Tru+o+ng nhu+ Ta?ng kho^ng nghe lo+`i cha va` bi. VC lu+`a - Kruschev : 'Da^n VN ddang ddo^? ma'u va` hie^'n ma.ng so^'ng mi`nh vi` lo+.i i'ch cu?a phong tra`o CS the^' gio+'i

[rangnguyen]

Tru+o+ng nhu+ Ta?ng kho^ng nghe lo+`i cha va` bi. VC lu+`a - Kruschev : 'Da^n VN
ddang ddo^? ma'u va` hie^'n ma.ng so^'ng mi`nh vi` lo+.i i'ch cu?a phong tra`o
CS the^' gio+'i

* 'Ho^`i ky' cu?a mo^.t te^n VC'

Minh Vo~

"Nhu+ng ca'c ddo^`ng chi' dda?ng vie^n kho^ng the^? na`o bi. thuye^'t phu.c
bo+?i nhu+~ng lua^.n cu+' ti`nh ca?m hay le~ pha?i. Ho. dda~ tu+` bo? ca?
lu+o+ng ta^m la^~n ca?m quan thu+.c tie^~n vi` nhu+~ng ti'n ddie^`u to^n gia'o
chi'nh tri. ma` ho. cho ra(`ng kho^ng the^? sai la^`m. Giu+~a nie^`m tin sa('t
the'p va` nga.o ma.n cu?a ho.".
Tru+o+ng nhu+ Ta?ng

Hai tu+` VC (thu+o+`ng ddu+o+.c ngu+o+`i My~ go.i ta('t la` Vi-Xi
(V.C.=Vietnamese communists) co' nghi~a la` ngu+o+`i CSVN. Trong thu+.c te^'
chu'ng chi? nhu+~ng ke? theo CS dde^? cho^'ng chi'nh quye^`n Quo^'c Gia, du` ho.
co' pha?i la` dda?ng vie^n CS hay kho^ng. Cu~ng nhu+ tru+o+'c kia co' nhie^`u
ngu+o+`i theo Vie^.t Minh kha'ng chie^'n cho^'ng Pha'p ma` Vie^.t Minh thi` do
dda?ng CS la~nh dda.o, nhu+ng kho^ng pha?i ai kha'ng chie^'n cho^'ng Pha'p cu~ng
la` CS. Ho+n nu+~a, trong sa'ch bo^. ngoa.i ngu+~, hai tie^'ng "VC" thu+o+`ng
ddu+o+.c du`ng dde^? chi? li'nh hay ca'n bo^. thuo^.c ma(.t tra^.n "Gia?i Pho'ng
Mie^`n Nam", chu+' kho^ng pha?i bo^. ddo^.i hay ca'n bo^. mie^`n Ba('c. Nguye^n
ca'i phu+'c ta.p cu?a nguo^`n go^'c tu+` ngu+~ a^'y cu~ng dda~ cho tha^'y pha^`n
na`o khi'a ca.nh phu+'c ta.p cu?a cuo^.c chie^'n tranh quo^'c co^.ng trong ba
tha^.p nie^n.

Chi'nh vi` va^.y Tru+o+ng nhu+ Ta?ng dda~ dde^` tu+.a cuo^'n ho^`i ky' cu?a o^ng
la` Ho^`i Ky' cu?a mo^.t VC (nguye^n va(n ba(`ng Pha'p Ngu+~: "Me'moire d'un
Vietcong", va` ba?n di.ch Anh Ngu+~: "A Vietcong Memoir"). (1) Ma` trong ta'c
pha^?m na`y o^ng la.i cho bie^'t o^ng kho^ng pha?i la` dda?ng vie^n CSVN, va`
nhie^`u tha`nh vie^n trong Ma(.t tra^.n cu~ng nhu+ trong "chi'nh phu? la^m
tho+`i Co^.ng Ho`a Mie^`n Nam VN" cu~ng kho^ng pha?i la` dda?ng vie^n CS.

Vo+'i cu+o+ng vi. mo^.t cu+.u Bo^. Tru+o+?ng tu+ pha'p cu?a "chi'nh phu? la^m
tho+`i co^.ng ho`a mie^`n Nam VN", la` chi'nh phu? dda~ ddu+o+.c ngo^`i ngang
ha`ng vo+'i chi'nh phu? VNCH du+o+'i quye^`n To^?ng Tho^'ng Nguye^~n Va(n
Thie^.u ta.i ho`a dda`m Paris, Tru+o+ng nhu+ Ta?ng dda~ ddu+o+.c ngu+o+`i ngoa.i
quo^'c he^'t su+'c chu' y' khi o^ng ro+`i bo? ha`ng ngu~ CS, dde^? ti`m ve^`
vo+'i the^' gio+'i tu+. do. Nha^'t la` khi o^ng cho ra cuo^'n ho^`i ky' vie^'t
ra^'t ca^?n tha^.n, go^`m nhie^`u chi tie^'t ly' thu' lo^i cuo^'n ngu+o+`i
ddo.c, nhu+ nhu+~ng ddoa.n ta? ca?nh sinh hoa.t le'n lu't cu+.c ky` gian kho^?
trong ru+`ng o+? bie^n gio+'i Vie^.t Mie^n, hay ca?nh cu`ng vo+'i ha`ng chu.c
"thuye^`n nha^n" chen chu'c tre^n chie^'c ta^`u nho? xi'u le^nh dde^nh tre^n
bie^?n ca? trong mo^.t tua^`n le^~, vo+'i bao tra('c tro+?, hie^?m nguy.

Trong cuo^'n ho^`i ky' na`y ho. Tru+o+ng cu~ng no'i kha' chi tie^'t ve^` tha^n
the^' va` co^ng vie^.c la`m cu?a o^ng trong vu`ng quo^'c gia cu~ng nhu+ o+?
ngoa`i "bu+ng", qua ddo' ngu+o+`i ddo.c co' the^? bie^'t the^m nhie^`u thu?
ddoa.n, mu+u mo^ ma'nh lo+'i cu?a dda?ng va` su+. vie^.c nhu+~ng nha` tri'
thu+'c mie^`n Nam bi. CS dda'nh lu+`a va` pha?n bo^.i ra sao.

O^ng ha~nh die^.n ddu+o+.c o+? trong mo^.t gia ddi`nh ma` ca? 6 anh em dde^`u
tha`nh dda.t ga^`n ddu'ng nhu+ su+. mong muo^'n va` xe^'p dda(.t cu?a cha o^ng,
ngay tu+` khi o^ng mo+'i 13 tuo^?i: Mo^.t Ba'c si~, mo^.t Du+o+.c Si~, mo^.t
Gia'm DDo^'c Nga^n Ha`ng va` 3 Ky~ Su+. Sau khi to^'t nghie^.p Trung Ho.c
Chasseloup-Laubat, la` no+i o^ng co' nhu+~ng ngu+o+`i ba.n no^?i tie^'ng nhu+
Norodom Sihanouk, Du+o+ng quy`nh Hoa, Pha.m ngo.c Tha?o v.v...o^ng ddu+o+.c gia
ddi`nh gu+?i sang Pha'p du ho.c. O^ng la` ngu+o+`i con duy nha^'t trong gia
ddi`nh kho^ng theo ddu'ng lo+`i da(.n cu?a cha la` pha?i ho.c Du+o+.c, vi` dda~
bo? khoa na`y nu+?a chu+`ng dde^? chuye^?n sang ho.c Chi'nh Tri. va` Lua^.t.
O^ng dda~ thi dda^.u cao ho.c chi'nh tri. va` cu+? nha^n lua^.t na(m 1951. Ro^`i
ddi theo CS Pha'p cho^'ng chie^'n tranh. Cha o^ng hie^?u CS. Gia ddi`nh o^ng
dda~ bi. ddie^u ddu+'ng vi` CS. Co+ so+? la`m a(n buo^n ba'n cu?a gia ddi`nh
o^ng bi. CS pha' sa.ch. Vi` va^.y khi nghe tin o^ng theo CS. Cha o^ng go.i o^ng
ve^`. O^ng kho^ng ve^`. Cha o^ng va` cha vi. ho^n the^ cu?a o^ng ba`y mu+u ddu+a
co^ na`y, lu'c a^'y mo+'i 17 tuo^?i, sang Pha'p la`m dda'm cu+o+'i vo+'i o^ng,
ro^`i ddu+a ddi tha(m thu' no+i no. no+i kia vo+'i mu.c ddi'ch la`m o^ng me^
vo+. tre?, que^n chi'nh tri.. Nhu+ng o^ng la.i thuye^'t phu.c ddu+o+.c vo+. theo
chi' hu+o+'ng cu?a o^ng ma` ca? hai coi la` "chu? nghi~a ye^u nu+o+'c". DDe^'n
nu+o+'c na`y gia ddi`nh hai be^n chi? co`n ca'ch la`m a'p lu+.c ta`i chi'nh.
Ca('t chuye^?n nga^n. Kho^ng tie^'p te^' gi` nu+~a. Tru+o+ng Nhu+ Ta?ng be`n
dde^? vo+. mang ba^`u ve^` Saigon co`n mi`nh o+? la.i ddi ru+?a che'n, go.t
khoai kie^'m tie^`n sinh so^'ng ngo? ha^`u co' the^? tie^'p tu.c theo hu+o+'ng
ddi dda~ va(.ch sa(~n. Nhu+ng ro^`i sau o^ng cu~ng me^`m lo`ng vi` thu+o+ng gia
ddi`nh, (cha o^ng kho^ng co`n ddu? tie^`n cho ca'c anh em o^ng tie^'p tu.c theo
ho.c). O^ng ve^` nu+o+'c va`o na(m 1954. O^ng dda~ ke^? ro~ tru+o+`ng ho+.p ddo'
trong hai chu+o+ng 3 va` 4 cu?a cuo^'n ho^`i ky'.

