Trong tha^m cung dda?ng CSVN: Khi vu. a'n chi'nh tri. sie^u nghie^m tro.ng he' mo+?...
rangnguyen
Bu`i Ti'n
LTS - Ta'c gia? ba`i na`y, cu+.u DDa.i ta' Bu`i Ti'n, tu+`ng ddu+o+.c coi la`
mo^.t ngu+o+`i co^.ng ta'c ma^.t thie^'t vo+'i cu+.u DDa.i tu+o+'ng Vo~ Nguye^n
Gia'p; cho ne^n o^ng Bu`i Ti'n cu~ng co' the^? coi la` ngu+o+`i co' kha? na(ng
gia?i thi'ch ddu'ng nha^'t nhu+~ng y' ddo^` na(`m trong la' thu+ Vo~ Nguye^n
Gia'p gu+?i cho gio+'i la~nh dda.o dda?ng CSVN. Nhu+ o^ng Bu`i Ti'n vie^'t,
pha^`n quan tro.ng nha^'t trong la' thu+ la.i la` pha^`n �Ta'i Bu't!� Ta'c gia?
ne^u ra ra^'t nhie^`u chi tie^'t ve^` nhu+~ng chuye^.n tha^m cung bi' su+? trong
dda?ng CSVN . Nhu+~ng ca'c y' kie^'n trong ba`i dde^`u la` cu?a ta'c gia? va`
kho^ng nha^'t thie^'t phu` ho+.p vo+'i quan ddie^?m cu?a nha^.t ba'o Ngu+o+`i
Vie^
I. Bu+'c thu+ kho^ng bi`nh thu+o+`ng cu?a vi. dda.i tu+o+'ng mo^.t tho+`i vang
bo'ng:
DDa^`u na(m 2004, tu+o+'ng Vo~ Nguye^n Gia'p gu+?i mo^.t bu+'c thu+ dde^` nga`y
3 tha'ng 1 cho �Ban cha^'p ha`nh Trung u+o+ng, DDo^`ng chi' To^?ng Bi' thu+,
ca'c ddo^`ng chi' trong Bo^. Chi'nh tri., Ban Bi' thu+ va` U?y ban Kie^?m tra
Trung u+o+ng''. Thu+ da`i 7 trang, ve^` hi`nh thu+'c la` ddo'ng go'p y' kie^'n
cho cuo^.c ho.p Ban cha^'p ha`nh Trung u+o+ng dda?ng la^`n thu+' 9 (kho'a IX)
nha(`m kie^?m ddie^?m 3 na(m thu+.c hie^.n nghi. quye^'t cu?a DDa.i ho^.i dda?ng
kho'a IX va` dde^` ra nhie^.m vu. cho 2 na(m co`n la.i cu?a nhie^.m ky` na`y.
DDo.c thoa'ng qua, i't ai tha^'y ddu+o+.c ro~ no^.i dung tha^.t su+. cu?a bu+'c
thu+, nhu+~ng va^'n dde^` no' dda(.t ra, cu~ng nhu+ kha? na(ng ta'c ddo^.ng cu?a
no' ddo^'i vo+'i no^.i ti`nh dda?ng CS va` ti`nh hi`nh chi'nh tri. trong
nu+o+'c. Co' the^? hi`nh dung su+. bo^'i ro^'i cu?a nhu+~ng nha^n va^.t ca^`m
quye^`n cho'p bu khi tha^'y bu+'c thu+ dda~ �lo.t lu+o+'i� ra ngoa`i nu+o+'c va`
ddang ddu+o+.c truye^`n ve^` cho ba` con ta o+? trong nu+o+'c.
Bu+'c thu+ ca^`n ddu+o+.c ly' gia?i, pha^n ti'ch va` nha^.n ddi.nh mo^.t ca'ch
kha'ch quan, tha^'u dda'o, du+.a va`o nhu+~ng tho^ng tin dda'ng tin ca^.y, dde^?
ca'c lu+.c lu+o+ng da^n chu? trong, ngoa`i nu+o+'c ru't ra nhu+~ng ke^'t lua^.n
ca^`n thie^'t cho hoa.t ddo^.ng cu?a mi`nh.
Chu'ng ta co' the^? chu+a ddi sa^u va`o ca? 7 trang thu+, va`o ca? 7 va^'n dde^`
lo+'n ddu+o+.c o^ng Gia'p la^`n lu+o+.t go'p y': 1) ve^` xa^y du+.ng kinh te^';
2) ve^` gia'o du.c va` khoa ho.c; 3) ve^` quo^'c pho`ng va` an ninh; 4) ve^`
cho^'ng tham nhu~ng, la~ng phi'; 5) ve^` xa^y du+.ng, chi?nh ddo^'n dda?ng; 6)
ve^` co^ng ta'c ca'n bo^.; 7) ve^` co^ng ta'c ba?o ve^. chi'nh tri. no^.i bo^..
Co' nhu+~ng bu+'c thu+ da`i, nhu+ng quan tro.ng ho+n ca? la.i o+? va`i do`ng
�ta'i bu't�. Bu+'c thu+ na`y cu~ng va^.y. Theo to^i, ngu+o+`i vie^'t muo^'n
nha^'n ma.nh dde^'n va^'n dde^` cuo^'i cu`ng, la` �co^ng ta'c ba?o ve^. chi'nh
tri. no^.i bo^.�(nhu+~ng chu+~ in dda^.m du+o+'i dda^y la` nguye^n va(n trong
thu+).
Trong pha^`n na`y, o^ng Gia'p ne^u ba^.t le^n nhu+~ng vu. a'n chi'nh tri. cu.
the^?: �DDie^?n hi`nh nghie^m tro.ng la` vu. To^?ng cu.c II thuo^.c Bo^. Quo^'c
pho`ng�; �DDa(.c bie^.t nghie^m tro.ng la` vu. Sa'u Su+' ma` Ho^.i nghi. Trung
u+o+ng 12 va` 13 kho'a VI dda~ ba`n giao cho Trung u+o+ng kho'a VII gia?i
quye^'t�, va` �nghie^m tro.ng ho+n nu+~a la` vu. T4 ma` Bo^. Chi'nh tri. kho'a
VIII dda~ ba`n giao la.i cho Bo^. Chi'nh tri. kho'a IX; Bo^. Chi'nh tri. kho'a
IX dda~ chi? dda.o Ban ddie^`u tra lie^n nga`nh tie^'n ha`nh ddie^`u tra va`
Bo^. Chi'nh tri. dda~ ke^'t lua^.n�.
Bu+'c thu+ ke^'t lua^.n kha' ma.nh me~: �To^i dde^` nghi. Ho^.i nghi. Trung
u+o+ng 9 kho'a IX xu+? ly' kie^n quye^'t, du+'t ddie^?m, nghie^m minh nhu+~ng
su+. vie^.c to^`n ddo.ng no'i tre^n theo ddu'ng ddie^`u le^. cu?a dda?ng, pha'p
lua^.t cu?a Nha` nu+o+'c va` ky? lua^.t cu?a qua^n ddo^.i, du` ngu+o+`i ddo' la`
ai, o+? ba^'t cu+' cu+o+ng vi. na`o, va` tho^ng ba'o co^ng khai cho Ban cha^'p
ha`nh Trung u+o+ng kho'a IX, cho ca'c ddo^`ng chi' u?y vie^n Bo^. Chi'nh tri.,
Ban bi' thu+ va` U?y ban kie^?m tra trung u+o+ng ca'c kho'a tru+o+'c. Ky? lua^.t
cu?a dda?ng va` pha'p lua^.t cu?a Nha` nu+o+'c ddo`i ho?i kho^ng ddu+o+.c phe'p
bao che, ne' tra'nh, la`m qua loa, ma` pha?i kie^n quye^'t xu+? ly' ca? nhu+~ng
ke? bao che�
Bu+'c thu+ co`n kho^ng bi`nh thu+o+`ng, chu+a tu+`ng co' o+? o^ng Gia'p, vi`
lo+`i le~ ra^'t ma.nh, le^n a'n nhu+~ng vie^.c la`m to^`i te^. trong qua^n
ddo^.i, trong dda?ng, kho^ng pha?i do ke? thu` na`o ga^y ra, ma` chi'nh do ca'c
quan chu+'c o+? cho'p bu quye^`n lu+.c che^' ddo^. ta.o ne^n - mo^.t to^? chu+'c
sie^u dda?ng, sie^u chi'nh phu?, pha' hoa.i dda?ng mo^.t ca'ch co' he^. tho^'ng,
co' to^? chu+'c, ke'o da`i ha`ng chu.c na(m...
II. Ca'c vu. a'n chi'nh tri. nghie^m tro.ng, cu+.c ky` nghie^m tro.ng va` sie^u
nghie^m tro.ng ddo' la` gi`?
1) Tru+o+'c he^'t la` vu. To^?ng cu.c II thuo^.c Bo^. Quo^'c pho`ng.
O^ng Gia'p chi? ro~: �Nhu+~ng ngu+o+`i ddu+'ng dda^`u va` nhu+~ng pha^`n tu+?
xa^'u trong To^?ng cu.c II dda~ co' nhu+~ng hoa.t ddo^.ng pha' hoa.i dda?ng
nghie^m tro.ng, dda(.t ma'y nghe tro^.m ca'c ddo^`ng chi' la~nh dda.o va` ca'c
ca'n bo^. ca^'p cao, su+? du.ng nhu+~ng tho^ng tin sai la.c dde^? pha' ro^'i va`
chia re~ no^.i bo^., co^' ti`nh ga^y ra be` pha'i trong dda?ng (ddoa.n in nga?
na`y ddu+o+.c ga.ch o+? du+o+'i), ta.o ra chu+'ng cu+' gia? dde^? ha~m ha.i
nhu+~ng ca'n bo^. to^'t cu?a dda?ng...".
