Gia'p, te^n sa't thu? chuye^n nu+o+'ng qua^n, chi? huy tra^.n Ma^.u Tha^n la`m 14,000 da^n Mie^`n Nam bi. gie^'t, chi? giu'p chie^'m dda^'t cho CS, ddu+o+.c cho ngang ha`ng vo+'i Hu+ng DDa.o DDa.o Vu+o+ng
hai lua
Quo^'c Phu+o+ng
BBC Vie^.t ngu+~, 20.4.08
Ho^.i su+? ho.c VN du+. ddi.nh to^? chu+'c mo^.t le^~ ky? nie^.m long
tro.ng 60 na(m Tu+o+'ng Gia'p ddu+o+.c phong ha`m dda.i tu+o+'ng trong
na(m 2008
Su+? gia Du+o+ng Trung Quo^'c, To^?ng thu+ ky' Ho^.i su+? ho.c VN cho
hay Ho^.i ddang co' y' ddi.nh ky? nie^.m tro.ng the^? 60 na(m nga`y
Tu+o+'ng Vo~ Nguye^n Gia'p ddu+o+.c phong ha`m DDa.i tu+o+'ng.
DDu+o+.c ho?i vi` sao Ho^.i la.i co' du+. ddi.nh na`y khi ma` nga`y
chi'nh thu+'c DDa.i tu+o+'ng Vo~ Nguye^n Gia'p ddu+o+.c phong ha`m
na`y la` va`o nga`y 25 tha'ng 01 na(m 1948, o^ng Du+o+ng Trung Quo^'c
no'i vo+'i BBC:
"DDa^y la` mo^.t du+. ddi.nh tu+` tru+o+'c cu?a Ho^.i va` ddo^`ng
tho+`i la` mo^.t nghi~a cu+? cu?a Ho^.i chu'ng to^i ddo^'i vo+'i vi.
dda.i tu+o+'ng co' co^ng lao to lo+'n ddo^'i vo+'i dda^'t nu+o+'c
cu~ng nhu+ vo+'i vi. Chu? ti.ch Danh du+. cu?a Ho^.i".
O^ng Quo^'c co`n cho bie^'t, ma(.c du` nga`y tha'ng cu. the^? cu?a
vie^.c chua^?n bi. le^~ ky? nie^.m chu+a ddu+o+.c xa'c ddi.nh, song
Ho^.i su+? ho.c VN dda~ du+. ddi.nh to^? chu+'c mo^.t buo^?i le^~ long
tro.ng.
DDa^y la` sa'ng kie^'n va` cu~ng la` thie^.n y' cu?a Ho^.i su+? ho.c
Thanh Hoa', tha`nh vie^n cu?a Trung u+o+ng Ho^.i Khoc ho.c li.ch su+?,
no+i co' a^'n kie^'m
Nha` su+? ho.c Du+o+ng Trung Quo^'c, To^?ng thu+ ky' Ho^.i KHLSVN
Buo^?i le^~ na`y se~ chu+'ng kie^'n mo^.t su+. kie^.n dda(.c bie^.t,
ddo' la` le^~ trao mo^.t a^'n kie^'m co' gia' tri. li.ch su+?, bie^?u
tru+ng va(n hoa' cho tu+o+'ng Gia'p. Nha` su+? ho.c, kie^m dda.i
bie^?u quo^'c ho^.i Du+o+ng Trung Quo^'c cho bie^'t the^m:
"DDa^y la` sa'ng kie^'n va` cu~ng la` thie^.n y' cu?a Ho^.i su+? ho.c
Thanh Hoa', tha`nh vie^n cu?a Trung u+o+ng Ho^.i Khoc ho.c Li.ch su+?,
no+i co' a^'n kie^'m".
O^ng Du+o+ng Trung Quo^'c cu~ng phu? nha^.n tin cho ra(`ng Ho^.i Khoa
ho.c Li.ch su+? VN thu+.c hie^.n vie^.c ky? nie^.m na`y do nha^.n
tha^'y ti`nh hi`nh su+'c khoe? cu?a Tu+o+'ng Gia'p nga`y ca`ng ke'm
ddi trong tho+`i gian ga^`n dda^y; cu~ng nhu+ do vie^.c tha^'y Nha`
nu+o+'c va` Qua^n ddo^.i chu+a la`m mo^.t cuo^.c ky? nie^.m vo+'i quy
mo^ nhu+ ky` vo.ng cu?a nhie^`u ngu+o+`i.
Ye^'u nhu+ng minh ma^~n
O^ng cho bie^'t, Ho^.i su+? ho.c va` ca' nha^n o^ng va^~n thu+o+`ng
xuye^n lie^n la.c tha(m ho?i vi. Chu? ti.ch Danh du+. cu?a Ho^.i.
"La^`n na`y Cu. va^~n tro+? la.i nha` nghi? o+? Ta^y Ho^` nhu+ mo.i
khi tho^i. Ta^'t nhie^n la` cu. co' ye^'u, nhu+ng va^~n minh ma^~n".