Khi mo+'i cha^n u+o+'t cha^n ra'o to+'i Pha'p o^ng dda~ ddu+o+.c ha^n ha.nh
ga(.p Ho^` chi' Minh cu~ng vu+`a to+'i dde^? thu+o+ng thuye^'t vo+'i Sainteny.
(1bis) O^ng Ho^` dda~ dde^? ca? mo^.t buo^?i chie^`u tie^'p o^ng va` mo^.t nu+~
sinh kha'c cu~ng ngu+o+`i mie^`n Nam ta.i pho`ng la`m vie^.c cu?a pha'i ddoa`n
VN Da^n Chu? Co^.ng Hoa` o+? Fontainebleau. Cuo^.c ga(.p go+~ na`y dda~ dde^?
la.i cho o^ng mo^.t ky? nie^.m kho' que^n va` nhu+~ng ti`nh ca?m sa^u dda^.m
da`nh cho o^ng Ho^`, ngu+o+`i luo^n ba('t o^ng pha?i go.i la` "ba'c" chu+'
kho^ng ddu+o+.c xu+ng ho^ la` Ho^` chu? ti.ch, hay chu? ti.ch. Cu~ng vi` va^.y
cho ne^n khi ve^` nu+o+'c va`o na(m 1954, o^ng dda~ tu+` khu+o+'c lo+`i mo+`i
cu?a nhu+~ng Vo~ Va(n Ha?i, Ngo^ Kha('c Ti?nh, Tra^`n Hu+~u The^' la` nhu+~ng
ngu+o+`i quo^'c gia cho^'ng co^.ng, dde^? ro^`i cha.y theo nhu+~ng ngu+o+`i
thuo^.c phe o^ng Ho^`. Ngay tu+` 1958 o^ng dda~ ba('t dda^`u hoa.t ddo^.ng bi'
ma^.t cho CS, ta.i Saigon. Sau khi To^?ng Tho^'ng Ngo^ DDi`nh Die^.m bi. la^.t
ddo^?, o^ng ddu+o+.c cu+? la`m To^?ng Gia'm DDo^'c Co^ng Ty DDu+o+`ng VN, mo^.t
co^ng ty quo^'c gia lo+'n vo+'i tre^n 5000 nha^n vie^n. Trong tho+`i gian na`y
theo o^ng cho bie^'t (2) o^ng dda~ hoa.t ddo^.ng nga^`m qua hai to^? chu+'c
tha^n co^.ng la` "Phong tra`o Tu+. Quye^'t" va` "U?y ban ba?o ve^. Ho`a Bi`nh"
do Ba'c si~ Pha.m va(n Huye^'n, cha cu?a Nu+~ Lua^.t Su+ Ngo^ ba' Tha`nh,
ddie^`u khie^?n. Na(m 1967, do su+. "pha?n bo^.i" cu?a Ba Tra`, mo^.t ca'n bo^.
CS kha'c, ha`nh tung cu?a o^ng bi. ba.i lo^. va` o^ng bi. ca?nh sa't quo^'c gia
ba('t giam. Nho+` co' Tra^`n ba.ch DDa(`ng (3) thu xe^'p vo+'i ngu+o+`i My~ ve^`
trao ddo^?i tu` binh, o^ng ddu+o+.c pho'ng thi'ch cu`ng vo+'i vo+. cu?a Tra^`n
ba.ch DDa(`ng dde^? ra bu+ng hoa.t ddo^.ng ha(?n cho CS cho dde^'n na(m 1976.

Nga`y 8 tha'ng 6 na(m 1969 Tru+o+ng nhu+ Ta?ng ddu+o+.c chi? ddi.nh va`o chu+'c
vu. Bo^. Tru+o+?ng bo^. Tu+ Pha'p cu?a "chi'nh phu? la^m tho+`i co^.ng ho`a
mie^`n Nam VN", do Huy`nh ta^'n Pha't, mo^.t dda?ng vie^n CS ky` cu+.u, la`m
Thu? Tu+o+'ng. Ga^`n 6 na(m tro+`i, tu+` 08.06.1969 dde^'n 30 tha'ng 4 na(m
1975, trong cuo^'n ho^`i ky' kho^ng he^` tha^'y ta'c gia? no'i o^ng la`m gi`
trong ca'i bo^. ddo' va` no' hoa.t ddo^.ng ra sao. (4) DDo' chi'nh la` mo^.t
ddie^?m kho^i ha`i nha^'t cu?a ca'i go.i la` chi'nh phu? kia, ddo^`ng tho+`i
cu~ng la` mo^.t lo^~ ho^?ng to tu+o+'ng cu?a cuo^'n ho^`i ky'.

Sau khi Saigon tha^'t thu?, Tru+o+ng nhu+ Ta?ng co' di.p lie^n la.c vo+'i gia
ddi`nh thi` ddu+o+.c bie^'t cha o^ng mo+'i qua ddo+`i, con ga'i o^ng dda~
ddu+o+.c Phu Nha^n To^?ng Tho^'ng Thie^.u ba?o tro+. cho ddi du ho.c o+? be^n
My~, con trai o^ng cu~ng dda~ sang Pha'p, co`n ma^'y ngu+o+`i anh em o^ng thi`
bi. ddi "ho.c ta^.p ca?i ta.o", trong ddo' co' mo^.t ngu+o+`i cho dde^'n khi
o^ng vie^'t xong cuo^'n ho^`i ky' (1985) va^~n co`n o+? trong tu`. O^ng buo^`n
ra^`u nho+' la.i lo+`i cha o^ng no'i lu'c va`o tha(m o^ng trong nha` tu` cu?a
To^?ng Nha Ca?nh Sa't Quo^'c Gia na(m 1967:

Con a`, ba kho^ng the^? hie^?u ddu+o+.c con. Con dda~ bo? ta^'t ca? (mo^.t gia
ddi`nh e^m a^'m, ha.nh phu'c, gia^`u co') dde^? ddi theo bo.n CS. Chu'ng se~
kho^ng cho la.i con ddu+o+.c ma?y may nhu+~ng gi` con dda~ bo? ddi. Ro^`i se~
tha^'y. Chu'ng se~ pha?n bo^.i con va` con se~ kho^? suo^'t ddo+`i. (5)

O^ng cho ra(`ng tru+o+'c kia o^ng cu`ng vo+'i mo^.t so^' tri' thu+'c mie^`n Nam
kha'c vo^'n tin mi`nh tranh dda^'u cho mo^.t mie^`n Nam co' mo^.t che^' ddo^.
rie^ng, va` thi ha`nh chi'nh sa'ch ho`a ho+.p ho`a gia?i vo+'i phe quo^'c gia.
Nhu+ng sau 30 tha'ng tu+ o^ng tha^'y nhu+~ng lo+`i hu+'a he.n, cam ke^'t cu?a
nhu+~ng To^n ddu+'c Tha('ng, Pha.m va(n DDo^`ng va` Le^ ddu+'c Tho. (trang
283-284) chi? la` gia? do^'i. Chi? mo^.t na(m sau chie^'n tha('ng dda?ng dda~
hoa`n ta^'t vie^.c tho^'ng nha^'t dda^'t nu+o+'c, nghi~a la` gia?i ta'n chi'nh
phu? la^m tho+`i co^.ng ho`a mie^`n Nam cu?a nho'm ca'c o^ng. Kho^ng co' ho`a
ho+.p ho`a gia?i. Kho^ng co' chi'nh phu? ba tha`nh pha^`n. Ma` chi? co' dda?ng,
mo^.t dda?ng duy nha^'t, tu+` danh xu+ng dda?ng lao ddo^.ng dda~ ddo^?i ngay
tro+? la.i tha`nh "dda?ng CSVN", nhu+ tru+o+'c khi dda?ng na`y gia? vo+` tu+.
gia?i ta'n mo^.t ca'ch xa?o quye^.t nga`y 11.11.1945. Ho+n 300.000 ngu+o+`i (con
so^' to^'i thie^?u cu?a o^ng ddu+a ra) bi. ba('t giu+~, kho^ng co' xe't xu+? va`
kho^ng bie^'t nga`y ve^`, trong ddo' co' anh em ruo^.t thi.t, ba` con tha^n
thi'ch, ba.n be` cu?a o^ng, hay cu?a nhu+~ng ngu+o+`i tai to ma(.t lo+'n trong
Ma(.t tra^.n, ke^? ca? con re^? cu?a Lua^.t Su+ Tri.nh ddi`nh Tha?o, ngu+o+`i
ba.n vong nie^n cu?a o^ng.

Vi` dda~ ti?nh mo^.ng, he^'t tin tu+o+?ng o+? dda?ng ne^n khi ddu+o+.c mo+`i
la`m Thu+' Tru+o+?ng Bo^. Thu+.c Pha^?m va` Tie^'p Te^', o^ng dda~ tu+` cho^'i
khe'o. Ca?m nha^.n ddu+o+.c su+. ba^'t ma~n cu?a o^ng, chi'nh Vo~ va(n Kie^.t,
lu'c a^'y la` Bi' Thu+ tha`nh u?y Saigon, dda~ ti`m ca'ch gia?i thi'ch va`
khuye^'n du. o^ng nha^.n mo^.t chu+'c nho? ho+n ta.i mie^`n Nam. Nhu+ng o^ng
dda~ lo+.i du.ng su+. tin ca^?n cu?a Kie^.t dde^? ti'nh chuye^.n chua^?n bi.
vu+o+.t bie^n. Nga`y 25 tha'ng 8 na(m 1979 o^ng xuo^'ng thuye^`n la`m "thuye^`n
nha^n" va` ho+n mo^.t tua^`n sau thi` ddu+o+.c mo^.t ta^`u ha`ng Singapore cho+?
to+'i DDa?o Galang, thuo^.c Indonesia, ba('t dda^`u cuo^.c so^'ng tha hu+o+ng.

Ba^y gio+` ta ha~y xem trong cuo^'n ho^`i ky' 350 trang cu?a o^ng, Tru+o+ng nhu+
Ta?ng dda~ vie^'t gi` ve^` nhu+~ng nha^n va^.t va` to^? chu+'c co' a?nh hu+o+?ng
quye^'t ddi.nh dde^'n ti`nh hi`nh VN trong nhu+~ng na(m o^ng ba('t dda^`u nha^.p
cuo^.c.