To^?ng cu.c II la` co+ quan an ninh - ti`nh ba'o - pha?n gia'n bao tru`m ca? xa~
ho^.i, no^.i bo^. dda?ng, no^.i bo^. qua^n ddo^.i va` quo^'c te^', ca? ve^`
chi'nh tri., kinh te^', qua^n su+., ddo^'i ngoa.i... do bo^. tru+o+?ng quo^'c
pho`ng tru+.c tie^'p na('m. No' ddu+o+.c la^.p ra tu+` Cu.c II, te^n go.i cu?a
Cu.c Qua^n ba'o, xu+a nay va^~n na(`m trong Bo^. To^?ng tham mu+u (bao go^`m
ca'c Cu.c ta'c chie^'n, Cu.c qua^n ba'o, Cu.c qua^n lu+.c, Cu.c qua^n hua^'n,
Cu.c ddo^.ng vie^n, Cu.c da^n qua^n...). Cu.c II ddu+o+.c DDa.i tu+o+'ng Le^
DDu+'c Anh va` DDa.i tu+o+'ng DDoa`n Khue^ ddo^n le^n tha`nh To^?ng cu.c II sau
DDa.i ho^.i 7, khi o^ng Anh le^n la`m Chu? ti.ch nu+o+'c, o^ng Khue^ la`m Bo^.
tru+o+?ng Quo^'c pho`ng, du+.a va`o Nghi. quye^'t 96.CP do Chu? ti.ch Nu+o+'c
ban bo^'.
Nha^n va^.t trung ta^m cu?a To^?ng cu.c II la` o^ng DDa(.ng Vu~ Chi'nh -
thu+o+`ng mang te^n Vu~ Chi'nh - ngu+o+`i tin ca^?n cu?a o^ng Anh tu+` khi co`n
o+? trong qua^n khu 9 va` be^n chie^'n tru+o+`ng Cam Bo^'t. Vu~ Chi'nh ca^.y
the^' o^ng Anh ddu+a ngu+o+`i cu?a gia ddi`nh va`o to^?ng cu.c kho^ng chu't de`
da(.t; con trai DDa(.ng Vu~ Du~ng ddi lao ddo^.ng nu+o+'c ngoa`i ve^` phong
luo^n ca^'p thu+o+.ng u'y, ro^`i le^n trung ta', Cu.c tru+o+?ng cu.c 12; 2 con
ga'i DDa(.ng thi. Tuye^'t, DDa(.ng thi. Mai dde^`u mang ca^'p dda.i u'y trong
to^?ng cu.c; vo+. la` ba` Nguye^~n thi. Nha^~n, la` ngu+o+`i thu+o+`ng co' y'
kie^'n ve^` nha^n su+. va` hoa.t ddo^.ng cu?a ca'c co^ng ty Vasuco, Toseco
(buo^n ba'n vu~ khi') cu~ng nhu+ kha'ch sa.n Hoa`ng Gia, co^ng ty xa^y du+.ng
Ho^`ng Ba`ng dde^`u cu?a To^?ng cu.c; ba` Nha^~n tu+`ng ddu+o+.c Cu.c ti`nh ba'o
Hoa nam cu?a Ta`u (!)mo+`i sang nghi? ngo+i, tham quan va` chu+~a be^.nh. Na(m
2000, khi o^ng Vu~ Chi'nh ve^` nghi? hu+u, ngu+o+`i ddu+o+.c o^ng ba`n giao
tro.ng tra'ch to^?ng cu.c tru+o+?ng kho^ng pha?i ai kha'c la` dda.i ta' Nguye^~n
Chi' Vi.nh, con re^? o^ng Vu~ Chi'nh va` ba` Nha^~n, cu~ng ddu+o+.c o^ng Anh va`
o^ng Khue^ u+u a'i, vo+'i ly' do ddo' la` con trai duy nha^'t cu?a DDa.i
tu+o+'ng Nguye^~n Chi' Thanh ma^'t tu+` na(m 1967, con nha` to^ng, cha(?ng
gio^'ng lo^ng cu~ng gio^'ng ca'nh; vo+. o^ng Vi.nh la` DDa(.ng thi. Ngo.c, con
ga'i dda^`u cu?a o^ng Vu~ Chi'nh, cu~ng la` ngu+o+`i co' quye^`n lu+.c trong
To^?ng cu.c.
To^?ng cu.c II bi. nhie^`u si~ quan ca^'p cao o+? Ha` No^.i coi la` mo^.t
�vu+o+ng trie^`u�, vo+'i o^ng vua Vu~ Chi'nh, hoa`ng ha^.u Thi. Nha^~n, hoa`ng
tu+? Chi' Du~ng, ca'c co^ng chu'a Ngo.c, Mai, Tuye^'t va` pho` ma~ Chi' Vi.nh,
vo+'i su+. phu` phe'p cu?a Tha'i Thu+o+.ng Hoa`ng Le^ DDu+'c Anh.
O^ng Gia'p to^' ca'o To^?ng cu.c II ve^` to^.i pha' hoa.i dda?ng nghie^m tro.ng
mo^.t ca'ch co' he^. tho^'ng, co' to^? chu+'c, ke'o da`i ha`ng chu.c na(m,
dda(.t ma'y nghe tro^.m ca'c ddo^`ng chi' la~nh dda.o va` ca'c ca'n bo^. ca^'p
cao, ddie^`u na`y la`m cho mo^.t vie^n tu+o+'ng tha^n ca^.n vo+'i tu+o+'ng Gia'p
tho^'t le^n ra(`ng: che^' ddo^. ta dda~ co' mo^.t Watergate cu?a mi`nh! Ho+n
nu+~a, theo chi? dda.o cu?a o^ng Anh, To^?ng cu.c 2 dda~ chi~a mu~i nho.n
tha(?ng va`o o^ng Gia'p, ddie^`u ma` o^ng Gia'p ne^u ro~ la`: �ta.o ra chu+'ng
co+' gia? dde^? ha~m ha.i nhu+~ng ca'n bo^. to^'t cu?a dda?ng�.
2) �Vu. Sa'u Su+'� mang no^.i dung gi`, nha(`m ha~m ha.i ai?
Tho+`i gian tru+o+'c DDa.i ho^.i 7 cu?a DDCSVN, va`o tha'ng 5- 1991, xua^'t
hie^.n o+? Ca^u la.c bo^. Ba DDi`nh, sa't ho^.i tru+o+`ng Ba DDi`nh va` o+? Ca^u
la.c bo^. Qua^n nha^n ddu+o+`ng Hoa`ng Die^.u mo^.t ta^.p ta`i lie^.u dda'nh
ma'y, mang so^' 541, 11 trang, nhan dde^`: �Ti`nh hi`nh hoa.t ddo^.ng be` pha'i
trong dda?ng�, vo+'i bi. chu' o+? du+o+'i: �Ba'o ca'o cu?a BCT ta.i Ho^.i nghi.
TW-12 BCH kho'a VI�. Tha^.t ra dda^y la` ba?n ba'o ca'o do tu+o+'ng Anh chi?
dda.o ngu+o+`i cu?a To^?ng cu.c II tha?o ra, ro^`i mang danh nghi~a ba'o ca'o
cu?a Bo^. Chi'nh tri., vi` le~ trong Bo^. Chi'nh tri., tu+o+'ng Anh ddu+o+.c
pha^n co^ng dda?m nha^.n ca'c ma(.t: nha` nu+o+'c, quo^'c pho`ng, an ninh, ti`nh
ba'o va` ddo^'i ngoa.i. Trong li.ch su+? dda?ng CS, chu+a co' u?y vie^n Bo^.
Chi'nh tri. na`o o^m ddo^`m nhie^`u quye^`n dde^'n va^.y.
Ba?n ba'o ca'o ke^? la.i mo^.t loa.t hoa.t ddo^.ng cu?a mo^.t so^' nha^n va^.t
nha(`m ha. mo^.t so^' ngu+o+`i va` ddu+a mo^.t so^' ngu+o+`i le^n o+? nhu+~ng
cu+o+ng vi. then cho^'t nha^'t, nha^n DDa.i ho^.i VII sa('p die^~n ra. Hai nha^n
va^.t hoa.t ddo^.ng ha(ng ha'i nha^'t la` Ho^` va(n Cha^u (bi' danh Na(m Cha^u)
va` Nguye^~n Thi. Su+' (Sa'u Su+'); Na(m Cha^u vo^'n la` si~ quan ve^` hu+u
trong ban cha^'p ha`nh Ho^.i Cu+.u chie^'n binh tha`nh pho^' HCM, Sa'u Su+' la`
dda?ng vie^n la^u na(m trong Ho^.i Phu. nu+~ Cu+'u quo^'c Nam bo^. tho+`i
tru+o+'c.
