Diederik Samsom aast op de stoel van Job: Job ga je koffersmaar vast pakken!
Henk den Boer
weleens hebben teruggedacht aan die woensdagavond in juni, toen hij in
Paradiso werd toegejuicht door honderden dolenthousiaste
partijgenoten? De Amsterdamse poptempel was die avond afgehuurd door
de PvdA om de uitslag van de Tweede-Kamerverkiezingen te vieren. En
een feest wérd het. Miljoenen tv-kijkers zagen hoe NOS-verslaggever
Ron Fresen, omringd door een hossende menigte PvdA’ers, zich maar met
moeite verstaanbaar kon maken. “Job Co-hen! Job Co-hen!” schalden de
aanwezigen, en toen hij aan het eind van de avond eindelijk het podium
betrad (“Hier zijn we!”) daverde Paradiso op zijn grondvesten. Zelfs
door de wol geverfde journalisten kon je het na afloop horen zeggen:
dit was het meest uitbundige PvdA-feest dat ze ooit hadden meegemaakt.
Dat het tevens het meest bizarre PvdA-feest sinds mensenheugenis was,
drong die negende juni nog maar tot weinigen door. Want viel er
eigenlijk te vieren? Nuchter beschouwd niet al te veel. In 2006 had de
PvdA onder aanvoering van Wouter Bos 33 Kamerzetels veroverd. Een zeer
teleurstellende uitslag, zo heette het toen, en er werd door het
partijbestuur direct een commissie ingesteld om het debacle te
onderzoeken. Onder leiding van Cohen dook de PvdA nog eens drie zetels
ónder die uitslag van 2006. Sinds de oprichting van de partij in 1946
had alleen Ad Melkert het in 2002 slechter gedaan. Was dat voor de
PvdA wellicht het nieuwe criterium geworden om Paradiso op stelten te
zetten? Het had er alle schijn van.
Inmiddels ligt die memorabele verkiezingsavond alweer een half jaar
achter ons en is het feestgedruis rond Cohen verstomd. Zeker, zo af en
toe hoor je nog wel eens een PvdA’er verzuchten dat het maar 80.000
stemmen scheelde of Cohen was op 9 juni Mark Rutte vóór gebleven. Maar
ja, wat heb je daaraan als het verschil tussen de VVD en de PvdA in de
peilingen inmiddels is opgelopen tot maar liefst vijftien zetels en
Rutte onder PvdA-kiezers populairder is dan Cohen?
Toch bestaan er omtrent Cohen in PvdA-kring nog wel degelijk
verwachtingen, al zijn ze dan wat gekrompen. Zo hoor je PvdA-
prominenten vaak zeggen dat we Cohen de tijd moet gunnen om het vak in
de vingers te krijgen. Want stond ook Frits Bolkestein aanvankelijk
niet enorm te schutteren als fractievoorzitter? En leden ook Mark
Rutte en Alexander Pechtold in 2006 geen zetelverlies bij hun eerste
optreden als lijsttrekker?
Allemaal waar, maar Bolkestein, Rutte en Pechtold waren bij hun debuut
als partijleider aanzienlijk jonger dan de inmiddels 63-jarige Cohen.
En ook was hun cv minder lang, want Cohen was al in de jaren zeventig
en tachtig actief als gewestelijk PvdA-bestuurder en partijraadslid en
fungeerde daarna als, achtereenvolgens, staatsecretaris van Onderwijs,
fractievoorzitter in de senaat, staatssecretaris van Justitie en
burgemeester van Amsterdam. Als je in het zicht van je eerste AOW-
uitkering en met zoveel politieke ervaring op zak nog steeds moet
‘groeien in je rol’, is er vermoedelijk iets aan de hand dat zich niet
meer zo eenvoudig laat repareren.
Zou het misschien daarom zijn dat Cohen de laatste tijd plots zijn
kaarten is gaan zetten op hechtere samenwerking met andere
progressieve partijen? Op 16 januari staat in Amsterdam een PvdA-
manifestatie gepland, bedoeld om het startsein te geven voor zo’n
krachtenbundeling. “Ik proef veel strijdbaarheid,” meldt Cohen op de
internetsite van de PvdA. “Ik roep dan ook alle progressieve partijen
in ons land en alle maatschappelijke organisaties op om deel te nemen.
Om samen de schouders te zetten onder een ander Nederland dan waar we
nu op af stevenen. GroenLinks en SP hebben inmiddels al aangegeven te
zullen komen.”
Mooi gezegd, maar het lijkt een noodgreep, en ook nog eens een met een
behoorlijk lange baard. Want ook de voorlopers van het CDA, GroenLinks
en de ChristenUnie kozen in het verleden voor die strategie toen ze in
een electorale impasse waren beland. Tot structurele groei leidden al
die krachtenbundelingen echter niet, en Maurice de Hond heeft al
becijferd dat ook een links machtsblok van PvdA, GroenLinks, SP en/of
D66 geen extra zetels gaat opleveren, als het al zover mocht komen.
Moeten we dus concluderen dat de situatie voor Cohen uitzichtloos is?
Al over acht weken zal de voormalige verlosser van de PvdA voor de
tweede maal electoraal worden getest, bij de Statenverkiezingen. Zelf
heeft Cohen gezegd dat hij ook bij een nederlaag op 2 maart niet van
plan is de handdoek in de ring te gooien. Dapper, daar niet van, maar
partijleiders gaan, helaas voor Cohen, niet over de stevigheid van hun
eigen stoelpoten. Je eerste verkiezingen verliezen, daar kun je nog
wel mee wegkomen in de vaderlandse politiek, zie, zoals gezegd, Mark
Rutte en Alexander Pechtold bij de Kamerverkiezingen van 2006. Maar
als je daarna ook bij je tweede electorale test onderuit gaat – het
bleef Rutte en Pechtold bij de Statenverkiezingen van 2007 bespaard –
moet je als partijleider niet vreemd opkijken als je stoel plotseling
wat gaat wiebelen. Zeker als je 63 bent en er in je partij ambitieuze,
jongere talenten rondlopen als Jeroen Dijsselbloem (44), Ronald
Plasterk (53), Hans Spekman (44) en, last but not least, Diederik
Samsom (39).
Voor wie het heel precies wil weten: bij de Kamerverkiezingen van juni
haalde de PvdA 19,6 procent van de stemmen. In de meest recente
peilingen schommelt dat percentage tussen de twaalf (Maurice de Hond)
en de zestien (de politieke barometer van Synovate). Als dat nog acht
weken zo blijft en als ook VVD, CDA en PVV op 2 maart hun door de
peilingen voorspelde meerderheid in de senaat gaan verzilveren, zou
Cohens Haagse avontuur weleens net zo snel voorbij kunnen zijn als dat
van André van der Louw (1981-1982), Ed van Thijn (1994) en Bram Peper
(1998-2000). Inderdaad: ook allemaal Amsterdamse of Rotterdamse PvdA-
burgemeesters die zich ooit lieten strikken om (opnieuw) hun kunstje
te komen vertonen op het Binnenhof. Lezen jullie dit, Eberhard van der
Laan en Ahmed Aboutaleb? Trap er nóóit in.
Henk den Boer
Job loopt hoofdschuddend rond als een ouwe die het ook niet meer weet!