* Ve^` o^ng HCM:

Nhu+ dda~ no'i, sinh vie^n Tru+o+ng nhu+ Ta?ng, sau khi ddu+o+.c ga(.p "chu?
ti.ch nu+o+'c VN Da^n Chu? Co^.ng Ho`a" ta.i Pha'p, lie^`n bi. con ngu+o+`i
"khe'o thu phu.c nha^n ta^m" na`y thu hu't. Nho+' la.i nhu+~ng gio+` ddu+o+.c
ga^`n o^ng Ho^` trong hoa`n ca?nh thu+o+ng thuye^'t co' co+ tha^'t ba.i a^'y,
Tru+o+ng nhu+ Ta?ng nha^.n ddi.nh:
(Lu'c a^'y) o^ng (Ho^`) bie^'t ro~ o^ng ddang ddo^'i die^.n vo+'i kha? na(ng
ke^'t lie^~u sinh ma.ng chi'nh tri. cu?a mi`nh, ba(`ng kho^ng thi` cu~ng la`
mo^.t cuo^.c chie^'n cam go, dda^~m ma'u. Chi'nh trong lu'c ta^m tri' bi.
nhu+~ng y' nghi~ ddo' da`y vo` ma` o^ng dda~ da`nh ca? mo^.t buo^?i chie^`u cho
hai sinh vie^n tre? mie^`n Nam. Tha^.t kho' co' the^? nghi~ ve^` mo^.t nha`
la~nh dda.o the^' gio+'i na`o, trong hoa`n ca?nh tu+o+ng tu+., la`m ddu+o+.c
nhu+ o^ng. ( 6)

DDa^`u na(m 1969 pha'i ddoa`n Lie^n Minh Tri.nh ddi`nh Tha?o ra Ba('c. Tru+o+ng
nhu+ Ta?ng ta? cuo^.c ddo'n tie^'p nhu+ cu?a mo^.t quo^'c tru+o+?ng, va`
ddu+o+.c Ho^` chi' Minh ddi'ch tha^n to+'i tha(m. O^ng vie^'t:

Tha?o co' pha^`n na`o nga.c nhie^n tha^'y mi`nh ddu+o+.c tro.ng dda~i nhu+ mo^.t
quo^'c tru+o+?ng...Ngu+o+`i ta cu~ng xe^'p chu+o+ng tri`nh dde^? pha'i ddoa`n
to+'i ye^'t kie^'n Ho^` chi' Minh (lu'c a^'y ddang be^.nh na(.ng, va` thu+.c
su+. la` chi? ma^'y tha'ng sau o^ng qua ddo+`i). Nhu+ng o^ng Ho^`, ba(`ng mo^.t
cu+? chi? dda(.c sa('c, dda~ tu+` cho^'i kho^ng cho pha'i ddoa`n dde^'n ca(n
nha` go^~ cu?a o^ng trong khuo^n vie^n dinh chu? ti.ch. Thay va`o ddo' o^ng dda~
gu+?i cho Tha?o mo^.t tho^ng ddie^.p no'i ra(`ng dda.i die^.n cu?a nha^n da^n
mie^`n Nam ha`o hu`ng kho^ng ca^`n pha?i to+'i tha(m o^ng, to^'t ho+n ne^n cho
o^ng vinh du+. dde^'n tha(m pha'i ddoa`n. (7)

Ro^`i o^ng Ho^` ddi va`o cu+?a sau kho^ng co' tie^`n ho^ ha^.u u?ng va` ba('t
ga(.p ba` Tha?o ddang trang ddie^?m. O^ng Ta?ng vie^'t:

Ta^'t ca? bo.n ho. ca?m ddo^.ng no'i kho^ng ne^n lo+`i, vi` ca'i vinh du+. ma`
o^ng Ho^` da`nh cho mi`nh qua cu+? chi? tha^n hu+~u gia?n di. ddo'. (trang 141)

Trong chu+o+ng 16, no'i ve^` nhu+~ng lu?ng cu?ng vo+'i ca'n bo^. mie^`n Ba('c,
Tru+o+ng nhu+ Ta?ng dda~ be^nh o^ng Ho^`, ngu. y' la` ne^'u o^ng Ho^` co`n
so^'ng cha('c kho^ng co' nhu+~ng ra('c ro^'i, ma^u thua^~n xa?y ra. O^ng cu~ng
no'i la` ne^'u co' co+ ho^.i co' le~ o^ng Ho^` dda~ tha^n thie^.n vo+'i Ta^y
Phu+o+ng chu+' kho^ng ddi theo con ddu+o+`ng xa~ ho^.i chu? nghi~a, ma(.c du`
o^ng ta dda~ ba^'u vi'u la^'y su+. u?ng ho^. cu?a CS quo^'c te^' nhu+ ngu+o+`i
sa('p che^'t dduo^'i vo+' ddu+o+.c ca'i phao. Lo+`i le~ cu?a o^ng Ta?ng co' ve?
ca^n nha('c, dda('n ddo:

...Nhu+ng ngay ca? khi dda('m mi`nh trong chu? nghi~a Quo^'c Te^' III va` chu?
nghi~a ca'ch ma.ng chan ho`a o^ng (Ho^`) va^~n giu+~ mi`nh o+? vi. the^' co+?i
mo+? ddo^'i vo+'i nhu+~ng co+ ho^.i co' the^? co'. Vie^~n kie^'n chi'nh tri.
ddo^.c dda'o cu?a o^ng pho'ng ve^` tru+o+'c ha`ng nhie^`u tha^.p nie^n dda~
luo^n luo^n giu+~ la.i su+. be'n nha^.y ddo^'i vo+'i nhu+~ng lu+.a cho.n va`
nhu+~ng ddo^`ng minh co' the^? co'. Va` nhu+~ng co+ ho^.i dda~ dde^'n, trong
nhu+~ng na(m 1944, 1945 khi o^ng ddie^`u khie^?n cuo^.c ve va~n vo+'i My~ o+?
ca^'p tha^'p, trong na(m 1946 o+? Fontainebleau khi o^ng nghi~ ra(`ng co' the^?
la`m tha^n vo+'i Pha'p, va` ca? na(m 1954 khi chie^'n tranh vo+'i Pha'p cha^'m
du+'t, va` ngu+o+`i My~ ddu+'ng tru+o+'c su+. lu+.a cho.n cu?a mi`nh. (trang
190-191)

Tru+o+ng nhu+ Ta?ng che^ ca'c chi'nh quye^`n My~ (Eisenhower va` Kennedy) dda'nh
gia' sai o^ng Ho^`, cho ra(`ng o^ng Ho^` la` du.ng cu. cu?a Ta`u du`ng dde^?
thu+.c hie^.n chu? nghi~a ba' quye^`n ma` kho^ng dde^'m xi?a dde^'n su+. toa`n
ve.n va` su+'c ma.nh cu?a lo`ng ye^u nu+o+'c cu?a nha^n da^n VN. (trang 213)

Nha('c la.i cuo^.c ca?i ca'ch ruo^.ng dda^'t dda^~m ma'u trong nhu+~ng na(m
55-56, Tru+o+ng Nhu+ Ta?ng cu~ng be^nh o^ng Ho^` ba(`ng ca'ch gia?i thi'ch
ra(`ng khi bie^'t la` co' sai la^`m, o^ng Ho^` dda~ hu?y bo? chie^'n di.ch ca?i
ca'ch va` "tru+`ng pha.t" nhu+~ng ke? co' tra'ch nhie^.m. O^ng co`n vie^'t:
"DDoa.n o^ng Ho^` dda~ la`m mo^.t cu+? chi? ba^'t thu+o+`ng la` ddi'ch tha^n xin
lo^~i nha^n da^n, co^ng nha^.n "dda~ co' ba^'t co^ng". (trang 300). (Tru+o+ng
nhu+ Ta?ng kho^ng bie^'t ra(`ng thu+.c ra o^ng Ho^` dda~ dda^?y Vo~ nguye^n
Gia'p, vo+'i ha`o quang chie^'n tha('ng DDie^.n Bie^n co`n ru+.c ro+~, ra thay
o^ng ta xin lo^~i nha^n da^n. Chu+' o^ng Ho^` dda~ cha(?ng bao gio+` ddi'ch
tha^n xin lo^~i dda^u.)

Trong ho^`i ky' cu?a o^ng, Tru+o+ng nhu+ Ta?ng dda~ nhie^`u la^`n nha('c dde^'n
nhu+~ng danh ngo^n cu?a o^ng Ho^` va` nhu+ va^.y dda~ dde^` cao o^ng ta mo^.t
ca'ch gia'n tie^'p. Cha(?ng ha.n: "Nhu+~ng lo+`i o^ng Ho^` no'i vo+'i chu'ng
to^i trong na(m 1946, to^i luo^n luo^n canh ca'nh be^n lo`ng: "Chu'ng ta pha?i
cho^'ng gia(.c ngoa.i xa^m, cho^'ng gia(.c ddo'i, cho^'ng gia(.c do^'t". DDe^?
"tha`nh co^ng, tha`nh co^ng, dda.i tha`nh co^ng", chu'ng ta pha?i "ddoa`n ke^'t,
ddoa`n ke^'t, dda.i ddoa`n ke^'t" (trang 26) hay: "Ca`ng ga^`n chie^'n tha('ng,
ca`ng nhie^`u kho' kha(n" (trang 239) Hoa(.c: "HCM dda~ vie^'t ra(`ng: "Nu+o+'c
VN la` mo^.t, da^n to^.c VN la` mo^.t. So^ng co' the^? ca.n, nu'i co' the^?
mo`n. Nhu+ng cha^n ly' ddo' kho^ng bao gio+` thay ddo^?i." (trang 282)

Ve^` vie^.c hua^'n luye^.n ca'n bo^. cu?a ma(.t tra^.n "Da^n To^.c Gia?i Pho'ng
mie^`n Nam", Tru+o+ng nhu+ Ta?ng ba?o nho'm ca'c o^ng kho^ng he^` da.y thuye^'t
Ma'c-xi't. "tra'i la.i ca'c hua^'n luye^.n vie^n chuye^n chu' va`o vie^.c khai
tha'c nhu+~ng kha^?u hie^.u ye^u nu+o+'c cu?a Ba'c Ho^` nhu+: "Kho^ng co' gi`
quy' ho+n ddo^.c la^.p tu+. do"... (trang 264)

Qua? thu+.c o^ng Ta?ng dda~ coi Ho^` chi' Minh la` tha^`n tu+o+.ng, la` "cha
gia` da^n to^.c". No+i trang 68 o^ng vie^'t: "Ho^` chi' Minh la` cha thie^ng
lie^ng cu?a phong tra`o o+? mie^`n Nam cu~ng nhu+ o+? mie^`n Ba('c."