Ca'ch dda^y kho^ng la^u, trong mo^.t cuo^.c pho?ng va^'n kha'c cu~ng
vo+'i BBC Vie^.t ngu+~ nha^n di.p gio+'i su+? ho.c nghie^n cu+'u khu
di ti'ch Hoa`ng tha`nh ta.i Ha` No^.i co' lie^n quan to+'i khu vu+.c
ha^`m chi? huy, to^?ng ha`nh dinh cu?a Tu+o+'ng Gia'p trong cuo^.c
chie^'n 1975, mo^.t nha` su+? ho.c kha'c tu+` Ha` No^.i cho hay
nhu+~ng y' kie^'n cu?a DDa.i tu+o+'ng Vo~ Nguye^n Gia'p ve^` vie^.c
ca^`n ba?o to^`n khu di ti'ch Hoa`ng tha`nh la` ra^'t xa'c dda'ng.
Tu+o+'ng Gia'p tro+? ne^n no^?i tie^'ng tre^n the^' gio+'i tu+`
chie^'n tha('ng DDie^.n Bie^n Phu?
Gia'o su+ Nguye^~n Quang Ngo.c, Vie^.n tru+o+?ng Vie^.n VN ho.c va`
Khoa ho.c Pha't trie^?n cho hay bu+'c thu+ cu?a Tu+o+'ng Gia'p gu+?i
Quo^'c ho^.i lie^n quan dde^'n khu vu+.c di ti'ch la` ra^'t dda'ng
chu' y' vi` theo dda'nh gia' cu?a o^ng nhie^`u hie^.n va^.t trong khu
di ti'ch la` "vo^ gia'".
DDa'nh gia' ve^` ca' nha^n va` su+. nghie^.p cu?a Tu+o+'ng Gia'p, nha`
su+? ho.c nguye^n Chu? nhie^.m Khoa Li.ch su+?, Tru+o+`ng DDa.i ho.c
Khoa ho.c Xa~ ho^.i va` Nha^n va(n ta.i Ha` No^.i, no'i:
"Ca' nha^n to^i luo^n dda'nh gia' DDa.i tu+o+'ng Vo~ Nguye^n Gia'p la`
mo^.t nha^n va^.t li.ch su+? vi~ dda.i, co' co^ng tra.ng he^'t su+'c
quan tro.ng. DDa.i tu+o+'ng co' the^? ddu+o+.c coi la` mo^.t ba^.c
khai quo^'c co^ng tha^`n".
Kho^ng chi? DDie^.n Bie^n
Va^~n theo ngu+o+`i ddu+'ng dda^`u Vie^.n VN ho.c dda^`u tie^n trong
ca? nu+o+'c na`y thi` co^ng tra.ng cu?a Tu+o+'ng Gia'p kho^ng chi?
ga('n lie^`n vo+'i DDie^.n Bie^n Phu? ma` co`n ca? vo+'i cuo^.c
chie^'n tranh 1975.
Gia'o su+ Ngo.c cho ra(`ng vi. tu+o+'ng co' ma(.t trong ha`ng chu.c
bo^. tu+` ddie^?n ba'ch khoa tre^n the^' gio+'i na`y co`n la` mo^.t
nha` va(n hoa' co' nha^n ca'ch lo+'n, dda'ng tu+. ha`o cu?a VN.
Tuy va^.y, Gia'o su+ Nguye^~n Quang Ngo.c tu+` cho^'i cho ra(`ng vai
tro` cu?a Tu+o+'ng Gia'p bi. la`m cho lu mo+` bo+?i nhu+~ng tha`nh
vie^n Bo^. Chi'nh tri. DDa?ng CSVN trong giai ddoa.n cuo^.c chie^'n
tranh mie^`n Nam, cu~ng nhu+ cho ra(`ng kho^ng co' mo^.t su+. pha^n
chia e^-ki'p trong no^.i bo^. Bo^. Chi'nh tri. mie^`n Ba('c lu'c ba^'y
gio+`, ma` theo ddo' Tu+o+'ng Gia'p ddu+o+.c cho la` thuo^.c pha'i
"chu? hoa`".
Ca' nha^n to^i la`m nghie^n cu+'u li.ch su+? co^? - trung dda.i ne^n
to^i chi? quan ta^m dde^'n nhu+~ng va^'n dde^` o+? li~nh vu+.c na`y.
To^i cu~ng kho^ng he^` bie^'t gi` ve^` ca^u chuye^.n cu~ng nhu+ la'
thu+ ddo'
GS. TS. Nguye^~n Quang Ngo.c, Vie^.n tru+o+?ng Vie^.n VN ho.c
Khi ddu+o+.c ho?i xem lie^.u gio+'i su+? ho.c va` ba?n tha^n gia'o su+
co' bie^'t ve^` vie^.c Tu+o+'ng Gia'p gu+?i mo^.t bu+'c thu+ cho Bo^.
