DVC, 3.3.08
Tra` Mi
Vie^.n Nghie^n cu+'u Vu`ng va` Quo^'c Te^' cu?a dda.i ho.c Princeton (PIIRS)
la^`n dda^`u tie^n to^? chu+'c mo^.t cuo^.c Ho^.i tha?o The^' gio+'i ta.i Ha`
No^.i tu+` 18 tha'ng 6 dde^'n 27 tha'ng 7 na(m 2007.(1)
Hie^.u tru+o+?ng cu?a Khoa' Ho^.i tha?o The^' gio+'i na`y, chu? dde^` Chie^'n
tranh VN, la` Desaix Anderson, cu+.u nha^n vie^n ngoa.i giao My~ vo+'i 35 na(m
co^ng vu. ta.i VN, Nepal, Japan va` Thailand.
Khoa' Ho^.i tha?o cu`ng lu'c se~ ddu+o+.c ca'c gia'o su+ Khoa Va(n va` Su+?
DDa.i ho.c Ha` No^.i, ca'c khuo^n ma(.t cu?a Ma(.t tra^.n Gia?i pho'ng Mie^`n
Nam, ca'c su+ o^ng, bo^. ddo^.i, va` ca'c vie^n chu+'c ngoa.i giao VN hu+o+'ng
da^~n va` gia?ng da^.y. Khoa' sinh se~ ddu+o+.c ho.c tie^'ng Vie^.t (kho^ng co'
ti'n chi?) va` hoa` mi`nh va`o ddo+`i so^'ng va(n hoa' cu`ng sinh vie^n VN.
DDa^y cu~ng la` co+ ho^.i dde^? sinh vie^n My~ quan sa't ta^.n ma('t VN trong
giai ddoa.n thay ddo^?i xa~ ho^.i li.ch su+? na`y.
Ngoa`i ho.c phi', sinh vie^n pha?i no^.p lua^.n va(n, ho.c ba., thu+ gio+'i
thie^.u va` ddu+o+.c ban gia'm hie^.u pho?ng va^'n, tuye^?n cho.n tru+o+'c khi
ddu+o+.c cho.n ddi du ho.c ta.i VN. Trong tho+`i gian o+? Ha` No^.i, sinh vie^n
se~ ta.m tru' ta.i mo^.t kha'ch sa.n ngay ca.nh ho^` Hoa`n Kie^'m. O+? VN, sinh
vie^n se~ ddi tha(m co^? tha`nh Hue^', no+i bi. pha' huy? kha' nhie^`u na(m
Ma^.u Tha^n 1968, cu~ng nhu+ ca'c tha('ng ca?nh kha'c nhu+ Vi.nh Ha. Long, pho^'
co^? Ho^.i An cu~ng nhu+ chu`a Mo^.t co^.t, nha` o+? va` nha` mo^` HCM, Va(n
Mie^'u, vie^.n ba?o ta`ng, v.v...
Chu? dde^` cu?a Khoa' Ho^.i tha?o la` �Chie^'n tranh giu+~a Hoa Ky` va` VN:
Nguo^`n go^'c, he^. luy. va` ha^.u qua?.� Sa'u tua^`n du ho.c VN cu~ng la` mo^.t
co+ ho^.i ho.c ho?i, ti`m hie^?u ve^` VN kha' hie^'m quy' va` ddo^.c dda'o cho
ca'c sinh vie^n My~.
Trong mo^.t ba`i nha^.n ddi.nh cuo^'i khoa', Zachary Ruchman, cho bie^'t mo^~i
gio+` ho.c (3 gio+` ru+o+~i mo^~i nga`y, 4 nga`y mo^~i tua^`n) dde^`u la`
nhu+~ng gio+` li~nh ho^.i nhu+~ng �ba`i ho.c mo+'i�. Hai gia?ng vie^n ha^'p
da^~n nha^'t ddo^'i vo+'i Ruchman la` Tu+o+'ng Nguye^~n DDi`nh U+o+'c va` hie^.u
tru+o+?ng Desaix Anderson.(2)
Nguye^~n DDi`nh U+o+'c la` Tu+o+'ng ddo^`ng tho+`i vo+'i Vo~ Nguye^n Gia'p;
Tu+o+'ng U+o+'c dda~ gia?i nghi~a cho ca'c khoa' sinh ve^` chie^'n lu+o+.c cu?a
CSVN (CSVN) trong ca? hai cuo^.c chie^'n dda'nh Pha'p va` dduo^?i My~. Sinh
vie^n Zachary, ngo^`i nghe Tu+o+'ng U+o+'c trong hai khoa' gia?ng, nha^.n xe't:
�To^i tha^'y nhu+~ng gi` Tu+o+'ng U+o+'c chia se? dde^`u tra'i ngu+o+.c la.i
nhu+~ng ly' gia?i su+. kie^.n cu?a chi'nh mi`nh. To^i dda~ pha?i luo^n pha^'n
dda^'u dde^? hie^?u ly' lua^.n cu?a o^ng Tu+o+'ng. La('m lu'c to^i nghi~ o^ng
Tu+o+'ng ddang ma?i dda'nh bo'ng va` bie^.n ho^. cho nhu+~ng ha`nh ddo^.ng cu?a
CSVN tho+`i chie^'n tranh vo+'i My~, thi' du. VC cha(?ng khi na`o ddo^'i xu+?
kho^ng to^'t vo+'i tu` binh My~ va` ddu+o+.c cho a(n dde^'n pha't be'o trong khi
da^n mie^`n Ba('c thi` ddo'i. Tuy nhie^n, o^ng Tu+o+'ng cu~ng dda~ giu'p to^i
hie^?u chie^'n lu+o+.c cu?a VC trong cuo^.c to^?ng co^ng ki'ch va` nie^`m hy
vo.ng dda.t ddu+o+.c ke^'t qu?a (ve^` cuo^.c �to^?ng no^?i da^.y�? - TM) ra
sao.� (3)
Ve^` ke^'t qua? ca'c khoa' gia?ng cu?a Anderson, vo+'i Ruchman dda^y la` ke^'t
qua? tuye^.t vo+`i. Anderson na(ng ddo^.ng hu+o+'ng da^~n ho^.i tha?o va`
nhu+~ng cuo^.c tranh bie^.n ha`o hu+'ng trong lo+'p xung quanh ca'c dde^` ta`i
quan he^. quo^'c te^', gia?i quye^'t xung ddo^.t, hie^?u bie^'t ve^` nhu+~ng
ra`o ca?n va(n hoa' ra^'t hu+~u i'ch.
Sa'u tua^`n o+? VN, nhu+~ng sinh vie^n My~ dda~ mau cho'ng tro+? tha`nh ba.n
tha^n vo+'i mo^.t va`i sinh vie^n VN cu`ng khoa'. DDu+o+.c ddu+a ddi tha(m
vie^'ng Ha` No^.i; gio+'i thie^.u vo+'i ho. ve^` nhu+~ng no+i sinh hoa.t cu?a
ngu+o+`i Ha` No^.i ba(`ng xe o^m, ddi cho+i Jenga, ddi a(n cha? ca', dde^'n
nhu+~ng no+i gia?i tri' cu?a ngu+o+`i ddi.a phu+o+ng, v.v... va` ddi da^.y
tie^'ng My~ cho tre? em VN. To'm la.i, ddo' nhu+~ng ky? nie^.m kho' que^n.
* Ba`i ho.c kho' que^n
Sau dda^y la` mo^.t ky? nie^.m va` cu~ng la` mo^.t ba`i ho.c kho' que^n kha'c
Zachary dda~ ho.c ddu+o+.c o+? Ha` No^.i. (4)
Ho^m a^'y, mo^.t nga`y he` giu+~a tha'ng 7, sau nu+?a gio+` ngu? the^m tre^n
ghe^' ha`nh lang (vi` dda~ pha?i da^.y ddi ho.c so+'m ho+n thu+o+`ng le^.),
Zachary va` ba.n va`o gio+` Su+?. DDe^` ta`i cu?a khoa' gia?ng ho^m a^'y la`
cuo^.c To^?ng Co^ng ki'ch Te^'t Ma^.u Tha^n, 1968.