Tu+` dda^`u na(m 1991, Na(m Cha^u va` Sa'u Su+' dda~ ra Ha` No^.i nhie^`u la^`n,
vo+'i mu.c ddi'ch la` va^.n ddo^.ng ca'c dda?ng vie^n ky` cu+.u, ca'c si~ quan
cao ca^'p nha(`m ddu+a tu+o+'ng Gia'p le^n, hoa(.c la`m To^?ng bi' thu+, hoa(.c
la`m Chu? ti.ch Nu+o+'c, va` ddu+a tu+o+'ng Tra^`n Va(n Tra` ra la`m Bo^.
tru+o+?ng Quo^'c pho`ng dde^? ro^`i se~ thay tu+o+'ng Gia'p la`m To^?ng bi'
thu+. Ho. co`n va^.n ddo^.ng cho tu+o+'ng Tra^`n Va(n Danh (Sa'u Tra^`n),
ngu+o+`i ddang chi? huy xa^y du+.ng dda^.p Tri. An ra la`m Bo^. tru+o+?ng Co^ng
an thay Mai Chi' Tho.... Ra Ha` No^.i, Na(m Cha^u va` Sa'u Su+' dda~ ba`n ba.c
�a^m mu+u� na`y vo+'i bo^. ha. cu?a tu+o+'ng Gia'p, go^`m co': Le^ Hoa`ng (co`n
go.i la` Hoa`ng Ke` vi` ma('t luo^n ddo? ke`), tu+`ng la` u?y vie^n trung u+o+ng
dda?ng, bi' thu+ ti?nh u?y Tha'i Nguye^n; Thanh Qua?ng, tu+`ng la` bi' thu+ cu?a
tu+o+'ng Gia'p sau ve^` la`m pho' bi' thu+ tha`nh u?y Ha` No^.i; Ha` Ke^' Ta^'n,
nguye^n u?y vie^n trung u+o+ng dda?ng, bo^. tru+o+?ng thu?y lo+.i, lu'c a^'y la`
Pho' chu? ti.ch Ho^.i cu+.u chie^'n binh tha`nh pho^' Ha` No^.i; Phan Phu'c
Tu+o+`ng o+? Bo^. Va^.t tu+; Tru+o+`ng Giang, ca'n bo^. la~o tha`nh cu?a khu
Vie^.t Ba('c...
Theo ba'o ca'o thi` ma^'y ngu+o+`i na`y co`n ddi'ch tha^n ga(.p tu+o+'ng Gia'p
dde^? ba`n mo.i chuye^.n va` xin chi? thi.. Ba?n ba'o ca'o ke^? to^.i nho'm co+
ho^.i, be` pha'i dda~ ba`n dde^? ddu+a tu+` Saigon ra Ha` No^.i 10 ca'n bo^.
la~o tha`nh co' uy ti'n nha(`m ta'c ddo^.ng dde^'n ca'c dda.i bie^?u du+. dda.i
ho^.i dda?ng, va` chi phi' cho ca'c vi. a^'y tie^`n di chuye^?n va` mo^~i nga`y
100 nga`n ddo^`ng; ba?n ba'o ca'o vie^'t ra(`ng ho. co`n co' a^m mu+u sa'ch
ddo^.ng qua^`n chu'ng sinh vie^n, cu+.u chie^'n binh, co^ng nha^n xuo^'ng
ddu+o+`ng, bie^?u ti`nh ddu+a ra ye^u sa'ch ve^` nha^n su+. nhu+ tre^n, va`
dda(.c bie^.t co`n co' a^m mu+u a'm sa't mo^.t so^' nha^n va^.t, tru+o+'c he^'t
la` o^ng Le^ DDu+'c Anh. Theo ba?n ba'o ca'o, tu+o+'ng Gia'p nhie^`u la^`n
ddu+o+.c go.i la` �a.V.� (anh Va(n) tre^n ca'c bu+'c thu+ tuye^.t ma^.t cu?a
�bo.n be` pha'i cho^'ng dda?ng� gu+?i cho nhau ma` co+ quan an ninh dda~ na('m
ddu+o+.c.
Theo ba?n ba'o ca'o, Na(m Cha^u va` Sa'u Su+' - dda(.c bie^.t la` Sa'u Su+' -
dda~ thu' nha^.n va` khai ba'o the^m vo+'i To^?ng cu.c II nhu+~ng hoa.t ddo^.ng
be` pha'i he^'t su+'c nghie^m tro.ng cu?a ho. lie^n quan dde^'n tu+o+'ng Gia'p.
.
Ro~ ra`ng ba?n ba'o ca'o na`y co' mu.c ddi'ch ke^'t to^.i tu+o+'ng Gia'p dda~
hoa.t ddo^.ng be` pha'i, ngoa`i khuo^n kho^? cu?a ca'c dda.i ho^.i dda?ng ca'c
ca^'p, to^? chu+'c ca'c cuo^.c va^.n ddo^.ng rie^ng le? cho ca' nha^n mi`nh,
pha' hoa.i kho^'i ddoa`n ke^'t tho^'ng nha^'t cu?a dda?ng, di'nh dde^'n ca? a^m
mu+u sa'ch ddo^.ng qua^`n chu'ng xuo^'ng ddu+o+`ng bie^?u ti`nh, cho dde^'n
chua^?n bi. ha`nh ddo^.ng to^.i a'c na(.ng nha^'t la` a'm sa't nha^n va^.t la~nh
dda.o!
Ne^'u qua? la` nhu+ the^' thi` tu+o+'ng Gia'p co' the^? bi. ddie^.u ra tru+o+'c
to`a dda.i hi`nh va` la~nh a'n tu+? hi`nh! Nhu+ng ddie^`u a^'y kho^ng die^~n ra,
vi` tu+o+'ng Gia'p vo^'n ra^'t am hie^?u mo.i �nanh vuo^'t� cu?a che^' ddo^.,
o^m cha(.t mo^'i �kinh cung chi ddie^?u� suo^'t ho+n 50 na(m, sau vu. a'n hoang
tu+o+?ng �xe't la.i, cho^'ng dda?ng, la`m gia'n ddie^.p cho Lie^n Xo^�, ne^n
ra^'t ca?nh gia'c va` kho^n ngoan; o^ng ba'c bo? mo.i lo+`i buo^.c to^.i du+.a
va`o lo+`i khai trong ha(m do.a va` mo+'m cung cu?a Sa'u Su+', giu+~ ddu+o+.c an
toa`n cho ba?n tha^n, dde^? co' cuo^.c pha?n ki'ch ngoa.n mu.c ho^m nay. Nhie^`u
si~ quan cao ca^'p che^ tra'ch o^ng Gia'p la` qua' nhu't nha't, chi? cho+` a(n
co^~ do.n sa(~n, co`n ba?n tha^n thi` ba?o ma.ng ba^'t ddo^.ng, lo so+. ddu?
thu+'!
Trong ha`ng ngu~ si~ quan ca^'p cao trong Qua^n ddo^.i Nha^n da^n hie^.n co`n
to^`n ta.i mo^.t vu+o+'ng ma('c la` ba` Sa'u Su+' la` con ngu+o+`i ra sao, la`
ngu+o+`i cu?a To^?ng cu.c II co' nhie^.m vu. �gia(ng ba^~y� dde^? ta.o chu+'ng
co+' nha(`m ha~m ha.i tu+o+'ng Gia'p, hay ba` la` ngu+o+`i tin ca^?n cu?a
tu+o+'ng Tra` nhu+ng khi bi. an ninh tra ho?i - vu+`a mua chuo^.c vu+`a dde do.a
va` mo+'m cung - dda~ khai ba'o he^'t, nhu+ ba?n ba'o ca'o ne^u? DDie^`u to^`n
ta.i nu+~a la` ba` Sa'u hie^.n o+? dda^u, co' co`n so^'ng? Sao im ho+i la(.ng
tie^'ng suo^'t ho+n 10 na(m nay?
3) Vu. a'n sie^u nghie^m tro.ng T4?
Bi. ca'o chi'nh cu?a vu. a'n chi'nh tri. na`y la` DDa(.ng DDi`nh Loan, sinh na(m
1943 ta.i Phong DDie^`n ti?nh Thu+`a thie^n, to^'t nghie^.p Tru+o+`ng dda.i ho.c
to^?ng ho+.p Ha` No^.i nga`nh va(n, pho'ng vie^n Tho^ng ta^'n xa~ VN, hoa.t
ddo^.ng tho+`i chie^'n tranh o+? B5 (Tri. - Thie^n).
