu?ng hoa?ng kinh
te^' va` tie^`n te^. tra^`m tro.ng.
To^i co`n nho+' va`o khoa?ng dda^`u na(m 1947, i't la^u sau khi pha'i ddoa`n
Marius Moutet va` tu+o+'ng Leclerc tu+` Ha` No^.i tro+? ve^` Ba-Le^, va`
su+' ma.ng cu?a gia'o su+ Paul Mus tha^'t ba.i, mo^.t giai thoa.i ddu+o+.c
truye^`n tu.ng trong chi'nh gio+'i Pha'p, tu+o+'ng Leclerc va` o^ng Bo^.
tru+o+?ng Marius Moutet lu'c dde^'n Ha` No^.i, dda~ ddu+o+.c ma^.t vu. Pha'p
cho bie^'t tin Ho^` Chi' Minh va` To^?ng bo^. hie^.n ddang tro^'n ta.i mo^.t
vu`ng ru+`ng nu'i trong ti?nh Tuye^n Quang. DDa.i ta' Debes, tu+o+'ng Salan
dde^` nghi. to^? chu+'c mo^.t cuo^.c ha`nh qua^n nha?y du` ddo^.t ki'ch va`o
no+i ddo', trong lu'c be^` ngoa`i le^n tie^'ng cha^'p nha^.n thu+o+ng
thuye^'t tro+? la.i vo+'i cu. Ho^`, va` nhu+ the^' co' nhie^`u hy vo.ng
ba('t tro.n bo^. tham mu+u Vie^.t Minh.
DDo^ ddo^'c D'argenlieu, tuy dda~ tu+` chu+'c nhu+ng va^~n co`n giu+~
quye^`n cao u?y Pha'p ta.i Sa`i Go`n, tu+o+'ng Moliere, tu+ le^.nh qua^n
Pha'p ta.i Ha` No^.i dde^`u ta'n tha`nh ke^' hoa.ch na`y. Rie^ng tu+o+'ng
Leclerc nha^'t ddi.nh pha?n ddo^'i. O^ng no'i ra(`ng danh du+. nu+o+'c Pha'p
kho^ng cho phe'p qua^n ddo^.i Pha'p ha`nh ddo^.ng nhu+ va^.y, o^ng go.i ddo'
la` ha`nh ddo^.ng dde^ tie^.n ma` nu+o+'c so^ng Seine kho^ng ru+?a sa.ch
ddu+o+.c (C'est une perfidie que toute L'eau de la`Seine ne` peut laver!).
Bo^. tru+o+?ng Moutet thi` no'i ra(`ng mo^.t chi'nh phu? xa~ ho^.i (Thu?
tu+o+'ng Le'on Blum) ddu+o+.c tha`nh la^.p dde^? ti`m gia?i pha'p ho`a bi`nh
cho Vie^.t Nam kho^ng the^? ha`nh ddo^.ng nhu+ mo^.t bo.n tha?o kha^'u,
ba^'t cha^'p danh du+., ba^'t cha^'p lu+o+ng tri. Tu+o+'ng Leclerc muo^'n
ddi'ch tha^n ga(.p cu. Ho^`, nhu+ lo+`i dde^` nghi. rie^ng cu?a cu. Ho^`,
ba^'t cu+' no+i na`o ma` cu. ho^` chi? ddi.nh, va` tu+. dda(.t trong su+.
ba?o ve^. an ninh cu?a cu. Ho^` vo+'i ddie^`u kie^.n o^ng ddu+o+.c chi'nh
phu? Pha'p trao toa`n quye^`n gia?i quye^'t va^'n dde^` Vie^.t Minh, va`
toa`n quye^`n ky' ke^'t ca'c va(n kie^.n thay ma(.t chi'nh phu? Pha'p.
Nhu+ng ca'c dda?ng hu+~u khuynh nhu+ MRP, va` ca? dda so^' dda?ng Co^.ng
sa?n va` Xa~ ho^.i Pha'p kho^ng cha^'p nha^.n ddie^`u kie^.n cu?a tu+o+'ng
Leclerc, vi` ha^`u he^'t mo.i ngu+o+`i Pha'p dde^`u ddinh ninh ra(`ng cu.
Ho^` dda~ ma^'t he^'t uy quye^`n trong To^?ng bo^. Vie^.t Minh, bi. nho'm
hie^'u chie^'n va` tha^n Mao Tra.ch DDo^ng (lu'c ba^'y gio+` dda~ chie^'m
qua' nu+?a Trung Hoa lu.c ddi.a) nhu+ Hoa`ng Quo^'c Vie^.t, Tru+o+`ng Chinh,
Vo~ Nguye^n Gia'p, Tra^`n Huy Lie^.u thao tu'ng va` bao va^y cu. Ho^`. Chi?
co' ba nha^n va^.t trong chi'nh quye^`n Pha'p la` o^ng Moutet, tu+o+'ng
Leclerc, o^ng Jean Sainteny la` nhu+~ng ke? hie^?u ro~ uy the^' va` ta`i
na(ng cu?a cu. Ho^`, to? y' tin tu+o+?ng ra(`ng trong mo.i tru+o+`ng ho+.p,
cu. Ho^` va^~n la` la~nh tu. ddu+o+.c tua^n phu.c cu?a phong tra`o Vie^.t
Minh.
Nhu+~ng nha^n va^.t Pha'p dda~ gie^'t che^'t mo.i hy vo.ng ta'i la^.p ho`a
bi`nh Vie^.t Nam ba(`ng thu+o+ng thuye^'t, ngoa`i DDo^ ddo^'c D'argenlieu,
va` hai ca^.n tha^`n cu?a o^ng ta la` Leon Pignon va` Torel, co`n co' ca'c
tu+o+'ng la~nh Pha'p nhu+ tu+o+'ng Moliere, Valluy. Giu+~a lu'c gia?i pha'p
thu+o+ng thuye^'t o+? Vie^.t Nam ddu+o+.c chi'nh phu? Pha'p coi nhu+ kho^ng
thu+.c te^' thi` nu+o+'c Pha'p la.i vu+o+'ng va`o nhu+~ng phong tra`o no^?i
loa.n da`nh ddo^.c la^.p o+? nhie^`u thuo^.c ddi.a: Madagascar, Maroc,
Tunisie v.v... Tu+o+'ng De gaulle tuy dda~ ro+`i chi'nh quye^`n, nhu+ng uy
the^' cu?a o^ng va^~n ra^'t lo+'n, la.i ddu+a ra mo^.t tho^ng ca'o y' nghi~a
he^'t su+'c ma^.p mo+` no'i ra(`ng ngu+o+`i Pha'p na`o la`m cho nu+o+'c
Pha'p ma^'t ddi mo^.t la~nh tho^? ha?i ngoa.i Pha'p, so+'m muo^.n phahi? bi.
xe't xu+? tru+o+'c to`a a'n to^'i cao. O^ng Bollaert, vo^'n la` mo^.t
thuo^.c ha. tha^n ti'n cu?a tu+o+'ng De Gaulle trong tho+`i ky` kha'ng
chie^'n cho^'ng DDu+'c, nha^'t ddi.nh la` pha?i "kho+'p" tru+o+'c lo+`i
ca?nh ca'o nghie^m kha('c cu?a tu+o+'ng De Gaulle, cho ne^n dda~ lu'ng tu'ng
trong vie^.c quye^'t ddi.nh ti`m mo^.t gia?i pha'p thu+o+ng thuye^'t vo+'i
cu. Ho^`.
Va`o khoa?ng dda^`u na(m 1947, quye^'t ddi.nh ve^` nu+o+'c cu?a to^i dda~
du+'t khoa't, nhu+ng to^i muo^'n hie^?u the^m tra'ch nhie^.m cu~ng nhu+ vai
tro` cu?a mo^.t ngu+o+`i co^ng gia'o, cu?a mo^.t linh mu.c co^ng gia'o
ddo^'i vo+'i so^' pha^.n dda^'t nu+o+'c mi`nh. To^i thu xe^'p ddi La Ma~
cu`ng vo+'i ca'c cha Mai, cha Khie^'t, cha Bo^`ng va` xin ye^'t kie^'n
DDu+'c Gia'o Hoa`ng. Chu'ng to^i le^n ddu+o+`ng va`o khoa?ng tha'ng tu+ hay
tha'ng na(m. Chu'ng to^i dda'p xe ho?a tu+` Ba-Le^ sang Y'. Nhu+~ng da^'u
ti'ch cu?a chie^'n tranh va^~n chu+a xo'a he^'t do.c ddu+o+`ng xe ho?a.
Nhu+~ng ca^`u co^'ng ddu+o+`ng sa' vu+`a su+?a chu+~a co`n nhu+~ng da^'u
ve^'t cu?a bom dda.n.
Hai be^n ddu+o+`ng nhu+~ng nha` cu+?a bi. ta`n pha' va^~n chu+a ta'i thie^'t
he^'t ddu+o+.c. Ca`ng nhi`n ca?nh ta`n pha' do chie^'n tranh ga^y ne^n o+?
A^u Cha^u, to^i la.i ca`ng lo so+. buo^`n phie^`n cho dda^'t nu+o+'c mi`nh
ddang la^m ca?nh chie^'n tranh kho^ng bie^'t bao gio+` mo+'i thoa't ra
ddu+o+.c.
Ca'c cha giao he^'t cho to^i tra'ch nhie^.m va` vinh du+. ha^`u chuye^.n
vo+'i DDu+'c Tha'nh Cha. DDe^'n La Ma~ va`o buo^?i chie^`u chu'ng to^i ti`m
dde^'n mo^.t no+i ta.m tru' da`nh cho ca'c linh mu.c tu+` xa dde^'n, nghi?
ta.m mo^.t dde^m. Chu'ng to^i dda~ go+?i thu+ xin ye^'t kie^'n DDu+'c Tha'nh
Cha le^n Bo^. Truye^`n Gia'o cu?a to`a tha'nh Vatican tu+` tru+o+'c, ne^n
trong nga`y ddo', chu'ng to^i dde^'n ga(.p DDu+'c Ho^`ng Y va` la^'y gia^'y
gio+'i thie^.u. DDu+o+.c bie^'t DDu+'c Tha'nh Cha ddang nghi? ma't ta.i
bie^.t ddie^.n Castel Gondolpho, ho^m sau chu'ng to^i ddi xe buy't dde^'n
no+i ddo', va`o lu'c 8 gio+`. Chu'ng to^i ddu+o+.c mo^.t li'nh ha^`u
thu+o+`ng ddu+o+.c go.i la` Garde Suisse, phu.c su+'c nhu+ li'nh tho+`i
Trung co^? da^~n qua nhie^`u da~y pho`ng, nhie^`u ha`nh lang. Ta.i mo^~i
pho`ng dde^`u co' mo^.t DDu+'c O^ng. Chu'ng to^i ddu+o+.c da^~n va`o pho`ng
mo^.t Ho^`ng Y phu. tra'ch vie^.c tie^'p kha'ch cu?a DDu+'c Tha'nh Cha,
DDu+'c Ho^`ng Y cho bie^'t la` pha'i ddoa`n chu'ng to^i nhu+~ng bo^'n
ngu+o+`i, va` thu+o+`ng thi` trong tru+o+`ng ho+.p na`y, DDu+'c Tha'nh Cha
tie^'p tru+o+'c cu+?a va(n pho`ng cu?a Nga`i.