�To^i hu+'a to^i se~ hoa`n toa`n tha`nh tha^.t vo+'i ca'c ba.n va` se~ kho^ng
che gia^'u ba^'t cu+' ddie^`u gi`.� DDa^'y la` lo+`i tuye^n bo^' ga^`n nhu+
nguye^n va(n cu?a Dr. Nguye^~n DDi`nh Le^, ngu+o+`i dda~ da^~n khoa' va`i la^`n
tru+o+'c ddo'. Gia'o su+ Le^ ba('t dda^`u ba(`ng go'c nhi`n cu?a qua^n CSVN ve^`
su+. kie^.n To^?ng co^ng ki'ch Te^'t Ma^.u Tha^n cho dde^'n khi qua^n My~ ru't
lui kho?i VN. Thu+o+`ng thi` gia'o su+ Le^ gia?ng ba`i kha' thu hu't, theo
Zachary, vo+'i mo^.t nhu+o+.c ddie^?m la` nhu+~ng ddie^`u o^ng no'i hay ca^u
ho?i cu?a sinh vie^n thu+o+`ng kho^ng ddu+o+.c hie^?u tro`n ve.n vi` ngu+o+`i
tho^ng di.ch kho^ng pha?i la` da^n chuye^n nghie^.p - chi? la` mo^.t sinh vie^n
ban tie^'n si~ cu?a o^ng Le^.
Ho^m nay, kha'c ha(?n, khoa' gia?ng ve^` Te^'t Ma^.u Tha^n cu?a Dr. Le^ cu+.c
ky` qua'i dda?n. O^ng ba('t dda^`u khoa' ba(`ng ba`i thuye^'t tri`nh 15 phu't
va` sau ddo' va`o ngay pha^`n ho?i dda'p. Zachary kho^ng nho+' nguye^n va(n ca^u
ho?i, nhu+ng mo^.t khoa' sinh dda~ ye^u ca^`u gia'o su+ Le^ ly' gia?i du+.a
tre^n nhu+~ng co+ so+? ho+.p ly' na`o VC dda~ thu+.c hie^.n nhu+~ng cuo^.c tha?m
sa't trong tho+`i gian chie^'m ddo'ng co^' ddo^ Hue^' trong cuo^.c To^?ng co^ng
ki'ch Te^'t Ma^.u Tha^n. Gia'o su+ Le^ dda~ ddi mo^.t ma`n bie^?u die^~n mu'a
nho'n go't ngoa.n mu.c quanh chu? dde^` va` tra'nh kho^ng tra? lo+`i ca^u ho?i.
Vu+`a tho^i Tie^'n si~, dda^y la` dda'm sinh vie^n tru+o+`ng Princeton, thu+a
o^ng, ho. kho^ng dde^? cho �tha^`y� ne' tra'nh de^~ da`ng nhu+ the^' dda^u.
Ca^u ho?i tie^'p theo ddu+o+.c hu+o+'ng ve^` phi'a My~ Lai. O+? ddoa.n na`y Dr.
Le^ thao thao ba^'t tuye^.t kho^ng ga(.p mo^.t tro+? nga.i na`o. Sau ddo' o^ng
gia'o su+ la.i quay ve^` su+. kie^.n Te^'t Ma^.u Tha^n. La^`n na`y o^ng gia?
nai, Dr. Le^ no'i o^ng kho^ng hie^?u ta.i sao sinh vie^n la.i ho?i ve^` tha?m
sa't trong cuo^.c to^?ng co^ng ki'ch Te^'t Ma^.u Tha^n va` o^ng dda~ co' la`m
nghie^n cu+'u ky~ ve^` dde^` ta`i na`y ro^`i. O^ng gia'o su+ Su+? CHXHCN VN la.i
tie^'p tu.c no'i �Su+?�. O^ng bie^'t co' vu. tha?m sa't o+? Hue^' va`o tha'ng 4,
1968, nhu+ng dda^y dda~ la` sau Te^'t Ma^.u Tha^n ro^`i. Va` Dr. Le^ co`n tie^'t
lo^. the^m mo^.t bi' ma^.t kha'c. Cuo^.c tha?m sa't na`y la` do My~ nguy. ta.o
ro^`i ddo^? lo^~i cho VC dda~ gie^'t ngu+o+`i u?ng ho^. che^' ddo^. Saigon dde^?
tra? thu` cho na.n nha^n che^'t o+? My~ Lai.
Tro+`i a., dde^'n 2008 ngu+o+`i Vie^.t la.i kha'm pha' the^m mo^.t bi' ma^.t
nu+~a trong trang su+? VC: �Tha?m sa't tha'ng Tu+ (1968) o+? Hue^'�. Co' le~
chuye^.n �Anh hu`ng Le^ Va(n Ta'm� do Tra^`n Huy Lie^.u, bo^. tru+o+?ng Bo^.
Tuye^n truye^`n va` Co^? ddo^.ng cu?a VN Da^n Chu? Co^.ng Ho`a, du+.ng le^n
ho^`i cho^'ng Pha'p chu+a ddu? hay, chu+a ddu? thu hu't. Ba^y gio+` dde^'n
lu+o+.t My~ va` cuo^.c �Tha?m sa't tha'ng Tu+ (1968) o+? Hue^'�, ai la` dda.o
die^~n cuo^'n phim na`y? Kho^ng the^? la` Dr. Le^ vi` na(m 1968 o^ng gia'o su+
mo+'i 16 tuo^?i. O^ng Le^ chi? la` con ve.t, ho.c va` thuo^.c ba`i �no'i do^'i
nhu+ Ve.m� cu?a dda?ng, the^' tho^i.
Kho^ng nhu+~ng chi? no'i do^'i, bi.a su+?, Pho' gia'o su+ (Khoa Su+?) Tie^'n si~
Nguye^~n DDi`nh Le^ co`n ngoan co^' ddo`i xoa' bo? trang li.ch su+? Tha?m sa't
Te^'t Ma^.u Tha^n o+? Hue^'. Sinh vie^n Princeton tie^'p tu.c dda(.t va^'n dde^`
vo+'i Dr. Le^ ve^` ca'c mo^` cho^n ta^.p the^? va` nhu+~ng vu. tha?m sa't ho^`i
tha'ng 2, na(m 1968. O^ng gia'o su+ khoa Su+? dda.i ho.c Ha` No^.i kha(ng kha(ng
tu+` cho^'i cha^'p nha^.n su+. kie^.n li.ch su+? na`y va` le^n lo+'p sinh vie^n
ve^` ddo^. kha? ti'n cu?a nhu+~ng nguo^`n tho^ng tin cho ra(`ng Tha?m sa't Te^'t
Ma^.u Tha^n o+? Hue^' la` co' tha^.t. Cuo^'i cu`ng Dr. Le^ cu~ng thu' nha^.n
ra(`ng o^ng qua? thu+.c dda~ ga(.p kho' kha(n trong vie^.c tham kha?o ca'c ta`i
lie^.u lu+u tru+~ ve^` Te^'t Ma^.u Tha^n. Tuy nhie^n, o^ng gia'o su+ Su+? cu~ng
cho bie^'t o^ng chi? nghie^n cu+'u va` du+.a va`o nhu+~ng nguo^`n tin kie^?m tra
ddu+o+.c va` nhu+~ng nghie^n cu+'u na`y cho phe'p o^ng no'i chi? co' tha?m sa't
do My~ nguy. ta.o xa^?y ra va`o tha'ng 4, 1968 ta.i Hue^', nha^'t ddi.nh la`
the^'.
