HCM - Nha^.n ddi.nh to^?ng ho+.p - Chu+o+ng 17 - NGuye^~n Phu+o+ng Minh va` 'HCM te^n pha?n quo^'c so^' mo^.t cu?a tho+`i dda.i' - Ho^` u?ng ho^. chi'nh sa'ch thuo^.c ddi.a cu?a Stalin qua chie^u ba`i "vo^ sa?n chuye^n chi'nh” va` ddo' la` nguo^`n go^'c cu?a Chie^'n tranh VN
rangnguyen
te^n pha?n quo^'c so^' mo^.t cu?a tho+`i dda.i' - Ho^` u?ng ho^. chi'nh sa'ch
thuo^.c ddi.a cu?a Stalin qua chie^u ba`i "vo^ sa?n chuye^n chi'nh� va` ddo' la`
nguo^`n go^'c cu?a Chie^'n tranh VN
Minh Vo~, 2003
Phong Tra`o Quo^'c Da^n DDo`i Tra? Te^n Saigon tha`nh tha^.t ca'm o+n
Chu+o+ng 17 - NGuye^~n Phu+o+ng Minh va` 'HCM te^n pha?n quo^'c so^' mo^.t cu?a
tho+`i dda.i'
'HCM, te^n pha?n quo^'c so^' mo^.t cu?a tho+`i dda.i' cu?a Nguye^~n Phu+o+ng
Minh chi? mo+'i ra ma('t du+o+'i da.ng mo^.t loa.t ba`i tham lua^.n tre^n ba'o
Ngu+o+`i Vie^.t Ha?i Ngoa.i tu+` so^' 159 to+'i so^' 231.(1)
Ta'c gia? ne^u nhie^`u ly' do thu'c dda^?y vie^.c vie^'t cuo^'n sa'ch, trong
so^' co' la^.p lua^.n cu?a mo^.t so^' ngu+o+`i cho ra(`ng so+? di~ nga`y nay
nha^n da^n VN bi. tu` ha~m, ddo'i kho^?, truye^`n tho^'ng va(n ho'a ba(ng hoa.i
la` do dda'm thu? ha., nha^'t la` nho'm Le^ Dua^?n - Le^ DDu+'c Tho., dda~ ddi
tre^.ch con ddu+o+`ng cu?a HCM. Nhu+~ng ngu+o+`i tre^n cho ra(`ng ne^'u HCM co`n
so^'ng thi` ti`nh tra.ng dda^'t nu+o+'c se~ kha' ho+n, vi` the^' ddang co'
nhu+~ng co^' ga('ng duy tri` huye^`n thoa.i HCM, cu. the^? la` no^~ lu+.c dde^`
cao " tu+ tu+o+?ng HCM�.
Theo ta'c gia?, dda^y la` mo^.t la^`m la.c nguy hie^?m ca^`n nga(n cha(.n. Quan
ddie^?m na`y cu?a Nguye^~n Phu+o+ng Minh cu~ng la` quan ddie^?m chung cu?a
nhie^`u ta'c gia? trong co^.ng ddo^`ng ngu+o+`i Vie^.t ha?i ngoa.i nhu+ Nguye^~n
Thuye^n, Tra^`n Gia Phu.ng, Vie^.t Thu+o+`ng, Hoa`ng Quo^'c Ky`, Kie^`u Phong
vv...
Tru+o+'c he^'t, Nguye^~n Phu+o+ng Minh nha('c la.i ca'c dda.i ho^.i cu?a dda?ng
CS Nga va` dda.i ho^.i cu?a DDe^. Tam Quo^'c Te^' tu+` ky` I dde^'n ky` VII
cu~ng la` ky` cho't va` pha^n ti'ch ca'c ba'o ca'o chi'nh tri. quan tro.ng cu?a
Manuilsky, Bukharin, Zenoviev... trong ddo' co' mo^.t su+. kie^.n no^?i ba^.t
la` tha'i ddo^. pha?n ddo^'i dda?ng CS Nga cu?a ca'c dda?ng vie^n CS Trung A'
va` Ho^`i Gia'o.
Su+. kie^.n na`y die^~n ra ta.i DDa.i Ho^.i dda.i bie^?u ky` 10 cu?a dda?ng CS
Nga tha'ng 3.1920, va` hai tha'ng sau ddo', ta.i dda.i ho^.i DDe^. Tam Quo^'c
Te^' Baku. Nhie^`u dda?ng vie^n CS thuo^.c ca'c nu+o+'c Trung A' va` Ho^`i gia'o
dda~ le^n tie^'ng ki.ch lie^.t dda? ki'ch tha'i ddo^. thu+.c da^n cu?a ca'c
dda.i bie^?u Nga. Narbutabekov du+.a theo lo+`i hu+'a cu?a Lenin ho^`i tha'ng
11.1917, khi vu+`a cu+o+'p ddu+o+.c chi'nh quye^`n - tu+` dda^y ca'c ba.n
ddu+o+.c tu+. do va` co' quye^`n tin theo ti'n ngu+o+~ng, phong tu.c, the^?