Chu'ng to^i ngo^`i trong pho`ng DDu+'c Ho^`ng Y phu. tra'ch nghi le^~ va`
tie^'p kha'ch mo^.t lu'c. Chu'ng to^i ddu+o+.c da(.n do` nhu+~ng ca'ch
thu+'c quy` la.y ho^n tay DDu+'c Tha'nh Cha.
Mo^.t la't sau, chu'ng to^i ddu+o+.c da^~n dde^'n cu+?a va(n pho`ng DDu+'c
Tha'nh Cha. Li'nh ha^`u mo+? ro^.ng ca'nh cu+?a, va` tu+` trong va(n pho`ng,
DDu+'c Tha'nh Cha bu+o+'c ra nhi`n tha(?ng va`o chu'ng to^i, mi?m cu+o+`i
hie^`n tu+`. Nga`i ma(.c y phu.c tra('ng tinh, phu? ta^.n cha^n. Chu'ng to^i
theo ddu'ng nghi le^~ trie^`u ye^'t DDu+'c Tha'nh Cha, quy` la.y va` ho^n
tay DDu+'c Thanh Cha Pio^ XII co' ve? ma(.t nghie^m nghi. nhu+ng hie^`n
tu+`, nhi`n bo^'n chu'ng to^i, va` no'i chuye^.n vo+'i chu'ng to^i ba(`ng
tie^'ng Pha'p:
- Cha ye^u me^'n da^n to^.c Vie^.t Nam cu?a chu'ng con nhie^`u la('m va` cha
ra^'t sung su+o+'ng ga(.p ca'c con. Cha co`n nho+' mo^.t ngu+o+`i Vie^.t Nam
hie^`n ddu+'c ma` cha thu+o+ng me^'n, la` DDu+'c Nam Phu+o+ng Hoa`ng Ha^.u.
Cha ga(.p ba` tru+o+'c dda^y, tru+o+'c dde^. nhi. the^' chie^'n, khi ba`
mo+'i ke^'t ho^n vo+'i hoa`ng dde^' cu?a chu'ng con. Ca'c con co' tin tu+'c
gi` ve^` hai ngu+o+`i ddo' kho^ng?
Chu'ng to^i tri`nh DDu+'c Tha'nh Cha nhu+~ng tin ma` chu'ng to^i bie^'t ve^`
hoa`ng dde^' Ba?o DDa.i va` hoa`ng ha^.u Nam Phu+o+ng.
Chu'ng to^i cu~ng cha(?ng bie^'t gi` ve^` gia ddi`nh vu+o+ng gia? ddo', va`
nhu+~ng tin chu'ng to^i bie^'t chi? qua tin ddo^`n. Hoa`ng dde^' Ba?o DDa.i
thi` dda~ thoa't sang Ho^`ng Ko^ng va` hoa`ng ha^.u Nam Phu+o+ng nghe dda^u
co`n a^?n na^'p ta.i mo^.t nha` do`ng o+? Hue^' (Do`ng Chu'a Cu+'u The^'
Hue^').
To^i tri`nh DDu+'c Tha'nh Cha nhu+~ng tha('c ma('c cu?a to^i, cu?a nhu+~ng
ngu+o+`i co^ng gia'o, va` nha^'t la` cu?a nhu+~ng linh mu.c co^ng gia'o
trong ti`nh the^' mo+'i:
- Ki'nh ta^u DDu+'c Tha'nh Cha, chu'ng con muo^'n xin DDu+'c Tha'nh Cha soi
sa'ng cho chu'ng con mo^.t va`i nie^`m ba(n khoa(n. Hie^.n nay be^n nu+o+'c
Vie^.t Nam cu?a chu'ng con co' mo^.t phong tra`o ddang no^?i le^n da`nh
ddo^.c la^.p, dda'nh Pha'p. Phong tra`o Vie^.t Minh nhu+ mo^.t la`n gio'
ma.nh tho^?i tu+` Nam chi' Ba('c, nung na^'u ta^m chi' mo.i ngu+o+`i Vie^.t
Nam, nhu+ng chu'ng con bie^'t ra(`ng phong tra`o ddo' dda~ bi. co^.ng sa?n
chi pho^'i, ma(.c da^`u mu.c tie^u dda^'u tranh cu?a no' la` mu.c tie^u
chung cu?a ddo^.c la^.p Vie^.t Nam chu'ng con. Chu'ng con la` ngu+o+`i co^ng
gia'o la.i la` linh mu.c co^ng gia'o, chu'ng con kho^ng bie^'t ne^n co'
tha'i ddo^. nhu+ the^' na`o tru+o+'c phong tra`o na`y.
DDu+'c Tha'nh Cha co' ve? tra^`m nga^m, nghi~ ngo+.i mo^.t phu't, gio.ng
nga`i cha^.m ra~i, tu+` to^'n, de` da(.t:
- Cha bie^'t ra(`ng nhu+~ng ngu+o+`i co^ng gia'o Vie^.t Nam ddang la`m bo^?n
pha^.n ngu+o+`i ye^u nu+o+'c cu?a ho..
To^i nho+' ro~ nguye^n va(n ca^u no'i ba(`ng tie^'ng Pha'p cu?a DDu+'c
Tha'nh Cha: (Nous SAvons que les catholiques Annamites font leur de voir
patriotes).
Sau ca^u no'i ddo', DDu+'c Tha'nh Cha im la(.ng nhi`n chu'ng to^i, a'nh
ma('t co' ve? nhie^`u buo^`n phie^`n, ddau thu+o+ng xo't xa. Nga`i ban phe'p
la`nh cho chu'ng to^i, va` theo le^. thu+o+`ng, gu+?i phe'p la`nh ve^` cho
nhu+~ng ngu+o+`i tha^n, cho dda^'t nu+o+'c chu'ng to^i. Ca^u no'i cu?a
DDu+'c Tha'nh Cha la`m to^i suy nghi~ ma~i tu+` ddo' kho^ng du+'t. Ca^u no'i
co' the^? hie^?u nhie^`u ca'ch, kho^ng che^ tra'ch, kho^ng ba('t buo^.c,
kho^ng da.y ba?o pha?i ha`nh ddo^.ng nhu+ the^' na`y hay the^' kia, ma`
dde^? toa`n quye^`n lu+.a cho.n va` quye^'t ddi.nh cho ngu+o+`i trong
cuo^.c. "Nhu+~ng ngu+o+`i co^ng gia'o Vie^.t Nam chi? la`m bo^?n pha^.n
ngu+o+`i ye^u nu+o+'c". Khi ho. theo Vie^.t Minh, du` bie^'t Vie^.t Minh la`
co^.ng sa?n, khi ho. chie^'n dda^'u cho^'ng Pha'p, ho. cu~ng la`m bo^?n
pha^.n ngu+o+`i ye^u nu+o+'c.
To^i ca?m tha^'y nhu+ tru't ddu+o+.c ga'nh na(.ng. Gia'o ho^.i kho^ng le^n
a'n ngu+o+`i co^ng gia'o Vie^.t Nam la`m bo^?n pha^.n ngu+o+`i ye^u nu+o+'c.
Quye^`n lu+.a cho.n va` quye^'t ddi.nh la` o+? mo.i ngu+o+`i. Va` rie^ng
to^i dda~ co' su+. lu+.a cho.n, quye^'t ddi.nh. To^i kho^ng the^? du+?ng
du+ng, ddu+'ng ngoa`i, tro^'n tra'nh cuo^.c chie^'n tranh ma'u lu+?a tre^n
dda^'t nu+o+'c to^i. To^i pha?i ve^` nu+o+'c, ma(.c du` chu+a bie^'t se~
la`m gi`, se~ la`m ddu+o+.c gi`.
18. Nhi`n ca?nh tra^u ca`y ma('t ru+ng le^.
Tha'ng ta'm 1947, nghi~a la` va`i tha'ng sau khi ye^'t kie^'n DDu+'c Tha'nh
Cha, to^i cu`ng 15 cha Vie^.t Nam kha'c le^n ta`u Felix Roussel ve^`
nu+o+'c. Ta`u le^nh dde^nh 21 nga`y tre^n bie^?n ca?. Mo^~i nga`y qua ddi,
to^i la.i tha^'y lo`ng thu+o+ng nho+' nu+o+'c Vie^.t Nam lo+'n the^m,
nhu+~ng bo^`n cho^`n mong ddo+.i va` lo so+. cu~ng to+'i theo. Nhu+~ng gi`
se~ cho+` ddo+.i chu'ng to^i, cho+` ddo+.i nu+o+'c Vie^.t Nam chu'ng to^i
trong nhu+~ng nga`y to+'i? Khi ta`u ghe' qua mo^.t va`i be^'n o+? Phi Cha^u,
to^i va` va`i cha co' le^n tha(m ca'c tha`nh pho^' xu+' ngu+o+`i cho khua^y
kho?a. Hi`nh a?nh nu+o+'c Pha'p hu`ng ma.nh ca`ng hie^.n ro~ ho+n, nhu+ng
bo'ng da'ng nhu+~ng nu+'t ra.n, nhu+~ng lu'ng tu'ng cu?a nu+o+'c Pha'p, cu?a
dde^' quo^'c Pha'p cu~ng dda~ ba('t dda^`u no^?i le^n ta.i ca'c xu+' thuo^.c
ddi.a Pha'p na`y ro^`i. To^i tin tu+o+?ng ga^`n nhu+ cha('c cha('n la`
nu+o+'c Pha'p se~ pha?i thanh toa'n ca'c thuo^.c ddi.a cu?a ho.. DDie^`u
dda'ng lo so+. la` ca'i ca'ch thanh toa'n ddo', co' bao nhie^u da^n to^.c
nho? be' bi. nghie^`n na't, bi. hy sinh?
Ta`u dde^'n Cap St Jacques du+`ng la.i mo^.t dde^m ngoa`i cu+?a so^ng cho+`
ngu+o+`i ca^`m la'i. Sa'ng ho^m sau, ta`u ngu+o+.c do`ng so^ng le^n Sa`i
Go`n.