Ne^'u ra`nh tie^'ng Vie^.t co' le~ Zachary cu~ng pha?i gio+ tay le^n tro+`i ma`
than �Tho^i, bo? ddi ta'm.� Ta^'t ca? su+. kie^.n li.ch su+?, tho^ng tin hie^.n
nay dda~ chu+'ng minh mo^.t ca'ch thuye^'t phu.c la` nhu+~ng sinh vie^n My~ dda~
dda(.t va^'n dde^` ddu'ng dda('n va` chua^?n xa'c. Ta^'t ca? ly' lua^.n va`
tho^ng tin cu?a gia'o su+ Le^ co' le~ chi? du+.a va`o mo^.t cu+o+'c chu' trong
ba`i die^~n va(n cu?a Nixon na(m 1969 ve^` cuo^.c �VN hoa' chie^'n tranh�. DDo'
la` mo^.t cu+o+'c chu' dda^`y tha`nh kie^'n cu?a bie^n ta^.p vie^n dda(.t va`o
ta`i lie^.u va` la` �nguo^`n� duy nha^'t ha^.u thua^~n cho ly' lua^.n cu?a Dr.
Le^. Co' dda'ng quan ta^m xem xe't tho^ng tin ddo' hay kho^ng? Zachary tu+.
ho?i, va` ha(?n anh dda~ co' ca^u tra? lo+`i.
No'i to'm la.i gio+` ho.c su+? ban sa'ng ho^m a^'y qua? ra^'t la` bu+.c bo^.i,
cha'n na?n ddo^'i vo+'i Zachary va` ba.n cu`ng khoa'. Mo^.t lu'c sau khi dda~
kha(?ng ddi.nh ve^` cuo^.c �Tha?m sa't tha'ng 4 (1968) o+? Hue^'�, gia'o su+
Nguye^~n DDi`nh Le^ quay sang phi? ba'ng chi'nh quye^`n Saigon. Zarchary ho?i
gia'o su+ Le^, ne^'u chi'nh quye^`n mie^`n Nam te^. ha.i the^' thi` ta.i sao
ngu+o+`i da^n mie^`n Nam dda~ kho^ng ddu+'ng le^n theo lo+`i ke^u ho.i �To^?ng
kho+?i nghi~a� nhu+ Vie^.t Co^ng tro^ng ddo+.i trong cuo^.c to^?ng co^ng ki'ch
ho^`i Te^'t Ma^.u Tha^n. Mo^.t la^`n nu+~a, �tha^`y� Le^ la.i mu'a ba`i go't
me^`m, la.ng quanh ca^u ho?i, kho^ng tra? lo+`i va` no'i dde^'n nhu+~ng cuo^.c
no^?i da^.y kha'c. Gia'o su+ Le^ no'i the^m, tru+o+'c Te^'t Ma^.u Tha^n co'
dde^'n 80% da^n mie^`n Nam u?ng ho^. VC. Sau ddo' gia'o su+ la.i ddi'nh chi'nh,
o^ng no'i ra(`ng con so^' 80% la` so^' lie^.u cu?a cu?a rie^ng o^ng, kho^ng tu+`
mo^.t ta`i lie^.u hay sa'ch vo+? na`o sa^'t.
Du+o+`ng nhu+ kho^ng ca?m tha^'y ddu+o+.c thuye^'t phu.c cho la('m va` so+.
�tha^`y� Le^ hie^?u la^`m ne^n anh sinh vie^n tre? Zachary, dda~ dda(.t la.i
ca^u ho?i mo^.t la^`n nu+~a. La^`n na`y gia'o su+ tie^'n si~ khoa Su+? va^~n
la^.p la.i con so^' 80% va` cho ra(`ng du` ddu+o+.c da^n chu'ng he^'t mi`nh u?ng
ho^. nhu+ the^' nhu+ng kho^ng co' cuo^.c �To^?ng no^?i da^.y� vi` su+'c ma.nh
chung cu?a qua^n My~ va` qua^n lu+.c VNCH qua' lo+'n. Ca^u tra? lo+`i nghe cu~ng
ta.m o^?n, theo Zachary, nhu+ng dda~ co' 80% da^n so^' (ga^`n 20 trie^.u
ngu+o+`i) u?ng ho^., la.i co' hoa`n ca?nh thua^.n lo+.i nhu+ Te^'t Ma^.u Tha^n
thi` ha(?n dda~ pha?i co' cuo^.c to^?ng kho+?i nghi~a ddi theo VC la^.t ddo^?
che^' ddo^. Saigon ro^`i. Dr. Le^ tie^'p tu.c, �Tha^'t ba.i cu?a VC trong cuo^.c
to^?ng ta^'n co^ng 1968 khie^'n so^' da^n mie^`n Nam u?ng ho^. CSVN tuo^.t
xuo^'ng chi? co`n 50% va` nhie^`u ngu+o+`i chu? tru+o+ng trung la^.p.� Nghe ta`m
ta.m, Zachary nhu? tha^`m, nhu+ng kho^ng hoa`n toa`n nhu+ the^' dda(.c bie^.t
la` sau khi dda~ nghe ba`i �tha^`y� gia?ng va` ca~i bu+o+'ng ban so+'m.
* Va`i ne't so+ qua ve^` �tha^`y� Nguye^~n DDi`nh Le^
Pho' gia'o su+ Tie^'n si~ Khoa Li.ch su+? tru+o+`ng DDa.i ho.c Quo^'c gia Ha`
No^.i (5). Co^ng ta'c ta.i dda^y tu+` na(m 1978, khi mo+'i 26 tuo^?i. Sinh na(m
1952 ta.i Ha` Ti~nh. Cu+.u binh si~ Qua^n ddo^.i Nha^n Da^n, co' ma(.t ta.i
chie^'n tru+o+`ng B khoa?ng na(m 1973 (6).
Ba('t dda^`u vie^'t ca'c ba`i ba'o khoa ho.c tu+` na(m 1985 - Chie^'n tha('ng
Ca't Bi, Ky? ye^'u Ho^.i nghi. �Qua' tri`nh hi`nh tha`nh pha't trie^?n tha`nh
pho^' va` dda(.c ti'nh ngu+o+`i Ha?i Pho`ng�. Ha?i Pho`ng, 1985 - va` gia'o
tri`nh, chuye^n kha?o, sa'ch tham kha?o tu+` na(m 1986 - Li.ch su+? DDoa`n Thanh
nie^n CS tha`nh pho^' Ha` No^.i, (vie^'t chung.)
Trong suo^'t 30 na(m �co^ng ta'c� ta.i dda.i ho.c, gia'o su+ Le^ vie^'t ddu+o+.c
ta^'t ca? 9 ba`i ba'o xe^'p trong mu.c �khoa ho.c� va` 3 thuo^.c loa.i chuye^n
kha?o, tham kha?o. Di~ nhie^n ca? 12 ba`i vu+`a ke^? dde^`u kho^ng dda(ng ta?i
o+? ba^'t ky` ta.p chi' khoa ho.c na`o tre^n the^' gio+'i; Hai trong 12 ta'c
pha^?m cu?a Dr. Le^ la` ba`i vie^'t ve^` dda?ng cu?a o^ng, �Ca^u ho?i va` dda'p
a'n li.ch su+? dda?ng 1954 - 1986� va` �Li.ch su+? DDoa`n Thanh nie^n CS tha`nh
pho^' Ha` No^.i�.
Co`n ddi B �dda'nh cho My~ cu't dda'nh cho nguy. nha`o� o+? nhu+~ng na(m 20
tuo^?i, gia'o su+ Le^ dda~ ddi ho.c nghie^n cu+'u Su+? o+? dda^u, va` khi na`o
dde^? ba^y gio+` la` Pho' Gia'o su+ da^.y My~? Co' le~ o^ng la` ho.c sinh gio?i
co+~ o^ng cu+.u co^ng an cu+? nha^n lua^.t hie^.n la` Thu? tu+o+'ng CHXHCNVN.