Chi'nh tri. va` nhie^`u co+ quan quye^`n lu+.c trong qua^n ddo^.i va`
nha` nu+o+'c VN va`i na(m tro+? la.i dda^y, khie^'u na.i ve^` su+.
vie^.c ddu+o+.c cho la` mo^.t so^' ddo^`ng chi' the^' he^. sau cu?a
vi. tu+o+'ng na`y, trong ma^'y dda.i ho^.i dda?ng ga^`n dda^y, dda~
du+.ng le^n mo^.t vu. a'n chi'nh tri. dde^? ha. tha^'p uy ti'n cu?a
Tu+o+'ng Gia'p va` nhie^`u ngu+o+`i kha'c, Gia'o su+ Nguye^~n Quang
Ngo.c no'i:
"Ca' nha^n to^i la`m nghie^n cu+'u li.ch su+? co^? - trung dda.i VN,
ne^n to^i chi? quan ta^m dde^'n nhu+~ng va^'n dde^` o+? li~nh vu+.c
na`y. To^i cu~ng kho^ng he^` bie^'t gi` ve^` ca^u chuye^.n cu~ng nhu+
la' thu+ ddo'".
Tranh lua^.n mo+? ngo?
DDa.i tu+o+'ng Vo~ Nguye^n Gia'p sinh nga`y 25.08.1911, xua^'t tha^n
la` mo^.t gia'o su+ su+? ho.c. O^ng tu+`ng giu+~ ca'c chu+'c vu.
dda?ng chi'nh cao nha^'t trong Qua^n ddo^.i NDVN (Ba('c Vie^.t), no^?i
tie^'ng vi` chie^'n tha('ng ngu+o+`i Pha'p trong tra^.n DDie^.n Bie^n
Phu? na(m 1954. O^ng dda~ ddu+o+.c nha` nu+o+'c VN ta(.ng hua^n
chu+o+ng Sao va`ng, hua^n chu+o+ng HCM.
O^ng hie^.n la` Chu? ti.ch Danh du+. cu?a Ho^.i Khoa ho.c Li.ch su+?
VN.
Cuo^'i ddo+`i, o^ng va^~n thi?nh thoa?ng gu+?i mo^.t so^' bu+'c thu+
go'p y' vo+'i DDa?ng CS va` Nha` nu+o+'c VN ve^` mo^.t so^' va^'n
dde^` chi'nh sa'ch.
Mo^.t trong ca'c y' kie^'n quan tro.ng cu?a o^ng ddu+o+.c cho la`
vie^.c ye^u ca^`u Bo^. Chi'nh tri. va` Nha` nu+o+'c nghie^m chi?nh xem
xe't vu. a'n chi'nh tri. do To^?ng cu.c pha?n gia'n qua^n ddo^.i (co`n
ddu+o+.c bie^'t dde^'n la` To^?ng Cu.c 2 trong vu. a'n T4 Na(m Cha^u -
Sa'u Su+') la^.p ra dde^? ha. uy ti'n cu?a o^ng va` mo^.t so^' ddo^`ng
chi' kha'c cu?a o^ng.
Tu+o+'ng Gia'p ddu+o+.c cho la` mo^.t co^ng tha^`n cu?a che^' ddo^.
bi. tha^'t su?ng du+o+'i tho+`i ky` cu?a ca'c nha` la~nh dda.o CS
Ba('c Vie^.t la` Le^ Dua^?n va` Le^ DDu+'c Tho. o+? cuo^'i the^' ky?
tru+o+'c, cu~ng nhu+ bi. nhie^`u la~nh dda.o chi'nh tri., qua^n su+.
lo+'p "dda`n em" ganh ti., hie^`m khi'ch.
O^ng ddu+o+.c cho la` mo^.t trong nhu+~ng ngu+o+`i cu+.u la~nh dda.o
ddu+o+.c lo`ng da^n o+? trong nu+o+'c, trong khi ca'c ba`n lua^.n ve^`
ta^`m nhi`n li.ch su+?, chi'nh tri., va(n hoa' va` nha^n va(n ddi'ch
thu+.c cu?a o^ng mo^.t ca'ch dda^`y ddu? va^~n co' the^? co`n la`
mo^.t chu? dde^` mo+? ngo? trong tu+o+ng lai.
Hoa`ng Thanh Bi`nh, Brussels
Nu+.c cu+o+`i thay cho Tra^`n Thu Ha`, Bresil. Ba.n be` to^i la`
ngu+o+`i My~ co' ra^'t nhie^`u. Khi ho. dde^'n tha(m va` la`m vie^.c
o+? VN, ho. dde^`u ho?i to^i, DDa.i tu+o+'ng Gia'p co`n so^'ng kho^ng?
O^ng co' khoe? ma.nh kho^ng. Ho. tha^.t su+. ngu+o+~ng mo^. mo^.t vi.
tu+o+'ng ma` ho. dda~ ddu+o+.c ho.c, ddu+o+.c ddo.c va` bie^'t ve^`
o^ng. Tha^.m chi', co' ngu+o+`i co`n co^' ti`m mua bu+'c hi`nh cu?a
o^ng dde^? ve^` khoe vo+'i ba.n be`.