* Ve^` ma(.t tra^.n Da^n To^.c Gia?i Pho'ng Mie^`n Nam:

Tru+o+ng nhu+ Ta?ng dda~ dde^? nguye^n chu+o+ng 7 (tu+` trang 63 dde^'n trang
80) dde^? no'i ve^` ma(.t tra^.n na`y. O^ng no'i, vi` tha^'y o^ng Die^.m "chi?
lo cu?ng co^' ddi.a vi. ma` kho^ng la`m gi` cho da^n cho nu+o+'c" cho ne^n o^ng
cu`ng mo^.t so^' ngu+o+`i muo^'n co' mo^.t "to^? chu+'c chi'nh tri. ngoa`i vo`ng
pha'p lua^.t" (8) dde^? tha'ch ddo^' su+. ddo^.c quye^`n cai tri. cu?a o^ng
Die^.m. Ban dda^`u chi? co' chu+`ng tu+` 8 dde^'n 10 ngu+o+`i ho.p ba`n dde^?
da^`n da^`n ddu+a ra mo^.t chu+o+ng tri`nh hoa.t ddo^.ng, trong so^' ddo' co'
hai Ba'c si~: Du+o+ng quy`nh Hoa, Phu`ng va(n Cung, Lua^.t Su+ Tri.nh ddi`nh
Tha?o o^ng Nguye^~n hu+~u Khu+o+ng va` Kie^'n Tru'c Su+ Huy`nh ta^'n Pha't, ve^`
sau co' the^m ca'c o^ng Nguye^~n va(n Hie^'u, U+ng ngo.c Ky?, Nguye^~n Long va`
Tra^`n bu+?u Kie^'m. 6 ngu+o+`i trong so^' na`y thuo^.c u?y ban va^.n ddo^.ng
go^`m Tru+o+ng nhu+ Ta?ng, ca'c o^ng Hie^'u, Kie^'m, Ky?, Long va` Huy`nh ta^'n
Pha't.

O^ng Ta?ng luo^n dde^? o^ng Huy`nh ta^'n Pha't xuo^'ng du+o+'i, nhu+ the^?
kho^ng quan tro.ng. Nhu+ng Pha't la.i la` ngu+o+`i tru. cho^'t. Sau na`y o^ng ta
la` Thu? Tu+o+'ng cu?a chi'nh phu?. O^ng ta cu~ng la` ngu+o+`i dda~ gia nha^.p
dda?ng CS DDo^ng Du+o+ng ngay tu+` 1940. Ca'c o^ng Hie^'u, Ky?, Kie^'m cu~ng
va`o dda?ng lao ddo^.ng (tu+'c dda?ng CS tra' hi`nh) tu+` na(m 1951. Va` o^ng
Hie^'u dda?ng vie^n na`y dda~ ddu+o+.c pha'i ra Ba('c dde^? nha^.n su+. chi?
da^~n cu?a o^ng Ho^` (!) tru+o+'c khi hoa`n ta^'t cu+o+ng li~nh va` chu+o+ng
tri`nh hoa.t ddo^.ng cu?a ma(.t tra^.n. (trang 71)

O^ng Ta?ng no'i ra(`ng ca'c o^ng muo^'n hoa.t ddo^.ng trong pha.m vi o^n ho`a,
chu+' kho^ng chu? tru+o+ng vu~ trang, ne^'u co' ddo^i lu'c ca^`n dde^'n ba.o
ddo^.ng cu~ng chi? nha(`m mu.c tie^u chi'nh tri., ho+n la` qua^n su+.. Nhu+ng
o^ng cu~ng cho bie^'t la` ke^? tu+` sau dda.i ho^.i III cu?a dda?ng lao ddo^.ng
o+? Ha` No^.i va`o tha'ng 9 na(m 1960 (9) vo+'i chu? tru+o+ng da`nh u+u tie^n
cho vie^.c gia?i pho'ng mie^`n Nam, ca'c o^ng dda~ quye^'t lie^.t ho+n, kho^ng
co`n de` da(.t, lu'ng tu'ng nu+~a.

Du+o+'i su+. ddie^`u ddo^.ng cu?a Huy`nh ta^'n Pha't mo^.t toa'n bie^.t ki'ch
co^' ba('t co'c Lua^.t Su+ Nguye^~n Hu+~u Tho. ddang bi. chi'nh quye^`n Quo^'c
Gia giam lo?ng o+? Tuy Ho`a. Nhu+ng ho. dda~ tha^'t ba.i. Cho ne^n khi tuye^n
bo^' nga`y tha`nh la^.p ma(.t tra^.n 20 tha'ng 12 na(m 1960 dda~ kho^ng co'
ma(.t vi. chu? ti.ch. Tru+o+ng nhu+ Ta?ng cu~ng ma~i dde^'n nga`y 17 mo+'i ro+`i
Saigon le^n "ma^.t khu" qua nga? Ta^y Ninh dde^? du+. phie^n ho.p nga`y 19.
Phie^n ho.p cu~ng ke^'t thu'c vo^.i va~ va`o sa'ng so+'m nga`y 20, ro^`i la^.p
tu+'c tro+? la.i Saigon, trong lo`ng mo.i ngu+o+`i dde^`u pha^.p pho`ng lo so+.
kho^ng bie^'t bi. pha't gia'c va` bi. ba('t lu'c na`o.

Tu+` dda^`u dde^'n cuo^'i tuy ta'c gia? va^~n no'i cu+'ng la` chu? tru+o+ng va`
co^ng vie^.c cu?a ca'c o^ng do ca'c o^ng tu+. lo, nhu+ng la.i cu~ng thua^.t la.i
mo.i vie^.c dde^`u do Huy`nh ta^'n Pha't ddie^`u ddo^.ng, ke^? ca? vie^.c tri`nh
danh sa'ch u?y ban la^m tho+`i va` vie^.c chi? ddi.nh Nguye^~n hu+~u Tho.,
va('ng ma(.t, la`m chu? ti.ch va` vie^.c ba('t co'c sa^?y o^ng chu? ti.ch ma(.t
tra^.n na`y, dda'ng ly' pha?i co' ma(.t trong buo^?i ho.p tha`nh la^.p ma(.t
tra^.n.

O^ng cu~ng cho bie^'t o^ng la` mo^.t trong nhu+~ng ngu+o+`i to^? chu+'c ra ma(.t
tra^.n ngay tu+` 1958. Nhu+ng cu~ng la.i no'i la` ma~i dde^'n na(m 1962 o^ng
mo+'i ddu+o+.c ba^`u va`o u?y ban trung u+o+ng cu?a ma(.t tra^.n. (trang 56)

* Ve^` "Chi'nh phu? la^m tho+`i co^.ng ho`a mie^`n Nam VN":

Trong chu+o+ng 13 Tru+o+ng Nhu+ Ta?ng cho bie^'t dda.i ho^.i cu?a ma(.t tra^.n
nha(`m tha`nh la^.p va` gio+'i thie^.u chi'nh phu? ddu+o+.c to^? chu+'c o+?
ma^.t khu sa't bie^n gio+'i Vie^.t Mie^n va`o ba nga`y 6, 7 va` 8 tha'ng 6 na(m
1969. No' co' mu.c ddi'ch da(`n ma(.t My~ va` VNCH cu~ng to^? chu+'c ga(.p nhau
(To^?ng Tho^'ng Nixon va` To^?ng Tho^'ng Thie^.u) ta.i Midway cu~ng va`o nga`y
8, dde^? My~ tuye^n bo^' ru't qua^n, mo+? dda^`u cho co^ng cuo^.c VN ho'a
chie^'n tranh. (trang 147) Huy`nh ta^'n Pha't dde^. tri`nh dda.i ho^.i danh
sa'ch chi'nh phu? va`o nga`y cuo^'i cu?a dda.i ho^.i. Y ddu+o+.c cu+? la`m Thu?
Tu+o+'ng vo+'i Nguye^~n thi. Bi`nh la`m Ngoa.i Tru+o+?ng, Du+o+ng quy`nh Hoa
la`m Bo^. Tru+o+?ng Y Te^' va` Tru+o+ng nhu+ Ta?ng la`m Bo^. Tru+o+?ng Tu+
Pha'p.

Tru+o+ng nhu+ Ta?ng dda~ ca^n nha('c dda('n ddo khi nha^.n bo^. na`y. O^ng ta
co' nghi~ to+'i vu. nhie^`u ngu+o+`i bi. qua^n ma(.t tra^.n va` qua^n Ba('c
Vie^.t tha?m sa't o+? Hue^' ho^`i Te^'t Ma^.u Tha^n va` o^ng dda~ co' la^`n
cha^'t va^'n Huy`nh ta^'n Pha't ve^` vie^.c na`y. O^ng cu~ng co' a'c ca?m vo+'i
"thu+' co^ng ly' ca'ch ma.ng". Nhu+ng o^ng hy vo.ng da^`n da^`n o^ng co' the^?
du`ng quye^`n cu?a mi`nh thay ddo^?i ti`nh hi`nh, ha^`u ddi dde^'n mo^.t chi'nh
phu? Lie^n Hie^.p o+? mie^`n Nam. (trang 155)

* Ve^` la^.p tru+o+`ng cu?a dda?ng ddo^'i vo+'i va^'n dde^` ho`a ho+.p ho`a
gia?i:

Trong chu+o+ng 18 Tru+o+ng nhu+ Ta?ng dda~ no'i nhie^`u ve^` la^.p tru+o+`ng
ho`a ho+.p ho`a gia?i cu?a o^ng va` cu?a ma(.t tra^.n Da^n To^.c Gia?i Pho'ng
Mie^`n Nam cu~ng nhu+ cu?a chi'nh phu? La^m Tho+`i Co^.ng Ho`a Mie^`n Nam VN va`
Lie^n Minh cu?a Tri.nh ddi`nh Tha?o.

To^i va` ca'c ddo^`ng nghie^.p cu?a to^i u+o+'c mong du`ng nhu+~ng cuo^.c tha?o
lua^.n na`y tru+o+'c he^'t la` dde^? cam ke^'t vo+'i nhau la` pha?i dda(.t su+.
ho`a ho.p ho`a gia?i le^n tre^n he^'t, nhu+ mo^.t nguye^n ly' kho^ng the^? lay
chuye^?n cu?a chi'nh phu?... (trang 222)

Nhu+ng khi ho.p chi'nh phu? o^ng mo+'i nga~ ngu+~a ra ra(`ng "ngu+o+`i ta"
kho^ng muo^'n nhu+~ng tha`nh pha^`n tu+ sa?n, nhu+~ng ke? dda~ tham gia chi'nh
quye^`n VNCH ddu+o+.c hu+o+?ng chi'nh sa'ch ho`a gia?i. Nhu+~ng ngu+o+`i thuo^.c
phe o^ng dda~ tranh lua^.n ga('t gao, vie^.n da^~n lo+`i o^ng Ho^` ve^` su+.
tho^'ng nha^'t to^? quo^'c, ve^` nhu ca^`u xa^y du+.ng dda^'t nu+o+'c v.v...
(trang 224 va` 225)

Nhu+ng ca'c ddo^`ng chi' dda?ng vie^n kho^ng the^? na`o bi. thuye^'t phu.c bo+?i
nhu+~ng lua^.n cu+' ti`nh ca?m hay le~ pha?i. Ho. dda~ (to^i tha^'y du+o+`ng
nhu+ the^') tu+` bo? ca? lu+o+ng ta^m la^~n ca?m quan thu+.c du.ng cu?a ho.
dde^? ddo^?i la^'y nhu+~ng ti'n ddie^`u to^n gia'o chi'nh tri. ma` ho. cho
ra(`ng kho^ng the^? sai la^`m. Giu+~a nie^`m tin sa('t the'p va` nga.o ma.n cu?a
ho., kho^ng the^? co' cho^~ cho tho?a hie^.p.