Tro+? la.i ca'c co^ng tri`nh khoa ho.c cu?a Dr. Le^, trong ca? 9 ba`i ba'o khoa
ho.c va` 3 gia'o tri`nh, chuye^n kha?o, sa'ch tham kha?o ma` gia'o su+ la` ta'c
gia? hay co' co^.ng ta'c vie^'t, kho^ng co' mo^.t nghie^n cu+'u na`o ve^` cuo^.c
�Tha?m sa't tha'ng 4 (1968) o+? Hue^'� nhu+ o^ng dda~ tuye^n bo^' vung vi't
vo+'i sinh vie^n cu?a cuo^.c Ho^i tha?o The^' gio+'i ta.i Ha` No^.i he` na(m
ngoa'i.
Nhu+~ng tua^`n tru+o+'c Te^'t, khi nha` nu+o+'c CHXHCNVN ddang ra^`m ro^.
chua^?n bi. ky? nie^.m 40 na(m �To^?ng tie^'n co^ng - no^?i da^.y Xua^n Ma^.u
Tha^n 1968�, ngu+o+`i vie^'t ddo.c ddu+o+.c mo^.t mo^.t loa.t ba`i nha^.n ddi.nh
nhu+ DDa'nh gia' �To^?ng tie^'n co^ng, To^?ng no^?i da^.y� (7), Tha?m sa't Te^'t
Ma^.u Tha^n Ta.i Hue^' (8), va` �Thanh nie^m na(m 2008 vo+'i Ma^.u Tha^n 1968
(9),...
DDo.c ba`i cu?a ca'c ta'c gia? Tra^`n Trung Thu+.c, nho'm Tha?o & Xua^n, DDa`o
Tha('ng, Le^ Vi~nh Nghie^m,v.v... (dde^`u la` nhu+~ng thanh nie^n ra^'t tre?
ddang theo ho.c o+? Khoa Su+? hay Khoa Su+ Pha.m ta.i dda.i ho.c VN) nhu+ tha^'y
mu`a Xua^n ddang ve^` vo+'i dda^'t nu+o+'c. Nhu+~ng thanh nie^n VN ho^m nay
ddang thu+.c su+. can dda?m tu+. dda(.t cho mi`nh nhu+~ng ca^u ho?i ve^` Te^'t
Ma^.u Tha^n va` li.ch su+? no'i chung ro^`i tu+` ddo' ddi ti`m ca^u tra? lo+`i
du` du` ddang so^'ng trong nu+o+'c du+o+'i su+. cai tri. ddo^.c ta`i, ddo^.c
dda?ng hay ddang o+? nu+o+'c ngoa`i. Ho. co' nhie^`u co+ ho^.i, phu+o+ng tie^.n
ky~ thua^.t va` nha^'t la` kho^ng na(.ng ga'nh go^`ng, he^. luy. vo+'i qua'
khu+' (hay dda?ng ti.ch) dde^? tu+. ddi ti`m va` hie^?u ro~ ho+n ve^` li.ch su+?
ca^.n dda.i ve^` cuo^.c no^.i chie^'n ma` the^' he^. cha anh dda~ tra?i qua.
Thu+? ddo.c va`i ddoa.n cu?a nhu+~ng sinh vie^n VN 2008 vie^'t ve^` Tha?m sa't
Ma^.u Tha^n o+? Hue^'.
* Sau �to^?ng co^ng ki'ch� (3 ddo+.t) la` �to^?ng tha'o cha.y�
Ha`ng tra(m nga`n sinh ma.ng cu?a thanh nie^n (chu? ye^'u la` o+? mie^`n ba('c)
dda~ bi. nu+o+'ng va`o cuo^.c chie^'n chi? trong vo`ng mo^.t tha'ng. Chu'ng to^i
dda~ tu+. kie^?m tra ba(`ng ca'ch xem mo^. chi' trong mo^.t so^' nghi~a trang
lie^.t si~: so^' ngu+o+`i che^'t va`o tho+`i ddie^?m �to^?ng ta^'n co^ng va`
to^?ng kho+?i nghi~a - Ma^.u Tha^n 1968� qua? la` ra^'t nhie^`u so vo+'i so^'
che^'t tru+o+'c ddo' va` sau ddo'.
...
Co' the^? ke^'t lua^.n ra(`ng sau khi �to^?ng co^ng ki'ch� (3 ddo+.t) la` cuo^.c
�to^?ng tha'o cha.y�. Tha^'t ba.i ve^` qua^n su+. la` he^'t su+'c to lo+'n.
...
Thu+' hai, ddo' la` kho^ng co' chuye^.n �kho+?i nghi~a� hay �no^?i da^.y� cu?a
qua^`n chu'ng, nha^n da^n.
...
Thu+' ba, chuye^.n tha?m sa't o+? Hue^'. DDo^'i vo+'i chu'ng to^i ho^m nay thi`
dda~ ro~ �nhu+ ban nga`y. Va^'n dde^` la` dda?ng ta (ddang me^ ma?i xa^y du+.ng
CNXH) lie^.u se~ dde^'n lu'c buo^.c pha?i co^ng nha^.n hay kho^ng ma` tho^i.
(Tri'ch Thanh nie^n 2008 vo+'i Ma^.u Tha^n 1968, (10), DDa`o Tha('ng, Le^ Vi~nh
Nghie^m, sinh vie^n su+ pha.m).
Qua? tha^.t, chuye^.n �tha^.t�, �gia^'u� va` �bi.a� cu+' ddan xen, hoa` quye^.n
nhau ro't va`o tai da^n mie^`n ba('c.
To'm la.i, the^' he^. chu'ng to^i ne^'u to` mo` muo^'n bie^'t nhu+~ng ddie^`u
co`n bi. che da^'u hoa(.c bi.a dda(.t, ca^`n to^'n co^ng ti`m hie^?u nhie^`u
ho+n nu+~a. De^~ nha^'t la` ho?i ca'c the^' he^. tru+o+'c va` tu+. ga.n lo.c;
ddo^`ng tho+`i ti`m nhu+~ng ta`i lie^.u tin ca^.y, kha'ch quan.
(Tri'ch DDa'nh gia' �To^?ng tie^'n co^ng, to^?ng no^?i da^.y�, Tra^`n Trung
Thu+.c - sinh vie^n khoa Su+? - nho'm T&X, Jan 18, 2008.)
So vo+'i vo+'i tu+ duy li.ch su+? va` tra'ch nhie^.m co^ng da^n cu?a Pho' Gia'o
su+ Tie^'n si~ Nguye^~n DDi`nh Le^, ca'c sinh vie^n VN 2008 dda~ vu+o+.t xa
�tha^`y� ca? mo^.t cha(.ng ddu+o+`ng da`i.
Hy vo.ng Princeton Global Seminar o+? na(m 2017 se~ co' ca'c gia'o su+ Tra^`n
Trung Thu+.c va` nho'm T&X cu~ng nhu+ ca'c gia'o su+ DDa`o Tha('ng, Le^ Vi~nh
Nghie^m gia?ng khoa'. DDu+o+.c nhu+ the^' thi` may ma('n cho sinh vie^n My~
bie^'t chu+`ng na`o. DDo' cu~ng la` ddie^`u dda'ng mu+`ng cho ca? nu+o+'c VN,
ne^'u gia^'c mo^.ng con na`y tha`nh su+. tha^.t.