che^' va(n ho'a cu?a ca'c ba.n...Ca'c ba.n pha?i la`m chu? dda^'t nu+o+'c cu?a
ca'c ba.n - dde^? ke^'t a'n nho'm Bolshevik la` pha?n ca'ch ma.ng vi` " kho^ng
cho phe'p chu'ng to^i ca^`u nguye^.n hoa(.c cho^n ca^'t ngu+o+`i da^n cu?a
chu'ng to^i theo phong tu.c va` ti'n ngu+o+~ng Ho^`i Gia'o�. Co`n Ryskolov thi`
kha(?ng ddi.nh phong tra`o ca'ch ma.ng o+? phu+o+ng DDo^ng se~ mang " ba?n
cha^'t tie^?u tu+ sa?n va` se~ la` mo^.t phong tra`o tranh dda^'u cho su+. tu+.
quye^'t va` toa`n ve.n cu?a phu+o+ng DDo^ng.� Hai nha^n va^.t na`y muo^'n ta^'n
co^ng chi'nh sa'ch thuo^.c ddi.a cu?a Lie^n Xo^ du+o+'i chie^u ba`i "vo^ sa?n
chuye^n chi'nh�. Ha^.u qua? la` Narbutabekov va` Ryskolov dda~ bi. theo do~i
ro^`i bi. gie^'t trong vu. thanh tru+`ng dda^~m ma'u cu?a Stalin na(m 1935.
Nguye^~n Phu+o+ng Minh tri'ch da^~n ba'o ca'o cu?a Safarov ddo.c ta.i dda.i
ho^.i 10 cu?a co^.ng dda?ng Nga dde^? chu+'ng minh la` co' chi'nh sa'ch thuo^.c
ddi.a kie^?u mo+'i ddo' va` vie^'t tie^'p: "Trong khi ca'c da^n to^.c vu`ng
Trung A', ra^'t so+'m, dda~ tha^'y ddu+o+.c da~ ta^m dde^' quo^'c cu?a Lie^n Xo^
nhu+ the^', thi` HCM khi ddo.c lua^.n cu+o+ng ve^` "va^'n dde^` da^n to^.c va`
thuo^.c ddi.a" cu?a Le^nin chi? bie^'t la to le^n ra(`ng"DDa^y la` ca'i ca^`n
thie^'t cho chu'ng ta, dda^y la` con ddu+o+`ng gia?i pho'ng chu'ng ta�. Chi'nh
su+. u me^ na`y dda~ la` go^'c nguo^`n cu?a ho+n 40 na(m ddo.a dda^`y cu?a
quo^'c da^n VN, la` nguye^n nha^n dda^?y dda^'t nu+o+'c ta va`o cuo^.c chie^'n
tranh tay sai trie^`n mie^n ma` ha^.u qua? cu?a no' ha~y co`n cho dde^'n nga`y
nay. Cu~ng chi'nh su+. u me^ ddo' dda~ bie^'n nu+o+'c ta tha`nh mo^.t ve^. tinh
trong qu~y dda.o cu?a Lie^n Xo^, bie^'n da^n ta tha`nh co^ng cu. phu.c vu. cho
chu? tru+o+ng ba`nh tru+o+'ng cu?a dde^' quo^'c ddo?." (2)
Pha^n ti'ch ti`nh hi`nh chi'nh tri. the^' gio+'i tru+o+'c va` sau the^' chie^'n
II ve^` tu+o+ng quan giu+~a ca'c nu+o+'c lo+'n nhu+ Anh, Pha'p, DDu+'c, Lie^n
Xo^, ta'c gia? ke^'t lua^.n Lie^n Xo^ kho^ng chu? tru+o+ng la`m ca'ch ma.ng vo^
sa?n the^' gio+'i ma` chi? chu? tru+o+ng ba`nh tru+o+'ng dde^' quo^'c Nga. Tha'i
ddo^. cu?a Lie^n Xo^ vo+'i DDu+'c - hai la^`n ky' hie^.p u+o+'c ba^'t tu+o+ng
xa^m (23-8-39) va` hie^.p u+o+'c tha^n hu+~u (17-9-39), va` tha'i ddo^. cu?a
Lie^n Xo^ la^'y lo`ng Anh Pha'p dde^? ddu+o+.c ddu+'ng va`o ha`ng ngu~ DDo^`ng
Minh khi bi. DDu+'c ba^'t thi`nh li`nh ta^'n co^ng (22-6-41) - chu+'ng to?
ddie^`u ddo'.