Na(m 1974 Loan tu+. ddo^.ng bo? vie^.c ra Ha` No^.i, dde^? vo+. con trong que^,
la^'y vo+. kha'c la` Ba'c si~ Linh, vo+. lie^.t si~ co' 1 con rie^ng; dda^`u
na(m 1994 Loan pho'ng ra mo^.t ta'c pha^?m cu+.c da`i, ho+n mo^.t nga`n trang,
in la`m 4 ta^.p, tie^?u thuye^'t li.ch su+?, nhan dde^` �DDu+o+`ng tho+`i
dda.i�, co' ha`ng ma^'y tra(m nha^n va^.t tu+` HCM, Tru+o+`ng Chinh, Pha.m Va(n
DDo^`ng, Le^ Dua^?n, Le^ DDu+'c Tho., Vo~ Nguye^n Gia'p, Va(n Tie^'n Du~ng...
dde^'n Nguye^~n Va(n Thie^.u, Nguye^~n Cao Ky`, Du+o+ng Va(n Minh, Cao Va(n
Vie^n, Tra^`n Thie^.n Khie^m, Ngo^ Quang Tru+o+?ng, ro^`i dde^'n Johnson, Nixon,
Kissinger, Ford... Cuo^'n sa'ch ddu+o+.c Nha` Xua^'t ba?n QDDND, ma` gia'm
ddo^'c la` tu+o+'ng DDoa`n Chu+o+ng em ruo^.t Bo^. tru+o+?ng Quo^'c pho`ng DDa.i
tu+o+'ng DDoa`n Khue^ in va` pha't ha`nh; sa'ch co`n ddu+o+.c Thu+ vie^.n QDDND
tre^n ddu+o+`ng Ly' Nam DDe^' to^? chu+'c gio+'i thie^.u ro^.ng ra~i, vo+'i
lo+`i ta^ng bo^'c: ta'c pha^?m va(n ho.c ddi'ch thu+.c, ngang ta^`m vo+'i ta'c
pha^?m �Chie^'n tranh va` Ho`a binh� cu?a DDa.i va(n ha`o Xo^ Vie^'t Le'on
Tolstoi! Tru+o+'c khi in, Loan dda~ ddu+o+.c To^?ng cu.c chi'nh tri. (QDDND) ma`
chu? nhie^.m ho^`i a^'y la` Tu+o+'ng Le^ Kha? Phie^u tro+. ca^'p 300 trie^.u
ddo^`ng (chu+`ng 20 nga`n ddo^ la), ddo^`ng tho+`i ddu+o+.c Bo^. tru+o+?ng
Tho^ng tin Va(n ho'a Tra^`n Hoa`n co`n ha`o pho'ng ca^'p cho 600 trie^.u ddo^`ng
(chu+`ng 40 nga`n ddo^ la).
To^i dda~ ddo.c mo^.t ma.ch ho+n nga`n trang sa'ch �DDu+o+`ng tho+`i dda.i�,
no^.i dung nha(.t nha.nh tu+` sa'ch trong va` ngoa`i nu+o+'c, the^m ma('m
muo^'i, the^m ca'c chuye^.n ti`nh ly ky`, ra^'t re? tie^`n, vo+'i y' ddi.nh
chi'nh tri. kha' lo^. lie^~u, ha. nhu+~ng nha^n va^.t na`y, ta^ng bo^'c ca'c
nha^n va^.t kha'c; no' �vo^ gia'� dde^'n ddo^. To^?ng cu.c chi'nh tri. cu?a o^ng
Phie^u na`i e'p Ho^.i nha` va(n ca^'p gia?i thu+o+?ng cho �ta'c pha^?m li.ch
su+?� na`y, ke^'t na.p Loan va`o Ho^.i, nhu+ng Ban cha^'p ha`nh Ho^.i lo+` ti.t,
kho^ng nha('c gi` dde^'n chuye^.n na`y!
Giu+~a na(m 1996, Loan va`o Saigon, le^n Thu? DDu+'c no'i chuye^.n ta.i
Tru+o+`ng si~ quan lu.c qua^n 2, vo+'i thu+ gio+'i thie^.u cu?a Va(n pho`ng
To^?ng cu.c chi'nh tri.. Loan luo^n tru+ng ra a?nh chu.p Loan ddu+'ng be^n 3
tu+o+'ng: Le^ DDu+'c Anh, DDoa`n Khue^ va` Le^ Kha? Phie^u, 3 ngo^i sao sa'ng
cho'i tre^n ba^`u tro+`i chi'nh tri. VN. Tha'ng 11 -1996, Loan ghe' Hue^' va`
ti?nh u?y Thu+`a thie^n to^? chu+'c cho Loan 2 cuo^.c no'i chuye^.n he.p, vo+'i
lo+`i gio+'i thie^.u trang tro.ng la` �pha'i vie^n dda(.c bie^.t cu?a Bo^.
Chi'nh tri.�, va` co`n ghe' tai tha^`m thi` vo+'i nhau: ddo^`ng chi' Loan la`
tro+. ly' cu?a ca'c anh trong Bo^. Chi'nh tri., nha^'t la` cu?a anh Sa'u Nam
(bi' danh o^ng Le^ DDu+'c Anh), hu+o+?ng lu+o+ng chuye^n vie^n 8 (ca^'p thu+'
tru+o+?ng). Loan tu+`ng la` dda?ng vie^n CS, bo? dda?ng ga^`n chu.c na(m, nay
la.i ddu+o+.c va(n pho`ng ti?nh u?y ca^'p gia^'y gio+'i thie^.u sinh hoa.t
dda?ng. Trong ca'c buo^?i no'i chuye^.n, Loan le^n bo^?ng xuo^'ng tra^`m, co'
khi nhu+ tha^`m thi`, ra(`ng: dda^y la` nhu+~ng ddie^`u co+ ma^.t cu?a dda?ng,
ddo^`ng chi' Sa'u Nam cho phe'p chi? pho^? bie^'n rie^ng cho ca'c anh la~nh
dda.o ca'c ti?nh tha`nh, cho+` se~ pho^? bie^'n co^ng khai sau.
DDie^`u ly ky` nha^'t la` nhu+~ng ddie^`u Loan no'i ve^` tu+o+'ng Gia'p; na`o
o^ng Go+` (G.) la` con nuo^i tha^.t su+. cu?a te^n tru`m ma^.t tha'm Marty; ba'c
Ho^` cho.n ddo^`ng chi' Phu`ng Chi' Kie^n dde^? giao vie^.c tha`nh la^.p Qua^n
gia?i pho'ng, o^ng G. dda~ tie^'m quye^`n a^'y; o+? chie^'n di.ch bie^n gio+'i,
o^ng G. kho^ng chi? huy, chu+' dde^? o^ng G. chi? huy thi` thua, may nho+`
Tu+o+'ng Tra^`n Canh cho.n DDo^ng Khe^ la`m ddie^?m ddo^.t pha'; o+? DDie^.n
Bie^n, o^ng G. so+. che^'t, na(`m du+o+'i ha^`m suo^'t, may co' ca'c anh
Nguye^~n Chi' Thanh va` Hoa`ng Va(n Tha'i chi? huy ne^n tha('ng to, tha('ng
ro^`i o^ng G. lie^`n gia`nh vinh quang cho rie^ng mi`nh; o^ng G. co' to^.i theo
Khrouthchev, ca^`m dda^`u nho'm �xe't la.i cho^'ng dda?ng�, tha^.m thu.t vo+'i
Sherbacov dda.i su+' kie^m ti`nh ba'o Lie^n Xo^; o^ng G. chi? gio?i ni.nh ba'c
Ho^`; sau hie^.p ddi.nh Gio+nevo+, o^ng G. cho phu.c vie^n 8 va.n qua^n, ddu+a 2
va.n qua^n ra no^ng tru+o+`ng la` sai la^`m chie^'n lu+o+.c; o^ng G. bi.a
chuye^.n o^ng a^'y co' te^n trong 10 vi. tu+o+'ng ta`i nha^'t the^' gio+'i
ddu+o+.c in tre^n Ba'ch khoa toa`n thu+, tha^.t ra la` kho^ng co', dda'ng xa^'u
ho^?! Khi dda'nh My~, o^ng G. so+. che^'t, kho^ng va`o Nam, hay sang Lie^n Xo^
vi` so+. My~ du`ng bom nguye^n tu+?; na(m 1974, la`m ke^' hoa.ch chie^'n
lu+o+.c, o^ng G. dde^` ra ke^' hoa.ch 4 na(m (75-79) bi. o^ng Dua^?n ba'c bo?:
�ne^'u 4 na(m thi` ddu+`ng co' dda'nh nu+~a!�; le~ ra o^ng G. dda~ bi. loa.i bo?
tu+` la^u, nhu+ng chi? vi` muo^'n giu+~ vie^.n tro+. cu?a Lie^n Xo^ ma` ta.m
dde^? la.i, nhu+ng kho^ng co' thu+.c quye^`n; ve^` dda.o ddu+'c, o^ng G. ra^'t
be^ bo^'i, ta(`ng ti.u vo+'i vo+. nha` va(n DDa`o Vu~ khi ba` a^'y da.y dda`n
piano^ ta.i nha` rie^ng!
Theo mo^.t ba'o ca'o gu+?i ra To^?ng cu.c chi'nh tri. ngay sau ddo', sau cuo^.c
no'i chuye^.n cu?a Loan, va`i ca'n bo^. chu? cho^'t trong ti?nh u?y, dda(.c
bie^.t la` gia'm ddo^'c co^ng an, thu+o+`ng vu. ti?nh u?y he^'t lo+`i ta^ng
bo^'c tu+o+'ng Anh, va` ve^` nha` go+~ ngay a?nh chu.p chung co' ma(.t tu+o+'ng
Gia'p treo trong nha`, va` go.i tu+o+'ng Gia'p ba(`ng �tha(`ng�. Mo^.t so^'
hoa`i nghi nhu+~ng ddie^`u Loan no'i va` ye^u ca^`u ti?nh u?y tha^?m tra ngay
va` ba'o ca'o ra trung u+o+ng. Vu. a'n kho+?i dda^`u nhu+ va^.y.