Chu'ng to^i ddu+'ng tre^n boong ta`u nhi`n va`o hai be^n bo+` so^ng tu+` khi
ta`u va`o so^ng cho dde^'n lu'c ta`u ca^.p be^'n, nhu+~ng dda'm ruo^.ng lu'a
ba('t dda^`u hie^.n ra. Va`i con tra^u ddu?ng ddi?nh ga(.m co? tre^n bo+`
ruo^.ng. Tu+. du+ng ma('t to^i u+o+n u+o+'t, va` to^i dda~ kho'c tha^`m
la(.ng kho^ng bie^'t tu+` lu'c na`o. Nhi`n sang ca'c cha be^n ca.nh, mo^.t
va`i ngu+o+`i Vie^.t Nam be^n ca.nh, cu~ng ddang ru+ng ru+ng nu+o+'c ma('t.
Nhu+ng kho^ng pha?i la` nu+o+'c ma('t ddau thu+o+ng ma` la` nu+o+'c ma('t
sung su+o+'ng vinh du+. ddu+o+.c tro+? ve^` que^ hu+o+ng mi`nh sau 8 na(m
ca'ch bie^.t. Ma(.c da^`u ba'o chi' dda~ cho to^i tha^'y nhu+~ng ca?nh
chie^'n tranh ta`n ba.o nhu+ng lu'c ta`u ngu+o+.c do`ng to^i chi? tha^'y
ca?nh thanh bi`nh, ye^n o^?n he^'t su+'c. Nhu+~ng lu~y tre, nhu+~ng ra(.ng
du+`a, nhu+~ng thu+?a ruo^.ng, nhu+~ng dda`n tra^u bo`, nhu+~ng ddu+'a be'
cha(n tra^u, va`i ddoa`n ngu+o+`i ddi tre^n bo+` ruo^.ng. Ta^'t ca? dde^`u
co' ve? thanh bi`nh ky` la..
Chu'ng to^i ddu+o+.c mo^.t dda.i die^.n DDa.i Chu?ng Vie^.n Sa`i Go`n ra
be^'n Nha` Ro^`ng ddo'n tie^'p, va` chu'ng to^i ve^` ngay DDa.i Chu?ng
Vie^.n o+? ddu+o+`ng Cu+o+`ng DDe^? ba^y gio+`. Ca'c cha kha'c, tu`y go^'c
ddi.a pha^.n, cho+` ta`u tro+? la.i ddi.a pha^.n cu?a ho.. Rie^ng to^i thi`
cho+` ta`u ra Ha?i Pho`ng dde^? ti`m ca'ch ve^` ddi.a pha^.n Vinh.
Khoa?ng va`i tua^`n sau, to^i mua ddu+o+.c ve' ta`u thu?y ra Ha?i Pho`ng.
Ca?nh vi.nh Ha. Long hu`ng tra'ng, su+`ng su+~ng no^?i le^n tre^n ma(.t
nu+o+'c, vo+'i va`i chie^'c thuye^`n buo^`m, va`i chie^'n ha.m Pha'p, tuy
ddo^` so^. ma` so vo+'i ca?nh thi` tha^.t la` be' nho? vo^ nghi~a, ca`ng
la`m to^i ye^u me^'n dda^'t nu+o+'c mi`nh ho+n.
Lu'c ta`u ca^.p be^'n Ha?i Pho`ng, ca?nh chie^'n tranh ba('t dda^`u hie^.n
ra tru+o+'c ma('t. Nhu+~ng da^'u ve^'t cu?a vu. ba('n pha' Ha`i Pho`ng
cuo^'i na(m 1946 va^~n co`n nguye^n ve.n.
Da^n Vie^.t Nam ngoa`i be^'n ta`u ra thi` ra^'t thu+a tho+'t. Chi? co'
nhu+~ng khu pho^' cu?a ngu+o+`i Ta`u va` ngu+o+`i Pha'p la` co`n co' ve?
ddo^ng ddu'c, thi.nh vu+o+.ng. Vu+`a bu+o+'c le^n be^'n ta`u to^i dda~
bie^'t ngay the^' na`o la` no^~i nhu.c cu?a mo^.t ngu+o+`i da^n nu+o+'c nho?
bi. tri.. DDa'ng buo^`n nha^'t, la` chi'nh mo^.t ngu+o+`i Vie^.t Nam nha('c
nho+? cho to^i ca'i nhu.c na`y.
To^i dde^'n pho`ng nha` ddoan dde^? khai gia^'y to+`. Tre^n phie^'u khai
ba(`ng tie^'ng Pha'p, no+i do`ng ghi quo^'c ti.ch, to^i vie^'t tha^.t dda^.m
ne't hai tie^'ng: Vie^.t Nam.
Ngu+o+`i thu+ ky' nha` ddoan ga.ch hai chu+~ ddo?, nhi`n to^i tra^ng tra'o
ho?i:
- Cha ngu+o+`i Cochinchinois, Annamites hay Tonkinois? To^i tru+`ng ma('t
nhi`n ngu+o+`i thu+ ky' nha` ddoan, ga('t gio.ng:
- To^i ngu+o+`i Vie^.t Nam.
Ngu+o+`i thu+ ky' nha` ddoan cau ma`y, ma^'p ma'y nhu+ sa('p ga('t go?ng
vo+'i to^i, ro^`i cha(?ng hie^?u sao la.i mi?m cu+o+`i, gia?i thi'ch da`i
do`ng:
- Xin lo^~i cha, le^.nh quan tre^n ba^y gio+` ba('t buo^.c mo.i ngu+o+`i
le^n be^'n pha?i khai ro~ la` ngu+o+`i Cochinchinois, Annamite du Centre,
hay Tonkinois. Cha hie^?u cho, ddo' chi? la` be^.nh quan tre^n, chu'ng to^i
co' muo^'n ba('t e'p ai la`m gi` dda^u.
To^i cha'n nga'n ddau ddo+'n:
- Que^ to^i o+? Ha` Ti~nh, tha^`y ghi sao ddo' cu~ng ddu+o+.c. Ngu+o+`i thu+
ky' nha` ddoan vie^'t na('n no't: Annamite du Centre. To^i chua xo't vi`
hie^?u ra a^m mu+u ddi.nh ga^y chia re~ Nam Ba('c tro+? la.i cu?a ngu+o+`i
Pha'p. Mi`nh kho^ng ddu+o+.c quye^`n la`m ngu+o+`i Vie^.t Nam nu+~a. Mi`nh
pha?i bi. ba('t buo^.c la`m ngu+o+`i Trung ky`, Ba('c ly`. Ngu+o+`i Pha'p
muo^'n co' 3 nu+o+'c Nam ky`, Trung ky`, Ba('c ky`!
To^i le^n ngay Ha` No^.i.
DDu+o+`ng xe lu+?a dda~ ddu+o+.c ta'i la^.p ngay sau khi Pha'p ta'i chie^'m
Ha` No^.i. Xe cha.y tha^.t cha^.m cha.p, co' le~ chi? khoa?ng na(m chu.c
ca^y so^' 1 gio+` hay ke'm ho+n. Tu+` cu+?a so^? toa xe lu+?a nhi`n ra
ngoa`i, nhu+~ng la`ng ma.c hoang ta`n, nhu+~ng khu nha` bi. ddo^'t cha'y
co`n tro+ ne^`n, nhu+~ng nha` ga.ch ddo^? na't cho to^i bie^'t chie^'n tranh
dda~ la` mo^.t su+. tha^.t ma` tu+` dda^y to^i pha?i la`m quen, pha?i ho`a
mi`nh va`o. To^i dde^'n o+? ta.i nha` Chung Ha` Ho^.i, no+i to^i dda~ tu+`ng
so^'ng i't la^u tru+o+'c khi ddi Pha'p. To^i ba('t dda^`u la`m quen la.i
vo+'i va(n chu+o+ng Vie^.t Nam. To^i ddo.c ha^`u he^'t nhu+~ng sa'ch cu?a
Tu+. lu+.c Va(n ddoa`n. Khi hay tin to^i ve^` nu+o+'c, mo^.t so^' ngu+o+`i
Vie^.t o+? Pha'p va` nhu+~ng ngu+o+`i bie^'t tie^'ng to^i ddo^i chu't la^`n
lu+o+.t dde^'n tha(m, thi?nh thoa?ng mo+`i to^i dde^'n nha` ho. cho+i.
To^i nho+' hi`nh nhu+ ngu+o+`i dda^`u tie^n ma` to^i ga(.p la` Hoa`ng Ba'
Vinh co`n ddu+o+.c ngu+o+`i co^ng gia'o trong ddi.a pha^.n Vinh go.i la`
o^ng gia` Vinh. To^i xin ddo'ng mo^.t da^'u ngoa(.c o+? dda^y: o^ng gia`
Vinh ddu+o+.c go.i nhu+ the^' kho^ng pha?i vi` o^ng nhie^`u tuo^?i, ma` vi`
o^ng tu+`ng ho.c o+? ddi.a chu?ng vie^.n ra va` ga^`n thu. phong linh mu.c,
thi` vi` mo^.t ly' do na`o ddo' bo? do+? con ddu+o+`ng tu ha`nh.
DDo^'i vo+'i nhu+~ng ngu+o+`i ddo', ngu+o+`i co^ng gia'o ddi.a pha^.n Vinh
go.i la` "o^ng gia`" dde^? to? y' ki'nh tro.ng mo^.t chu't.
Hoa`ng Ba' Vinh lu'c ba^'y gio+` ca^`m dda^`u mo^.t nho'm thanh nie^n tre?,
ha(ng say ly' tu+o+`ng, pha^`n lo+'n ngu+o+`i co^ng gia'o dda^`y lo`ng ye^u
nu+o+'c, tuy kho^ng theo Vie^.t Minh, nhu+ng nha^'t quye^'t kho^ng ho+.p
ta'c vo+'i Pha'p, ddang hoa.t ddo^.ng cho mo^.t gia?i pha'p quo^'c gia
thua^`n tu'y.
La~nh tu. ddu+o+.c to^n tho+` nha^'t la` o^ng Ngo^ DDi`nh Die^.m. Trong na`y
co' anh Nguye^~n Va(n Cha^u, ngu+o+`i Qua?ng Bi`nh, ve^` sau la`m Trung ta'
Gia'm ddo^'c Nha Chie^'n tranh Ta^m ly', mo^.t tho+`i ddu+o+.c o^ng Die^.m
tin ca^.y. Ngoa`i ra, ne^'u to^i nho+' kho^ng la^`m thi` co' mo^.t anh
cha`ng cao lo+'n, ho+i ga^`y, dden, lie^`u li~nh, tha^.t tha`, la` anh
Hoa`ng Ba' Linh.
Kho^ng ro~ lu'c ddo' anh dda~ ddi ho.c tru+o+`ng Ha. Si~ Quan Pha'p hay
chu+a, hi`nh nhu+ la` chu+a thi` pha?i.