Ta'c gia? ne^u ca'c vi' du. cu. the^?:
Sau khi ky' hie^.p u+o+'c ba^'t tu+o+ng xa^m vo+'i DDu+'c, Lie^n Xo^ giao cho
DDu+'c nhie^`u dda?ng vie^n CS DDu+'c - A'o la'nh na.n o+? Lie^n Xo^ va` thu?
tie^u mo^.t so^' nhu+ Warski, Vera Kostrzewa, Lenski vv.. Sau hie^.p u+o+'c,
dda?ng CS DDu+'c dda~ bi. Lie^n Xo^ tro'i tay, kho^ng co`n la` tro+? nga.i cho
Hitler nu+~a. Hie^.p u+o+'c tre^n co`n quy ddi.nh va`o lu'c DDu+'c chie^'m Ba
Lan thi` Lie^n Xo^ pha?i de.p tan guo^`ng ma'y tuye^n truye^`n cu?a dda?ng CS Ba
Lan...Trong so^' 168 to+` ba'o cho^'ng Quo^'c Xa~ DDu+'c o+? Ba Lan kho^ng co'
to+` na`o cu?a dda?ng CS Ba Lan (3)
Trong lu'c ddo', ta.i A' Cha^u, ca'c dda?ng CS chu+ ha^`u la.i ddu+o+.c phe'p
xu+? du.ng chie^u ba`i "ca'ch ma.ng da^n to^.c� dde^? dda'nh Anh - Pha'p. Theo
ta'c gia?, tru+o+'c ddo', vo+'i ddu+o+`ng lo^'i cu?a dda.i ho^.i VI DDe^. Tam
Quo^'c Te^', ca'c dda?ng CS pha?i de.p bo? cuo^.c dda^'u tranh gia`nh ddo^.c
la^.p, lie^n minh vo+'i thu+.c da^n (Anh - Pha'p) dde^? cho^'ng DDu+'c, ba?o
ve^. Lie^n Xo^. Vo+'i hie^.p u+o+'c DDu+'c-Lie^n Xo^, ti`nh the^' dda~ thay
ddo^?i bie^'n Anh va` Pha'p tha`nh nhu+~ng ke? "hie^'u chie^'n�, ke? thu` cu?a
Lie^n Xo^. Trong ti`nh the^' na`y, ca'ch ma.ng gia?i pho'ng da^n to^.c la.i
ddu+o+.c ca'c dda?ng CS A' cha^u giu+o+ng le^n, nhu+ng chi? ddu+o+.c giu+o+ng
o+? mo^.t chu+`ng mu+.c na`o tho^i, bo+?i vi` ca'c dda?ng CS Anh va` Pha'p
kho^ng muo^'n "vo^ sa?n ho'a� ca'c nu+o+'c thuo^.c ddi.a ddu+o+.c ddo^.c la^.p
o+? ngoa`i su+. ba?o ho^. cu?a ho..
Ve^` vie^.c gia?i ta'n DDe^. Tam Quo^'c Te^', ta'c gia? nha^.n xe't hoa`n toa`n
do Stalin quye^'t ddi.nh, vi` trong cuo^.c tra? lo+`i pho?ng va^'n cu?a Reuter
o+? Ma.c Tu+ Khoa nga`y 28-5-1943, tru+o+'c khi chi'nh thu+'c gia?i ta'n 12
nga`y ma` Stalin dda~ no'i la` DDe^. Tam Quo^'c Te^' dda~ gia?i ta'n. DDie^`u
na`y cho tha^'y ro~ to^? chu+'c quo^'c te^' vo^ sa?n tre^n chi? la` co^ng cu.
cu?a Lie^n Xo^ ne^n tu`y theo nhu ca^`u cu?a Lie^n Xo^ tru+o+'c ca'c ti`nh the^'
kha'c bie^.t ma` bie^'n hie^.n.
Phu+o+ng thu+'c dda^'u tranh na`y dda~ ddu+o+.c HCM va^.n du.ng khi tuye^n bo^'
gia?i ta'n dda?ng CSVN tha'ng 11-1945 dde^? thay ddo^?i tha'i ddo^. cho^'ng
ddo^'i cu?a ca'c dda?ng pha'i quo^'c gia va` gia?m mu+'c e nga.i cu?a du+ lua^.n
chi'nh gio+'i My~ ve^` ti'nh cha^'t CS cu?a HCM.
Ta'c gia? cu~ng pha^n ti'ch the^m ve^` tha'i ddo^. cu?a ca'c dda?ng CS chu+
ha^`u ta.i Pha'p, Anh, DDu+'c, Ba Lan va` mo^.t so^' quo^'c gia kha'c va` ddi
to+'i ke^'t lua^.n:
"The^' chie^'n II cho tha^'y 2 su+. tha^.t:
1. Tay sai (dde^'n ddo^. pha?n quo^'c) la` ba?n cha^'t cu?a ta^'t ca? ca'c chu+
ha^`u Lie^n Xo^.