Ho. la` nhu+~ng ngu+o+`i co' ho.c, co' hie^?u bie^'t va` bie^'t to^n
tro.ng nhu+~ng nha^n ta`i kie^.t xua^'t cu?a nha^n loa.i. Co`n ba.n
Ha`, ddo.c nha^.n xe't cu?a ba.n, to^i khuye^n ba.n ne^n bie^'t uo^'n
lu+o+~i ba?y la^`n tru+o+'c khi no'i.
Phan Va(n Than, Qua?ng Bi`nh
Vo~ Nguye^n Gia'p la` tu+o+'ng ta`i, the^' gio+'i co^ng nha^.n. Chu'ng
ta la` ngu+o+`i VN pha?i tu+. ha`o. Mo^.t so^' ca' nha^n trong Bo^.
chi'nh tri. he.p ho`i, tu+ lo+.i ca' nha^n, dda~ che`n e'p la`m cho lu
mo+` vai tro` cu?a o^ng. Nhu+ng li.ch su+?, su+. tha^.t li.ch su+? va`
con cha'u chu'ng ta sau na`y kie^?u gi` cu~ng se~ hie^?u he^'t.
Trung, Toronto
Kho^ng bie^'t ba.n Bang, Ha`no^i du+.a va`o tu+ lie^.u na`o ma` ba?o
chie^'n thua^.t cu?a tu+o+'ng Gia'p ddu+o+.c gia?ng o+? ca'c gia?ng
ddu+o+`ng Qua^n su+.. Xin thu+a,tra^.n dda'nh DDie^.n bie^n Phu? va`
te^n tuo^?i cu?a dda.i tu+o+'ng dda~ la` huye^`n thoa.i, mo^.t thie^n
anh hu`ng ca ba^'t ta^.n trong li.ch su+~ cho^'ng ngoa.i xa^m cu?a
da^n to^.c.Nhu+ng xe't ve^` khi'a ca.nh khoa ho.c qua^n su+. thua^`n
tu'y, thi` kho^ng mo^.t ho.c vie^.n Qua^n su+. na`o tre^n the^' gio+'i
la.i dde^` cao va` gia?ng da.y chie^'n thua^.t a'p du.ng"Bie^?n
ngu+o+`i" dde^? ddo^'i dda^`u vo+'i su'ng dda.n ho+n tro^.i cu?a
ddo^'i phu+o+ng. The^' gio+'i ngu+o+~ng mo^. ve^` ta`i ddo^.ng vie^n
co^? vu~ dde^? la`m the^' na`o co' ddu+o+.c qua' nhie^`u Ca?m tu+?
qua^n nhu+ the^'...ma` co^ng tra^.n na`y kho^ng rie^ng tu+o+'ng Gia'p,
ma` co`n co' Ba'c va` toa`n DDa?ng nu+~a.
Hai mu+o+i na(m sau cuo^.c chie^'n VN (1995), trong cuo^.c pho?ng
va^'n cu?a Ted Koppel (NBC) vo+'i hai ! ky` phu`ng cu+.u ddi.ch thu?
la` tu+o+'ng Gia'p va` tu+o+'ng Westmoreland. Tu+o+'ng Gia'p ra^'t
chu+`ng mu+.c,o^n to^`n kho^ng ve^nh va'o tro^'ng ro^?ng, nhu+ nhie^`u
vi. tu+o+'ng VN kha'c khi ddu+o+.c ho?i ve^` dda.i tha('ng mu`a Xua^n
1975. Co`n ba.i tu+o+'ng WestmoreLand thi` nhi`n nha^.n sai la^`m
nhu+ng kho^ng que^n nha('c dde^'n vie^.c Quo^'c ho^.i My~ dda~ tro'i
tay qua^n ddo^.i ho. trong cuo^.c chie^'n.Cuo^'i cu`ng vi. tu+o+'ng
My~ chi? ne^u ca'i tha('c ma('c ta.i sao mo^t vi. tu+o+'ng co' tha`nh
ti'ch "nu+o+'ng qua^n" nhu+ tu+o+'ng Gia'p la.i co' the^? ta.i vi.
qua' la^u, ne^'u la` mo^.t tu+o+'ng My~ thi` o^ng dda~ bi. cho ve^`
vu+o+`n tu+` ra^'t la^u ro^`i.
Phan, Newyork
Tie^'p theo y' kie^'n cu?a ba.n Tra^`n thu Ha`, to^i nghi~ ne^'u
tu+o+'ng Gia'p co`n chu't lo`ng tu+. tro.ng va` lie^m si? thi` ne^n
tu+` cho^'i nha^.n la^'y a^'n kie^'m na`y . Khi ma` da^n to^.c co`n
qua' nhie^`u ddau thu+o+ng thi` da^~u co' nha^.n ddu+o+.c nga`n a^'n
kie^'m cu`ng chi? la` vo^ nghi~a. Mong nhu+~ng nga`y cuo^'i ddo+`i
cu?a tu+o+'ng Gia'p se~ ngo^. ra ddu+o+.c ddie^`u na`y .