Ta.i sao Loan cho.n Hue^' - Thu+`a thie^n dde^? loan truye^`n nhu+~ng tin tu+'c
co+ ma^.t ddo^.ng tro+`i a^'y? DDa^y la` theo tu`y hu+'ng cu?a Loan, hay theo
le^.nh cu?a ai ddo'? hay cu?a nho'm na`o? Cuo^.c ddie^`u tra cu?a vu. a'n se~
ke^'t lua^.n. Chi? co' the^? pho?ng ddoa'n la` mo^.t mi`nh Loan thi` kho' co'
gan la`m ca'i vie^.c ghe^ go+'m a^'y, vi` ai cu~ng bie^'t the^' cu?a tu+o+'ng
Gia'p va^~n co`n lo+'n, tuy o^ng dda~ ra kho?i Bo^. Chi'nh tri. tu+` DDa.i ho^.i
V (1981) va` ra kho?i trung u+o+ng tu+` DDa.i ho^.i VII (1991). Cho^~ du+.a cu?a
Loan ro~ ra`ng la` bo^. 3 vi. tu+o+'ng Anh, Khue^, Phie^u, dde^`u que^ mie^`n
Trung, dda(.c bie^.t la` tu+o+'ng Anh que^ o+? Thu+`a thie^n - Hue^'. Ta^'t
nhie^n ai cu~ng bie^'t tu+o+'ng Gia'p que^ o+? Qua?ng Bi`nh, va` giu+~a Thu+`a
thie^n - Hue^' vo+'i Qua?ng bi`nh, tuy cu`ng trong pha^n khu, sau na`y la` ti?nh
Bi`nh - Tri. - Thie^n nhu+ng luo^n ddo^' ky. nhau kha' la` sa^u sa('c, giu+~a
kinh tha`nh co^' ddo^ va` vu`ng nha` que^.
Nha` ba'o qua^n ddo^.i dda~ ve^` hu+u DDa.i ta' Nguye^~n Tra^`n Thie^'t dda~
ddu+a ra co^ng khai hoa.t ddo^.ng kha? nghi cu?a DDa(.ng DDi`nh Loan, �truye^`n
ba' tin sai la.c co' ti'nh cha^'t vu ca'o dde^? ha~m ha.i mo^.t ba^.c co^ng
tha^`n cu?a che^' ddo^.� trong bu+'c thu+ gu+?i To^?ng cu.c chi'nh tri. dde^`
nga`y 22 tha'ng 8 na(m 1997; DDa.i ta' Thie^'t vo^'n ti'nh ti`nh ngay tha(?ng,
xo^ng xa'o, tu+`ng cu`ng to^i ddi ca'c chie^'n tru+o+`ng trong chie^'n tranh.
Ngay sau ddo' nhie^`u la' ddo+n cu?a ca'c vi. tu+o+'ng gu+?i dde^'n dda?ng u?y
Qua^n su+. trung u+o+ng, Ban kie^?m tra Qua^n u?y, Thanh tra Qua^n ddo^.i, To`a
a'n Qua^n su+. trung u+o+ng... ne^u ro~ nhu+~ng ha`nh vi pha.m pha'p, vi pha.m
ky? lua^.t qua^n ddo^.i cu?a Loan, co' ti'nh cha^'t vu ca'o xuye^n ta.c, pha'
hoa.i dda?ng, pha' hoa.i qua^n ddo^.i, ye^u ca^`u ddie^`u tra ngay va` xu+? ly'
nghie^m minh bi. can va` ca? nhu+~ng ke? lie^n quan. DDe^'n ga^`n DDa.i ho^.i IX
(giu+~a na(m 2001), ddo+n to^' ca'o gu+?i to+'i Bo^. Chi'nh tri., Ban kie^?m tra
trung u+o+ng ca`ng the^m nhie^`u, co' sao gu+?i kha' ro^.ng, truye^`n tay o+?
Ca^u la.c bo^. qua^n nha^n ddu+o+`ng Hoa`ng Die^.u Ha` No^.i, chi? ro~ ngu+o+`i
ddo+~ dda^`u cho DDa(.ng DDi`nh Loan la` tu+o+'ng Le^ DDu+'c Anh, la.i co`n ye^u
ca^`u tha^?m tra ly' li.ch va` vie^.c va`o dda?ng CS cu?a o^ng Anh, vi` co'
DDa.i ta' Nguye^~n Va(n Ho^.i tu+`ng o+? cu`ng ddo+n vi. o^ng Anh ho^`i cho^'ng
Pha'p na(m 1947 - 1949 ke^? ra(`ng ho^`i a^'y o^ng Anh chu+a va`o dda?ng, ma`
nay la.i tha^'y trong tie^?u su+? co^ng bo^' o^ng Anh va`o dda?ng CS tu+` na(m
1942 (ga^`n 60 tuo^?i dda?ng!); nhie^`u kha? na(ng o^ng Anh tu+. chui va`o
dda?ng ma` kho^ng co' ai ke^'t na.p!
La.i co`n ma^'y la' ddo+n tu+` mo^.t so^' dda?ng vie^n la~o tha`nh vo^'n la`
co^ng nha^n cao su ddo^`n ddie^`n Da^`u Tie^'ng cu?a thu+.c da^n Pha'p tho+`i
tru+o+'c gu+?i ra cho Bo^. Chi'nh tri. va` ba'o Nha^n da^n ye^u ca^`u la`m ro~
tie^?u su+? o^ng Le^ DDu+'c Anh, vo+'i lo+`i nghi ngo+` ra(`ng pha?i cha(ng ddo'
la` �vie^n cai Anh� vo^'n no'i tie^'ng Hue^', ma(.t ro^~ hoa, cho^.t mo^.t ma('t
do be^.nh dda^.u mu`a, tuy co`n tre? ho^`i a^'y nhu+ng kha' nghie^m va` a'c
ddo^'i vo+'i phu ddo^`n ddie^`n ne^n anh em nho+' la^u? Trong ha`ng ngu~ cao
ca^'p QDDND, ddo`i ho?i la`m ro~ ve^` Loan va` tu+o+'ng Anh ca`ng ma.nh me~ khi
o^ng Anh sau khi ra kho?i Bo^. Chi'nh tri. tha'ng 12-1997, ma^'t luo^n chu+'c
co^' va^'n o+? DDa.i ho^.i IX, nghi~a la` tu+` mo^.t ke? dda^`y a('p quye^`n uy
nay la^m va`o ca?nh tha^'t the^' ro^`i!
III - Ba vu. a'n ho`a tha`nh mo^.t: cuo^.c ddo. su+'c giu+~a 2 dda.i tu+o+'ng:
Mo^.t ne't ly ky` cu?a vu. a'n chi'nh tri. na`y la` be^n nguye^n va` be^n bi.
dde^`u kho^ng ne^u te^n tuo^?i cu?a nhau mo^.t ca'ch ro~ ra`ng minh ba.ch nhu+
du+o+'i mo^.t che^' ddo^. co' lua^.t pha'p nghie^m minh. To^?ng cu.c II, Sa'u
Su+', Na(m Cha^u, DDa(.ng DDi`nh Loan, hay ca? Tra^`n Quy`nh (nguye^n la` pho'
thu? tu+o+'ng nhu+~ng na(m 1976 - 1984, u?y vie^n trung u+o+ng dda?ng kho'a IV,
ngu+o+`i cu`ng que^ va` tin ca^?n cu?a Le^ Dua^?n, na(m 1994 ddu+a ra ho^`i ky'
dda'nh ma'y, ke^? ra(`ng tu+o+'ng Gia'p pha.m to^.i la`m gia'n ddie^.p cho Lie^n
Xo^, dda~ bi. loa.i ra ngoa`i Bo^. Chi'nh tri. nhu+ng kho^ng co^ng bo^'; trong
ho^`i ky', o^ng Quy`nh khinh thi. go.i o^ng Gia'p ba(`ng �y�; hie^.n dda~ co'
ddo+n to^' ca'o o^ng Quy`nh pha.m to^.i vu ca'o ca'n bo^. cao nha^'t cu?a qua^n
ddo^.i, xu'c pha.m danh du+. toa`n qua^n, pha?i ddu+o+.c xu+? tru+o+'c to`a a'n
qua^n su+. ). Nhu+~ng ngu+o+`i co' te^n ne^u tre^n dde^`u chi? la` nha^n va^.t
phu., ra^'t phu. trong vu. a'n chi'nh tri. sie^u nghie^m tro.ng na`y.
Co' the^? no'i dda^y thu+.c cha^'t la` keo va^.t lo^.n a'c lie^.t giu+~a 2 dda.i
tu+o+'ng, ke^' thu+`a mo^.t cuo^.c dda^'u dai da(?ng trong no^.i bo^. trie^`u
ddi`nh CS Ha` No^.i tu+` sau DDa.i ho^.i XX cu?a dda?ng CS Lie^n xo^ na(m 1956,
giu+~a nhu+~ng ddo^`ng chi' thu` ddi.ch (les camarades - ennemis). Ho^`i a^'y
sau Ca?i ca'ch ruo^.ng dda^'t vo+'i nhu+~ng sai la^`m kinh khu?ng, To^?ng bi'
thu+ Tru+o+`ng Chinh ma^'t chu+'c, 2 o^ng Le^ Dua^?n va` Le^ DDu+'c Tho. o+?
mie^`n Nam ra, ba('t dda^`u co' chu+'c tro.ng quye^`n cao, ra su+'c cu?ng co^'
quye^`n lu+.c; Tu+o+'ng Gia'p vo+'i ha`o quang DDie^.n Bie^n Phu?, la.i ddu+o+.c
Chu? ti.ch HCM ti'n nhie^.m cho.n dde^? ddu+'ng ra o^?n ddi.nh ti`nh hi`nh la`
tro+? nga.i tie^`m ta`ng tre^n con ddu+o+`ng tha^u to'm quye^`n lu+.c cu?a ca(.p
Dua^?n - Tho., khi la~nh tu. HCM ve^` gia`. The^' la` vu. a'n tu+o+?ng tu+o+.ng
�xe't la.i - cho^'ng dda?ng, la`m gia'n ddie^.p cho nu+o+'c ngoa`i� hi`nh
tha`nh, vo+'i ho+n 30 vi. co^ng tha^`n bi. thi' bo?, rie^ng Tu+o+'ng Gia'p ye^n
vi. vi` ddu+o+.c la~nh tu. che cho+?; o^ng hu' vi'a, du+?ng du+ng tru+o+'c bi
ki.ch tra va^'n tu` dda`y cu?a ddo^`ng chi' tha^n ca^.n, mie^~n la` rie^ng mi`nh
an toa`n (cho dde^'n nay nhu+~ng ngo^i sao tu+o+'ng tre^n vai o^ng nhu+ xi?n
ha(?n vi` ca'i su+. thie^'u "du~ng" na`y).