2. Kho^ng la`m gi` co' chie^'n tranh y' thu+'c he^., ma` chi? co' chie^'n tranh
tay sai pha't ddo^.ng bo+?i ca'c dde^' quo^'c dde^? gia?i quye^'t ca'c ma^u
thua^~n, chia xe? la.i vu`ng a?nh hu+o+?ng.� (4)
Tu+` hai nha^.n ddi.nh ca(n ba?n na`y, ta'c gia? ddu+a the^m nhie^`u chi tie^'t
chu+'ng minh HCM kho^ng dda^'u tranh vi` ddo^.c la^.p cu?a to^? quo^'c hay vi`
giai ca^'p vo^ sa?n the^' gio+'i. Tre^n thu+.c te^', HCM va` dda?ng CSVN chi?
la` tay sai cu?a dde^' quo^'c Lie^n Xo^.
Theo ta'c gia?, Lie^n Xo^ dda~ mau cho'ng tie^'n to+'i vi. the^' dda.i cu+o+`ng
sau dde^. nhi. the^' chie^'n la` do ca'c To^?ng Tho^'ng My~ (Roosevelt va`
Truman) lu'c ddo' co' ve? kho^ng na('m vu+~ng ti`nh hi`nh the^' gio+'i va`
thu+.c lu+.c cu?a qua^n ddo^.i Phu` Tang pha?n a?nh qua ca'c quye^'t ddi.nh ta.i
hai ho^.i nghi. Yalta, Potsdam va` cuo^.c dda`m pha'n Nga-Hoa die^~n ra tru+o+'c
va` sau ho^.i nghi. Potsdam... Vi` the^', ca'c vi. na`y dda~ nhu+o+.ng bo^. va`
tho?a ma~n nhie^`u ddo`i ho?i qua' dda'ng cu?a Lie^n Xo^, giu'p Lie^n Xo^ co'
co+ ho^.i ba`nh tru+o+'ng the^' lu+.c. Ta'c gia? cho ra(`ng nho+` ca'c ho^.i
nghi. na`y, Lie^n Xo^ dda~ ddo`i la.i ddu+o+.c nhu+~ng gi` ma` tru+o+'c dda^y
dde^' quo^'c Nga tho+`i Sa hoa`ng dda~ chie^'m ddu+o+.c cu?a Nha^.t va` Trung
Hoa, ro^`i sau ddo' bi. ma^'t vi` thua Nha^.t. O^ng cu~ng ghi nha^.n su+. kie^.n
Lie^n Xo^ nha?y va`o vo`ng chie^'n dde^? cho^'ng Nha^.t, khi Nha^.t sa('p su+?a
dda^`u ha`ng vi` tra'i bom nguye^n tu+? tha? xuo^'ng Hiroshima. Ne^'u to^?ng
tho^'ng My~ na('m vu+~ng ti`nh hi`nh thi` dda^u co' ca^`n "ye^u ca^`u� Lie^n Xo^
nha^.p vo+'i DDo^`ng Minh dde^? cho^'ng Nha^.t. (5) DDie^?m chu? ye^'u ma` ta'c
gia? nha^'n ma.nh trong hu+o+'ng pha^n ti'ch na`y nha('m la`m sa'ng to? mo^.t
thu+.c te^' quan tro.ng la` Lie^n Xo^ luo^n luo^n mu+u ti'nh ba`nh tru+o+'ng
dde^' quo^'c Nga chu+' kho^ng bao gio+` nghi~ to+'i quye^`n lo+.i ca'c to^?
chu+'c ca'ch ma.ng vo^ sa?n the^' gio+'i nhu+ nhie^`u ngu+o+`i thu+o+`ng nghi~.
Vi' du. cu. the^? la` Stalin dda~ tho?a thua^.n vo+'i chi'nh quye^`n Trung Hoa
Da^n Quo^'c cu?a Tu+o+?ng Gio+'i Tha.ch la` se~ "kho^ng ha^.u thua^~n dda?ng CS
Ta`u.� Ta'c gia? tri'ch lo+`i tuye^n bo^' cu?a Stalin: "Theo tinh tha^`n va`
su+. thu+.c hie^.n cu?a nhu+~ng ddu+o+`ng lo^'i chi'nh va` mu.c tie^u cu?a tho?a
u+o+'c, chi'nh phu? Lie^n Xo^ sa(~n sa`ng ye^?m tro+. Ta`u ve^` tinh tha^`n,
tro+. giu'p ve^` qua^n su+. va` nguye^n lie^.u; su+. tro+. giu'p na`y se~
ddu+o+.c giao tro.n ve.n cho chi'nh phu? Da^n To^.c (Trung Hoa Da^n Quo^'c)
vo+'i tu+ ca'ch la` chi'nh phu? trung u+o+ng cu?a Ta`u�.