Nhu+~ng cuo^.c tranh lua^.n dda~ ddu+a dde^'n su+. ra.n nu+'t co+ ba?n trong
ca'ch ma.ng (a fondamental split in the revolution, trang 225). Va` Le^ Dua^~n
dda~ pha?i le^n tie^'ng gia?ng ho`a ba(`ng nhu+~ng lo+`i le~ me^`n de?o ho+n:

"Chi'nh sa'ch ho`a ho+.p ho`a gia?i da^n to^.c kho^ng tra? thu` la` chie^'n
lu+o+.c tru+o+`ng ky` va` ddo' la` ddu+o+`ng lo^'i chi'nh tri. va` la^.p
tru+o+`ng cu?a dda?ng, va` cu~ng la` la^.p tru+o+`ng cu?a giai ca^'p co^ng
nha^n."

Vo+'i lo+`i no'i tre^n cu?a vie^n bi' thu+ thu+' nha^'t cu?a dda?ng, nho'm o^ng
Ta?ng hi' hu+?ng tu+o+?ng mi`nh dda~ tha('ng. (10)

Bo^'n na(m sau Tru+o+`ng Nhu+ Ta?ng va` nhu+~ng nha` la~nh dda.o ma(.t tra^.n
va` chi'nh phu?, ngoa`i dda?ng, mo+'i vo+~ le~ ra ra(`ng lo+`i tuye^n bo^' cu?a
Le^ Dua^~n chi? la` ddo`n phe'p, tuye^.t chie^u cu?a mo^.t tay dda.i bi.p.
Nhu+ng dda~ muo^.n.