Sau toa`n tha('ng 30.4.75, ca(.p 2 o^ng Dua^?n - Tho. va^~n chie^'u tu+o+'ng
o^ng Gia'p, kho^ng dde^? o^ng na('m qua^n ddo^.i nu+~a ngay tu+` dda^`u na(m
1976, loa.i ca'c tu+o+'ng ga^`n vo+'i o^ng Gia'p o+? co+ quan Bo^. quo^'c pho`ng
- To^?ng Tham mu+u, ddu+a mo^.t loa.t tu+o+'ng ddi.a phu+o+ng - tu+o+'ng ca'c
qua^n khu xa - ve^` Bo^.. Do ddo' Tu+o+'ng Chu Huy Ma^n (qua^n khu 5), Le^
DDu+'c Anh (qua^n khu 9) ddu+o+.c le^n vu+o+.t 2 ca^'p va` ca'c DDa.i ta' DDoa`n
Khue^, Le^ Kha? Phie^u o+? Pnom Penh ve^` le^n thie^'u tu+o+'ng, trung tu+o+'ng,
ro^`i thu+o+.ng tu+o+'ng. .
Qua lo+`i DDa(.ng DDi`nh Loan cuo^'i na(m 1986 chi'nh Le^ DDu+'c Anh dda~ la^.p
co^ng dda^`u vo+'i Le^ DDu+'c Tho. ba'o ca'o ga^'p cho o^ng Tho. bie^'t kie^'n
nghi. cu?a dda so^' dda.i bie^?u DDa.i ho^.i dda?ng toa`n qua^n la` ddu+a o^ng
Gia'p tro+? la.i Bo^. Chi'nh tri. (o^ng Gia'p dda~ bi. ddu+a ra kho?i Bo^.
Chi'nh tri. trong dda.i ho^.i V, tha'ng 3 na(m 1982) dde^? la`m Chu? ti.ch Ho^.i
ddo^`ng bo^. tru+o+?ng (chu+'c thu? tu+o+'ng hie^.n nay), cu`ng vo+'i o^ng
Tru+o+`ng Chinh la`m to^?ng bi' thu+ va` o^ng Pha.m va(n DDo^`ng la`m chu? ti.ch
Nu+o+'c (dde^` nghi. na`y ddu+o+.c nhie^`u dda.i ho^.i dda?ng ca^'p ti?nh,
tha`nh ta'n ddo^`ng). DDe^? pha' nu+o+'c co+` na`y, Le^ DDu+'c Tho. ddi nu+o+'c
co+` cao ho+n, chi? trong mo^.t dde^m 17.12.1986, na?y ra sa'ng kie^'n: cu`ng
ve^` nghi? hu+u ba?n tha^n mi`nh, o^ng Chinh va` o^ng DDo^`ng, mo^.t su+. e'p
buo^.c ma` o^ng Chinh va` o^ng DDo^`ng kho^ng the^? khu+o+'c tu+`, ne^u kho^ng
se~ mang tie^'ng la` tham quye^`n co^' vi.. O^ng Gia'p bi. ga.t ha(?n do ddo',
va` tu+` ddo'. DDa^y la` ddo`n quye^'t ddi.nh cu?a vie^n dda.i tu+o+'ng (tha'ng
12 na(m 1974 va^~n co`n la` dda.i ta' o+? mo^.t qua^n khu i't ca(ng tha(?ng,
bi`nh an nha^'t, kho^ng he^` co' qua^n chie^'n dda^'u My~ ddo'ng, chu+a tu+`ng
bi. bom B52, mie^`n Ta^y Nam bo^., kha'c ha(?n vo+'i mie^`n DDo^ng), i't chie^'n
co^ng rie^ng, nha?y tu+` dda.i ta' le^n dda.i tu+o+'ng trong tho+`i bi`nh nho+`
nhu+~ng cuo^.c dda^'u dda' chi'nh tri. kha' la` �ngoa.n mu.c� o+? ha^.u
tru+o+`ng, ddo^'i vo+'i o^ng dda.i tu+o+'ng dda~ lu+`ng danh.
Ha`nh tri`nh cu?a Tu+o+'ng Gia'p va` Tu+o+'ng Anh tu+` ddo' ngu+o+.c chie^`u
nhau. Tha'ng 12.1976, khi Tu+o+'ng Gia'p tuy co`n trong Bo^. Chi'nh tri. nhu+ng
ma^'t chu+'c Bo^. tru+o+?ng quo^'c pho`ng, thi` tu+o+'ng Anh va`o Ban cha^'p
ha`nh trung u+o+ng (DDa.i ho^.i IV); tha'ng 3.1982, khi Tu+o+'ng Gia'p bi. ddu+a
ra kho?i Bo^. Chi'nh tri. thi` Tu+o+'ng Anh va`o Bo^. Chi'nh tri. (dda.i ho^.i
V), ddu+'ng ca.nh Le^ Dua^?n va` Le^ DDu+'c Tho.; dde^'n tha'ng 7.1996, Tu+o+'ng
Anh o+? ddi?nh cao che^' ddo^., ddo.c lo+`i khai ma.c DDa.i ho^.i VIII, mang
quye^`n lu+.c va` chu+'c vu. chu? ti.ch Nu+o+'c, la` u?y vie^n bo^. chi'nh tri.
phu. tra'ch nha` nu+o+'c, quo^'c pho`ng, an ninh, ti`nh ba'o, ddo^'i ngoa.i
(thu+.c te^' quye^`n lu+.c lo+'n ho+n ca? To^?ng bi' thu+ DDo^~ Mu+o+`i), thi`
cu~ng la` lu'c Tu+o+'ng Gia'p bi. ra kho?i Ban cha^'p ha`nh trung u+o+ng, tro+?
tha`nh �pho' thu+o+`ng da^n�, ca'i ghe^' co`m �co^' va^'n� cu~ng kho^ng dde^'n
tay, vi` dda~ bi. chie^'m bo+?i 3 vi.: Nguye^~n Va(n Linh, Pha.m Va(n DDo^`ng
va` Vo~ Chi' Co^ng ro^`i!
Su+. ddo+`i luo^n co' kho+?i dda^`u va` ke^'t thu'c. Su+. nghie^.p o^ng Anh le^n
ddi?nh cao cho't vo't a('t ro^`i ddi xuo^'ng. Chi? co' ddie^`u no' ddi xuo^'ng
qua' nhanh! Chu+a he^'t kho'a VIII, o^ng dda~ ddu+o+.c mo+`i �suo^ng� la`m co^'
va^'n trong Ho^.i nghi. dda.i bie^?u giu+~a nhie^.m ky` tha'ng 12.1997, dde^?
dde^'n DDa.i ho^.i IX (tha'ng 4-2001) o^ng kho^ng co`n chu+'c vu. na`o, cu`ng
nga^.m ngu`i ra ddi vo+'i To^?ng bi' thu+ Le^ Kha? Phie^u, mo^.t ca^.n tha^`n
cu?a o^ng bo^~ng tro+? ne^n ddo^'i thu?, cu`ng nhau chi`m xuo^`ng trong pha xung
ddo^.t cung ddi`nh gay ga('t.
IV - Tu+o+ng quan lu+.c lu+o+.ng giu+~a 2 ddo^'i thu?:
So sa'nh the^' va` lu+.c cu?a 2 o^ng dda.i tu+o+'ng ra sao? No' thay ddo^?i ro~
tu`y theo tho+`i gian, khi chu+'c vu. thay ddo^?i ngu+o+.c chie^`u nhau. O^ng
Anh ddi B na(m 1962 khi co`n la` cu.c pho' thu+' 3 cu?a Cu.c ta'c chie^'n (lu'c
a^'y co' 3 cu.c pho') thuo^.c Bo^. To^?ng tham mu+u, vo+'i ca^'p thu+o+.ng ta'.
Co`n o^ng Gia'p ddu+o+.c phong dda.i tu+o+'ng tu+` na(m 1947, khi 35 tuo^?i.
Tha'ng 6 na(m 1975, o^ng Gia'p xuo^'ng Ca^`n Tho+ thi. sa't Bo^. tu+ le^.nh
Qua^n khu IX o+? ga^`n be^'n Ninh Kie^`u; to^i chu+'ng kie^'n ca?nh o^ng Anh -
tu+ le^.nh Qua^n khu IX - ddi'ch tha^n bu+ng ddi~a tru+'ng vi.t lo^.n mo+`i o^ng
Gia'p ro^`i chuo^'c ru+o+.u o^ng Gia'p; co' ai nghi~ ra(`ng se~ co' vu. a'n
chi'nh tri. sie^u nghie^m tro.ng ho^m nay!