Lt. Nguyen, France
To^i tha^'y mo^.t so^' ba.n cha(?ng tu+o+`ng gi` ve^` qua^n su+.. Xin
ho?i la`m sao 1 qua^n ddo^.i trang bi. ye^'u ke'm co' the^? tha('ng
mo^.t dde^' che^' hu`ng ma.nh vo+'i ddu? loa.i thie^'t bi. ddu+o+.c,
tu+` bo^. binh pha'o binh cho dde^'n kho^ng qua^n...? Cu+' so sa'nh
qua^n so^', va^.y xin ho?i tra^.n Normandy lu'c ddo^`ng minh ddo^?
bo^. le^n ho?i bao nhie^u qua^n ddo^`ng minh chie^'n dda^'u vo+'i bao
nhie^u li'nh DDu+'c va` che^'t bao nhie^u ? DDu+`ng no'i vu~ khi'
DDu+'c hie^.n dda.i ho+n qua^n DDo^`ng minh nhie^`u nhe'!
Pha'p ru't kho^ng pha?i la` vi` ho. va(n minh, ta.i sao? Ta.i vi` o+?
la.i cu~ng thua va` Pha'p cha(?ng ddu+o+.c gi`. Ro^`i sau ddo' sa
la^`y va`o cuo^.c chie^'n Algerie. Ma` sau 1945 Pha'p bi. ta`n pha'
na(.ng ne^`, toa`n vie^.n tro+. cu?a My~ , la^'y dda^u su+'c ma.nh
nu+~a dde^? ddem qua^n dda'nh nhau? No+. na^`n thi` cho^`ng cha^'t.
Ha?i Anh, Ba('c Ninh
Ha~y xem ti`nh ca?m nha^n da^n ca'c nu+o+'c cha^u Phi, My~ Latinh
ddo^'i vo+'i Tu+o+'ng Gia'p thi` ro~. Xin ddu+`ng bo^i nho. qua' khu+'
da^n to^.c.
Kho^ng ne^u danh
Du` muo^'n hay kho^ng muo^'n thi` tu+o+'ng Gia'p cu~ng la` ngu+o`i CS.
Tu+o+'ng Gia'p cu~ng tu+`ng chu+'ng kie^'n bie^'t bao sai la^`m cu?a
bo^. ma'y CS ma` o^ng cu~ng la` nhu+~ng ngu+o`i chu? cho^'t tu+`
thuo+? ha`n vi cho to+'i cuo^'i ddo+`i. Nhi`n tha^'y bao nhie^u no^~i
ddau kho^? cu?a ngu+o`i da^n do DDa?ng cu?a o^ng ga^y ra ma` kho^ng
co' chi'nh kie^'n va` co' bie^.n pha'p nga(n cha(.n thi` ta`i ba cu?a
o^ng cu~ng ca^`n pha?i xem xe't la.i va` dda'nh gia' cho ddu'ng; chu+'
ddu+`ng tha^'y ngu+o`i ta ca ngo+.i mi`nh cu~ng hu`a theo.
Ho+n nu+~a qua^n ddo^.i ma` o^ng la` ngu+o`i tha`nh la^.p va^~n la`
mo^.t qua^n ddo^.i ye^'u o+'t ve^` vu~ khi', chu+a sa?n xua^'t
ddu+o+.c vu~ khi' to^'i ta^n , chu+a la`m ddu+o+.c xe ta(ng , ma'y bay
va` ca'c loa.i vu~ khi' hie^.n dda.i kha'c. Tu+o+'ng Gia'p chi? la`
mo^.t ngu+o+`i chi? huy ddo^.i qua^n du ki'ch. Tha('ng Pha'p cha(?ng
qua lu'c ddo' Pha'p dda~ me^.t mo?i bo+?i cuo^.c chie^'n tranh the^'
gio+'i thu+' 2 ngay ta.i chi'nh quo^'c va` cu~ng muo^'n bo? DDo^ng
Duo+ng ro^`i.
NXBang, Ha` No^.i
DDo^'i vo+'i to^i Tu+o+'ng Gia'p la` tha^`n tu+o+.ng. Mo^.t con
ngu+o+`i kho^ng ddo+n thua^`n la` "ho.c tro` cu?a chu? ti.ch HCM".
Nhu+~ng chie^'n thua^.t qua^n su+. cu?a o^ng dda~ ddi va`o nhie^`u
gia?ng ddu+o+`ng qua^n su+. the^' gio+'i. Ne^'u ca'c ba.n ho?i mo^.t
si~ quan Hoa Ky` hay Pha'p ve^` mo^.t vi. tu+o+'ng no^?i tie^'ng VN
thi` ho. se~ tra? lo+`i la` tu+o+'ng Gia'p... Va` ho^m nay khi nhie^.m
vu. ho`a ho+.p da^n to^.c cu~ng nhu+ pha't trie^?n kinh te^' ddu+.o+c
dda(.t le^n ha`nh dda^`u thi` to^i mong ra(`ng quy' vi. ha~y nhi`n
la.i li.ch su+? tha^.t co^ng ta^m. Mo^~i su+. kie^.n hay nha^n va^.t
li.ch su+? dde^`u co' mo^.t y' nghi~a rie^ng. To^i cu~ng mong ra(`ng
gio+'i vie^'t su+? VN ca^`n ma.nh da.n ho+n trong vie^.c tie^'p ca^.n
nhu+~ng tu+ lie^.u li.ch su+?.