Chu' Thi'ch:
1) Tri'ch da^~n trong soa.n pha^?m na`y theo ba?n Anh ngu+~ "A Vietcong Memoir",
vie^'t chung vo+'i David Chanoff va` DDoa`n va(n Toa.i, Harcourt Brace
Jovanovich, San Diego, New York and London, 1985. (1bis) Cuo^.c thu+o+ng
thuye^'t na`y dda~ ddu+a dde^'n hie^.p u+o+'c so+ bo^. 6.3.1946, ddu+o+.c coi
nhu+ mo^.t tha^'t ba.i cu?a Ho^` chi' Minh.
2) Sa'ch dda~ da^~n trang 93-95.
3) Ca'n bo^. tuye^n va^.n cao ca^'p cu?a CS dda(.c tra'ch Saigon-Cho+. Lo+'n
lu'c a^'y. O^ng la` mo^.t ca'n bo^. CS thuo^.c loa.i tri' thu+'c mie^`n Nam, bi.
"tha^'t su?ng" vi` ca^u no'i da.i do^.t ta.i mo^.t buo^?i ho.p: "mo.i phong
tra`o o+? tha`nh pho^' dde^`u tha`nh co^ng mo^.t ca'ch la. lu`ng. Chi? co' phong
tra`o co^ng nha^n la` xe^. qua'." (Sa'ch DDa~ Da^~n trang 236) Tra^`n ba.ch
DDa(`ng, bi' danh Tu+ Me'o, bu't hie^.u Phu+o+ng Trie^`u, sau 75 co`n co' bu't
hie^.u "Tru+o+`ng thie^n Ly'" vo+'i tie^?u thuye^'t chi'nh tri.: "Va'n Ba`i
la^.t ngu+?a" dde^` cao Pha.m ngo.c Tha?o trong nha^n va^.t chi'nh (Lua^n)
dda^`y mu+u lu+o+.c tru+o+'c mu+u tri' cu?a Ngo^ DDi`nh Nhu. Ca'c dda.o die^~n
CS dda~ ddu+a tie^?u thuye^'t na`y le^n ma`n a?nh.
4) Tru+` khi sa('p su+?a gia?i ta'n, sau 30 tha'ng tu+ 1975, o^ng co' va^.n
ddo^.ng vo+'i Pha.m va(n DDo^`ng dde^? vie^.c ba('t bo+', giam giu+~ ta.i mie^`n
Nam, co' quy cu?, theo nguye^n ta'c pha'p ly' va` dde^` nghi. ddu+a ra mo^.t
so^' lua^.t le^.. Nhu+ng chi'nh vie^.c o^ng pha?i nho+` Thu? Tu+o+'ng chi'nh
phu? mie^`n Ba('c can thie^.p, la`m a'p lu+.c vo+'i Thu? Tu+o+'ng cu?a o^ng
(Huy`nh ta^'n Pha't), la.i cu~ng la` mo^.t chuye^.n kho^i ha`i kho^ng tu+o+?ng
tu+o+.ng no^?i cu?a ca'i chi'nh phu? cu?a o^ng. Va` cuo^'i cu`ng, nhu+~ng lua^.t
le^. hay quy ddi.nh cu?a Bo^. Tu+ Pha'p cu?a o^ng hay cu?a chi'nh phu? trung
u+o+ng, mie^`n Ba('c cu?a Pha.m va(n DDo^`ng cu~ng cha(?ng co' hie^.u lu+.c gi`.
Vi` chi'nh Tru+o+ng nhu+ Ta?ng pha?i co^ng nha^.n: Ca'n bo^. chi? la`m theo
le^.nh dda?ng, ba^'t cha^'p pha'p che^' cu?a ca'i go.i la` chi'nh phu? kia.
(Sa'ch DDa~ Da^~n. Cuo^'i trang 281, dda^`u trang 282 o^ng vie^'t: "Ve^` pha^`n
bo^. lua^.t to^.i nghie^.p cu?a chu'ng to^i cu~ng cha(?ng ddi dde^'n dda^u. DDa~
ro~ ra`ng lua^.t pha'p ddu+o+.c a'p du.ng cho ca? mie^`n Nam VN, nhu+ng la.i bi.
ddo+n vi. ha`nh cha'nh ngoa`i Saigon coi nhu+ kho^ng co'. Trong toa`n quo^'c,
vie^.c cai tri. na(`m trong tay ca'c ca'n bo^. dda?ng dda~ quen nha^.n le^.nh
tu+` Bo^. Chi'nh Tri.."
5) Sa'ch dda~ da^~n trang 260
6) Sa'ch dda~ da^~n trang 17
7) Sa'ch dda~ da^~n trang 140
8) Sa'ch dda~ da^~n trang 66, nguye^n va(n: "an extralegal political
organization" (8) SDDD trang 73.
10) Sa'ch dda~ da^~n trang 225-226. Nguye^n va(n: "Reading Le^ Dua^~n's message,
we knew we had won the essential victory"
The^m ve^` su+. tra'o tro+? cu?a "dda?ng ta"
Ca^u cu?a To^?ng Bi' Thu+ dda?ng Le^ Dua^?n ma` o^ng Ta?ng vu+`a tru+ng da^~n
chu+'ng to? dda?ng dda~ co^ng khai va` long tro.ng hu+'a se~ co' ho`a ho+.p ho`a
gia?i va` kho^ng tra? thu`. No+i ca'c trang 135, 183 va` 184 Tru+o+ng Nhu+ Ta?ng
cu~ng cay cu' nha('c la.i nhu+~ng lo+`i le~ nhu+ ddanh ddo'ng co^.t kho^ng
nhu+~ng cu?a Le^ Dua^?n, To^?ng Bi' Thu+ ma` co`n cu?a mo^.t lo^ ca'c nha` la~nh
dda.o kha'c nhu+ To^n ddu+'c Tha('ng Chu? Ti.ch nu+o+'c, Pha.m va(n DDo^`ng Thu?
Tu+o+'ng, Le^ ddu+'c Tho. Tru+o+?ng ban to^? chu+'c trung u+o+ng dda?ng dda^`y
quye^`n lu+.c be^n ca.nh Le^ Dua^?n. Nhu+~ng lo+`i tuye^n bo^' va` kha^?u hie^.u
co' no^.i dung tu+o+ng tu+. cu+' ra ra? nha('c ddi nha('c la.i trong ba'o, tre^n
dda`i ro`ng ra~ he^'t na(m na`y qua na(m kha'c. La^`n na`y kho^ng pha?i ve^`
va^'n dde^` tra? thu` ngu+o+`i quo^'c gia, ma` la` ve^` va^'n dde^` tho^'ng
nha^'t dda^'t nu+o+'c.
Trong nhie^`u na(m ho. dda~ nghe VN Da^n Chu? Co^.ng Ho`a long tro.ng tuye^n
bo^' cam ke^'t ra(`ng "mie^`n Nam la` mo^.t ti`nh huo^'ng dda(.c bie^.t va` duy
nha^'t, ra^'t kha'c mie^`n Ba('c". To^?ng Bi' Thu+ Le^ Dua^?n dda~ no'i: "Mie^`n
Nam ca^`n co' chi'nh sa'ch rie^ng cu?a mie^`n Nam." Mo^.t kha^?u hie^.u ho^
vang: "Xa^y du+.ng xa~ ho^.i chu? nghi~a o+? mie^`n Ba('c. Mo+? ro^.ng ca'ch
ma.ng da^n to^.c da^n chu? o+? mie^`n Nam". Thu? Tu+o+'ng Pha.m va(n DDo^`ng
thi'ch tuye^n bo^' vo+'i nhu+~ng kha'ch nu+o+'c ngoa`i dde^'n tha(m o^ng ra(`ng:
"Cha(?ng ai la.i co' ca'i y' nghi~ ngu xua^?n va` to^.i lo^~i la` tho^n ti'nh
mie^`n Nam". (trang 135)
...La^.p tru+o+`ng cu?a U?y ban trung u+o+ng dda?ng va^~n kho^ng thay ddo^?i
nhu+ lo+`i tuye^n bo^' cu?a To^n ddu+'c Tha('ng ta.i dda.i ho^.i dda?ng ky` III
va`o tha'ng 9 na(m 1960: "Do ti`nh hi`nh kha'c bie^.t giu+~a hai mie^`n (Nam
Ba('c), mie^`n Nam ca^`n pha?i thu+.c thi mo^.t chu+o+ng tri`nh phu` ho+.p vo+'i
ti`nh hi`nh rie^ng, trong khi va^~n ho`a ho.p vo+'i chu+o+ng tri`nh to^?ng qua't
cu?a ma(.t tra^.n To^? Quo^'c. Mie^`n Nam tie^'n ha`nh ca'ch ma.ng da^n to^.c
da^n chu? nha^n da^n, mie^`n Ba('c tie^'n ha`nh ca'ch ma.ng xa~ ho^.i chu?
nghi~a." Nhu+~ng ti`nh ca?m ddo' di~ nhie^n dda~ ddu+o+.c nha^'n ma.nh the^m cho
ngu+o+`i Ta^y phu+o+ng. Pha.m va(n DDo^`ng dda~ no'i vo+'i nhie^`u kha'ch
nu+o+'c ngoa`i ra(`ng "La`m sao chu'ng to^i la.i co' ca'i y' nghi~ ngu xua^?n
va` to^.i lo^~i la` tho^n ti`nh mie^`n Nam ?" Le^ ddu+'c Tho. thi` no'i vo+'i
ba'o chi' the^' gio+'i: "Chu'ng to^i kho^ng mong muo^'n a'p dda(.t che^' ddo^.
CS cho mie^`n Nam." Nhu+ng ca? ddu+o+`ng lo^'i no^.i bo^. dda~ ddu+o+.c long
tro.ng tuye^n bo^' la^~n nhu+~ng ba?o dda?m co' pha^`n ke'm long tro.ng dda~ bi.
vu+'t va`o thu`ng ra'c chi? trong vo`ng ma^'y tha'ng sau chie^'n tha('ng. (trang
284)
Ve^` ca?i ca'ch ruo^.ng dda^'t va` chie^'n di.ch su+?a sai:
Khi mo+'i ve^` nu+o+'c o^ng Ta?ng co' nghe no'i ve^` nhu+~ng cuo^.c ta`n sa't
trong ca'c cuo^.c dda^'u to^' ho^`i 1955, 1956 o+? mie^`n Ba('c nhu+ng o^ng cho
ra(`ng ddo' la` do nhu+~ng ngu+o+`i di cu+ co' tha`nh kie^'n vo+'i CS bi.a
dda(.t hay pho'ng dda.i. Sau na`y nghi~a la` va`o nhu+~ng na(m 70 o^ng mo+'i
chi.u nha^.n la` co' tha^.t. Trong chu+o+ng 24 o^ng vie^'t:
"Sai la^`m ddu+o+.c be^n ngoa`i bie^'t dde^'n nha^'t la` chie^'n ddi.ch ca?i
ca'ch ruo^.ng dda^'t dda^~m ma'u o+? mie^`n Ba('c lie^n quan dde^'n ha`ng nga`n
ngu+o+`i ddu+o+.c go.i la` ddi.a chu?. Ha^`u he^'t ho. chi? thua^`n la` nhu+~ng
no^ng da^n nghe`o, cha(?ng may co' mo^.t lo^ dda^'t ho+i lo+'n ho+n nhu+~ng
ngu+o+`i ha`ng xo'm..." (trang 300).
Nhu+ng o^ng la.i ba`o chu+~a cho o^ng Ho^`, va` co`n ca tu.ng "o^ng Ho^` dda~
la`m mo^.t vie^.c ba^'t thu+o+`ng la` ddi'ch tha^n xin lo^~i nha^n da^n".
Ve^` chie^'n di.ch su+?a sai va` vu. Nha^n Va(n Giai Pha^?m o^ng chi? nha('c
dde^'n mo^.t ngu+o+`i duy nha^'t la` Tha.c Si~ Tra^`n DDu+'c Tha?o: (trang 300)
O^ng kho^ng bi. tu` hay ha`nh ha. tha^n xa'c, nhu+ng co^ng an bao va^y, co^
la^.p o^ng kho^ng cho ai tie^'p xu'c...Ne^'u o^ng Tha?o tie^'p xu'c vo+'i ai,
cha(?ng ha.n mo^.t ngu+o+`i ba.n tre^n ddu+o+`ng pho^', thi` ngu+o+`i ddo' se~
bi. ba('t giu+~ dde^? ddie^`u tra. Be^` ngoa`i xem ra trie^'t gia so^'ng cuo^.c
ddo+`i bi`nh thu+o+`ng. Nhu+ng thu+.c te^' o^ng so^'ng nhu+ Robinson Crusoe,
hoa`n toa`n co^ ddo^.c, ma(.c da^`u co' nhie^`u ngu+o+`i o+? xung quanh. Ngay
ho. ha`ng tha^n thi'ch cu~ng kho^ng ddu+o+.c phe'p no'i chuye^.n vo+'i o^ng.
DDo^'i vo+'i mo^.t tri' thu+'c nhu+ va^.y la` mo^.t su+. tra ta^'n da~ man.
Nha^.n xe't so+ ve^` ta'c gia? "Ho^`i Ky' cu?a mo^.t VC":
DDo.c xong cuo^'n ho^`i ky' 350 trang vie^'t ba(`ng Anh Ngu+~ ngu+o+`i ddo.c
pha?i la^'y la`m nga.c nhie^n: Mo^.t tri' thu+'c mie^`n Nam, la`m dde^'n Bo^.
Tru+o+?ng Bo^. Tu+ Pha'p cu?a mo^.t chi'nh phu? ddu+o+.c ngo^`i ngang ha`ng
vo+'i pha'i ddoa`n VNCH ta.i ho`a dda`m Paris, la.i to? ra u+u tho+`i ma^~n
the^', bie^'t he^'t chuye^.n chi'nh tri., kinh te^' DDo^ng Ta^y kim co^?, nhu+
o^ng cho tha^'y o+? nhie^`u trang sa'ch cu?a o^ng, va^.y ma` la('m lu'c la.i
tho+ nga^y nhu+ con ni't trong ca'i vai tro` la`m bung xung, con ro^'i cho
"Ba('c Vie^.t". Chu'ng to^i du`ng chu+~ "Ba('c Vie^.t", vi` ddo^'i vo+'i o^ng
va` mo^.t so^' ca'n bo^. CS mie^`n Nam, du+o+`ng nhu+ mie^`n Ba('c la` mo^.t
quo^'c gia kha'c qua' xa la., a'c ca?m, ne^'u kho^ng no'i la` thu` ddi.ch.
Nhu+ng o^ng la.i tu+. ma^u thua^~n: Mo+ tu+o+?ng dde^'n mo^.t chi'nh phu? rie^ng
cu?a mie^`n Nam VN, tha^n thie^.n nhu+ng ddo^.c la^.p vo+'i chi'nh phu? mie^`n
Ba('c. Ke^'t cuo^.c kho^ng ddu+o+.c nhu+ y', o^ng oa'n chi'nh quye^`n mie^`n