Hie^.n nay, khi ca? 2 vi. dde^`u tro+? ve^` cu+o+ng vi. �pho' thu+o+`ng da^n�,
so sa'nh lu+.c lu+o+.ng lu'c na`y ra sao? O^ng Gia'p tro+? la.i co' u+u the^'
ro~ re^.t. O^ng co' danh tie^'ng vang do^.i trong qua^n ddo^.i, trong cu+.u
chie^'n binh, trong tri' thu+'c, ca? trong va` ngoa`i nu+o+'c... Tuy nhie^n
kho^ng i't si~ quan co' y' thu+'c da^n chu?, dda(.c bie^.t la` ca'c chie^'n si~
da^n chu? nhu+ Hoa`ng Minh Chi'nh, Nguye^~n Thanh Giang, Pha.m Que^' Du+o+ng...
che^ tra'ch o^ng thie^'u cu+o+ng nghi. va` co^ng ta^m, thie^'u ca? du~ng khi'
be^nh vu+.c le~ pha?i, ba?o ve^. ngu+o+`i ngay; ddie^`u dda'ng tra'ch o^ng ho+n
ca? la` khi nhu+~ng si~ quan tha^n ca^.n nha^'t cu?a o^ng nhu+ ca'c DDa.i ta'
DDo^~ DDu+'c Kie^n (cu.c tru+o+?ng ta'c chie^'n), Le^ Tro.ng Nghi~a (cu.c
tru+o+?ng qua^n ba'o), Le^ Minh Nghi~a, Nguye^~n va(n Hie^'u (va(n pho`ng bo^.
quo^'c pho`ng), va` sau ddo' la` ca'c Tu+o+'ng DDa(.ng Kim Giang, Le^ Lie^m,
ro^`i ve^` sau nu+~a la` ca'c Tu+o+'ng Chu Va(n Ta^'n, Tra^`n DDo^.... la^m
dda.i na.n, o^ng dda~ nha^~n ta^m bo? ma(.c ho.! To^i la` ngu+o+`i ddu+o+.c
ga^`n o^ng, no'i chuye^.n vo+'i o^ng ha(`ng chu.c la^`n, quy' tro.ng, tin ca^.y
o^ng, tu+`ng cha^n tha`nh thu+'c ti?nh lu+o+ng ta^m o^ng, nha('c o^ng ha~y
nghi~: �nha^'t tu+o+'ng co^ng tha`nh va.n co^'t kho^�, va`: �dde^? la.i tie^'ng
tho+m ve^` ddu+'c ddo^. co`n quy' ho+n la` danh tie^'ng cu?a tra(m chie^'n
co^ng�, nhu+ng to^i dda~ tha^'t vo.ng sa^u sa('c vi` dde^'n cuo^'i ddo+`i, vo+'i
bu+'c thu+ tre^n, o^ng chi? ddo`i co^ng ly' cho rie^ng mi`nh!
Du` sao, the^' va` lu+.c lu'c na`y nghie^ng ha(?n ve^` phi'a o^ng Gia'p; o^ng
Anh dda~ o+? trong ti`nh the^' suy ye^'u, ga^`n nhu+ co^ ddo^.c. Nhu+~ng
ngu+o+`i ke'n cho.n ddu+a o^ng le^n la` Le^ Dua^?n va` Le^ DDu+'c Tho. kho^ng
co`n so^'ng. Hai vi. na`y co`n bi. mo^.t so^' tu+o+'ng li~nh va` si~ quan cao
ca^'p trong mo^.t bu+'c thu+ ngo? pho^? bie^'n ro^.ng ra~i go^.p cu`ng vo+'i
o^ng Le^ DDu+'c Anh va` o^ng Le^ Kha? Phie^u tha`nh �be` lu~ 4 te^n ho. Le^�,
bi. die^~u la` con cha'u cu?a gian tha^`n Le^ va(n Thi.nh tho+`i Ly', bi. coi
la` mo^.t duo^.c vo+'i ''be` lu~ 4 te^n'' trong ca'ch ma.ng va(n ho'a vo^ sa?n
cu?a Ta`u la` Giang Thanh, Vu+o+ng Ho^`ng Va(n, Tru+o+ng Xua^n Kie^`u va` Die^u
Va(n Nguye^n. Nhu+~ng ddo^`ng chi' tha^n thie^'t nha^'t cu?a o^ng Anh la` DDoa`n
Khue^, DDa`o Duy Tu`ng, Tra^`n Hoa`n... dda~ ra ddi. Ca'c Tu+o+'ng Nam Kha'nh
va` DDoa`n Chu+o+ng o+? to^?ng cu.c chi'nh tri. dda~ tha^'t the^'. Ho+n 60 vie^n
tu+o+'ng o^ng ddu+a le^n khi la`m bo^. tru+o+?ng quo^'c pho`ng va` chu? ti.ch
Nu+o+'c dde^? co^' ta.o ne^n mo^.t lo+'p tu+o+'ng tre? trung tha`nh rie^ng vo+'i
o^ng, ho. dda~ so+'m que^n o+n mu+a mo'c cu?a o^ng, theo le~ thu+o+`ng ti`nh
phu` thi.nh chu+' kho^ng ai phu` suy. O^ng Anh co`n pha.m sai la^`m ha'ch di.ch
vo+'i ca^'p du+o+'i, nhu+ khi bi. cha?y ma'u na~o nhe. cuo^'i na(m 1995, na(`m
ddie^`u tri. o+? Qua^n y vie^.n 108, o^ng dda~ no^?i ca'u tha?i ho^`i mo^.t
loa.t si~ quan qua^n y, tu+` Vie^.n tru+o+?ng Vu~ Ba(`ng DDi`nh tro+? xuo^'ng,
ga^y a^'n tu+o+.ng ra^'t xa^'u cho ca'c si~ quan tri' thu+'c trong qua^n ddo^.i.
V - Vu. a'n sie^u nghie^m tro.ng na`y se~ ke^'t thu'c ra sao?
O^ng Gia'p dda~ cho.n ddu'ng tho+`i co+ khi gu+?i bu+'c thu+ tre^n. DDa^`u na(m
2004 la` kho+?i dda^`u cho ky? nie^.m nu+?a the^' ky? chie^'n tha('ng DDie^.n
Bie^n Phu? (1954 - 2004). Ba'o chi', pha't thanh, truye^`n hi`nh trong va`
ngoa`i nu+o+'c se~ no'i nhie^`u dde^'n o^ng, dde^'n ddo'ng go'p cu?a o^ng cho
chie^'n co^ng na`y. Cha('c cha('n ca'c vie^n tu+o+'ng trung tha`nh vo+'i o^ng
nhu+: Song Ha`o, Hoa`ng Minh Tha?o, Nguye^~n Quye^'t, Le^ Tu+. DDo^`ng, Le^
Ngo.c Hie^`n, Nguye^~n Ho`a, Tra^`n Hanh... khi'ch le^. o^ng trong vie^.c ddo`i
co^ng ly' na`y.
Thua^.n lo+.i cho o^ng Gia'p la` ca'c vu. a'n no'i tre^n dda~ co' nghi. quye^'t
cu?a bo^. chinh tri. la` la`m cho sa'ng to? dde^? ddi dde^'n ke^'t lua^.n, ma`
ca'c nghi. quye^'t a^'y dda~ ddu+o+.c pho^? bie^'n ro^.ng ra~i cho ca'c ky`
dda.i ho^.i dda?ng, kho^ng ai phu? quye^'t hay xo'a bo? ddu+o+.c.
Ho+n nu+~a Ban ddie^`u tra lie^n nga`nh dda~ ddu+o+.c tha`nh la^.p go^`m ca'c
dda.i bie^?u cu?a Ban Kie^?m tra trung u+o+ng dda?ng, Ban to^? chu+'c trung
u+o+ng dda?ng, Vie^.n kie^?m sa't to^'i cao, To`a a'n nha^n da^n to^'i cao, Bo^.
quo^'c pho`ng, Bo^. Co^ng an... do o^ng Le^ Ho^`ng Anh (u?y vie^n Bo^. Chi'nh
tri., nguye^n la` Tru+o+?ng Ban Kie^?m tra trung u+o+ng, nay la` Bo^. tru+o+?ng
Co^ng an) la`m tru+o+?ng ban. Bo^. Chi'nh tri. dda~ nhie^`u la^`n nghe Ban
ddie^`u tra lie^n nga`nh ba'o ca'o va`, nhu+ trong thu+ o^ng Gia'p cu~ng no'i
ro~, Bo^. Chi'nh tri. dda~ co' ke^'t lua^.n.
Va^'n dde^` co`n to^`n ta.i hie^.n nay la` Bo^. Chi'nh tri. sau khi ke^'t lua^.n
vu. a'n ro^`i, se~ xu+? ly' vu. a'n na`y ra sao, ky? lua^.t nhu+~ng ai, vo+'i
mu+'c na`o, theo ky? lua^.t dda?ng chie^'u theo ddie^`u le^. dda?ng, hay co`n
pha?i truy to^' theo pha'p lua^.t cu?a nha` nu+o+'c? Ve^` vie^.c na`y, o^ng
Gia'p dde^` nghi. Ho^.i nghi. trung u+o+ng kho'a to+'i �xu+? ly' kie^n quye^'t,
du+'t ddie^?m, nghie^m minh, theo ddu'ng ddie^`u le^. cu?a dda?ng, pha'p lua^.t
cu?a Nha` nu+o+'c va` ky? lua^.t cu?a qua^n ddo^.i, du` ngu+o+`i ddo' la` ai,
o+? ba^'t cu+' cu+o+ng vi. na`o�.