Nguyen Quang, Ha` No^.i
Mo^.t so^' ba.n dda'nh gia' kho^ng kha'ch quan, ne^n xem la.i li.ch
su+? khi Pha'p xa^m lu+o+.c VN va` dda^y la` dda'nh gia' cu?a mo^.t
so^' nha` su+? ho.c Phu+o+ng Ta^y: "Ba'ch khoa toa`n thu+ qua^n su+.
Bo^. Quo^'c pho`ng My~ (xua^'t ba?n na(m 1993) vie^'t: "Ta`i thao
lu+o+.c cu?a tu+o+'ng Gia'p ve^` chie^'n lu+o+.c, chie^'n thua^.t va`
ha^.u ca^`n ddu+o+.c ke^'t ho+.p nhua^`n nhuye^~n vo+'i chi'nh tri.
va` ngoa.i giao...
Su+'c ma.nh ho+n ha(?n ve^` kinh te^', ti'nh u+u vie^.t ve^` co^ng
nghe^. cu`ng vo+'i su+'c ma.nh a'p dda?o ve^` qua^n su+. va` ho?a
lu+.c kho^?ng lo^` cu?a ca'c quo^'c gia phu+o+ng Ta^y dda~ pha?i
khua^'t phu.c tru+o+'c ta`i thao lu+o+.c cu?a mo^.t vi. tu+o+'ng
tu+`ng mo^.t tho+`i la` tha^`y gia'o da.y su+?" Ducan Townson, ta'c
gia? cuo^'n Nhu+~ng vi. tu+o+'ng lu+`ng danh xua^'t ba?n o+? London,
dda~ vie^'t: "Vo~ Nguye^n Gia'p la` mo^.t trong 21 vi. danh tu+o+'ng
cu?a the^' gio+'i trong 25 the^' ky? qua, tu+` tho+`i Alexandre DDa.i
dde^' dde^'n Hannibal ro^`i dde^'n tho+`i ca^.n hie^.n dda.i vo+'i
Kutudo^p, Giuco^p..., nhu+~ng ngu+o+`i dda~ co' chie^'n co^ng ta.o
ne^n bu+o+'c ngoa(.t cu?a nghe^. thua^.t chie^'n tranh"
Hoa`ng Ha`, Ha` No^.i
Ba^'t cu+' ngu+o+`i da^n vie^.t nam ye^u nu+o+'c na`o dde^`u tu+. ha`o
ve^` li.ch su+? ha`o hu`ng cu?a da^n to^.c mi`nh, ve^` nhu+~ng
ngu+o+`i anh hu`ng cu?a chu'ng to^i trong ddo' co' dda.i tu+o+'ng Vo~
Nguye^n Gia'p.
Kho^ng ne^u te^n
Khi thu+o+ng thu+o+ng ca? lo^'i ddi. Khi ghe't, ghe't ca? to^ng ti ho.
ha`ng. O+? Cu. Gia'p la` va^.y.
1VN, Vietnam
Mo^.t tu+o+'ng ta`i kie^.t xua^'t nhu+ng cho.n nha^`m "Minh chu?", ddi
theo mo^.t cha^n ly' vie^?n vo^ng, ke'o da^n to^.c Vie^.t tu.t lu`i
trong nghe`o ddo'i, nhu.c nha~ trong vay mu+o+.n, kho^ng co' uy the^'
tre^n toa`n ca^`u. O^ng gio^'ng Tra^`n Hu+ng DDa.o ve^` ta`i na(ng
qua^n su+., nhu+ng kho^ng sa'ng suo^'t lu+.a tro.n "Minh chu?" dde^?
theo ha^`u nhu+ Cu. Tra^`n theo vua Tra^`n.
Gia Han,
Nha^'t tu+o+'ng co^ng tha`nh "trie^.u" co^'t kho^!
Phan Thanh, Ha` No^.i
To^i kho^ng hie^?u sao ba.n Ha` la.i co' the^? pha't bie^?u nhu+ the^'
ddu+o+.c. Da^n Ve^.t vu~ khi' tho^ so+ pha?i nha^.n vie^.n tro+. cu?a
ddo^`ng minh thi` mo+'i cho^'ng la.i qua^n Pha'p ddu+o+.c; ma` vu~
khi' qua^n Pha'p du` gi` cu~ng hie^.n dda.i ho+n. Ba.n chu+a hie^?u
ve^` qua^n su+. thi` ddu+`ng pha't bie^?u, the^' gio+'i ngu+o+`i ta
dda~ co^ng nha^.n ta`i tri' cu?a o^ng ro^`i cha? nhe~ la.i kho^ng
ba(`ng ba.n sao?Co`n chie^'n tranh thi` ta^'t nhie^n la` pha?i hi sinh
ro^`i nhu+ng la` hi sinh cho ddo^.c la^.p da^n to^.c chu+' kho^ng
pha?i quy` go^'i la`m no^ le^. cho Pha'p. Chi? co' nhu+~ng ai ba'n
nu+o+'c ca^`u vinh mo+'i cam ta^m la`m tay sai.