Qua tuye^n bo^' ddo', "dda?ng CS Ta`u bi. te^' tha^`n cho nhu+~ng ma(.c ca? cu?a
dde^' quo^'c ddo?� la` ddie^`u ro~ ra`ng. Tu+` ti'nh cha^'t dde^' quo^'c cu?a
Lie^n Xo^, ta'c gia? bu+o+'c va`o pha^n ti'ch vai tro` HCM va` dda?ng CSVN dde^?
kha(?ng ddi.nh HCM chi? la` co^ng cu. ba`nh tru+o+'ng a?nh hu+o+?ng cu?a DDe^'
Quo^'c DDo? ta.i vu`ng DDo^ng Nam A', va` do ddo', la` ke? ddo^'i nghi.ch vo+'i
chi'nh nghi~a da^n to^.c ma` toa`n da^n VN dda~ va` ddang theo dduo^?i.
Ta'c gia? nha^'n ma.nh: "DDa^y la` ddie^?m ta pha?i ghi nho+' ma~i ma~i: ra(`ng
HCM, te^n pha?n quo^'c so^' 1 cu?a tho+`i dda.i - vo+'i y' thu+'c dda^`y ddu?
cu?a mo^.t te^n tay sai ta^.n tu.y phu.c vu. cho quan tha`y - ta.o tie^`n dde^`
cho su+. vong tha^n li.ch su+? va` va(n ho'a cu?a VN; ra(`ng, nu'p du+o+'i
chie^u ba`i ca'ch ma.ng da^n to^.c, ca'ch ma.ng gia?i pho'ng, cu`ng lu'c, nhi.p
nha`ng giu+o+ng cao ngo.n co+` "da^n to^.c gia?i pho'ng va` xa~ ho^.i chu?
nghi~a", HCM dda~ lu+`a phi?nh nhie^`u the^' he^. thanh nie^n Vie^.t ddi theo
ha('n va`o con ddu+o+`ng tay sai.�
Ta'c gia? tri'ch da^~n nghi. quye^'t dda.i ho^.i V cu?a DDe^. Tam Quo^'c Te^'
ve^` su+. ho+.p ta'c vo+'i ca'c pha^`n tu+? da^n to^.c coi ddo' la` ddu+o+`ng
lo^'i cho DDo^ng Phu+o+ng, ddo^`ng tho+`i, gia?i thi'ch ddu+o+`ng lo^'i ddo'
du+.a va`o chi'nh lo+`i tuye^n bo^' cu?a to^?ng thu+ ky' DDe^. Tam Quo^'c Te^'
Zenoviev trong phie^n ho.p u?y ban trung u+o+ng DDe^. Tam Quo^'c Te^' tha'ng
6-1923 - mo^.t na(m tru+o+'c dda.i ho^.i - nhu+ sau: "DDie^`u ma` chu'ng ta
ba('t buo^.c ca'c dda?ng CS pha?i la`m la` ti`m ca'ch xu+? du.ng ca'c pha^`n
tu+? da^n to^.c cho^'ng la.i giai ca^'p tu+ sa?n. Ca'c dda?ng CS pha?i thu'c
dda^?y ca'c pha^`n tu+? ba^'t ma~n cho^'ng la.i che^' ddo^. - nhu+ dda?ng CS Nga
dda~ xu+? du.ng ngu+o+`i da^n to^.c Ukraine dde^? cho^'ng la.i Kerensky. Di~
nhie^n chu'ng ta kho^ng bao gio+` cha^'p nha^.n ca'c pha^`n tu+? da^n to^.c
Ukraine va`o dda?ng CS Nga. Chu'ng ta chi? lo+.i du.ng su+. ba^'t ma~n cu?a ho.
dde^? phu.c vu. cuo^.c ca'ch ma.ng vo^ sa?n.�
CSVN (6) dda~ to? ra trie^.t dde^? tua^n ha`nh chi? thi. ddo' "... trong giai
ddoa.n 1925-1928 cu~ng chu? tru+o+ng da^n to^.c gia?i pho'ng va` co^.ng ta'c
vo+'i mo.i tha`nh pha^`n.� nhu+ng va^~n theo ddu'ng ddu+o+`ng lo^'i DDe^. Tam
Quo^'c Te^' coi da^n to^.c chi? la` ma`u sa('c, chu+' kho^ng pha?i ba?n cha^'t.
Thanh Nie^n Ca'ch Ma.ng DDo^`ng Chi' Ho^.i kho^ng que^n kha(?ng ddi.nh trong
mo^.t ba`i dda(ng tre^n to+` Thanh Nie^n so^' ra nga`y 20-12-1926 ra(`ng: "Chu?
nghi~a a'i quo^'c la` mo^.t ddie^`u nguy hie^?m�.