Hoa`ng Ba' Vinh ga(.p to^i ra^'t thu+o+`ng, va` nhu+~ng lu'c ddo' to^i vo+'i
anh ta ba`n ve^` ti`nh hi`nh dda^'t nu+o+'c, no'i dde^'n nhu+~ng nie^`m hy
vo.ng cu?a mo.i ngu+o+`i Vie^.t Nam, cu?a nhu+~ng ngu+o+`i co^ng gia'o ye^u
nu+o+'c.
19. Ga(.p ca'c co^.ng su+. vie^n dda^`u tie^n cu?a Ngo^ DDi`nh Die^.m
Nhu+~ng nga`y chu? nha^.t, co' lu'c to^i va` ma^'y anh em ddo' ngo^`i la.i
no'i chuye^.n ra^'t la^u. Ho. ho?i to^i ve^` khuynh hu+o+'ng, chu? tru+o+ng
cu?a nu+o+'c Pha'p ddo^'i vo+'i Vie^.t Nam. To^i cu~ng tha`nh tha^.t no'i
cho ho. bie^'t nhu+~ng nha^.n xe't cu?a to^i: nu+o+'c Pha'p kho^ng the^?
de^~ da`ng trao tra? ddo^.c la^.p cho Vie^.t Nam, du` vo+'i nha^n va^.t
chi'nh tri. na`o.
I't la^u sau, mo^.t so^' nha` tri' thu+'c ba^'t ho+.p ta'c vo+'i Pha'p,
vu+`a tu+` vu`ng Vie^.t Minh tro^'n ve^` dde^'n ga(.p to^i nhu+ Hoa`ng Xua^n
Ha~n, Nguye^~n Ma.nh Ha`, Vu~ Va(n Hie^`n, Nguye^~n Du+o+ng DDo^n v.v... Ho.
la` nhu+~ng ngu+o+`i kho^ng co' mo^.t la^.p tru+o+`ng hay mo^.t tha'i ddo^.
na`o ro~ re^.t, du+'t khoa't.
Ho. co`n ddu+o+.c go.i, ddo^i khi tu+. go.i la` nhu+~ng nha` tri' thu+'c hay
chi'nh tri. tru`m cha(n. Ho. kho^ng chi.u ho+.p ta'c vo+'i Vie^.t Minh, co'
le~ vi` ho. thuo^.c tha`nh pha^`n tri' thu+'c tie^?u tu+ sa?n, kho^ng cha^'p
nha^.n ddu+o+.c chu? nghi~a co^.ng sa?n va` nhu+~ng thu? ddoa.n dda`n a'p
to^n gia'o, tri' thu+'c, ddi.a chu? cu?a Vie^.t Minh. Nhu+ng ho. cu~ng
kho^ng muo^'n ho+.p ta'c vo+'i Pha'p. Ne^'u ho?i ho. muo^'n la`m gi`, ddi.nh
la`m gi`, thi` ho. kho^ng the^? na`o tra? lo+`i ddu+o+.c, ngoa`i ca^u cho+`
xem.
Trong tho+`i gian na`y to^i co' ga(.p Nguye^~n The^' Truye^`n. Tha^.t la`
mo^.t ddie^`u dda'ng buo^`n cho to^i va` cho cu.. Tru+o+'c dda^y to^i tu+`ng
nghe danh cu. Truye^`n, bie^'t cu. vie^'t ba`i tu+.a cho cuo^'n sa'ch nho?
cu?a cu. Ho^`: Le Proce`s de la colonisation Francaise. Lu'c o+? Pha'p to^i
nghe tie^'ng cu. kha' lo+'n, nghe nhie^`u ngu+o+`i ca tu.ng cu.. To^i
tu+o+?ng khi ga(.p cu. se~ ti`m ddu+o+.c mo^.t ca'i gi` ma` to^i cho+`
ddo+.i kho^ng ga(.p. To^i ga(.p, no'i chuye^.n vo+'i cu. mo^.t ca'ch he^'t
su+'c ki'nh ca^?n. Nhu+ng ca^u chuye^.n ca`ng ke'o da`i, to^i kho^ng tha^'y
ddu+o+.c gi`, ngoa`i mo^.t tho+`i qua' khu+' dda^'u tranh cu?a cu..
Sau va`i ca^u ho?i to^i ne^u le^n kho^ng ddu+o+.c tra? lo+`i, to^i xoay qua
mo^.t ca^u chuye^.n phie^'m. Sau ddo' to^i kho^ng co' y' ma` cu~ng kho^ng
co`n ti`m ca'ch ga(.p la.i cu., du` hai ngu+o+`i va^~n o+? Ha` No^.i.
Khoa?ng cuo^'i na(m 1947, hai tha'ng sau khi to^i ve^` Ha` No^.i thi` nghe
tin o^ng Tra^`n Va(n Ly' ra Ha` No^.i. Ba^'y gio+` o^ng Tra^`n Va(n Ly' o+?
trong ho^.i ddo^`ng cha^'p cha'nh, va` quye^`n thu? hie^'n Trung Pha^`n.
O^ng Tra^`n Va(n Ly' dde^'n ga(.p to^i mo+`i to^i va` cha Bo^`ng cu`ng ve^`
Hue^' vo+'i o^ng. To^i nha^.n lo+`i. O^ng Ly' trong ca^u chuye^.n co' cho
to^i thoa'ng tha^'y ra(`ng so+? di~ o^ng ra la`m vie^.c vo+'i Pha'p la` vi`
mo^.t ca'i the^' ba('t buo^.c.
O^ng suy lua^.n ra(`ng kho^ng the^? na`o dde^? cho mie^`n Trung ho^~n loa.n
ma~i ddu+o+.c, hay hoa`n toa`n dda(.t du+o+'i quye^`n cai tri. ha`nh cha'nh
tru+.c tie^'p cu?a ngu+o+`i Pha'p. Ngu+o+`i Pha'p cha(?ng tha`nh thu+.c gi`,
nhu+ng chu'ng ta ye^'u, cha(?ng co' ca'ch gi`, theo Vie^.t Minh thi` kho^ng
ddu+o+.c, va^.y thi` pha?i ta.m tho+`i ho+.p ta'c vo+'i ngu+o+`i Pha'p
tru+o+'c ro^`i tu+` tu+` se~ ti'nh. O^ng Ly' co' nha('c dde^'n te^n Ngo^
DDi`nh Die^.m.
Hi`nh nhu+ chu? y' cu?a o^ng Ly', du o^ng kho^ng no'i cho to^i hay la`
chua^?n bi. tho+`i co+ dde^? ddu+a o^ng Ngo^ DDi`nh Die^.m giu+~ mo^.t
chu+'c vu. la~nh dda.o quan tro.ng na`o ddo', trong mo^.t thu+' chi'nh
quye^`n ma` ngu+o+`i Pha'p ddang ti'nh la^.p ra.
To^i co' no'i chuye^.n hu+'a ve^` Hue^' vo+'i ca'c ngu+o+`i quen nhu+ Hoa`ng
Xua^n Ha~n, Nguye^~n Ma.nh Ha`. Ho. dde^`u khuye^n to^i cha(?ng ne^n ve^`
Hue^' ma` la`m gi`, ma` cu~ng cha(?ng ne^n ho+.p ta'c vo+'i nhu+~ng ngu+o+`i
ddang ho+.p ta'c vo+'i Pha'p nhu+ o^ng Ly'.
To^i no'i ma^'y ca^u be^nh vu+.c so+ cho o^ng Ly', dda.i y' la` kho^ng ne^n
ke^'t a'n ai vo^.i, pha?i cho+` xem ha`nh ddo^.ng ro^`i xe't ddoa'n sau
cu~ng kho^ng muo^.n. To^i cho ho. bie^'t la` to^i dda~ hu+'a ve^` Hue^',
va^.y thi` du` sao to^i cu~ng va`o Hue^' ro^`i lie^.u sau. To^i muo^'n va`o
Hue^' cha(?ng pha?i muo^'n la`m vie^.c gi` vo+'i o^ng Ly' ma` chi? muo^'n
ti`m ca'ch tro+? ve^` ddi.a pha^.n Vinh qua nga~ Qua~ng Tri., Qua?ng Bi`nh,
vi` lu'c ba^'y gio+` to^i nghe qua^n Pha'p dda~ ddo^? bo^. le^n cu+?a so^ng
Gianh, dda~ tie^'n ra sa't dde`o Ngang va` ddang du+. ddi.nh vu+o+.t dde`o
Ngang tie^'n ra Ha` Ti~nh, Nghe^. An.
Co' ngu+o+`i trong bo.n Hoa`ng Xua^n ha~n, Nguye^~n Ma.nh Ha` ba`y cho to^i
ca'i ke^' la` cu+' giu+~ cho^~ ma'y bay (lu'c ddo' Pha'p mo+'i mo+? mo^.t
ddu+o+`ng bay dda(.c bie^.t da`nh cho quan kha'ch, nha^n va^.t quan tro.ng,
du`ng loa.i ma'y bay 1 va` 2 ddo^.ng co+), le^n xe, ro^`i gia? vo+` cho xa?y
ra mo^.t tai na.n xe ho+i, va` to^i va`o na(`m nha` thu+o+ng, the^' la` lo+~
luo^n chuye^.n ve^` Hue^' vo+'i o^ng Ly'. To^i tha^'y cha(?ng ca^`n pha?i
ba`y tro` na`y la`m chi. Ve^` Hue^' thi` dda~ sao?
Va? la.i tha^m ta^m to^i cu~ng muo^'n ddu+o+.c ddi nhie^`u no+i, nhi`n
tha^'y nhie^`u ddie^`u, ga(.p go+~ nhie^`u ngu+o+`i. Nhu+~ng nha` tri'
thu+'c va` chi'nh tri. tru`m cha(n la`m cho to^i tha^'t vo.ng kha' nhie^`u.
Ho. cha(?ng ddu+a ra mo^.t gia?i pha'p hay mo^.t ke^' hoa.ch na`o ro~ re^.t.
Ho. chi? ngo^`i cho+`, go.i la` tru`m cha(n ma` cho+`. Cho+` ai cho+` ca'i
gi` chi'nh ho. cu~ng cha(?ng bie^'t. Khi thi` ho. cho+` o^ng Ngo^ DDi`nh
Die^.m, khi thi` ho. cho+` o^ng Ba?o DDa.i, khi thi` ho. mo+ Cu+o+`ng DDe^?
tro+? ve^`.
To^i co' ga(.p mo^.t ngu+o+`i te^n la` Nguye^~n Khue^. DDu'ng ho+n Khue^
nho+` Hoa`ng Ba' Vinh da^~n dde^'n ga(.p to^i. Vinh cho to^i bie^'t Khue^
la`m thu+ ky' rie^ng cho o^ng Ngo^ DDi`nh Die^.m. La^`n dda^`u va`o ga(.p
to^i, Khue^ co' ve? lu'ng tu'ng, khe'p ne'p. To^i ho?i tha(m ma^'y ca^u anh
ta tra? lo+`i a^'p u'ng. Lu'c Khue^ ve^`, Hoa`ng Ba' Vinh no'i chuye^.n
vo+'i to^i la` Khue^ tha^'y to^i nghie^m nghi., cha(?ng da'm thu+a chuye^.n
gi`. To^i nga.c nhie^n, dda^u co' bie^'t mi`nh nghie^m nghi. la`m cho ke?
kha'c pha?i so+..