Ba('c, kho^ng the`m ho+.p ta'c sau 1975, bo? nu+o+'c ra ddi. Ne^'u sau "dda.i
tha('ng mu`a xua^n" 30 tha'ng tu+ ca'i chi'nh phu? cu?a o^ng kho^ng bi. gia?i
ta'n va` mie^`n Nam ddu+o+.c la` mo^.t "nu+o+'c" rie^ng cha('c o^ng dda~ kho^ng
bo? nu+o+'c ra ddi, chi.u ca?nh lu+u vong.
Mo^.t ddie^`u kha'c cu~ng he^'t su+'c la. lu`ng la` trong ho^`i ky' o^ng dda~
nha('c dde^'n kho^ng bie^'t bao nhie^u la^`n vai tro` quye^'t ddi.nh cu?a
nhu+~ng la~nh tu. mie^`n Ba('c nhu+ Ho^` chi' Minh, Le^ Dua^?n va` nhu+~ng nha^n
va^.t kha'c ke'm quan tro.ng nhu+ "hai Xe Ngu+.a", u?y vie^n trung u+o+ng
dda?ng, Huy`nh ta^'n Pha't, dda?ng vie^n ky` cu+.u tu+` 1940, Nguye^~n va(n
Hie^'u, U+ng ngo.c Ky?, Ta. ba' To`ng, Tra^`n bu+?u Kie^'m, Tra^`n ba.ch DDa(`ng
v.v...toa`n nhu+~ng dda?ng vie^n i't nha^'t cu~ng tu+` 1951. Na`o "Hie^'u
ddu+o+.c pha'i ra Ha` No^.i dde^? nha^.n chi? thi. cu?a o^ng Ho^`" (trang 71).
Na`o tha'ng cha.p na(m 1964 Pha't chi? thi. cho to^i... (trang 95). Na`o Pha't
gio+'i thie^.u to^i vo+'i Hai Xe Ngu+.a, u?y vie^n trung u+o+ng dda?ng lao
ddo^.ng (giu+~ chu+o+ng tri`nh dda.i ho^.i tha`nh la^.p ma(.t tra^.n) (trang
77). Na`o Le^ Dua^?n can thie^.p trong cuo^.c tranh cha^'p giu+~a nho'm trong
dda?ng va` nho'm ngoa`i dda?ng v.v... (trang 226). Ro^`i ca'i "phong ca'ch be^.
ra.c" cu?a o^ng khi ddu+o+.c "mo+`i ra bu+ng" du+. dda.i ho^.i. Con ddu+o+`ng
o^ng ddi. No+i o^ng ho^.i ho.p. Su+. va('ng ma(.t cu?a chu? ti.ch trong lu'c ra
ma('t. Su+. bo^' tri' cu?a dda?ng vie^n Huy`nh ta^'n Pha't nha(`m ba('t co'c
mo^.t tri' thu+'c Nguye^~n hu+~u Tho. dde^? ngo^`i la`m vi` trong chu+'c chu?
ti.ch. v.v...va` bie^'t bao ddie^`u kha'c tu+o+ng tu+., chu+'ng to? nho'm o^ng
cha(?ng co' chu't quye^`n ha`nh gi`. Va^.y ma` lu'c a^'y ca'c o^ng cu+' nha('m
ma('t la`m theo hie^.u le^.nh cu?a dda?ng, nhu+ nhu+~ng con ro^'i. Ta.i sao la.i
pha?i cho dde^'n 1976 ca'c o^ng mo+'i nhi`n tha^'y mi`nh bi. lu+`a, trong khi
Vu~ thu+ Hie^n, con Vu~ ddi`nh Huy`nh, vie^'t trong ho^`i ky' "DDe^m Giu+~a Ban
Nga`y" cu?a o^ng ta ra(`ng: Tre? con mie^`n Ba('c cu~ng bie^'t ma(.t tra^.n
gia?i pho'ng la` do mie^`n Ba('c du+.ng ne^n, (11) nghi~a la` chi? la` du.ng cu.
cu?a dda?ng. To^i kho^ng da'm ba?o ta'c gia? kho^ng trung tha^.t. Nhu+ng to^i
tha^'y nhu+ va^.y du+o+`ng nhu+ o^ng va` ca? nho'm ca'c o^ng qua' nga^y tho+.
Nhu+ng tri' thu+'c VN che? nhe~ la.i nga^y tho+ dde^'n the^' u+ ? Va^.y thi`
ca^u tra? lo+`i o+? dda^u ? Va^'n dde^` kho^ng ddo+n gia?n. Chu'ng to^i dda~
dda~ da`nh ga^`n tra(m trang sa'ch dde^? ly' gia?i trong cuo^'n Pha?n Ti?nh
Pha?ng Kha'ng Thu+.c Hay Hu+, chu+o+ng to^?ng ke^'t.
Mo^.t ddie^`u co' the^? no'i ngay o+? dda^y la` cha(?ng nhu+~ng o^ng Ta?ng ma`
co`n nhie^`u nha` tri' thu+'c kha'c tu+`ng ddi theo CS xem o^ng Ho^` nhu+ mo^.t
con ngu+o+`i bie^.t la^.p, ddo^.c la^.p hoa`n toa`n ta'ch ro+`i kho?i dda?ng
CSVN. So+? di~ ho. bi. lu+`a bi. thu hu't qua' ma.nh bo+?i con ngu+o+`i na`y la`
vi` o^ng Ho^` qua' ta`i ti`nh trong vie^.c ddo'ng vai ngu+o+`i ye^u nu+o+'c.
DDo.c ba`i Ke? Bi. Va. Tuye^.t Tho^ng no'i ve^` tru+o+`ng ho+.p Lua^.t Su+
Nguye^~n Ma.nh Tu+o+`ng (12) dda(ng tre^n DCV Online ca'ch nay ho+n mo^.t
tua^`n, mo^.t so^' ddo^.c gia? ne^u tha('c ma('c, ta.i sao nhu+~ng bo^. o'c
tho^ng minh nhu+ o^ng ma` la.i kho^ng bie^'t ve^` ba?n cha^'t sai la.c xa^'u xa
cu?a CS, nha^'t la` la.i de^~ bi. o^ng Ho^` lu+`a mi. nhu+ va^.y. Chu'ng to^i
nghi~ ne^n nha^n di.p na`y to'm ta('t trong ma^'y ha`ng dde^? gia?i to?a tha('c
ma('c a^'y, ne^'u nhu+ quy' ba.n co' the^? coi ddo' la` mo^.t ca'ch gia?i to?a
thi'ch dda'ng.
Nguye^~n Ma.nh Tu+o+`ng ma`i mie^.t ca('m dda^`u ho.c Lua^.t va` Va(n, kho^ng
co' thi` gio+` nghie^n cu+'u ve^` CS. Lu'c a^'y chu? nghi~a CS cu?a Ma'c ddang
ddu+o+.c dda.i dda so^' tri' thu+'c tre^n the^' gio+'i ddo'n nha^.n nhu+ mo^.t
tra`o lu+u tu+ tu+o+?ng tie^'n bo^. ca? ve^` khoa ho.c, tu+ tu+o+?ng la^~n ve^`
ly' tu+o+?ng xa~ ho^.i. Nhu+~ng thu+.c tra.ng bi dda't xa?y ra trong xa~ ho^.i
Xo^ Vie^'t co`n bi. bu+ng bi't, be^n ngoa`i chu+a bie^'t nhie^`u nhu+ sau khi
ca'c ta'c pha^?m cu?a Arthur Koestler, Andre' Gide, Kravchenko, Boris Pasternak,
Sakharov Solzhenitsyn, Gerad De Tongas, George Orwell v.v...sau na`y dda~ tie^'t
lo^....Cho ne^n lu'c a^'y nhu+~ng dda.i tri' thu+'c nhu+ Jean Paul Sartre, Pablo
Picasso, Tagore (Rabindranath, 1861-1941) Bertrand Roussel v.v...ha~y co`n he^'t
lo+`i ca tu.ng Ma'c. Cho ne^n o^ng Tu+o+`ng co' thi'ch CS cu~ng kho^ng la.
la('m. Co' le~ o^ng kho^ng co' thi` gio+` dde^? tu+. ho?i va` phe^ pha'n ve^`
nhu+~ng lua^.n cu+' khoa ho.c, trie^'t ho.c, ma` Ma'c khie^n cu+o+~ng tri`nh
ba`y trong nhu+~ng ta'c pha^?m ddo^` so^. lie^n quan dde^'n quye^`n tu+ hu+~u,
ca'ch ma.ng ba.o lu+.c, chuye^n chi'nh vo^ sa?n, giai ca^'p dda^'u tranh, gia'
tri. tha(.ng du+, hay su+. gia^~y che^'t cu?a tu+ ba?n, va` che^' ddo^. dda.i
ddo^`ng, mo^.t thu+' thie^n ddu+o+`ng o+? tra^`n gian v.v...
Thu+' hai, Lu'c a^'y (dda^`u tha^.p nie^n 30) tri' thu+'c VN chu+a ai hie^?u ro~
tha^n the^' su+. nghie^.p cu?a o^ng Ho^`, nhie^`u ngu+o+`i va^~n cho o^ng la`
mo^.t nha` a'i quo^'c, co' chi' hu+o+'ng gia`nh ddo^.c la^.p cho to^? quo^'c.
Cho ne^n sau 6 na(m ve^` nu+o+'c, nghe tie^'ng Ho^` chi' Minh, o^ng Tu+o+`ng ra
bu+ng ddi theo "kha'ng chie^'n" (1942) la` ddie^`u cu~ng de^~ hie^?u. Lu'c a^'y
trong nu+o+'c, thie^'u gi` tri' thu+'c bi. o^ng Ho^` chie^u du. ? Kho^ng cu+'
chi? nhu+~ng Du+o+ng DDu+'c Hie^`n, DDa`o Duy Anh, Nghie^m Xua^n Ye^m, Nguye^~n
Xie^?n, Nguye^~n Ba'ch Khoa, Nguye^~n DDi`nh Thi v.v...ddi theo, ma` ca? nhie^`u
nha` ca'ch ma.ng nhu+ Huy`nh Thu'c Kha'ng, Nguye^~n Ha?i Tha^`n, Nguye^~n
Tu+o+`ng Tam, Vu~ Ho^`ng Khanh... cu~ng bi. o^ng Ho^` dda'nh lu+`a dde^? ho+.p
ta'c, tu+'c gia'n tie^'p u?ng ho^., trong chie^u ba`i chi'nh phu? lie^n he^.p
lu'c ban dda^`u ho^`i 1945-1946.
Khi kho^ng hie^?u ro~ su+. sai la^`m va` ddo^.c a'c cu?a CS, la.i bi. mo^.t
gia'n ddie^.p quo^'c te^' co+~ Ho^` chi' Minh du`ng lo+`i ddu+o`ng ma^.t thu
phu.c, thi` sa ba^~y la` chuye^.n de^~ hie^?u. DDe^'n khi ti?nh mo^.ng thi` tay
dda~ nhu'ng cha`m! Khi phe^ bi`nh che^ tra'ch hay le^n a'n o^ng Nguye^~n Ma.nh
Tu+o+`ng thie^'t tu+o+?ng cu~ng ne^n thu+? dda(.t mi`nh va`o ddi.a vi. o^ng va`o
tho`i ddie^?m a^'y mo+'i co^ng bi`nh. Ma` du` o^ng co' la^`m ddi theo CS trong
mo^.t tho+`i gian va('n cha(ng nu+~a thi` nhu+~ng ba`i tham lua^.n hu`ng ho^`n
cu?a o^ng va`o tha'ng 10.1956, nha^'t la` cuo^'n ho^`i ky' Un Excommunie' cu?a
o^ng cu~ng dda~ ddu? dde^? ha^.u the^' hie^?u ro~ con ngu+o+`i va` tu+ ca'ch
cu?a o^ng
Co' le~ ddo^'i vo+'i pha^`n ddo^ng ca'c nha` tri' thu+'c tu+`ng theo CS vi`
la^`m nhu+ng ve^` sau co' nhu+~ng ha`nh ddo^.ng hay ta'c pha^?m bie^?u lo^. su+.
pha?n ti?nh pha?n kha'ng chu'ng ta cu~ng ne^n xe't ddoa'n mo^.t ca'ch ro^.ng
lu+o+.ng tu+o+ng tu+.. DDu+`ng ba('t ho. pha?i co' la^.p tru+o+`ng cho^'ng
co^.ng du+'t khoa't ngay tu+` dda^`u gio^'ng nhu+~ng Nguye^~n Xua^n Vinh (du+'t
khoa't cha.y tro^'n co^.ng Sa?n tu+` 1954) hay Du+o+ng Nguye^.t A'nh (theo cha
me. cha.y tro^'n CS tu+` 1975) (13). Hai khoa ho.c gia lo^~i la.c na`y cu~ng
nhu+ nhie^`u nha` tri' thu+'c kha'c xua^'t tha^n tu+` che^' ddo^. tu+. do da^n
chu? mie^`n Nam tru+o+'c dda^y dda~ co' nhie^`u co+ ho^.i dde^? bie^'t ro~ ve^`
su+. a'c ddo^.c, ta`n ba.o cu?a chu? nghi~a CS ro^`i.
Tro+? la.i tru+o+`ng ho+.p cu?a "VC Tru+o+ng Nhu+ Ta?ng", chu'ng to^i hy vo.ng
tho+`i gian se~ cho o^ng hie^?u the^m ve^` con ngu+o+`i, cuo^`ng vo.ng va` su+.
cuo^`ng ti'n cu?a Ho^` chi' Minh ddo^'i vo+'i chu? nghi~a CS. O^ng Ho^` dda~
ddu+o+.c la~nh tu. Lie^n Xo^ cu~ la` Nikita Khruthschev ca ngo+.i la` vi.
tha'nh, vi. to^ng ddo^` cu?a chu? nghi~a CS. La~nh tu. Lie^n Xo^ ke^u go.i ca'c
ngu+o+`i CS ha~y quy` go^'i tru+o+'c o^ng Ho^` dde^? to? lo`ng bie^'t o+n o^ng
ta vi` nho+` co' o^ng ta ma` "gio+` dda^y (Nhu+~ng na(m cuo^'i tha^.p nie^n 60,
dda^`u tha^.p nie^n 70 MV) da^n VN ddang ddo^? ma'u va` hie^'n ma.ng so^'ng
mi`nh vi` lo+.i i'ch cu?a phong tra`o CS the^' gio+'i".
DDo.c nhu+~ng ha`ng chu+~ tre^n (trong Ho^`i Ky' Khrutschev Remembers, ta^.p I,
trang 487, cuo^'i chu+o+ng 19), vi. cu+.u Bo^. Tru+o+?ng Tu+ Pha'p ho. Tru+o+ng
co' co`n da'm no'i o^ng Ho^`, kho^ng gio^'ng dde^. tu+? cu?a o^ng, dda~ chie^'n
dda^'u vi` ne^`n ddo^.c la^.p va` tho^'ng nha^'t To^? Quo^'c kho^ng ? (14).