Ve^` HCM, ta'c gia? tri'ch da^~n dda`i Ma.c Tu+ Khoa na(m 1945 xa'c nha^.n: "HCM
la` ca'n bo^. cu?a Lie^n Xo^ hoa.t ddo^.ng ta.i vu`ng DDo^ng Nam A' � va` tri'ch
da^~n the^m lo+`i kha(?ng ddi.nh cu?a mo^.t ca'n bo^. cao ca^'p CS A^'n DDo^.:
"HCM la` co^ng da^n va` la` ca'n bo^. Lie^n Xo^ �. Da^~n chu+'ng cu. the^? ve^`
su+. le^. thuo^.c Lie^n Xo^ cu?a HCM ddu+o+.c ta'c gia? ghi la.i la` vie^.c
ro+`i Paris chuye^?n ddi.a ba`n sang Nga, vie^.c lu+u la.i dda^y mo^.t tho+`i
gian da`i dde^? thu. hua^'n, vie^.c ddu+o+.c trao pho' nhie^`u tro.ng tra'ch
trong to^? chu+'c Quo^'c Te^' CS va` tha'i ddo^. ngu+o+~ng mo^. cu?a HCM lu'c
ddo' ddo^'i vo+'i kie^?u ma^~u xa~ ho^.i Nga. Pha^`n lo+'n ta`i lie^.u tham
kha?o ve^` va^'n dde^` na`y du+.a theo cuo^'n Ba'c Ho^` tre^n dda^'t nu+o+'c
Le^nin cu?a Ho^`ng Ha`, ma(.c du` ca'c ca^y vie^'t CS dda~ ca^n nha('c dda('n
ddo dde^? co^' tra'nh pha?n a?nh ti'nh cha^'t le^. thuo^.c qua' ro~ ra`ng cu?a
HCM ddo^'i vo+'i Lie^n Xo^.
Nha('c tie^'p ve^` giai ddoa.n HCM hoa.t ddo^.ng ta.i Ta`u trong pha'i ddoa`n
co^' va^'n Borodin, ta'c gia? lu+u ta^m to+'i nhie^`u khi'a ca.nh ti`nh hi`nh
Ta`u tho+`i ddo', tu+` xa~ ho^.i"ha^.u ca'ch ma.ng Ta^n Ho+.i 1911� to+'i chu?
tru+o+ng "lie^n Nga dung Co^.ng� cu?a To^n Da^.t Tie^n dde^? du+.ng le^n mo^.t
khung ca?nh thu+.c te^' ro^.ng lo+'n trong ddo' HCM thu+.c hie^.n ca'c co^ng
ta'c cu?a DDe^. Tam Quo^'c Te^'. Ke^' tie^'p, ta'c gia? tru+ng da^~n ta`i lie^.u
cu?a Nguye^~n Kha('c Huye^n, Hoa`ng Va(n Chi', Joseph Buttinger dde^? xa'c
quye^'t la` Ho^` dda~ chu? mu+u vo+'i La^m DDu+'c Thu. ba'n ddu+'ng cu. Phan
Bo^.i Cha^u. O^ng co`n ddi xa ho+n ca'c ta'c gia? kha'c xa'c quye^'t ra(`ng ca?
HCM cu~ng kho^ng cho^'i vie^.c na`y.
Cha(.ng ddu+o+`ng cu?a HCM tu+` 1927 la` na(m Quo^'c Da^n dda?ng Trung Hoa bo?
chi'nh sa'ch "lie^n Nga dung Co^.ng�, ba('t dda^`u loa.i tru+` ca'c pha^`n tu+?
Trung Co^.ng khie^'n pha'i ddoa`n Borodin pha?i tro+? ve^` Nga... cho dde^'n khi
HCM la^.p dda?ng CS Xie^m ddu+o+.c ta'c gia? thua^.t la.i kha' chi tie^'t du+.a
pha^`n lo+'n va`o ta`i lie^.u cu?a CS nhu+ HCM toa`n ta^.p, ca'c ta'c pha^?m
cu?a The'p Mo+'i, Ho^`ng Ha` va` ho^`i ky' cu?a Hoa`ng Va(n Hoan... ddo^'i
chie^'u vo+'i nghi. quye^'t ca'c dda.i ho^.i 5 va` 6 cu?a DDe^. Tam Quo^'c Te^'
dde^? chu+'ng minh lu'c na`o HCM cu~ng trung tha`nh vo+'i DDe^. Tam Quo^'c Te^',
chi'nh xa'c la` co^ng cu. cu?a Lie^n Xo^.
Chuye^'n ddi cu?a HCM tu+` Pha'p qua Thu.y Si~ dde^'n Y' (Milan ro^`i Naple) sau
ddo' dda'p ta`u ddi Xie^m dde^? tie^'n ha`nh la^.p ca'c to^? chu+'c ta.i dda^y
cu~ng ddu+o+.c ghi ra^'t ti? mi?. HCM dde^'n Xie^m 2 la^`n, la^`n dda^`u tu+`
28-8-1929 dde^'n 9-1929 va` la^`n thu+' nhi` tu+` tha'ng 3 dde^'n tha'ng 4-1930.
Ta.i dda^y HCM dda~ tha`nh la^.p dda?ng CS Xie^m nga`y 20-4-1930 ro^`i sang Ma~
Lai la^.p dda?ng CS Ma~ Lai.