Ho^m sau, Vinh la.i ddu+a Khue^ dde^'n va` la^`n na`y thi` anh ta da.n di~
ho+n. Di~ nhie^n la` Khue^ ca tu.ng o^ng Die^.m, khoe ra(`ng lu+.c lu+o+.ng
cu?a o^ng Die^.m kha' la('m, va` o^ng Die^.m thi` co' sa(~n mo^.t gia?i
pha'p cho Vie^.t Nam, mo^.t chu? nghi~a ddu+o+ng dda^`u ddu+o+.c vo+'i chu?
nghi~a co^.ng sa?n. Khue^ trao cho to^i mo^.t ta^.p gia^'y vie^'t tay, chu+~
cu?a o^ng Die^.m, ddoa.n thi` vie^'t ba(`ng tie^'ng Pha'p, ddoa.n thi`
ba(`ng tie^'ng Vie^.t trong ddo' o^ng Die^.m tri`nh ba`y ca'i gia?i pha'p
va` ca'i chu? nghi~a cu?a o^ng.
Tre^n phu+o+ng die^.n mo^.t ngu+o+`i kha?o sa't va(n chu+o+ng hay trie^'t
ly' thi` to^i kho^ng the^? na`o phu.c ca'i go.i la` chu? nghi~a xa~ ho^.i
quo^'c gia gi` ddo' cu?a o^ng Die^.m ddu+o+.c. La^.p lua^.n ddo^i khi lu'ng
tu'ng va^'p va'p cha(?ng co' gi` khu'c chie^'t vu+~ng cha('c. DDa.i dde^?
thi` to^i hie^?u la` o^ng Die^.m chu? tru+o+ng xa^y du+.ng mo^.t lu+.c
lu+o+.ng quo^'c gia thua^`n tu'y, kho^ng pha?i co^.ng sa?n, ma` cu~ng kho^ng
theo Pha'p, nhu+ng cu~ng la.i kho^ng chu? tru+o+ng dda'nh Pha'p, ma` hi`nh
nhu+ la` chu? tru+o+ng mo^.t su+. thu+o+ng thuye^'t na`o ddo' vo+'i Pha'p,
tre^n ca(n ba?n Pha'p pha?i co^ng nha^.n ddu+o+ng nhie^n va` tru+o+'c he^'t
ne^`n ddo^.c la^.p, tho^'ng nha^'t, chu? quye^`n cu?a Vie^.t Nam tu+` Ca`
Mau dde^'n Nam Quan.
Ly' thuye^'t thi` kho^ng la`m cho to^i phu.c ddu+o+.c, nhu+ng ca'i ta^m
huye^'t cu?a mo^.t ngu+o+`i muo^'n ti`m mo^.t ddu+o+`ng ddi cho quo^'c gia
Vie^.t Nam trong hoa`n ca?nh dda(.c bie^.t na`y thi` la`m cho to^i tha^'y
thu+o+ng me^'n, ki'nh tro.ng o^ng.
Ca'i lu+.c lu+o+.ng cu?a o^ng Die^.m ma` Khue^ ddem ra khoe vo+'i to^i la`
kha' ma.nh, thi` to^i co' nghe no'i dde^'n.
No' vo^'n la` nho'm thanh nie^n Nghe^. Ti~nh Bi`nh do cha Hue^ tha`nh la^.p
tu+` na(m 1941, vo+'i chu? tru+o+ng o^n ho`a, kho^ng ddo^? ma'u dde^? da`nh
la.i ddo^.c la^.p tu+` tay ngu+o+`i Pha'p. Phong tra`o na`y ddi.nh cho.n
Cu+o+`ng DDe^? la`m Minh Chu? va` lu'c the^' lu+.c Nha^.t ma.nh thi` muo^'n
mu+o+.n the^' Nha^'t die^.t Pha'p. Ve^` sau tho+`i cuo^.c bie^'n chuye^?n,
gia?i pha'p Cu+o+`ng DDe^? xem ra kho^ng thi'ch ho+.p, nho'm cha Hue^ cho.n
o^ng Die^.m, quye^n tie^`n giu'p o^ng Die^.m mo+? ro^.ng to^? chu+'c, mo+?
nhu+~ng kho'a hua^'n luye^.n bi' ma^.t cho mo^.t so^' ca'n bo^. pha^`n lo+'n
ngu+o+`i co^ng gia'o trong vu`ng Nghe^. Ti~nh Bi`nh. Na(m 1945, cha Hue^
tro^'n vu`ng Vie^.t Minh va`o Nam dde^? lie^n la.c vo+'i o^ng Die^.m. Ro^`i
va`o dda^`u na(m 1945, lu'c tre^n ddu+o+`ng tu+` Sa`i Go`n ddi mie^`n ta^y,
kho^ng hie^?u do mo^.t su+' ma.ng na`o ddo', xe cha Hue^ bi. phu.c ki'ch,
va` cha Hue^ tu+? na.n. Trong nho'm na`y co' anh Ho^` Ha'n So+n, ngu+o+`i
Ha` Ti~nh, nho? be', nhu+ng hoa.t ddo^.ng, co' ta`i thu hu't ngu+o+`i ddo^'i
thoa.i ra^'t mau.
So+n co`n co' bie^.t ta`i va^.n ddo^.ng va` xa'ch ddo^.ng qua^`n chu'ng,
nha^'t la` thanh nie^n. Nhu+~ng hoa.t ddo^.ng cu?a So+n co' lu'c bi. ma^.t
tha'm Pha'p chu' y' ne^n So+n ddo^?i te^n, la'nh ma(.t, ta.m tho+`i da.y
ho.c o+? mo^.t tru+o+`ng nha` xu+' o+? Qua?ng Bi`nh. Lu'c na`y So+n cu~ng ra
Ha` No^.i, co' dde^'n ga(.p to^i va`i la^`n. So+n va` Vinh la` hai ngu+o+`i
ma` to^i me^'n co' the^? no'i la` ye^u quy' va` tin tu+o+?ng kha' nhie^`u.
Ho. dde^`u co' nhie^.t ti`nh, ha(ng say va` trung tha`nh.
20. Hue^' ddie^u ta`n va` buo^`n tha?m
DDa~ lo+~ hu+'a vo+'i o^ng Tra^`n Va(n Ly', to^i va`o Hue^' khoa?ng cuo^'i
na(m 1947. To^i o+? la.i Hue^' va`i tha'ng, no'i chuye^.n vo+'i o^ng Ly'
kha' nhie^`u. Lu'c na`y to^i cu~ng co' co+ ho^.i ga(.p mo^.t so^' ngu+o+`i
trong ddo' co' o^ng Ngo^ DDi`nh Ca^?n, Tra^`n DDie^`n, va` di~ nhie^n la`
ca'c cha so+? Hue^'. To^i o+? la.i Hue^' va`i tha'ng, o^ng Ly' dde^` nghi.
mo+`i to^i la`m gia'm ddo^'c nha Va(n ho'a mie^`n Trung, mo^.t nha chu+a
tha`nh hi`nh, co' tra'ch nhie^.m nhu+ mo^.t bo^. gia'o du.c tho^ng tin thu
he.p ma` o^ng Ly' ddi.nh tha`nh la^.p. O^ng Ly' so^'ng ra^'t ddo+n gia?n
ga^`n nhu+ kha('c kho^?, ma(.c du` lu'c ba^'y gio+` uy quye^`n o^ng, sau
ngu+o+`i Pha'p thi` kha' lo+'n.
Uy quye^`n ddo', va`o tay ngu+o+`i kha'c dda~ he't ddu+o+.c ra lu+?a. Rie^ng
vo+'i o^ng Ly', to^i pha?i co^ng ta^m ma` nha^.n xe't ra(`ng trong tho+`i
gian quye^`n thu? hie^'n Trung Vie^.t, o^ng Ly' co^' ga('ng la`m nhu+~ng
vie^.c to^'t, cu+'u giu'p mo^.t va`i ngu+o+`i bi. Ta^y ti`nh nghi nhu+ng
o^ng bie^'t kho^ng pha?i co^.ng sa?n.
To^i tha^'y ti`nh the^' kho^ng cho phe'p to^i hay ba^'t cu+' ai la`m vie^.c
gi`. To^i tu+` cho^'i va` chu' ta^m lo vie^.c ddo.c sa'ch ti`m hie^?u, qua
la.i vo+'i nhu+~ng ngu+o+`i ma` to^i tha^'y co' ta^m huye^'t.
Di.p na`y to^i co' ga(.p o^ng Ngo^ DDi`nh Ca^?n mo^.t va`i la^`n, nhu+ng
kho^ng tha^n la('m, ba` cu. Kha? co' ve? me^'n to^i la('m, thu+o+`ng mo^~i
la^`n to^i dde^'n tha(m o^ng Ca^?n, ba` cu. hay cho^'ng ga^.y ra ho?i tha(m
da(.n do` o^ng Ca^?n la`m ca'c mo'n a(m ngon dda~i to^i. Ba` cu. ra^'t mo^.
dda.o, va` ddo^i khi ngo^`i la.i no'i chuye^.n dda.o vo+'i to^i kha' la^u.
Nha^n mo^.t va`i lu'c ro^~i ra~nh to^i co' va`o tha(m tha`nh no^.i Hue^',
bu`i ngu`i nhi`n cung ddie^.n nha` Nguye^~n nay hoang ta`n, ddo^? na't. To^i
cho+.t nho+' dde^'n Ba?o DDa.i, ngu+o+`i ddang ddu+o+.c nha('c dde^'n kha'
nhie^`u o+? Pha'p nhu+~ng nga`y to^i sa('p ve^` nu+o+'c cu~ng nhu+ o+?
Vie^.t Nam nhu+~ng tha'ng vu+`a qua.
To^i kho^ng ti`m tha^'y hy vo.ng dde.p dde~ na`o o+? con ngu+o+`i ddo',
cha(?ng hie^?u ta.i sao. To^i chu+a ga(.p Ba?o DDa.i, chu+a tha^'y Ba?o
DDa.i, va` nhu+~ng y' nghi~ cu?a to^i co' ti'nh ca'hc linh ca?m hay tru+.c
gia'c ma` tho^i. To^i kho^ng mo^.t lu'c na`o tin tu+o+?ng du` mong manh
ra(`ng Ba?o DDa.i se~ la`m ddu+o+.c chuye^.n gi` lo+'n lao xoay chuye^?n
ddu+o+.c ti`nh the^' dda^'t nu+o+'c xu+'ng dda'ng ddo^'i thoa.i mo^.t ma(.t
vo+'i nu+o+'c Pha'p, mo^.t ma(.t vo+'i Vie^.t Minh, dde^? tro+? tha`nh mo^.t
co+ ho^.i qui tu. nhu+~ng ngu+o+`i Vie^.t Nam ye^u nu+o+'c kho^ng co^.ng
sa?n nhu+ng kho^ng the^? theo Pha'p.