(1) Princeton Global Seminar, Hanoi, Vietnam. Online: http:..snipurl.com.20oof
[www_princeton_edu], 28.02.2008
(2) Sights, Sounds, and Smells of Hanoi..., Zachary Ruchman. Online:
http:..snipurl.com.20oot [www_princeton_edu], 28.02.2008
(3) Treason and Propaganda, Zachary Ruchman, June 30, 2007. Online:
http:..snipurl.com.20s46 [blogs_princeton_edu], 28.02.2008
(4) Cover-ups, Zachary Ruchman. Princeton Global Seminar, July 11, 2007. Online:
http:..snipurl.com.20op2 [blogs_princeton_edu], 28.02.2008
(5) DDa.i ho.c Quo^'c gia Ha` No^.i. Online: http:..peek.snipurl.com.20oo8
[news_vnu_edu_vn], 29.02.2008
(6) How to rescue a downed pilot, Zachary Ruchman Archives. Online:
http:..snipurl.com.20s46 [blogs_princeton_edu], 28.02.2008
(7) DDa'nh gia' �To^?ng tie^'n co^ng, to^?ng no^?i da^.y�, Tra^`n Trung Thu+.c -
sinh vie^n khoa Su+? (nho'm T&X), Jan 18, 2008. Online: http:..snipurl.com.20osr
[mangykien_wordpress_com], 28.02.2008
(8) Tha?m sa't Te^'t Ma^.u Tha^n Ta.i Hue^', Nho'm T&X, Jan 20, 2008. Online:
http:..snipurl.com.20ota [mangykien_wordpress_com], 28.02.2008
(9) Thanh nie^n 2008 vo+'i Ma^.u Tha^n 1968, DDa`o Tha('ng, Le^ Vi~nh Nghie^m,
sinh vie^n su+ pha.m. Online: http:..snipurl.com.20s4u [mangykien_wordpress_com]
, 28.02.2008.
(10) Thanh nie^n 2008 vo+'i Ma^.u Tha^n 1968, DDa`o Tha('ng, Le^ Vi~nh Nghie^m.
Y' kie^'n
* 2008-03-03 01:20:28
Ho Hui
Vu. "tha?m sa't tha'ng 4.1968" ne^'u co' ,va` do My~ Nguy. ta.o ra dde^? ddo^?
thu+`a cho "ca'ch ma.ng" thi` nha^'t ddi.nh chu'ng pha?i lu loa ,ga`o the't cho
ca? the^' gio+'i bie^'t thi` mo+'i ddo^? thu+`a ddu+o+.c chu+' !? Ta.i sao trong
ca'c ta`i lie^.u ,sa'ch ba'o cu?a My~ Nguy. la.i kho^ng he^` co' dda(ng ba^'t
cu+' mo^.t vu. "tha?m sa't tha'ng 4.68" na`o ca? va^.y ? Va^.y thi` la`m sao ma`
ddo^? thu+`a ddu+o+.c ? Kho^ng le~ chu'ng no' la`m ra vu. tha?m sa't xong ro^`i
la(.ng le~ ,a^m tha^`m bie^'u cho "tha`y" Le^ la`m ta`i lie^.u dde^? nga`y nay
to^' ca'o chu'ng no' ? ,ma` cu~ng la. ,ca'i vu. na`y lo+'n nhu+ va^.y ma` tu+`
tru+o+'c to+'i nay cu~ng cha(?ng tha^'y ta`i lie^.u ,ba'o dda`i na`o cu?a dda?ng
va` nha` nu+o+'c "ta" ddu+a tin ca? ...Te' ra giu+~a nha` nu+o+'c ta va` tha^`y
Le^ hoa`n toa`n ...ddo^.c la^.p .
Xin lo^~i "tha^`y" Le^ nha ,nhi`n ca'i ha`m ra(ng ca?i ma? cu?a tha`y thi`
bie^'t ngay tri`nh ddo^. "chi' thu+'c" cu?a tha`y xu+'ng dda'ng "na(`m" o+?
ddi?nh cao tri' tue^. loa`i ddu+o+`i u+o+i ro^`i ,kho?i pha?i ba`n the^m ;Tuy
nhie^n, kho^ng hie^?u ta.i sao "tha^`y" la.i kho^ng gia?ng luo^n cho bo.n sinh
vie^n My~ bie^'t vie^.c na(m nga`n ngu+o+`i bi. dda^.p dda^`u ,ca('t co^? ,cho^n
so^'ng trong te^'t Ma^.u Tha^n o+? Hue^' la` do chi'nh My~ Nguy. chu'ng no' la`m
chu+' kho^ng pha?i la` "ca'ch ma.ng" la`m dde^? tu+` ddo' trang bi. the^m lo`ng
ca(m thu` dde^' quo^'c My~ cho ca'c em sv (My~) luo^n the^? ? ...O^i ! Chi?
tie^'c ra(`ng ,nhu+~ng na.n nha^n va` gia ddi`nh may ma(`n thoa't che^'t trong
vu. Ma^.u Tha^n va^~n co`n so^'ng so+` so+` dde^? la`m nha^n chu+'ng chu+' ne^'u
kho^ng thi` cha('c cha('n DDo'oc (to+`) Le^ dda~ kho^ng ca^`n pha?i "tu+. dde?"
ra vu. "tha?m sa't tha'ng 4.68" la`m gi` cho ...xa^'u ho^? .
* 2008-03-03 02:02:15
http:..www.iht.com
nguye^~n hie^`n
Chuye^.n My~ Lai la` co' tha^.t nhu+ng vu. Ma^.u Tha^n 68 la` ddie^`u bi.a
dda(.t, te^n VC na`o na`o cu~ng no'i nhu+ the^'. Su+? VC, tu+` la^u to^i go.i
la` ddi? su+?, thu+' su+? mo^.t chie^`u, no'i ba^.y no'i ba., mie^~n sao ta^ng
bo^'c dda?ng VC la` tha`nh nha` su+? ho.c. VC kho?i ca^`n ho.c su+? cu~ng tro+?
tha`nh su+? ho.c. Bie^'t no'i la'o, bie^'t ni.nh ma^'y te^n ca'n bo^. cao ca^'p
VC la` ddu+o+.c ca^'p ba(`ng pho' tie^'n si~.
Cho ne^n VC ba?o chu'a la` con cu?a Pha^.t thi` ne^n u+` cho xong chuye^.n, co`n
ca?i vo+'i no' du` ba.n co' tru+ng tra(m nga`n ba(`ng chu+'ng dde^? no'i: chu'a
kho^ng pha?i con cu?a pha^.t thi` cu~ng vo^ i'ch ddo^'i vo+'i VC.
To^i la` ngu+o+`i Hue^', na(m ma^.u tha^n to^i tha^'y ta^.n ma('t VC ta`n sa't
da^n to^i, the^' ma` chu'ng co' tin nha^n chu+'ng dda^u. To^i co' mo^.t anh ba.n
be^n DDu+'c, cha la` ca?nh sa't bi. VC cho^n so^'ng na(m 68, nay anh ta theo VC,
thi` kho^ng co`n lo+`i na`o dde^? no'i nu+~a.
Cu~ng nhu+ to^i khi to^i cho^'ng VC, muo^'n Ta`u khie^u chie^'n vo+'i VC thi`
co' nhie^`u ngu+o+`i vu+o+.t bie^n cu~ng nha?y va`o be^nh VC, QGia dda'nh VC
nhu+ the^' thi` la`m sao thoa't kho?i vo`ng no^ le^. VC.
Nhu+ng may co' nhu+~ng ngu+o+`i cho^'ng VC ra^'t kie^n cu+o+`ng nhu+ HT Qua~ng
DDo^., cha Ly', Tra^`n kha?i Thanh Thuy? vv.. Ne^'u kho^ng thi` dda^'t nu+o+'c
na`y dda~ tie^u ma tu+` la^u ro^`i.
VC ca`ng no'i la'o thi` su+. tha^.t se~ ca`ng ro~ ne't, ddie^`u a^'y se~ la`m
cho mo.i ngu+o+`i ti?nh thu+'c va` hie^?u ra(`ng chi? co' la^.t ddo^? che^'
ddo^. VC thi` mo+'i gia?i quye^'t mo.i va^'n dde^` co`n to^`n ddo.ng cu?a da^n
to^.c VN.
* 2008-03-03 07:15:27
Tra^`n le^ Nguye^~n
My~ Lai, ai la` thu? pha.m???