Chu' thi'ch:

11) DDe^m Giu+~a Ban Nga`y trang 469. Va` tru+o+'c Vu~ thu+ Hie^n 34 na(m, Minh
Vo~ trong cuo^'n "Sa'ch Lu+o+.c Xa^m La(ng Cu?a CS", xua^'t ba?n na(m 1963, ta'i
ba?n na(m 1970 cu~ng dda~ no'i ra^'t ky~ ve^` vie^.c CS mie^`n Ba('c du+.ng ne^n
ca'i ma(.t tra^.n na`y ra sao. (trang 134 -143)

12) Ke? bi. va. tuye^.t Tho^ng, Minh Vo~, 7-8.06.2007

Nha^n ba`i 'Ke? Bi. Va. Tuye^.t Tho^ng' dda(ng tre^n DCV Online, co' hai ba.n
ddo.c cho ra(`ng kho^ng the^? na`o co' chuye^.n la^'y mo^.t lu'c 2 ba(`ng tie^'n
si~ va(n va` lua^.t chi? trong co' 4 na(m. DDe^? gia'n tie^'p tra? lo+`i tha('c
ma('c na`y, chu'ng to^i xin tri'ch dda(ng mo^.t ta`i lie^.u kha? ti'n sau dda^y.

Tri'ch: Tie^?u Su+? Nguye^~n Ma.nh Tu+o+`ng

(Ba'ch khoa toa`n thu+ mo+? Wikipedia)

Nguye^~n Ma.nh Tu+o+`ng (1909-13 tha'ng 6.1997) la` mo^.t Lua^.t Su+ va` Gia'o
Su+ VN.

Tie^?u su+?

Lua^.t Su+ Nguye^~n Ma.nh Tu+o+`ng sinh na(m 1909 ta.i Pho^' Ha`ng DDa`o, Ha`
No^.i. O^ng theo ho.c ta.i Tru+o+`ng Albert Sarrault Ha` No^.i va` ddo^~ Tu'
Ta`i na(m 16 tuo^?i. Sau ddo' du ho.c ta.i DDa.i Ho.c Montpellier o+? mie^`n Nam
nu+o+'c Pha'p na(m 1927. Khi mo+'i 22 tuo^?i o^ng tro+? tha`nh ngu+o+`i Vie^.t
dda^`u tie^n ddo^~ hai ba(`ng Tie^'n Si~ ta.i Pha'p: U+u ha.ng Lua^.t Khoa
(Lua^.n a'n L'individu dans la vieille cite' annamite, Code des Le^, D.E.,
Droit, Montpellier, Imp. de la Presse Montpellier 1932) va` Tie^'n Si~ Quo^'c
Gia Va(n Chu+o+ng (vo+'i lua^.n a'n L'Annam dans la litte'rature francaise,
D.E., Lettres, Montpellier 1932). Ba'o chi' tho+`i a^'y dda~ coi ngu+o+`i thanh
nie^n VN trong bo^'n na(m ddo^~ 2 ba(`ng Tie^'n Si~ la` hie^.n tu+o+.ng chu+a
tu+`ng co' trong ne^`n gia'o du.c DDa.i Ho.c Pha'p. Ba.n tri a^m cu?a o^ng la`
Nguye^~n Va(n Huye^n, ngu+o+`i cu~ng la`m Lua^.n a'n Tie^'n Si~ Va(n Khoa ta.i
Pha'p.

Tro+? ve^` VN na(m 1936, Nguye^~n Ma.nh Tu+o+`ng da.y va(n ho.c Pha'p o+?
Tru+o+`ng Trung Ho.c Ba?o Ho^. (Lyce'e du Protectorat) , hay co`n go.i la`
Tru+o+`ng Bu+o+?i (tu+` 1945 ddo^?i te^n tha`nh Tru+o+`ng Trung Ho.c Chu Va(n
An). Ba^'t ma~n vo+'i chi'nh sa'ch ky` thi. cu?a Pha'p khie^'n o^ng bo? da.y va`
mo+? va(n pho`ng Lua^.t Su+.
Trong tho+`i gian tham gia kha'ng chie^'n cho^'ng Pha'p o^ng la`m Lua^.t Su+ va`
da.y ho.c ta.i Thanh Ho'a va` khu ba no'i chung. DDe^'n khi ho`a bi`nh la^.p
la.i na(m 1954, o^ng tro+? ve^` Ha` No^.i, la` Gia'o Su+ Tru+o+`ng DDa.i Ho.c
Va(n Khoa (nay la` DDa.i Ho.c Quo^'c Gia Ha` No^.i)

Sau 1954 o^ng giu+~ ca'c chu+'c vu. Tru+o+?ng Khoa DDa.i Ho.c Lua^.t Ha` No^.i,
Pho' Chu? Ti.ch Ho^.i Lua^.t Gia VN, Chu? Ti.ch DDoa`n Lua^.t Su+, Pho'
Tru+o+?ng Khoa DDa.i Ho.c Su+ Pha.m Ha` No^.i, tha`nh vie^n Uy? ban trung u+o+ng
Ma(.t Tra^.n To^? Quo^'c VN, tha`nh vie^n cu?a Ho^.i Hu+~u nghi. Vie^.t-Pha'p,
Ho^.i Hu+~u nghi. Vie^.t-Xo^ va` U?y ban Ba?o Ve^. Ho`a Bi`nh The^' Gio+'i,
sa'ng la^.p vie^n Ca^u La.c Bo^. DDoa`n Ke^'t, Pho' Hie^.u Tru+o+?ng Tru+o+`ng
DDa.i Ho.c Su+ Pha.m Ha` No^.i, chuye^n vie^n nghie^n cu+'u gia'o du.c. O^ng
tham gia pha'i ddoa`n chi'nh phu? du+. ho^.i nghi. dda`m pha'n o+? DDa` La.t,
du+. ca'c ho^.i nghi. ho`a bi`nh the^' gio+'i o+? Ba('c Kinh va` Wien.

Nga`y 30 tha'ng 10 na(m 1956 Lua^.t Su+ Nguye^~n Ma.nh Tu+o+`ng, vo+'i tu+ ca'ch
tha`nh vie^n cu?a Ma(.t tra^.n to^? quo^'c, dda~ ddo.c mo^.t ba`i die^~n va(n
ta.i mo^.t cuo^.c ho.p cu?a Ma(.t tra^.n to^? quo^'c o+? Ha` No^.i, pha^n ti'ch
sa^u sa('c nhu+~ng sai la^`m cu?a dda?ng va` nha` nu+o+'c trong ca?i ca'ch
ruo^.ng dda^'t va` dde^` ra phu+o+ng hu+o+'ng tra'nh ma('c la.i. Sau pha't
bie^?u na`y, o^ng bi. tu+o+'c he^'t mo.i chu+'c vu. va` danh vi. nghe^`
nghie^.p.

O^ng ma^'t nga`y 13 tha'ng 6 na(m 1997 ta.i Ha` No^.i, tho. 88 tuo^?i. Trong
so^? tang tu+o+?ng nie^.m nha` tri' thu+'c Nguye^~n Ma.nh Tu+o+`ng, To^?ng Bi'
Thu+ dda?ng CSVN DDo^~ Mu+o+`i dda~ ghi

"....Vo^ cu`ng thu+o+ng tie^'c Gia'o Su+-Lua^.t Su+ Nguye^~n Ma.nh Tu+o+`ng.
Mo^.t tri' thu+'c ye^u nu+o+'c dda~ co' co^'ng hie^'n cho su+. nghie^.p gia?i
pho'ng da^n to^.c, tho^'ng nha^'t to^? quo^'c va` go'p pha^`n xa^y du+.ng ne^`n
gia'o du.c cu?a VN".

Ta'c pha^?m:
- Lua^.t Su+ Nguye^~n Ma.nh Tu+o+`ng dde^? la.i 14 ta'c pha^?m ba(`ng tie^'ng
Pha'p va` 4 ta'c pha^?m tie^'ng Vie^.t.
- Va(n Pha.m VN (cu`ng Bu`i Ky?, Tra^`n Tro.ng Kim) (1941)
- VN Tu+. DDie^?n (Ho^.i Khai Tri' Tie^'n DDu+'c)
- Construction de l'Orient (1937)
- Sourires et Larmes d'une Jeunesse (1937)
- Pierres de France (1940)
- Apprentissage de la Me'diterrane'e (1940)
- Le Voyage et le Sentiment (1940)
- Mo^.t Cuo^.c Ha`nh Tri`nh (1955)
- Un Excommunite'-Ha` No^.i: 1954-1991: Proce`s d'un intellectuel (Ke? bi. khai
tru+`-Ha`No^.i 54-92: ba?n a'n mo^.t ngu+o+`i tri' thu+'c) Que^ Me. Paris xb
1992
- Ly' lua^.n gia'o du.c cha^u A^u: Tu+` E'rasme to+'i Rousseau the^' ky? XVI,
XVII, XVIII - Nha` Xua^'t ba?n Khoa ho.c Xa~ ho^.i - 1994) 530 trang
- Aikhylos (Eschyle) va` bi ki.ch co^? dda.i Hi La.p - Nha` xua^'t ba?n Gia'o
du.c (1996)
- Virgile - nha` tho+ vi~ dda.i cu?a tho+`i ky` La ma~ co^? dda.i- Nha` xua^'t
ba?n Khoa ho.c Xa~ ho^.i (1996) 342 trang
13) Du+o+ng Nguye^.t A'nh, na(m nay 47 tuo^?i, ngu+o+`i pha't minh ra mo^.t
loa.i bom (thermalbaric) ddo^.c nha^'t vo^ nhi. la`m ru't va('n cuo^.c chie^'n
tranh cho^'ng khu?ng bo^' ta.i Afganistan.
Hie^.n la` Co^' Va^'n cu?a La^`u Na(m Go'c (Bo^. Quo^'c Pho`ng),
14) Xin xem HCM, nha^.n ddi.nh to^?ng ho.p, la^`n ta'i ba?n 2006, trang 461-462
dde^? bie^'t the^m chi tie^'t.