Nha^.n tha^'y o+? ta.i Hue^' cha(?ng i'ch lo+.i gi`, cha(?ng la`m ddu+o+.c
vie^.c gi`, to^i ti'nh ve^` Qua?ng Bi`nh, thuo^.c ddi.a pha^.n Vinh.
Lu'c ba^'y gio+` qua^n Pha'p dda~ ddo^? bo^. le^n cu+?a so^ng Gianh, tie^'n
sa^u va`o dde^'n he^'t huye^.n Qua?ng Tra.ch, Tuye^n Ho'a theo hai nga~
so^ng Giang la` Nguo^`n so+n va` Nguo^`n na^.y. Qua^n Pha'p va` li'nh ba?o
ve^. ddoa`n ddo'ng o+? hai ddo^`n lo+'n o+? Qua?ng Khe^ va` Ba DDo^`n.
Nhu+~ng la`ng co^ng gia'o ba('t dda^`u no^?i le^n cho^'ng la.i Vie^.t Minh,
xin su'ng Pha'p la^.p ddo^`ng hu+o+ng ve^. trong la`ng. To^i muo^'n ti`m
hie^?u ca'i gia?i pha'p na`y, cu~ng muo^'n so^'ng tro.n ve.n ddo+`i so^'ng
mo^.t linh mu.c ne^n du+'t khoa't ro+`i Hue^' ddi DDo^`ng Ho+'i, ro^`i tu+`
dda^y ddi ca no^ ra Qua?ng Khe^ le^n Ba DDo^`n va` ve^` xu+' DDan Sa.
Tho+`i gian na`y to^i la`m mo^.t cha xu+' DDan Sa he^'t bo^?n pha^.n, thay
cha Du.ng dda~ tu+` tra^`n. Xu+' DDan Sa, cu~ng nhu+ ca'c xu+' kha'c o+?
Ho`a Ninh, Hu+o+'ng Phu+o+ng, Vi~nh Phu+o+'c cu~ng la^.p ddo^`n hu+o+ng
ve^., ra`o la`ng, xin su'ng Pha'p dde^? cho^'ng la.i Vie^.t Minh. To^i
kho^ng tin ra(`ng gia?i pha'p na`y la` ddu'ng, tra'i la.i to^i lo so+. se~
ddem la.i nhie^`u ha^.u qua? tai ha.i ho+n cho ngu+o+`i co^ng gia'o ma`
tho^i, nhu+ng gia'o da^n co' ve? ha(ng say, tin tu+o+?ng.
Lu'c ddo' ne^'u ngu+o+`i Pha'p thu+.c ta^m thi` ti`nh the^' kho^ng chu+`ng
co' the^? thay ddo^?i, i't ra o+? vu`ng to^i vu+`a dde^'n, tu+'c la` vu`ng
Qua?ng Bi`nh tu+` DDe`o Ngang tro+? vo^ phi'a Nam. Nhu+ng chi? i't la^u to^i
bie^'t ngay ra(`ng ngu+o+`i Pha'p kho^ng thu+.c ta^m, ma` cu~ng kho^ng co'
phu+o+ng tie^.n, vu~ khi' dde^? vo~ trang dda^`y ddu? cho da^n la`ng na`o
muo^'n tu+. tri. cho^'ng la.i Vie^.t Minh.
Hi`nh nhu+ bo^. pha^.n la~nh dda.o Vie^.t Minh trong ti?nh Qua?ng Bi`nh,
ca'c huye^.n Qua?ng Tra.ch va` Tuye^n Ho'a dda~ ddu+o+.c ba'o ca'o nhie^`u
ve^` to^i, ne^n thi?nh thoa?ng to^i nha^.n ddu+o+.c mo^.t thu+ mo+`i cu?a
Chi'nh u?y huye^.n Tuye^n Ho'a. Lo+`i le~ co' ve? tha thie^'t, tri`nh ba`y
ho+n thie^.t, mo+`i to^i ho+.p ta'c vo+'i chi'nh phu? Vie^.t Minh, to^' ca'o
Pha'p co' nhu+~ng to^.i a'c na`y no..
To^i kho^ng hie^?u ro~ nhu+~ng thu+ mo+`i na`y do tu+. y' Chi'nh u?y huye^.n
ba`y ra, hay co' chi? thi. tu+` tre^n. To^i cha(?ng da'm hy vo.ng ra(`ng
cu. Ho^` co`n nho+' dde^'n to^i sau ma^'y la^`n ga(.p go+~, chuye^.n tro`,
ma(.c du` to^i bie^'t cu. co' tri' nho+' ky` la.. Cu~ng co' nhu+~ng la' thu+
ga^`n nhu+ la` nha^n danh cu. Ho^` mo+`i to^i nhu+ng to^i ddoa'n ddie^`u
ddo' chi? la` mo^.t thu? ddoa.n dde^? vuo^'t ve to^i ma` tho^i.
Tho+`i gian la`m cha xu+' o+? DDan Sa to^i ddu+o+.c ca'i an u?i la` giu'p
ddo+~ da^n chu'ng cha(?ng nhu+~ng ve^` vie^.c dda.o, ma` ca? ve^` nhu+~ng
vie^.c he^'t su+'c la^?m ca^?m, ba^'t ngo+`, nhu+ chu+~a be^.nh ca?m gio'
cho mo^.t ngu+o+`i dda`n ba`, ba`y thuo^'c giu.c dde? cho bo` ca'i.
Sau ga^`n mo^.t na(m, to^i le^n Hu+o+'ng Phu+o+ng, tu+'c la` no+i cai qua?n
ca'c xu+' co^ng gia'o trong ha.t Qua?ng Bi`nh thuo^.c ddi.a pha^.n Vinh
(be^n kia so^ng Gianh ve^` phi'a Nam thi` la.i thuo^.c ddi.a pha^.n Hue^').
Lu'c na`y to^i thu+o+`ng nha^.n ddu+o+.c thu+ mo+`i cu?a Chi'nh u?y huye^.n
Tuye^n Ho'a ho+n tru+o+'c, va` ca.nh nhu+~ng lo+`i mo+`i mo.c, thi?nh
thoa?ng co' nhu+~ng ddoa.n ngu. y' dde do.a.
To^i tri`nh ba`y vo+'i ca'c cha ve^` ca'ch ra`o la`ng cho^'ng Vie^.t Minh
nhu+ the^' na`y xem chu+`ng kho^ng be^`n vu+~ng ddu+o+.c, tha` ra(`ng
cha^'p nha^.n so^'ng nhu+ mo.i ngu+o+`i kha'c, kho^ng le~ Vie^.t Minh la.i
gie^'t he^'t ngu+o+`i co^ng gia'o ddu+o+.c sao, nha^'t la` trong lu'c ho.
ca^`n thu phu.c lo`ng da^n dde^? dda'nh Pha'p. Mo^.t va`i cha ddo^`ng y'
ddie^`u ddo', nhu+ng no'i ra(`ng ca'c gia'o da^n kho^ng chi.u.
To^i va` cha Kha^?n ba`n nhau ne^n no'i tha(?ng, ho?i y' ddi.nh cu?a
ngu+o+`i Pha'p, va` cho bie^'t ne^'u ho. tha`nh thu+.c giu'p ddo+~ thi` ho.
pha?i cho the^m su'ng o^'ng, phu+o+ng tie^.n xu+'ng dda'ng. To^i thay ma(.t
ca'c Cha ddi DDo^`ng Ho+'i tri`nh ba`y ca^u chuye^.n vo+'i dda.i ta' cai
qua?n vu`ng Qua?ng Bi`nh. O^ng no'i tha(?ng la` ngu+o+`i Pha'p kho^ng the^?
la`m ho+n ddu+o+.c, ma` cu~ng kho^ng ddu? tin tu+o+?ng ngu+o+`i Vie^.t Nam,
du` la` ai dde^? vo~ trang the^m.
Va`o tha'ng tu+ 1948 co' tin vua Ba?o DDa.i ve^` nu+o+'c, va` da^n chu'ng
nhu+~ng vu`ng Ta^y chie^'m ddu+o+.c ke^u go.i da^n le^n huye^.n Ba DDo^`n
tu. ho.p dde^? nghe ddo.c hie^.u trie^.u cu?a hoa`ng dde^'. To^i ddu+o+.c
cu+? la`m dda.i die^.n da^n chu'ng ddi ho.p o+? Ba DDo^`n. Trong lo+`i
hie^.u trie^.u, to^i kho^ng tha^'y ddie^`u gi` la., dda'ng mu+`ng.
21. Ca^u chuye^.n be^n lo` su+o+?i na(m 1948
To^i ddi ca no^ tu+` Qua?ng Khe^ va`o DDo^`ng Ho+'i, mua ve' ma'y bay va`o
Hue^'. Vi` ddu+o+`ng bo^. va` ddu+o+`ng thu?y bi. ca('t ddoa.n, ngu+o+`i
Pha'p tho+`i ba^'y gio+` mo+? mo^.t ddu+o+`ng ma'y bay tu+` Sa`i Go`n ra Ha`
No^.i, le^n Nam Vang, Va.n Tu+o+.ng.
Va`o Hue^' chu+a ddu+o+.c bao la^u, khoa?ng mo^.t tha'ng, thi` Bu+?u Lo^.c
dda'nh ddie^.n mo+`i to^i le^n ga(.p hoa`ng dde^' Ba?o DDa.i, va` y' chu+`ng
muo^'n nho+` toi thuye^'t phu.c o^ng Ngo^ DDi`nh Die^.m ra tha`nh la^.p
mo^.t chi'nh phu? qui tu. ddu+o+.c nhu+~ng ngu+o+`i quo^'c gia cha^n chi'nh,
co' uy ti'n, co' ta`i na(ng.
DDi cu`ng chuye^'n ma'y bay dda(.c bie^.t cu?a qua^n ddo^.i Pha'p, ma` Bu+?u
Lo^.c xoay so+? dde^? ddem ra Hue^' da`nh rie^ng cho+? to^i va` cu. DDoa`n
Na^.m, mo^.t nha^n si~ o+? Hue^'.