Ngoa`i co^ng ta'c to^? chu+'c, trong tho+`i gian o+? Tha'i Lan, HCM dda~ di.ch
cuo^'n Duy Va^.t Su+? Quan ra tie^'ng Vie^.t vo+'i tu+.a dde^` Li.ch su+? tie^'n
ho'a cu?a loa`i ngu+o+`i va` cuo^'n CS ABC. Ta'c gia? ne^u ro~ chi? rie^ng
vie^.c HCM bie^n soa.n 2 cuo^'n na`y va`o tho+`i gian a^'y (1930) ddu? cho
tha^'y nhu+~ng ngu+o+`i cho ra(`ng HCM kho^ng am tu+o+`ng ve^` chu? nghi~a CS
ma` chi? la` mo^.t ngu+o+`i ye^u nu+o+'c dda~ kho^ng na('m vu+~ng va^'n dde^`.
DDa^y cu~ng la` tho+`i gian co' ca'c cuo^.c no^?i da^.y o+? trong nu+o+'c
ddu+o+.c go.i la` phong tra`o Xo^ Vie^'t Nghe^. Ti~nh vo+'i kha^?u hie^.u sa('t
ma'u "Tri' phu' ddi.a ha`o, dda`o ta^.n go^'c, tro^'c ta^.n re^~ � ma` William
J. Duiker theo la^.p lua^.n cu?a CSVN cho ra(`ng chi? la` mo^.t bie^'n co^' nho?
co' ti'nh tu+. pha't do mo^.t so^' pha^`n tu+? qua' khi'ch chu+' kho^ng pha?i do
dda?ng CSVN, ca`ng kho^ng pha?i chu? tru+o+ng cu?a Quo^'c Te^' CS. Ta'c gia?
ba'c bo? la^.p lua^.n na`y vo+'i ba(`ng chu+'ng la` tho+`i gian a^'y kho^ng chi?
rie^ng ta.i Nghe^. An, Ha` Ti~nh ma` ta.i nhie^`u ti?nh kha'c o+? mie^`n Ba('c,
mie^`n Trung dde^`u co' nhu+~ng cuo^.c bie^?u ti`nh, ba~i co^ng, ba.o ddo^.ng
vo+'i mu+'c ddo^. kha'c nhau. Ta'c gia? vie^'t: "Go.i la` Xo^ Vie^'t Nghe^.
Ti~nh, nhu+ng ca'c cuo^.c no^?i loa.n 1930-1931 ddu+o+.c CS pha't ddo^.ng dde^`u
kha('p nu+o+'c.� (7)
Sau khi ke^? ra nhie^`u ddi.a danh nhu+ Phu' Rie^`ng, Nam DDi.nh, Be^'n Thu?y,
Ha` No^.i, Ha?i Pho`ng, Ho`n Gai, Ca^?m Pha?, Vinh, Qua?ng Nga~i, Gia DDi.nh,
Vi~nh Long, Thu? Da^`u Mo^.t, Sa DDe'c, Be^'n Tre vv...ta'c gia? da^~n He'mery
(8) cho bie^'t tu+` tha'ng 5-1930 dde^'n mu`a he` 1931 co' khoa?ng 124 cuo^.c
bie^?u ti`nh ba.o ddo^.ng.
Tra^`n Va(n Gia`u (9) cu~ng gia'n tie^'p nhi`n nha^.n ddie^`u ddo'. Trong di.p
na`y, HCM chi? gu+?i ba'o ca'o ve^` DDe^. Tam Quo^'c Te^' xin chi? thi. va`
dde^` nghi. giu'p ddo+~ chu+' kho^ng he^` dde^` nghi. DDe^. Tam Quo^'c Te^' co'
bie^.n pha'p gi`.
Ngoa`i ra, HCM cu~ng kho^ng ra chi? thi. na`o cho dda?ng ye^u ca^`u ddi`nh chi?
ca'c ha`nh ddo^.ng ddie^n ro^` da^~n dde^'n tha^'t ba.i khie^'n ha^`u nhu+ toa`n
bo^. ca'c ca^'p la~nh dda.o bi. ba('t hoa(.c bi. gie^'t.
DDe^` ca^.p vie^.c tho^'ng nha^'t dda?ng CS o+? VN, ta'c gia? cu~ng ne^u nhie^`u
chu+'ng co+' cho tha^'y HCM luo^n theo su+. sai khie^'n cu?a DDe^. Tam Quo^'c
Te^' va` uy the^' DDe^. Tam Quo^'c Te^' lu'c ddo' ta.i DDo^ng Nam A' ra^'t
lo+'n. Chu+'ng co+' ddu+o+.c vie^.n da^~n la` Ho^` Tu`ng Ma^.u tha^'t ba.i trong
vie^.c tho^'ng nha^'t trong khi HCM tha`nh co^ng de^~ da`ng. Ly' do chi? ddo+n
gia?n la` HCM co' tu+ ca'ch dda.i die^.n ddu+o+.c uy? nhie^.m cu?a DDe^. Tam
Quo^'c Te^' o+? DDo^ng Nam A'. Sau ddo' ta'c gia? cu~ng no'i dde^'n tru+o+`ng
ho+.p La^m DDu+'c Thu. tu+`ng o+? trong Thanh Nie^n Ca'ch Ma.ng DDo^`ng Chi'
Ho^.i nhu+ng pha?n ddo^'i vie^.c bie^'n to^? chu+'c na`y tha`nh dda?ng CS ne^n
bi. coi nhu+ pha?n bo^.i. Tuy nhie^n, La^m DDu+'c Thu. kho^ng pha?i nha^.n chi.u
mo^.t bie^.n pha'p ky? lua^.t na`o va`o na(m 1930 chu+'ng to? La^m DDu+'c Thu.