Sau khi xu+? ly', va^'n dde^` tie^'p theo la` se~ pho^? bie^'n ra sao ve^` vu.
a'n na`y; pho^? bie^'n trong dda?ng, pho^? bie^'n ra co^ng lua^.n, va` pho^?
bie^'n ra quo^'c te^'? Theo cung ca'ch xu+a nay, co' vu. chi? pho^? bie^'n trong
no^.i bo^. trung u+o+ng dda?ng (go.i la` nhu+~ng vu. tuye^.t ma^.t); co' vu.
chi? pho^? bie^'n dde^'n ca'n bo^. ca^'p cao trong dda?ng (tu+` ca^'p thu+o+`ng
vu. ti?nh u?y, tu+` thu+' tru+o+?ng tro+? le^n (vu. a'n ma^.t), hoa(.c chi?
pho^? bie^'n trong no^.i bo^. dda?ng, kho^ng dde^? lo.t ra ngoa`i dda?ng (go.i
la` vu. a'n no^.i bo^.). Mu+'c ddo^. pho^? bie^'n va` gia?i thi'ch cu~ng kha'c
nhau. Co' ddu+a tre^n ba'o chi' va` pha't thanh kho^ng, vo+'i mu+'c ddo^. na`o,
co' bi`nh lua^.n kho^ng, va` tra? lo+`i ca'c ca^u ho?i cu?a co^ng lua^.n ra sao?
Ve^` ma(.t na`y, o^ng Gia'p dde^` nghi.: �tho^ng ba'o co^ng khai cho Ban cha^'p
ha`nh trung u+o+ng kho'a IX, cho ca'c ddo^`ng chi' u?y vie^n Bo^. Chi'nh tri.,
Ban bi' thu+ va` U?y ban kie^?m tra trung u+o+ng ca'c kho'a tru+o+'c� (nghi~a
la` pho^? bie^'n he.p, ra^'t he.p, loa.i tuye^.t ma^.t!).
Theo kinh nghie^.m cu?a to^i, o+? Ha` No^.i kho^ng mo^.t vu. a'n hay su+. kie^.n
tuye^.t ma^.t, ma^.t hay no^.i bo^. na`o, ke^? ca? vu. ddo^?i tie^`n, ddu+o+.c
giu+~ ki'n trong 2, 3 nga`y. Chi? va`i gio+` hay sau 1, 2 buo^?i, ca'c pho'
thu+o+`ng da^n, tu+` la'i xe, thu+ ky' rie^ng, ca'c phu nha^n, ca^.u a^'m, co^
chie^u va` bo^` bi.ch cu?a ca'c cu., qua'n ca` phe^ ca'c cu. hay lui to+'i, cho
dde^'n ba.n tha^n ca'c nha^n va^.t ke^? tre^n dde^`u bie^'t ca(.n ke~ mo.i su+..
Ho. thi` tha^`m: na`y, cu+.c bem dda^y nhe'! tuye^.t ma^.t dda^y nhe', chi?
rie^ng ca^.u bie^'t tho^i ddo'; va` ho. lao ddi tha^`m thi` tu+` mo^i dde^'n tai
dde^? to? ra ve? ta dda^y, bie^'t dda^`u tie^n mo.i su+.!
Chi? co`n cho+` xem vu. a'n sie^u nghie^m tro.ng na`y se~ nga~ ngu~ ra sao,
ddu+o+.c gia?i quye^'t the^' na`o, nhu+~ng ai bi. xu+? ly' ky? lua^.t dda?ng,
bi. truy to^' tru+o+'c pha'p lua^.t? so^' pha^.n nhu+~ng ngu+o+`i bi. coi la`
co' to^.i, co' lie^n quan, bao che to^.i pha.m ra sao? Ai la` ngu+o+`i thoa't
na.n? Vu. a'n na`y co`n chu+'ng to? vie^.c xa^y du+.ng cu?ng co^' dda?ng,
cho^'ng tham nhu~ng tie^u cu+.c trong dda?ng, gia?i quye^'t ca'c vu. to^`n
ddo.ng mo^t ca'ch co^ng ba(`ng, co^ng khai va` minh ba.ch cu?a ho. la` y' muo^'n
tha^.t hay lo+`i no'i suo^ng? dde^? e'm nhe.m, ddo'ng cu+?a ba?o nhau, gia?i
quye^'t trong no^.i bo^., dde^? ro^`i la.i bung ra du+~ do^.i?
DDe^? xem ca'i To^?ng cu.c II co' bi. gia?i the^? dde^? tro+? ve^` vo+'i Cu.c II
thuo^.c Bo^. to^?ng tham mu+u nhu+ cu~ hay kho^ng, va` ca'i �vu+o+ng trie^`u�
ma` co' ngu+o+`i cho la` nho+ ho+n chuo^`ng ngu+.a a^'y, vo+'i ''co^ng ty
Toseco'' buo^n ba'n vu~ khi' mo+` a'm vu. lo+.i ha`ng tra(m trie^.u ddo^ la ,
vo+'i Cu.c 15 (cu.c khoa ho.c co^ng nghe^. ti`nh ba'o) tie^u pha kie^?u pha' gia
chi tu+?, dda(.t ma'y cu+.c dda('t ca`i ba^~y la~nh dda.o kho^ng ne^? mo^.t ai,
se~ ra sao?
DDe^? xem ho. ke^'t lua^.n ve^` nha^n va^.t Sa'u Su+', Na(m Cha^u ra sao? va`
ve^` �nha` dda.i va(n ha`o Toltoi cu?a VN� - DDa(.ng DDi`nh Loan cu`ng ta'c
pha^?m �DDu+o+`ng tho+`i dda.i� nu+~a nhu+ the^' na`o?
Va` dde^? xem ho. co' ddu+a ra nha^.n ddi.nh gi` ve^` 2 o^ng dda.i tu+o+'ng
�ddo^`ng chi' - thu` ddi.ch� hay kho^ng? Hay va^~n chi? dda'nh tu+` vai tro+?
xuo^'ng, tru+` dda^`u ra, du` cho dda^`u dda~ bi. ddu? thu+' vi tru`ng a(n cho
thoa'i ho'a ro^`i!
Ke^? ra cu~ng ngu+o+.c ddo+`i va` mi?a mai, tra^n dda'nh cuo^'i ddo+`i cu?a Vo~
tu+o+'ng 93 tuo^?i la.i o+? giu+~a tra^.n ddi.a Ha` No^.i, chie^'n tha('ng va^~n
ba^'p be^nh, a'o gia'p kho' nguye^n ve.n!
Nhu+~ng ngu+o+`i la~nh dda.o CS kho^ng ngo+'t ho^ ha`o pha?i thu+o+`ng xuye^n
phe^ bi`nh va` tu+. phe^ bi`nh, nhu+ ta('m go^.i, ru+?a ma(.t ha(`ng nga`y.
Vo+'i nhu+~ng vu. a'n lu+u cu+?u to^`n ddo.ng ma` kho^ng da'm kie^?m ddie^?m
ta^.n go^'c, kho^ng ngay tha^.t nha^.n to^.i, kho^ng xin lo^~i na.n nha^n,
kho^ng ru't ra ba`i ho.c sa^u sa('c - nhu+ sai la^`m ca?i ca'ch ruo^.ng dda^'t,
nhu+ ca'c vu. �Nha^n va(n - Giai pha^?m�, �Xe't la.i cho^'ng dda?ng�, nhu+ bo?
tu` ha`ng tra(m nga`n si~ quan vie^n chu+'c che^' ddo^. cu~; nhu+ dda`n a'p ca'c
to^n gia'o va` ca'c chie^'n si~ da^n chu?; nhu+ na.n tham nhu~ng ba^'t tri.; va`
nay la` nhu+~ng vu. dda^'u dda' no^.i bo^. bi? o^?i trong tha^m cung to^`n ta.i
ho+n mu+o+`i na(m. Ho+n bao gio+` he^'t mo^.t cuo^.c to^?ng ve^. sinh ta^?y ue^'
tro+? ne^n ca^'p ba'ch.
Kho^ng tha^.t su+. ta^?y ue^' che^' ddo^., co^ng cuo^.c ddo^?i mo+'i va` ho`a
nha^.p se~ kho^ng the^? tha`nh hie^.n thu+.c vi` ngu+o+`i da^n kho^ng bao gio+`
chi.u ngo^.t nga.t trong xu' ue^' tra`n lan cu?a xa~ ho^.i; ca'c nu+o+'c ga^`n
xa cu~ng tra'nh quan he^. vo+'i mo^.t che^' ddo^. na(.ng mu`i tu+? khi'.
Co^ng khai, tha(?ng tha('n trong vie^.c xu+? ly' vu. a'n sie^u nghie^m tro.ng
ddang he' mo+? na`y la` ba(`ng chu+'ng, la` thu+? tha'ch, la` thu+o+'c ddo su+'c
kho?e chi'nh tri. va` ti'nh lu+o+ng thie^.n cu?a nho'm la~nh dda.o hie^.n nay
o+? Ha` No^.i.
Bu`i Ti'n
Paris, 4.04