Hoa`ng Anh Minh, Ha` No^.i
To^i tha^'y ba^'t bi`nh vo+'i y' kie^'n cu?a ban Tra^`n Thu Ha`,
Bresil. To^i muo^'n ho?i ba.n va^.y Tra^`n Hu+ng DDa.o tru+o+'c dda^y
cu~ng "nu+o+'ng so^'ng ha`ng trie^.u nha^n lu+.c VN" trong 3 cuo^.c
kha'ng chie^'n cho^'ng qua^n Nguye^n Mo^ng sao. Ba.n nghi~ ai ga^y ra
na.n ddo'i 1945? Ba.n nghi~ sao trong khi binh li'nh Pha'p a(n cho+i
sao ddoa. tre^n dda^'t nu+o+'c VN, trong khi ngu+o+`i VN chi? co'
tha^'t ho.c va` ddi~ ddie^'m? To^i nghi~ cha('c ba.n trong so^' i't
nhu+~ng ngu+o+`i gia`u co' va` vo^ ca?m tru+o+'c ddo^`ng ba`o nha^n
da^n vie^.t nam.
Truong, Nott
Hy vo.ng ba.n Tra^`n Thu Ha` ba^y gio+` kho^ng co`n mang quo^'c ti.ch
VN. To^i thu+.c su+. ho^? the.n cho nhu+~ng pha't bie^?u cu?a ba.n,
thu+.c su+. to^.i nghie^.p cho ta^m ho^`n mang na(.ng su+. thu`
ddi.ch. Ba.n kho^ng pha^n bie^.t ddu+o+.c cuo^.c chie^'n tranh vo+'i
Pha'p kha'c vo+'i cuo^.c chie^'n tranh o+? mie^`n Nam nhu+ the^' na`o.
Nhi`n pha't bie^?u cu?a ba.n ''Chie^'n tha('ng tha^.t la^~y lu+`ng
cu?a O^ng dda~ di`m Da^n To^.c xuo^'ng bu`n dden kho^? ddau, nghe`o
ddo'i, la.c ha^.u... '', to^i cha(?ng muo^'n bi`nh lua^.n gi` the^m
nu+~a.
VN, Ha` No^.i
Du` tho+`i gian co' tro^i ddi, DDa.i tu+o+'ng va^~n in sa^u trong
ta^`ng lo+'p nha^n da^n VN
Tra^`n Thu Ha`, Bresil
So+? di~ tha('ng ddu+o+.c DDie^.n Bie^n Phu? la` nho+` co' co^' va^'n
Trung Co^.ng va` nho+` su'ng cao xa. cu?a ho. la`m te^ lie^.t kho^ng
pha^.n o+? dda^y. Nhu+ng ro^`i sau na^`y chi? la`m quan chu+'c phu.
tra'ch sinh dde?...O^ng dda~ chi? huy mo^.t tra^.n chie^'n nu+o+'ng
so^'ng ha`ng trie^.u nha^n lu+.c VN va` ha^.u qu?a tha^.t qua' khu?ng
khie^'p dde^'n nga`y ho^m nay.
Nhu+ng du` sao o^ng va^~n co`n tho+`i gian a(n na(n, sa'm ho^'i nho+`
dda^`u o'c co`n minh ma^~n dde^? ke^u go.i Bo^. Chi'nh Tri. ha~y
thu+.c hie^.n dda nguye^n dda dda?ng cho nha^n da^n ddu+o+.c nho+`.
DDo' la` co+ ho^.i cuo^'i trong cuo^.c ddo+`i. Xin o^ng nha^.n lo+`i
khuye^n tha^.t cha^n ti`nh na^`y.
Pha.m Ma.nh Hoa.t, TP HCM
Li.ch su+? ne^'u ho^m nay kho^ng da'm no'i thi` nga`y mai se~ no'i.
Tu+o+'ng Gia'p dda~ la` tha^`n tu+o+.ng cu?a nha^n da^n trong nu+o+'c
va` nhie^`u ngu+o+`i tre^n the^' gio+'i. Ne^'u ho^m nay DDa.i tu+o+'ng
co`n so^'ng ma` kho^ng to^? chu+'c to^n vinh cho O^ng thi` nga`y mai
nha^n da^n se~ la`m. Nhu+ng nhu+ va^.y li.ch su+? va` the^' he^. tre?
sau na`y se~ cu+o+`i chu'ng ta.