La^`n ve^` phe'p cuo^'i cu`ng co' le~ chi? va`i tua^`n tru+o+'c "gia?i pho'ng",
to^i dda~ quay lu+ng la.i vo+'i nhu+~ng u+o+'c muo^'n cu?a cha me.: "ddu+`ng
tro+? la.i ddo+n vi. nu+~a"; "ca? nha` dda~ chua^?n bi. sa(~n dde^? ra ddi"...
ra ddi the^m mo^.t la^`n nu+~a sau 1954, ly' do ddo+n gia?n ma` cha me. to^i
ddu+a ra la` "Nha Trang dda~ tha^'t thu?", "DDa` la.t dda~ bi.
chie^'m"...,"mie^`n nam sa('p ma^'t va`o tay VC", dde^? tro+? ve^` ddo+n vi. va`
chie^'n dda^'u cu`ng ddo^`ng ddo^.i to+'i gio+` phu't cuo^'i cu`ng cu?a mo^.t
mie^`n nam tu+. do!
"Lo^~i ta.i to^i, lo^~i ta.i to^i, lo^~i ta.i to^i mo.i dda`ng" bo+?i cha me.
to^i cu~ng cha(?ng the^? bo? to^i ma` ddi ne^n dda`nh pha?i cha^'p nha^.n so^'ng
chung vo+'i chu'ng suo^'t 15 na(m tro+`i!
...
Nhu+~ng na(m tha'ng chie^'n dda^'u chuye^n ddo'ng qua^n ta.i nhu+~ng "tie^`n
ddo^`n" ma` be^n phi'a ru+`ng tru+o+'c ma(.t la` ma^.t khu VC, be^n phi'a sau
lu+ng la` xo'm la`ng da^n "vu`ng xo^i dda^.u" la` mo^.t kinh nghie^.m quy' ba'u
cho su+. hie^?u bie^'t cu?a to^i ve^` con ngu+o+`i CS , no'i chi'nh xa'c ho+n
la` VC cu`ng thu? ddoa.n cu?a chu'ng.
Mo^~i sa'ng binh si~ pha?i ra` mi`n con ddu+o+`ng, huye^'t ma.ch & duy nha^'t,
da^~n ra lo^. lo+'n; DDE^M: "no^.i ba^'t xua^'t, ngoa.i ba^'t nha^.p" na(`m
cho+` sa'ng va` nghe VC va'c loa cho~ va`o ddo^`n dde^? dde doa., tuye^n
truye^`n va` cho nghe ma`n tri`nh die^~n ca nha.c!
Nhu+~ng vu. "phu.c ki'ch" die^~n ra trong ta^'t ca? nhu+~ng la^`n ba^'t dda('c
di~ pha?i ro+`i tra.i hoa(.c va`o tra.i, da^~u qua^n ho^. to^'ng tha^.t hu`ng
ha^.u!
...
My~ Lai, mo^.t la`ng trong nhu+~ng la`ng "vu`ng xo^i dda^.u" ma` su+. tha?m sa't
dda~ xa?y ra ddu+o+.c the^' gio+'i bie^'t to+'i nhu+ mo^.t "to^.i a'c cu?a My~",
vu`ng xo^i dda^.u "nga`y quo^'c gia dde^m CS" ma` qua^n lu+.c VNCH dda~ kho^ng
co' ca'ch gia?i quye^'t (kho^ng da'm gia?i quye^'t) co' ma(.t tre^n kha('p "4
vu`ng chie^'n thua^.t" !
Thu? pha.m chi'nh, la` ai (???), la` ai thi` ai cu~ng ro~ bo+?i ne^'u kho^ng co'
"tie^'ng su'ng" phu.c ki'ch thi` cha(?ng ai la.i ddie^n cuo^`ng ma` no^? su'ng
dde^? thoa't ra !
Ca'i Virus ddie^n cuo^`ng man ro+., ca'i virus thu' ti'nh cu?a lu~ "MO.I VC"
dda~ ga(.m he^'t tri' kho^n cu`ng ta^m linh loa`i ngu+o+`i cu?a chu'ng cho mo^~i
mo^.t mu.c ddi'ch duy nha^'t la` chie^'m ddu+o+.c mie^`n nam ba(`ng mo.i ca'ch!
My~ chi? la` mo^.t die^~n vie^n ma` ngu+o+`i dda.o die^~n la` VC!
Pha?i, VC chi'nh la` ke? sa't nha^n dda~ ga^y ra nhu+~ng vu. tha?m sa't tre^n
kha('p que^ hu+o+ng VN!
* 2008-03-03 02:07:58
Caubay
Vu. tha?m sa't Te^'t Ma^.u Tha^n nha(`m tha'ng ..4 na(m 1968.
No'i la'o la` mo^.t ti'nh xa^'u. Ke? ba^`n cu`ng, tha^'t co+ lo+~ va^.n, vo^
ho.c ma` no'i la'o va^~n bi. khinh, huo^'ng ho^` nhu+~ng ke? (tu+. cho) la` co'
ho.c! Da^~u bie^'t ra(`ng ba(`ng ca^'p trong che^' ddo^. CS, nha^'t la` o+? VN,
la` chuye^.n kho^ng di'nh da'ng gi` dde^'n..ca'i ho.c; nhu+ng du` sao mang danh
tie^'n si~, gia'o su+ ma` la.i ddi no'i la'o co^ng khai, tra('ng tro+.n, tra'o
tro+? nhu+ o^ng tha^`y (cha.y) na`y thi` thie^.t vo^ lie^m si~.
Trong ca'c mo^n ho.c trong che^' ddo^. CS thi` mo^n Su+? la` vo^ i'ch nha^'t,
vi` dda?ng ba('t ..qua' khu+' pha?i phu.c vu. "ca'ch ma.ng"! DDo' la` mo^n Su+?
no'i chung, co`n li.ch su+? dda?ng thi` ca`ng thu'i hoa('c nu+~a! Thi' du. nhu+
nha` ba'o Tra^`n da^n Tie^n vie^'t su+? ba'c Ho^` thi` ho.a may co' anh Le^ va(n
Ta'm khen hay. O^ng pho' bo` na`y to^'t nghie^.p o+? Khoa Su+? DDH Ha` No^.i
thi` cu~ng nhu+ o^ng Nguye^~n Ta^'n Du~ng to^'t nghie^.p DDa.i ho.c Lua^.t
(ru+`ng) U minh! Nghe dda~ the`m!
Cu~ng may tho+`i dda.i internet ne^n nga`y nay chi? co' ma^'y con (tie^'n si~)
bo` ho.a may co`n tin o+? dda?ng! Ma^'y ba.n tre?, ddie^?n hi`nh nhu+ ba.n
ddu+o+.c dde^` ca^.p dde^'n trong ba`i, thi` dda~ bie^'t dda^u la` cha^n ly'.
Caubay vo^'n si'nh ma^`n tho+, ky` na`y co' ve` rie^ng ta(.ng Tie^'n si~ bo`
nhu+ va^`y:
Co' o^ng pho' tie^'n si~
Bo` do^'t hay khoe chu+~
dda?ng ngu cho la`m tha^`y
Da.y mo^n bo'p me'o su+?
Tha?m sa't Te^'t Ma^.u Tha^n
La.i ro+i va`o tha'ng Tu+
Tu.i My~ bie^'t ta^?y Ve.m
Chu'ng tu?m ti?m cu+o+`i tru+`
Khen o^ng ...la'o vo^ tu+!
* 2008-03-03 03:08:36
Tu+o+`ng Tu+.
Mo^.t ba`i vie^'t ra^'t bo^? i'ch ve^` tho^ng tin.
DDu'ng la` ca'c tri' thu+'c XHCN hoa(.c do^'t hoa(.c coi tro+`i ba(`ng vung,
ne^n dda~ da'm "mu'a vo~ dde^?u" tru+o+'c ca'c sinh vie^n cu?a Pricenton
University.
Ve^` Tha?m sa't Te^'t Ma^.u Tha^n, ca'c ba.n co' the^? ti`m ddo.c va` ne^n lu+u
tru+~ ca'c cuo^'n sa'ch nghie^n cu+'u co' gia' tri. tu+ lie^.u sau dda^y:
- "Encyclopedia of the Vietnam War", David T. Zabecki: Co' 2 mo^` cho^n ta^.p
the^? o+? Hue^' la` 2.810 ngu+o+`i va` ha`ng nga`n ngu+o+`i ma^'t ti'ch.