Le^n DDa` La.t, to^i ti`m dde^'n o^ng Ngo^ DDi`nh Die^.m ngay. Lu'c ddo'
o^ng Die^.m o+? trong bie^.t thu+. cu?a o^ng Nhu. DDa^y la` la^`n dda^`u
tie^n to^i ga(.p o^ng Die^.m, nhu+ng dda~ bie^'t tie^'ng o^ng tu+` khi o^ng
la`m thu+o+.ng thu+, ro^`i tu+` chu+'c va` mo+'i dda^y qua nhu+~ng lo+`i ca
tu.ng cu?a ca'c co^.ng su+. vie^n cu?a o^ng nhu+ Hoa`ng Ba' Vinh, Nguye^~n
Khue^, Nguye^~n Va(n Cha^u, ca'c cha va` gio+'i co^ng gia'o, cu~ng nhu+
nhie^`u tha`nh pha^`n quo^'c gia to^i ddu+o+.c tie^'p xu'c cu~ng hay nha('c
dde^'n o^ng Die^.m, va` to? ve? tin tu+o+?ng, ki'nh phu.c o^ng. Vo+'i
nhu+~ng ca?m ti`nh co' sa(~n ddo' to^i chi? ddi.nh dde^'n ga(.p tha(m ho?i,
la`m quen va` ti`m hie^?u o^ng Die^.m ma` tho^i, cho+' kho^ng co' y' ddi.nh
ro~ re^.t na`o.
Tro+`i DDa` La.t la.nh, o^ng Die^.m ba^.n bo^. ddo^` com le^ ngo^`i ddo.c
sa'ch trong sa lo^ng, sa't be^n lo` su+o+?i. O^ng Die^.m tha^n ma^.t, tu+o+i
cu+o+`i ddu+'ng le^n mo+`i to^i ngo^`i xuo^'ng chie^'c ghe^' ba`nh ca.nh
o^ng, ho?i han to^i ve^` nhu+~ng ca?m tu+o+?ng, nha^.n xe't cu?a to^i lu'c
ve^` nu+o+'c. To^i to? y' lo so+., xo't xa cho dda^'t nu+o+'c, vi` ti`nh
tra.ng chie^'n tranh, vi` a^m mu+u cu?a ngu+o+`i Pha'p, vi` su+. chia re~
no^.i bo^. ha`ng ngu~ quo^'c gia, vi` hie^?m ho.a co^.ng sa?n. O^ng Die^.m
i't no'i, ga^.t gu` co' ve? ta'n ddo^`ng. To^i va`o ngay dde^`:
- Thu+a cu., ba^y gio+` ngu+o+`i Pha'p dda~ ddu+a hoa`ng dde^' Ba?o DDa.i
ve^` la^.p la.i trie^`u ddi`nh nha` Nguye^~n, cu. co' ddi.nh ra la^.p chi'nh
phu? kho^ng? O^ng Die^.m la('c dda^`u, nhi`n dda(m dda(m va`o be^'p lu+?a:
- Tru+o+'c cha, va`i ngu+o+`i cu~ng dda~ ho?i to^i ddie^`u ddo'. Thu+.c ra
thi` to^i kho^ng ne^n tra? lo+`i vi` Ba?o DDa.i hoa(.c ngu+o+`i cu?a nga`i
chu+a no'i gi` vo+'i to^i mo^.t ca'ch chi'nh thu+'c ve^` ddie^`u ddo'. Theo
to^i thi` kho^ng the^? na`o ra la^.p chi'nh phu? lu'c na`y ddu+o+.c. Cha
cu~ng hie^?u ro^`i ddo'. Tho?a hie^.p Vi.nh Ha. Long dda~ kho^ng ddem la.i
ddo^.c la^.p va` tho^'ng nha^'t cha^n chi'nh cho Vie^.t Nam. Qua^n ddo^.i
Pha'p, Cao u?y Pha'p ddang na('m mo.i quye^`n ha`nh chi'nh tri., qua^n su+..
Ve^` ngoa.i giao thi` Vie^.t Nam bi. gio+'i ha.n, chi? ddu+o+.c phe'p dda(.t
dda.i die^.n o+? ba no+i la` Ba-Le^, Hoa-thi.nh-ddo^'n va` Lua^n-ddo^n.
Nhu+ the^' chu? quye^`n ngoa.i giao hoa`n toa`n kho^ng co', hoa`n toa`n
trong tay ngu+o+`i Pha'p. DDie^`u thu+' hai nu+~a i't ngu+o+`i dde^? y' la`
ngu+o+`i Pha'p la^.p ra Hoa`ng Trie^`u Cu+o+ng Tho^? dde^? bie^'n ta^'t ca?
vu`ng cao nguye^n Trung va` Nam Pha^`n tha`nh dda^'t thuo^.c ddi.a tru+.c
tie^'p cu?a Pha'p.
O^ng Die^.m tra^`m nga^m mo^.t lu'c. To^i va^~n im la(.ng. Nhu+~ng lo+`i
o^ng no'i ra nu+?a nhu+ suy tu+, nu+?a nhu+ pha^n tra^`n vo+'i to^i:
- Vu`ng cao nguye^n na`y co' mo^.t ta^`m quan tro.ng lo+'n ve^` chie^'n
lu+o+.c va` kinh te^'. Ve^` chie^'n lu+o+.c, no' na(`m o+? giu+~a ba quo^'c
gia Vie^.t, Mie^n, La`o. Ai chie^'m giu+~ ddu+o+.c cao nguye^n na`y co'
the^? ga^y a'p lu+.c ddu+o+'c ddo^'i vo+'i ca? ba quo^'c gia ddo'.
Ngu+o+`i Pha'p go.i vu`ng cao nguye^n la` Hoa`ng Trie^`u Cu+o+ng Tho^? chi?
la` mo^.t lo^'i tra' hi`nh, tre^n thu+.c te^' chu? ta^m cu?a ho. la` bie^'n
vu`ng na`y tha`nh thuo^.c ddi.a Pha'p. Ve^` ma(.t kinh te^', thi` vu`ng cao
nguye^n he^'t su+'c quan tro.ng ddo^'i vo+'i Vie^.t Nam trong tu+o+ng lai.
O+? ddo' cha('c cha('n co' nhie^`u ta`i nguye^n thie^n nhie^n, nhie^`u
khoa'ng sa?n chu+a ddu+o+.c kha'm pha' va` khai tha'c, nhu+ng chu'ng ta
ca^`n pha?i ba?o ve^. cho Vie^.t Nam.
Ro^`i co`n va^'n dde^` the^? die^.n quo^'c gia, chu? quye^`n quo^'c gia
nu+~a. Kho^ng the^? bo^~ng du+ng nhu+o+`ng cho Pha'p mo^.t vu`ng dda^'t quan
tro.ng nhu+ the^', na(`m ngay giu+~a la~nh tho^? quo^'c gia, ngu+o+`i Vie^.t
Nam na`o muo^'n le^n la.i pha?i xin tho^ng ha`nh!
To^i cho+.t nho+' dde^'n mo^.t cuo^'n sa'ch kha?o lua^.n ve^` ddi.a du+
DDo^ng Pha'p, kho^ng nho+' ro~ ta'c gia?, va` to^i ddem nhu+~ng y' kie^'n
ddu+o+.c ne^u le^n trong ta^.p sa'ch na`y tri`nh ba`y la.i vo+'i cu. Die^.m:
- Cu. no'i ddu'ng. To^i co' ddo.c mo^.t cuo^'n sa'ch vie^'t dda.i y' ra(`ng
Pha'p muo^'n nga(n cha(.n su+'c ba`nh tru+o+'ng cu?a da^n to^.c Vie^.t Nam
ve^` phi'a Ta^y, muo^'n dde^? da^n to^.c Vie^.t Nam du+`ng la.i o+? ca'c
mie^`n duye^n ha?i, co`n Pha'p thi` pha?i giu+~ vu+~ng vu`ng cao nguye^n
Tru+o+`ng So+n, vu+`a dde^? nga(n cha(.n su+'c ba`nh tru+o+'ng cu?a da^n
to^.c Vie^.t Nam, vu+`a canh pho`ng phi'a La`o. Nhu+ va^.y khi la^.p Hoa`ng
Trie^`u Cu+o+ng Tho^?, dda(.t tru+.c thuo^.c Pha'p, thi` Pha'p dda~ ba('t
dda^`u thi ha`nh ddu'ng ca'i chi'nh sa'ch ddo' ro^`i.
Cu. Die^.m cha^.m ra~i:
- Trong mo^.t va`i tru+o+`ng ho+.p, mi`nh co' the^? ti'nh chuye^.n ho+.p
ta'c vo+'i ngu+o+`i Pha'p tre^n ca(n ba?n tho?a hie^.p vi.nh Ha. Long, vo+'i
mo^.t ddie^`u kie^.n: Ba?o DDa.i kho^ng pha?i la` Ba?o DDa.i.
Cu. Die^.m co' ve? khoa'i tra' vo+'i ca^u no'i y' nhi. ddo', ho+i mi?m
cu+o+`i. To^i hie^?u y' cu., cu~ng mi?m cu+o+`i. Cu. Die^.m la.i tie^'p:
- Nhu+ng chuye^.n ddo' kho^ng the^? xa?y ra ddu+o+.c. Ba?o DDa.i la` Ba?o
DDa.i tu+'c la` mo^.t ngu+o+`i, thi` chu'ng ta co' the^? du`ng tho?a hie^.p
vi.nh Ha. Long la`m ba`n dda.p dde^? tranh dda^'u tu+` o^n ho`a ddo`i ho?i
the^m nhu+~ng chu? quye^`n kha'c ma` ngu+o+`i Pha'p chu+a chi.u trao tra?.
Vo+'i ai thi` ddu+o+.c, nhu+ng vo+'i Ba?o DDa.i thi` kho^ng the^? ddu+o+.c.
Du` co' thie^.n chi' dde^'n ma^'y cu~ng vo^ i'ch tho^i. Ba?o DDa.i chi?
thi'ch nghi le^~, hi`nh thu+'c, be^` ngoa`i la.i ham sa(n ba('n, a(n cho+i,
kho^ng co' tinh tha^`n tra'ch nhie^.m ddo^'i vo+'i su+' ma.ng la~nh dda.o
cu?a o^ng.
Gia? su+? to^i ra la^.p no^.i ca'c vo+'i Nga`i thi` se~ xa?y ra ddo^? vo+~
ra^'t mau. Va` di~ nhie^n lu'c na`y thi` to^i la` pha?i chi.u ra ddi, chi.u
thie^.t tho`i, vi` Pha'p co`n coi na(.ng la' ba`i Ba?o DDa.i la('m.
To^i tha'n phu.c nhu+~ng nha^.n ddi.nh sa'ng suo^'t, chi'nh xa'c cu?a o^ng
Die^.m, ho?i the^m:
- Thu+a cu., nhu+ va^.y ba^y gio+` cu. kho^ng ra la^.p no^.i ca'c, thi` theo
cu. bao gio+` mo+'i co' co+ ho^.i to^'t dde^? ddem ra mo^.t gia`i pha'p
hoa`n toa`n quo^'c gia?