la` ngu+o+`i ra^'t ca^`n cho hoa.t ddo^.ng cu?a HCM trong tho+`i gian o+? Ta`u.
Chi? sau khi "ca'ch ma.ng tha`nh co^ng� na(m 1945, Ho^` ve^` nu+o+'c cho go.i
La^m DDu+'c Thu. dde^'n ga(.p va` sau ddo' y mo+'i bi. gie^'t kho^ng co' xe't
xu+? "dde^? bi.t mie^.ng" la` do HCM kho^ng muo^'n lo^. nhu+~ng vie^.c la`m dda~
qua. Theo ta'c gia?, ne^'u dda?ng ba?o La^m DDu+'c Thu. pha?n dda?ng, pha?n
quo^'c ta.i sao kho^ng xe't xu+? co^ng khai?
Ta'c gia? ke^'t lua^.n ra(`ng ne^'u HCM la` ngu+o+`i ye^u nu+o+'c dda^'u tranh
vi` ddo^.c la^.p da^n to^.c thi` ta.i sao pha?i nha^.n chi? thi. va` phu+o+ng
tie^.n, ddu+o+`ng da^y cu?a DDe^. Tam Quo^'c Te^' dde^? ddi la^.p ma.ng lu+o+'i
hoa.t ddo^.ng gia'n ddie^.p cho Quo^'c Te^' CS ta.i ca'c nu+o+'c kha'c trong
vu`ng nhu+ Tha'i Lan, Ma~ Lai, Hoa Nam? (10)
Pha^`n lo+'n la^.p lua^.n cu?a ta'c gia? du+.a va`o nha^.n ddi.nh ca(n ba?n cho
ra(`ng kho^ng he^` co' chie^'n tranh y' thu+'c he^. ma` chi? co' chie^'n tranh
gia`nh quye^`n ba' chu? va` chia vu`ng a?nh hu+o+?ng the^' gio+'i giu+~a ca'c
the^' lu+.c dde^' quo^'c, trong ddo' HCM dda~ la` mo^.t co^ng cu. dda('c lu+.c
cu?a DDe^' Quo^'c DDo? Lie^n Xo^.
Chu' thi'ch
Chu+o+ng 17
(01) DDa^`u na(m 2001, chu'ng to^i ddu+o+.c mo^.t ngu+o+`i ba.n ddu+a cho ddo.c
ta'c pha^?m na`y. Nha^.n tha^'y du` co`n o+? da.ng so+ tha?o dde^? dda(ng ba'o,
ta'c pha^?m va^~n la` mo^.t ta'c pha^?m bie^n kha?o co^ng phu, ne^n chu'ng to^i
xin ma.n phe'p ta'c gia? va` Ngu+o+`i Vie^.t Ha?i Ngoa.i, to'm ta('t va` tri'ch
da^~n mo^.t so^' ddoa.n.
(02) Ngu+o+`i Vie^.t Ha?i Ngoa.i, so^' 160.
(03) Theo Taddeusz Bor-Komorovski trong The Secret Army, London, 1957.
(04) Ngu+o+`i Vie^.t Ha?i Ngoa.i, so^' 169.
(05) Nha^.t la` nu+o+'c dda~ ky' vo+'i Nga hie^.p u+o+'c ba^'t tu+o+ng xa^m
dde^'n tha'ng 4-1946 mo+'i he^'t ha.n.
(06) Lu'c a^'y co`n la` Thanh Nie^n Ca'ch Ma.ng DDo^`ng Chi' Ho^.i do HCM tha`nh
la^.p o+? Hoa Nam.
(07) Ngu+o+`i Vie^.t Ha?i Ngoa.i, so^' 197
(08) Trong ba`i ba'o nhan dde^` "Re'volutionnaires Vietnamiens".
(09) Xin xem chu+o+ng ve^` Tra^`n Va(n Gia`u.
(10) Theo Tu+o+?ng Vi~nh Ki'nh, trong cuo^'n HCM ta.i Ta`u va` Nguye^~n Thuye^n
trong Bo^. Ma(.t Tha^.t cu?a HCM thi` ca? Nam Du+o+ng nu+~a.
(co`n tie^'p)