ĥemiaj elementoj nomataj laŭ personoj
Fabio Bettani
dum la lastaj jardekoj, fizikistoj plurfoje kreis novajn ĥemiajn
elementojn antaŭe nekonatajn, kiuj aldoniĝas al la tradicia "perioda
tabelo" de elementoj. La asocio IUPAK (Internacia Unio pri Pura kaj
Aplika Kemio), kiu arigas la tutmondan ĥemiistan komunumon, emis (kaj
plu emas) oficiale nomi tiujn elementojn laŭ famuloj el la historio de
scienco aŭ laŭ la loko/regiono de malkovro. Estas tute verŝajne, ke
tiu kutimo pludaŭros por la venontaj elementoj - kelkaj el kiuj estis
jam eltrovitaj kaj nur atendas oficialan nomadon.
Tia regula derivregulo kompreneble instigis min pripensi, ĉu eblas
eviti naturisman enkondukon de la novaj oficialaj nomoj kiel novaj
radikoj - des pli, ke Esperanto jam posedas tute taŭgan postafikson
por tiaj derivaĵoj: ·um·.
La avantaĝo estas evidenta: ŝparo de dekoj da oficialigindaj radikoj.
Sed ankaŭ ekzistas malavantaĝo: ĉar kelkaj el la omaĝatoj ne havas
enradikiĝintan esperantigitan nomon, endas unue akordiĝi pri la ĝusta
esperantigo el kiu konstrui la elementonomon.
Jen listo de la elementoj kiuj laste estis nomitaj laŭ sciencistoj aŭ
laŭ lokoj. Mi mencias la nomojn donitajn en Vikipedio, kaj interkrampe
la nomon de la omaĝata sciencisto aŭ loko.
Elemento 112: Kopernicio (laŭ Nikolao KOPERNIKO)
Elemento 111: Rentgenio (laŭ Wilhelm RÖNTGEN)
Elemento 110: Darmŝtatio (laŭ Darmŝtato, germana urbo)
Elemento 109: Mejtnerio (laŭ Lise MEITNER)
Elemento 108: Hasio (laŭ Hesio, germana ŝtato)
Elemento 107: Borio (laŭ Niels BOHR)
Elemento 106: Seborgio (laŭ Glenn SEABORG)
Elemento 105: Dubnio (laŭ Dubna, rusa urbo)
Elemento 104: Ruterfordio (laŭ Ernest RUTHERFORD)
Elemento 103: Laŭrencio (laŭ Ernest Orlando LAWRENCE)
Elemento 102: Nobelio (laŭ Alfred NOBEL)
Elemento 101: Mendelevio (laŭ Dmitrij MENDELEJEV)
Elemento 100: Fermio (laŭ Henriko FERMI)
Elemento 99: Ejnŝtejnio (laŭ Albert EINSTEIN; Esperante EJNŜTEJNO, laŭ
Vikipedio)
Elemento 98: Kaliforniumo (laŭ Kalifornio, usona ŝtato)
Elemento 97: Berkelio (laŭ Berkeley, usona urbo; Esperante Berklio,
laŭ Vikipedio)
Elemento 96: Kuriumo (laŭ Pierre kaj Marie CURIE)
Mi do demandas, ĉu laŭ indas rekomendi uzadon de la postafikso "-um-"
en tiaj okazoj.
Ni havus liniojn kiel la jenaj (sed kompreneble oni povas debati, ĉu
la proponitaj esperantigoj ŝanĝindas):
112: Kopernici·o --> Kopernik·um·o (laŭ Koperniko)
111: Rentgeni·o --> Rentgen·um·o (laŭ Rentgeno)
110: Darmŝtatio --> Darmŝtat·um·o (laŭ Darmŝtato, germana urbo)
109: Mejtnerio --> Mejtner·um·o (laŭ Mejtner·, verŝajna esperantigo de Meitner)
108: Hasio --> Hesi·um·o (laŭ Hesio, germana ŝtato)
107: Borio --> Bor·um·o (laŭ Boro, verŝajna esperantigo de Bohr)
106: Seborgio --> Seborg·um·o (laŭ Seborgo, verŝajna esperantigo de Seaborg)
105: Dubnio --> Dubn·um·o
104: Ruterfordio --> Ruterford·um·o (laŭ Ruterfordo, verŝajna
esperantigo de Rutherford)
103: Laŭrencio --> Laŭrenc·um·o (laŭ Laŭrenco, verŝajna esperantigo de Lawrence)
102: Nobelio --> Nobel·um·o (laŭ Nobelo, esperantigo de Nobel)
101: Mendelevio --> Mendelev·um·o (laŭ Mendelevo, verŝajna esperantigo
de Mendelejev)
100: Fermio --> Ferm·um·o (laŭ Fermi)
99: Ejnŝtejnio --> Ejnŝtejn·um·o (laŭ Ejnŝtejn·o)
98: Kaliforniumo --> Kaliforni·um·o (laŭ Kaliforni·o)
97: Berkelio --> Berkli·um·o (laŭ Berkli·o)
96: Kurium·o --> Kuri·um·o (laŭ Kuri·o)
Kion vi opinias?
Amike,
--
Fabio
Renato Corsetti
> Mi do demandas, ĉu laŭ indas rekomendi uzadon de la postafikso "-um-"
Mi provizore registris viajn proponojn en http://www.bonalingvo.org/index.php/Provo_pri_%C4%A5emia_terminareto .> Kion vi opinias?
Evidente ni estas komplete ekster la ĝenerala lingvo, sed indas havi teĥnikajn vortojn skemisme konstruitajn. Mi demandas min, ĉu ni ne devus malfermi novan vortareton kun ĉiuj teĥnikaj vortoj pri kiuj ni okupiĝas (faka sed bona terminaro). Eble ankaŭ pri tio la diskuto povas okzasi en la listo <la-bona-lingvo...@googlegroups.com> .
Amike
Renato
-- --------------------------------------------- Renato Corsetti Via del Castello, 1 00036 Palestrina, Italujo renato....@esperanto.it ---------------------------------------------