Cu. Die^.m nhi`n to^i nhu+ tra'ch ra(`ng to^i cu~ng dda~ bie^'t nhu+ cu.
ro^`i ma` co`n ho?i la`m chi:
- Be^n Ta`u dda(`ng na`o thi` Mao Tra.ch DDo^ng cu~ng tha('ng Tu+o+?ng
Gio+'i Tha.ch. My~ muo^'n cho ho. Tu+o+?ng tho?a hie^.p chia dda^'t hay chia
quye^`n vo+'i Mao cho ye^n chuye^.n Trung Hoa lu.c ddi.a. Qua^n co^.ng sa?n
ta`u tha(?ng tie^'n dde^'n bie^n gio+'i Ba('c Vie^.t Nam, qua^n Vie^.t Minh
ddu+o+.c su+. giu'p ddo+~ tru+.c tie^'p cu?a qua^n co^.ng sa?n Ta`u, se~
ma.nh le^n, qua^n Pha'p se~ ga(.p kho' kha(n, lu'c ddo' thi` ca? Pha'p va`
Ba?o DDa.i se~ la.y lu.c ngu+o+`i na`o ddu+a ra ddu+o+.c mo^.t gia?i pha'p
quo^'c gia cha^n chi'nh. Lu'c ddo' ra cu~ng chu+a muo^.n.
To^i ddu+'ng le^n cha`o o^ng Die^.m ddi.nh ra ve^`, cho+.t nho+' ra(`ng
dda^y la` nha` cu?a o^ng Nhu.
To^i ho?i o^ng Nhu va` ddu+o+.c o^ng Die^.m cho bie^'t la` o^ng Nhu ddang
o+? pho`ng trong. To^i tie^'n va`o. DDa^y la` mo^.t ca(n pho`ng ro^.ng,
giu+~a ke^ mo^.t chie^'c ba`n da`i, co' le~ la` ba`n a(n, mo^.t go'c ke^
chie^'c dda`n du+o+ng ca^`m. Sa't tu+o+`ng co' bo^. sa lo^ng va` ma^'y
chie^'c ba`n nho?, tha^'p. O^ng Nhu ngo^`i tre^n chie^'c ghe^'h sa lo^ng
ddo'. O^ng Nhu ma(.c chie^'c a'o len da`y cao co^?. Con ga'i dda^`u lo`ng
cu?a o^ng la` Le^. Thu?y ddang ngo^`i tre^n chie^'c ba`n da`i, ho.c ba`i.
Ba` Nhu ma(.c a'o da`i ma`u xanh dda^.m ddu+'ng be^n con ga'i la ma('ng Le^.
Thu?y vi` Le^. Thu?y la`m ba`i kho^ng ddu'ng y' ba`.
Ca^u chuye^.n giu+~a to^i va` o^ng Nhu cu~ng tu+o+ng tu+. nhu+ ca^u chuye^.n
vo+'i o^ng Die^.m. Gio.ng no'i o^ng Nhu cha^.m ra~i, ra('n ro?i, dda^`y tin
tu+o+?ng. Cho+.t giu+~a ca^u chuye^.n ba` Nhu la lo+'n ma('ng Le^. Thu?y.
To^i que^n no'i mo^.t ddie^`u la` tu+` dda^`u to^i chi? nghe ba` Nhu no'i
tie^'ng Pha'p tho^i.
O^ng Nhu cau ma`y:
- Mi`nh la`m gi` the^', co' cha Lua^.n dde^'n tha(m dda^y na`y.
O^ng Nhu no'i vo+'i vo+. ba(`ng tie^'ng Vie^.t. Ba` Nhu kho^ng nghe, cu+'
tie^'p tu.c ma('ng con, va` ba(`ng tie^'ng Pha'p. O^ng Nhu tho+? da`i, la('c
dda^`u khe~:
- Tho^i cha, chu'ng mi`nh sang pho`ng be^n ca.nh no'i chuye^.n bo+'t o^`n
a`o ho+n.
To^i va` o^ng Nhu bu+o+'c sang pho`ng kha'c. O^ng Nhu khe'p cu+?a la.i, tuy
va^.y nhu+~ng tie^'ng la he't cu?a ba` Nhu be^n pho`ng va^~n co`n vo.ng sang
ddu+o+.c.
Ca^u chuye^.n tie^'p tu.c, va` o^ng Nhu cu~ng nha^.n ddi.nh ra(`ng lu'c na`y
ra cha^'p cha'nh chu+a thua^.n lo+.i la('m, se~ bi. tra`n nga^.p vi` nhu+~ng
kho' kha(n kho^ng gia?i quye^'t no^?i. To^i cu~ng go'p y' dda.i dde^? la`
ne^'u vi` no'ng lo`ng, vo^.i va`ng qua' ma` ra cha^'p cha'nh lu'c chu+a
thua^.n tie^.n, thi` cha(?ng nhu+~ng kho^ng ddu+o+.c vie^.c gi` ma` tie^u
tan luo^n ca? vo^'n lie^'ng danh du+. va` su+. nghie^.p chi'nh tri. tu+o+ng
lai cu?a mi`nh. O^ng Nhu co' ve? tha^'m thi'a ca'i y' ddo', ga^.t gu`. To^i
he.n the^' na`o cu~ng dde^'n tha(m hai anh em o^ng la^`n kha'c.
O^ng co' ve? me^'n to^i, va` khi tu+` gia~ ra ve^`, to^i bu+o+'c qua pho`ng
kha'ch, o^ng Die^.m va^~n ddang ngo^`i o+? ddo' ddo.c mo^.t to+` ba'o
tie^'ng Pha'p. Ca? hai ngu+o+`i cu`ng ba('t tay to^i va` ddu+a to^i ra
cu+?a.
22. Ba?o DDa.i: Con ngu+o+`i cha'n chu+o+`ng va` tha^'m me^.t
Ho^m sau to^i ddu+o+.c Bu+?u Lo^.c cho ngu+o+`i dde^'n mo+`i ddi ye^'t
kie^'n hoa`ng dde^' Ba?o DDa.i.
Bie^.t ddie^.n cu?a Ba?o DDa.i o+? DDa` La.t na(`m tre^n ngo.n ddo^`i
tho^ng. Phong ca?nh tha^.t dde.p, va` dinh thu+. he^'t su+'c sang tro.ng.
Lu'c to^i ddu+o+.c da^~n va`o pho`ng kha'ch, thi` chi? co' mo^.t thu+ ky'
rie^ng ra tie^'p, mo+`i ngo^`i ro^`i va`o trong tri`nh la.i vo+'i hoa`ng
dde^' Ba?o DDa.i. La't sau, Ba?o DDa.i ra, bu+o+'c cha^.m cha.p, da'ng me^.t
nho.c. O^ng ba^.n a^u phu.c xa'm, bu+o+'c tha(?ng dde^'n cho^~ to^i ddu+'ng,
ba('t tay mo+`i ngo^`i, la^'y thuo^'c mo+`i hu't. To^i no'i ma^'y ca^u chu'c
mu+`ng theo phe'p li.ch su+., Ba?o DDa.i cha^.m ra~i no'i, co' ve? pha^n
tra^`n:
- So+? di~ to^i cha^'p nha^.n ve^` nu+o+'c la`m vie^.c cho quo^'c gia la`
vi` tha^'y ra(`ng nu+o+'c Pha'p dda~ chi.u nhu+o+.ng bo^. kha' nhie^`u.
Tho?a u+o+'c vi.nh Ha. Long tuy kho^ng ddem la.i cho chu'ng ta ta^'t ca?
nhu+~ng gi` chu'ng ta ddo`i ho?i, nhu+ng chu'ng ta co' the^? du+.a le^n ddo'
dde^? tranh dda^'u the^m, ddo`i ho?i the^m. To^i nghi~ ra(`ng ddie^`u quan
tro.ng ba^y gio+` la` ta.o ra ca'i co+', ca'i no+i, ca'i co+ ho^.i dde^?
nhu+~ng ngu+o+`i quo^'c gia cha^n chi'nh qui tu. la.i vo+'i nhau ma` la`m
vie^.c. Nhu+ng tha^.t la` kho' kha(n, ngu+o+`i quo^'c gia thi` ngo+` vu+.c
nhie^`u qua', ma` Pha'p thi` cho^~ na`o cu~ng chi? muo^'n du`ng nhu+~ng tay
cha^n tha^n ti'n cu?a ho. ma` tho^i.
To^i ddoa'n chu+`ng y' cu?a Ba?o DDa.i la` muo^'n to^i nha('c dde^'n te^n
mo^.t va`i nha^n va^.t quo^'c gia, cha(?ng ha.n Ngo^ DDi`nh Die^.m. To^i
cu~ng ddoa'n chu+`ng ra(`ng o^ng dda~ bie^'t to^i vu+`a ga(.p o^ng Die^.m
ho^m tru+o+'c, va` to^i quen bie^'t nhu+~ng co^.ng su+. vie^n tha^n ti'n
cu?a o^ng Die^.m. Nhu+ng to^i thi` kho^ng muo^'n no'i dde^'n te^n o^ng
Die^.m tru+o+'c. To^i muo^'n chi'nh Ba?o DDa.i pha?i du+'t khoa't va` no'i
ra y' nghi~ tha`nh tha^.t nha^'t cu?a o^ng.
Nhu+ng ca^u chuye^.n va^~n tro^i tre^n nhu+~ng dde^` ta`i chung, kho^ng
nha('c dde^'n te^n tuo^?i mo^.t ngu+o+`i na`o. Co' lu'c Ba?o DDa.i than
phie^`n:
- Lu'c mo+'i ve^` nu+o+'c to^i dda(.t nhie^`u hy vo.ng va`o su+. ho+.p ta'c
cu?a ca'c nha^n va^.t quo^'c gia cha^n chi'nh. To^i co' ngo? y' mo+`i ho.
nhu+ng pha^`n ddo^ng dde^`u tu+` cho^'i hoa(.c ddo`i ho?i nhu+~ng ddie^`u
kie^.n qua' ly' tu+o+?ng kho^ng the^? na`o ta.o ra ddu+o+.c trong hoa`n
ca?nh na`y.
Ca^u chuye^.n ke'o da`i ddu+o+.c va`i phu't thi` Ba?o DDa.i co' ve? me^.t
nho.c la('m, na(`m chuo^i da`i ngu+o+`i ra tre^n chie^'c ghe^' ba`nh. To^i
tha^'y ke'o da`i the^m cha(?ng i'ch lo+.i, ddu+'ng le^n kie^'u tu+`:
- To^i xin ca^`u chu'c Nga`i tha`nh co^ng. To^i la` mo^.t tu si~, kho^ng
bie^'t la`m gi` dde^? giu'p, nhu+ng ne^'u co' the^? la`m ddu+o+.c vie^.c
hu+~u i'ch thi` to^i xin sa(~n lo`ng.
(co`n tie^'p)