- "The Vietcong Massacre at Hue", Vintage Press, New York: ba'c si~ Vannema co'
ma(.t ta.i Hue^' trong bie^'n co^' Ma^.u Tha^n cho bie^'t theo ta`i lie^.u,
kie^?m ke^ ddu+o+.c 22 mo^ cho^n ta^.p the^? va` so^' na.n nha^n la` 2.326
ngu+o+`i chia ra nhie^'u tha`nh pha^`n.
- "Vietcong Strategyofterro", cu?a gia'o su+ Douglas Pike: Vu.Te^'t Ma^.u Tha^n
o+? Hue^' co' khoa?ng 7.600 na.n nha^n trong ddo' co' 1.946 ngu+o+`i ma^'t
ti'ch.
* 2008-03-03 08:01:53
Khanh-Phong
Tri' thu+'c cu~a nha` nu+o+'c CHXH Chu? nghi~a VN la` nhu+ va^.y .
Tha^`y Le^ sinh ra lo+'n le^n trong mo^.t dda^'t nu+o+'c nghe`o ddo'i tho+`i
ddo' . He^. tho^'ng gia'o du.c kho^ng ddu+o+.c xem tro.ng , qua`ng kha(n ddo?
dde^'n tru+o+`ng chi? dde^? la`m ke^' hoa.ch nho? va` ho.c ve^` anh hu`ng Le^
Va(n Ta'm , to^'t nghie^.p trung ho.c 10.10 chi? bie^'t ddo.c bie^'t vie^'t hay
la`m ddu+o+.c va`i ba`i toa'n + . - .DDa`o ta.o tri' thu+'c vo+'i phu+o+ng pha'p
Ho^`ng ho+n Chuye^n . Nga`y nay dda^'t nu+o+'c dda~ ddu+o+.c ho^.i nha^.p va`o
co^.ng ddo^`ng the^' gio+'i . Tha^`y Le^ cu~ng kho^ng thoa't ra ddu+o+.c ca'i
vie^~n ca?nh ddo'i nghe`o trong qua' khu+' , pha?i ba?o ve^. no^`i co+m , pha?i
no'i theo y' dda?ng dde^? giu+~ ddu+o+.c vie^.c la`m .
Tru+o+'c khi dde^'n la`m gia?ng vie^n cho khoa' ho.c 6 tua^`n cu~a ca'c sinh
vie^n My~ , tha^`y Le^ pha?i qua mo^.t khoa' ho.c ta.i tru+o+`ng dda?ng Nguye^~n
A^i Quo^'c do ca'c gia?ng vie^n Nguye^~n DDi`nh U+o+'c , Nguye^~n Va(n Hu+o+?ng
, Le^ Ho^`ng Anh hu+o+'ng da^~n . Pha?i ho.c thuo^.c lo`ng dde^` ta`i " Ca'i
CO`NG va` NO^`I CO+M " pha?i ddi ddu'ng le^` be^n pha?i .
* 2008-03-03 19:54:37
mythanh
Con o+i, nho+' la^'y lo+`i cha,
VC no'i la'o nhu+ ta...no'i ddu`a.
No'i la'o ba^'t ke^? ddu+o+.c, thua,
No'i la'o lie^n tu.c bo^'n mu`a, quanh na(m.
No'i la'o, nghe rie^'t, tha`nh... ca^m,
DDe^? ma(.c chu'ng no'i, la`m a^`m, i'ch chi!
Tie^'p theo la` chu'ng ddua thi,
Chi'nh sa'ch lu+o+`ng ga.t dde^'n khi thuo^.c lo`ng.
Ca? nu+o+'c ga.n ddu.c, kho+i trong,
Do^'i lu+`a, bi.p bo+.m... thuo^.c lo`ng theo luo^n.
* 2008-03-04 03:15:56
Ta`ng
Ho^m qua (3-3-08) tre^n Talawas ta'c gia? Ngo^ Minh vie^'t mo^.t ba`i kha' da`i
minh oan cho o^ng Hoa`ng Phu? Ngo.c Tu+o+`ng, dda~ dde^` ca^.p to+'i vu. Ma^.u
Tha^n o+? Hue^', nhu+ sau : (xin tri'ch) Tie^.n dda^y, to^i cu~ng xin no'i ddo^i
lo+`i ve^` ca'i go.i la` �vu. ta`n sa't Ma^.u Tha^n� o+? Hue^'. Kho^ng mo^.t
qua^n ddo^.i na`o da.y cho binh li'nh mi`nh gie^'t ngu+o+`i da^n ca?. Da^n la`
cho^~ du+.a cu?a qua^n ddo^.i. �Na^ng thuye^`n cu~ng da^n, la^.t thuye^`n cu~ng
da^n� (Nguye^~n Tra~i). Nhu+ng che^'t nhie^`u ngu+o+`i trong Ma^.u Tha^n la`
su+. tha^.t ra^'t ddau lo`ng. Trong chie^'n tranh kho^'c lie^.t, ngu+o+`i che^'t
do nhie^`u nguye^n nha^n: Hai be^n ba('n nhau, te^n ro+i dda.n la.c. Nhu+~ng
nga`y Ma^.u Tha^n suo^'t tha'ng tro+`i ddo', ma'y bay My~ do^.i bom, qua^n
ddo^.i Saigon ba('n pha'o du+~ do^.i suo^'t tha'ng tro+`i kha('p ca'c ne?o
ddu+o+`ng ma` qua^n Gia?i pho'ng ddo^.t nha^.p Hue^', do^.i pha'o va`o Tha`nh
No^.i, va` tha`nh pho^' Hue^'. Qua^n gia?i pho'ng cu~ng cho^'ng tra? quye^'t
lie^.t. Bom pha'o, su'ng dda.n ddo' kho^ng bie^'t ca'ch pha^n bie^.t Vie^.t
co^.ng hay ngu+o+`i da^n, ta^'t ca? dde^`u bi. chi`m trong kho'i lu+?a. Qua^n
Gia?i pho'ng ma` dda pha^`n la` bo^. ddo^.i tre? tu+` mie^`n Ba('c va`o che^'t
ra^'t nhie^`u. Ro^`i chuye^.n lo+.i du.ng chie^'n tranh dde^? thanh toa'n tu+
thu`. Ca? hai be^n dde^`u ti`m ca'ch die^.t nhu+~ng ngu+o+`i la` tay cha^n tha^n
ti'n cu?a be^n kia dde^? tru+` ha^.u hoa. v.v... Vi` the^', kho^ng the^? ddo^?
vie^.c nhie^`u ngu+o+`i che^'t cho mo^.t be^n na`o ddu+o+.c. Ta.p chi' So^ng
Hu+o+ng so^' Xua^n Ma^.u Ty' (2-2008) co' in ba`i �Me My~ ke^? chuye^.n Hue^'
sau Te^'t Ma^.u Tha^n�, tri'ch dda(ng ho^`i ky' cu?a ba` Nguye^~n Thi. Thanh
Sung, ngu+o+`i An Cu+.u - Hue^', la` vo+. cu?a o^ng Bill Fleming, co^' va^'n an
ninh ta.i Toa` la~nh su+. Hoa Ky` ta.i Hue^' lu'c ddo', go.i theo lo^'i da^n
gian ba` la` �Me My~�, hie^.n ddang ddi.nh cu+ o+? Potomac, bang Maryland. Ba`
Thanh Sung dda~ ke^? chuye^.n sau Ma^.u Tha^n, bo^' ba` la` o^ng Nguye^~n DDa(ng
Hie^'u bi. ca?nh sa't chi'nh quye^`n Hue^' ba('t giam vi` dda~ co' te^n trong
quye^?n So^? va`ng, khi cuo^'n So^? va`ng cu?a Vie^.t co^.ng lo.t va`o tay ho..