Kho^ng ne^u danh
Tu+o+'ng Gia'p no'i ra^'t ddu'ng
Andrew Hoang Montreal, Canada
O+? Canada, ca'c con to^i ddu+o+.c ho.c o+? tru+o+`ng ra(`ng trong
so^' 10 vi. tu+o+'ng qua^n su+. gio?i nha^'t tre^n the^' gio+'i thi`
co' dde^'n hai vi. la` ngu+o+`i VN, ddo' la` tu+o+'ng Tra^`n Hu+ng
DDa.o va` tu+o+'ng Vo~ Nguye^n Gia'p! Tha`nh tha^.t ma` no'i, ma(.c
du` kho^ng cu`ng quan ddie^?m chi'nh tri. vo+'i o^ng Gia'p, nhu+ng
to^i ca?m tha^'y tu+. ha`o ve^` ddie^`u ddo'.
Long bie^n, Ha` No^.i
Pha?i no'i ra(`ng DDa.i tu+o+'ng Vo~ Nguye^n Gia'p mo^.t ngu+o+`i ma`
ca? cuo^.c ddo+`i luo^n canh ca'nh lo cho va^.n me^.nh cu?a da^n
to^.c, nhu+ng tie^'c ra(`ng co`n co' nhie^`u ngu+o+`i vi` "ta`i he`n
su+'c mo.n" tham danh vo.ng ghen ti. vo+'i o^ng. (Ho. thu+`a bie^'t
ra(`ng du` co' la`m tro` gi` ddi nu+~a thi` li.ch su+? cu~ng dda~
da`nh cho o^ng nhu+~ng nha^.n xe't to^'t dde.p nha^'t ro^`i). Chu'ng
to^i the^' he^. tre? ho^m nay luo^n kinh tro.ng O^ng. Mong o^ng ma.nh
khoe?.
Mai Ninh, VN
Ve^` chuye^.n cu. Gia'p bi. mo^.t the^' lu+.c trong no^.i bo^. dda?ng
cu. bo^i nho. thi` ha~y ho?i chi'nh cu. hoa(.c ho?i dda?ng cu?a cu..
Ne^'u kho^ng, dda`nh pha?i ddo+.i dde^'n khi ca'c ta`i lie^.u ddu+o+.c
ba.ch hoa', nhu+ ca'c ta`i lie^.u cu?a dda?ng CS Lie^n Xo^ va^.y. To^i
quan nie^.m ra(`ng Ho^.i vie^n mo^.t ho^.i khoa ho.c (vi' du., Ho^.i
Su+? Ho.c) thi` tru+o+'c he^'t pha'i la` ngu+o+`i co' ddo'ng go'p ve^`
nghie^n cu+'u trong li~nh vu+.c ddo'.
Cu. Gia'p la` chu? ti.ch danh du+. cu?a Ho^.i Su+? Ho.c, ra^'t thua^.n
lo+.i cho ho^.i na`y la`m ro~ nhu+~ng chuye^.n lie^n quan dde^'n cu..
Va^.y, la`m ngay ddi. Ve^` du+ lua^.n, cu+' tu` mu` nhu+ hie^.n nay
thi` kho^ng ai xoa' no^?i chuye^.n ngu+o+`i ta cho ra(`ng "ba (hoa(.c
4) ngu+o+`i ho. Le^" la` ca'c cu. Le^ DDu+'c Tho., Le^ Dua^?n (cu`ng
tho+`i) va` Le^ DDu+'c Anh (the^' he^. sau) muo^'n bo^i nho. dde^? ha.
be^. cu. Gia'p.
Chuye^.n cu. Le^ Dua^?n la` ha^.u due^. Le^ Hoan cu~ng to^`n ta.i
ra^'t dai da(?ng, nhu+ng thie^'t nghi~ la`m minh ba.ch kho^ng kho'
(du`ng xe't nghie^.m DNA). Theo to^i, da^~u cu. Le^ Dua^?n la` con Le^
Hoan cu~ng cha(?ng sao, co^ng to^.i cu+' pha^n minh ma` xe't. Nhu+ng
vie^.c cu. Le^ Dua^?n "dda'nh" cu. Gia'p ba(`ng ly' li.ch va` qua'
khu+' thi` du+ lua^.n kho^ng the^? cha^'m du+'t ddu+o+.c. Cu+' tu` mu`
nhu+ hie^.n nay, chi'nh to^i cung pha?i nghi~ ra(`ng "kho^ng lu+?a,
kho^ng kho'i".
A^?n Danh, Nam DDi.nh
Suo^'t cuo^.c ddo+`i cu?a mi`nh, Tu+o+'ng Vo~ Nguye^n Gia'p dda~ cho.n
sai va` la`m sai.
Tri', Saigon
Ne^'u xe^'p hang ca'c nha^n va^.t li.ch su+? kim co^? cu?a VN thi`
DDa.i tu+o+'ng Vo~ Nguye^n Gia'p ddu+'ng ngang ha`ng vo+'i Tra^`n
Hu+ng DDa.o, Ly' Thu+o+`ng Kie^.t, Nguye^~n Hue^. va` la` nha^n va^.t
kie^.t xua^'t nha^'t cu?a the^' ky? 20 cu?a VN.