Cuo^'n so^? va`ng ddo' ghi te^n nhu+~ng ngu+o+`i ddo'ng go'p tie^`n cu?a giu'p
ca'ch ma.ng trong chie^'n di.ch Ma^.u Tha^n. Ma^'y nga`y sau ddo' co' tho^ng
ba'o gu+?i cho me. ba` Thanh Sung: �Ba` va` ngu+o+`i nha` le^n ddu+o+`ng ra`y xe
hoa? ga^`n nha` ga dde^? nha^.n xa'c cho^`ng ba`. Khi nha^.n ra nho+' ddem ve^`
cho^n ca^'t ngay la^.p tu+'c...�, �qua kho?i nha` ga, ddi theo ddu+o+`ng ra`y
ve^` phi'a nu'i, tu+` dda(`ng xa nhi`n to+'i, chu'ng to^i dda~ ba('t dda^`u
tha^'y nhu+~ng xa'c che^'t na(`m la lie^.t hai be^n ddu+o+`ng ra`y�. (Theo
www.tapchisonghuong.com.vn). Co' bao nhie^u nga`n ngu+o+`i bi. tra? thu`,
�che^'t la lie^.t� o+? ddu+o+`ng ra`y Ga Hue^' nhu+ the^'?
Nhu+ va^.y la` phe Quo^'c Gia (VNCH) la.i bi. mang the^m mo^.t ve^'t nho+ nu+~a
la` gie^'t ngu+`o+i ru`i bo? na(`m la lie^.t tre^n ddu+o+`ng rail .... Ai o+?
Hue^' cha('c bie^'t ro~ ho+n .. To^i ho^ng hie^?u sao ngu+`o+i Hue^' a(n no'i
ngo.t nga`o, de^~ thu+o+ng ma` la.i bi. nhie^`u tai u+o+ng the^' ???
* 2008-03-08 11:49:47
DDa`o Co^ng Khai
To^i nghi~, VC se~ luo^n co^' tra'nh ne' vie^.c nha('c la.i tra^.n Te^'t Ma^.u
Tha^n. Ky` ky? nie^.m vu+`a qua ho. la`m la` vi` cu+' vo`ng tua 20 na(m, ho.
pha?i ky? nie^.m la.i mo^.t la^`n dde^? giu+~ ma~i li.ch su+? cho^'ng My~ trong
ta^m tri' da^n VN cu?a ho.. Cho ne^n ho. ky? nie^.m la.i nhu+ng ddo^`ng tho+`i
co^' lu+o+`ng ga.t che gia^'u nhu+~ng to^.i a'c nhu+ng la.i tu+o+?ng tu+o+.ng,
bi.a dda(.t va` dda'nh bo'ng va` pho'ng dda.i nhu+~ng tha`nh qua? cu?a ho.. No'i
ddu'ng ra bie^'n co^' Te^'t Ma^.u Tha^n dda~ la`m cho da^n mie^`n Nam tha^'y
so+. VC va` u?ng ho^. chi'nh phu? VNCH nhie^`u ho+n, vi` da^n ho. tha^'y kho^ng
pha?i My~ chie^'n dda^'u cho^'ng VC ma` chu? ye^'u la` qua^n ddo^.i VNCH chie^'n
dda^'u va` chie^'n tha('ng VC ve? vang nhu+ the^'.
Chi'nh bie^'n co^' ddo' dda~ la`m cho tri' thu+'c VNCH dda(.t the^m da^'u ho?i
lo+'n ve^` My~? Pha?i cha(ng My~ dda~ pha?n bo^.i co^ng cuo^.c cho^'ng Co^.ng
cu?a nha^n da^n mie^`n Nam. Da^'u ho?i thu+' nha^'t dda~ ddu+o+.c dda(.t ra va`o
na(m 1963. Nhu+ng no' co' the^? ddu+o+.c tra? lo+`i la` vi` chie^'n lu+o+.c
cho^'ng co^.ng kie^?u My~ kha'c vo+'i VN. Nhu+ng cho dde^'n ho^.i nghi. Paris
thi` dda so^' nhu+~ng ngu+o+`i VN dde^`u tha^'y ngu+o+`i ba.n DDo^`ng Minh My~
cu?a mi`nh CO' VA^'N DDE^`!
Chi'nh khu+'a GS Su+? cu?a VC ddo' cu~ng pha?i thu' nha^.n sau te^'t Ma^.u Tha^n
thi` con so^' da^n mie^`n Nam u?ng ho^. VC dda~ gia?m co`n 50%. Ta.i sao? Cu+'
ho?i da^n thi` mo+'i bie^'t ddu+o+.c. Kho^ng pha?i la` 50% ma` 80% da^n mie^`n
Nam sau Te^'t Ma^.u Tha^n dda~ hie^?u ro~ bo^. ma(.t ta`n a'c va` lu+o+`ng ga.t
cu?a VC ne^n ho. bo? kho^ng da'm u?ng ho^. VC nu+~a. Du+o+'i tho+`i TT Die^.m,
may ra chi? co' khoa?ng tu+` 5% dde^'n 10% da^n la` theo VC. Va` TT Die^.m
kho^ng the^? to^?ng tuye^?n cu+? vo+'i mie^`n Ba('c la` vi` mie^`n Ba('c ddo^ng
da^n ho+n mie^`n Nam va` bie^'t cha('c la` VC se~ gian la^.n trong chuye^.n ddo'
va` du`ng vo~ lu+.c ha(m do.a da^n mie^`n Ba('c bo? phie^'u cho VC. Ne^n cha('c
cha('n ne^'u to^?ng tuye^?n cu+? thi` VC se~ tha('ng. La`m sao TT Die^.m co'
the^? tha('ng cu+? vo+'i mo^.t ke? gian la^.n ddu+o+.c?
Sau khi TT Die^.m che^'t thi` da^n mie^`n Nam theo VC ddo^ng ga^'p ddo^i. Va`
sau khi My~ ddo^? qua^n va`o VN thi` da^n theo VC ddo^ng ga^'p ddo^i the^m 1
la^`n nu+~a la` co+~ chu+`ng 30% dde^'n 40% da^n theo VC. Nhu+ng sau te^'t Ma^.u
Tha^n thi` con so^' ddo' gia?m xuo^'ng co`n khoa?ng 20% theo VC ma` tho^i. Ho.
theo chu+a cha('c dda~ la` vi` ho. thi'ch VC, nhu+ng pha^`n ddo^ng ho. theo la`
vi` hoa`n ca?nh ba('t buo^.c ne^'u kho^ng theo VC thi` kho^ng la`m a(n gi`
ddu+o+.c, chi? co' nu+o+'c pha?i bo? ruo^.ng vu+o+`n cha.y ve^` tha`nh pho^'
tho^i. Mo^.t so^' kha'c ho. kho^ng thi'ch VC nhu+ng vi` ghe't mo^.t va`i vie^n
chu+'c VNCH ddang cai tri. ho. ne^n ho. cha.y theo VC. Sau 75 thi` con so^' be^`
ngoa`i la` 100% da^n u?ng ho^. VC, nhu+ng thu+.c te^' la` 99% ghe't VC, chi? co'
khoa?ng 1% vi` la` gia ddi`nh ca'n bo^. la` thu+.c su+. thi'ch VC tho^i. DDu+`ng
dda'nh gia' ca'i mie^.ng be^` ngoa`i cu?a ngu+o+`i ta, be^n VN thie^'u da^n chu?
ne^n da^n kho^ng bao gio+` da'm no'i le^n nguye^.n vo.ng thu+.c cu?a mi`nh. Cu+'
nhi`n ngay nhu+~ng ca'n bo^. la~o tha`nh cu?a VC ma` co`n chu+?i che^' ddo^. VC
thi` mo+'i bie^'t ra(`ng da^n VN ddang oa'n thu` VC dde^'n mu+'c ddo^. na`o!